KL N K ÇALIfiMA/RESEARCH ARTICLE Akad Geriatri 2010; 2: 31-39 Gelifl Tarihi/Received: 10/07/2009 - Kabul Edilifl Tarihi/Accepted: 30/07/2009 Ankara-Pursaklar Bölgesindeki Yafll larda Tinetti Denge ve Yürüme Testi Skorlar na Biyopsikososyal Faktörlerin Etkileri* Effects of Biopsychosocial Factors on Tinetti Balance and Gait Test Scores of Elderly Patients in Ankara-Pursaklar Region** Ayfer fiahin, Burcu Savur, fieyda Kunt, O uz Tekin Fatih Üniversitesi T p Fakültesi, Aile Hekimli i Anabilim Dal, Ankara, Türkiye Department of Family Physicians, Faculty of Medicine, Fatih University, Ankara, Turkey * Akademik Geriatri 2009 Kongresinde poster olarak sunulmufltur. ** This research is presented at Academic Geriatrics 2009 Congress as a poster presentation. ÖZET Girifl: Yafll larda yürüme ve denge fonksiyonu, günlük hayat tek bafl na idame ettirmek bak m ndan önemlidir. Tinetti testi, bu fonksiyonlar ölçen ve yafll larda kullan lan bir testtir. Çal flmam zda, yafll larda Tinetti testi skorlar nda biyopsikososyal faktörlerin etkilerini gözlemeyi amaçlad k. Hastalar ve Metod: Çal flmam zda 66 yafll da (23 ü erkek, 43 ü kad n) Tinetti testini uygulad k. Olgular n yafl n, ev kifli say s - n, okul y l n, kronik hastal klar n ve kulland klar ilaç miktarlar n sorgulad k. Olgulara ayr ca yafll l k depresyon ölçe i ve standardize mini mental test uygulad k. Bulgular: Olgular n genel olarak yafl ortalamalar 68.45 ± 6.2, ev kifli say s 2.58 ± 1.4, okul y l 2.5 ± 2.8 idi. Tinetti toplam skorlar 24.5 ± 5.8, yafll l k depresyon skorlar 11.6 ± 8 ve mini mental test skorlar 24.38 ± 4.7 idi. Olgular n 16 s ikiden fazla ilaç kullan yordu. Olgular n 16 s nda diabetes mellitus, 38 inde hipertansiyon, yedisinde kronik obstrüktif akci er hastal, ikisinde serebrovasküler bozukluk, 24 ünde depresyon, 16 s nda demans, 23 ünde artroz, 18 inde iskemik kalp hastal mevcuttu. Tinetti yürüme skoruna diyabetli olman n ve yafll l k depresyon skorlar n n olumsuz yönde etkisi vard. Ayn flekilde, artrozlu olman n, Tinetti denge üzerine ve Tinetti toplam skoru üzerine negatif yönde etkisi vard. Sonuç: Diyabetli, artrozlu olmak ve yüksek yafll l k depresyon skorlar Tinetti testi üzerine olumsuz yönde etkilidir. Yafll larda diyabet, artroz ve depresyon durumlar nda Tinetti testi rutin olarak uygulanmal d r. Anahtar Kelimeler: Tinetti, mini mental test, yürüme, yafll. Yaz flma Adresi/Address for Correspondence Doç. Dr. O uz Tekin Fatih Üniversitesi T p Fakültesi, Aile Hekimli i Anabilim Dal, Ankara/Türkiye e-posta: oguztekin82@hotmail.com 31
Effects of Biopsychosocial Factors on Tinetti Balance and Gait Test Scores of Elderly Patients in Ankara-Pursaklar Region ABSTRACT Introduction: Balance and gait are important functions for independency of the elderly. Tinetti test is widely used in elderly period and may detect dysfunctions in these functions. We aimed to observe effects of biopsychosocial factors on Tinetti test scores. Patients and Methods: We applied Tinetti test to 66 subjects (23 men and 43 women). We asked age, number of household, duration of education, chronic diseases, and drug counts. Furthermore we applied geriatric depression scale and standardized mini mental examination test to the subjects. Results: Mean age of the patients was 68.45 ± 6.2 years, number of household were 2.58 ± 1.4, duration of education were 2.5 ± 2.8 years. Mean scores of Tinetti were 24.5 ± 5.8, geriatric depression scale score were 11.6 ± 8, and of mini mental examination test were 24.38 ± 4.7. Sixteen of them were using drugs more than 2, 16 had diabetes mellitus, 38 had hypertension, 7 had chronic obstructive lung disease, 2 had cerebrovascular disease, 24 had depression, 16 had dementia, 23 had arthrosis, and 18 had ishemic heart disease. We observed negative correlations between diabetes mellitus and geriatric depression test scores with Tinetti gait scores. We observed negative effects of arthrosis on Tinetti balance scores as well. Conclusion: Having diabetes mellitus, arthrosis, and higher depression scores are negatively effective on Tinetti test scores. Tinetti test must be applied rutinely to the elderly in the existence of diabetes mellitus, arthrosis and depression. Key Words: Tinetti assessment tool, mini mental test, gait, aged. G R fi Yafll larda denge ve yürüme fonksiyonu son derece önemlidir. Bu kabiliyetler bozuldu unda yafll larda hareket kabiliyeti azal r, daha da önemlisi düflme ve k r k riski artar. Tinetti denge ve yürüme testi, yafll larda kullan lan di er testler gibi fonksiyonel durumun ve günlük hayat n tek bafl na idare edilmesinin de erlendirilmesinde oldukça önemli bir testtir. Bu test, yafll lar n yürüme kabiliyeti ve denge gibi hayati fonksiyonlar n ölçer. Testin düflük bulunmas önemlidir. Bu durum, yafll n n kendi kendine yetememesine ve hayat n yard mla idame ettirebilmesine yol açar. Bir çal flmada testin düflmeler üzerine %70 duyarl, %52 özgül oldu u bulunmufltur (1). Düflmeler, yafll larda k r k riskini, beraberinde de ölüm ve sakatl k geliflme ihtimalini art r r. Tinetti testi, denge ve yürüme olarak iki k s mda yafll n n fonksiyonlar n de erlendirir. Test, günlük hekimlik prati inde kolayca uygulanabilecek bir özelliktedir. Denge skoru maksimum 16 puan, yürüme skoru ise maksimum 12 puand r. Yirmi alt puan n alt nda alanlarda problem var demektir. On dokuz puan n alt ndaki skorlarda ise düflme riski befl kat artm flt r (2). Yafll lara verilecek t bbi bak m içerisinde Tinetti testinin de rutin olarak de erlendirilmesi oldukça önemli katk lar sa layacakt r. Bir baflka çal flmada yafll lardaki progresif mobilite azalmas nda lokomotor, duyarl ve kognitif fonksiyonlar gibi biyopsikososyal faktörlerin etkili oldu u vurgulanm flt r (3). Bir çal flmada ise, Tinetti testi üzerine artroz a r s n n ve anksiyete skorlar n n etkili oldu u vurgulanm flt r (4). Test skorlar nda herhangi bir azalma tespit edildi- inde bunun sebeplerinin tespit edilmesi, risk faktörlerinin ortadan kald r lmas ve rehabilite edici tedavilerin, uygulamalar n tatbiki mümkün olabilir. Biz bu çal flmam zda yafll kiflilerin Tinetti test skorlar na çeflitli kronik hastal klar, yafl, cinsiyet, depresyon, kognitif durum gibi çeflitli biyopsikososyal faktörlerin etkilerini incelemeyi amaçlad k. HASTALAR ve METOD Biz bu çal flmam z Fatih Üniversitesi T p Fakültesinin k rsal kesim hastalar na hitap eden Pursaklar Semt Poliklini i Aile Hekimli i Bölümüne gelen 60 yafl ve üzeri kiflilerde yapt k. Haziran 2008-Haziran 2009 tarihleri aras nda poliklini e gelen kiflileri kaydettik. Gözlemsel çal flmam zda deskriptif ve analitik yöntemler kulland k. Çal flmam z, Yafll Sa l n Gelifltirme Projesi kapsam nda al nan etik kurul karar na göre yürüttük. Hastalara gerekli aç klama yap ld ve onaylar al nd. Altm fl alt yafll n n cinsiyetlerini, yafllar n, e itim durumlar n, kronik hastal klar n, kullanm fl olduklar ilaçlar n, evde kaç kifli yaflad klar n, mini mental test skorlar n, yafll l k depresyon testi skorlar n, Tinetti denge ve yürüme testlerinin skorlar n sorgulad k. Çal flmam zda Tinetti denge ve yürüme testi kulland k (Tablo 1) (2). 32 Akad Geriatri 2010; 2: 31-39
Ankara-Pursaklar Bölgesindeki Yafll larda Tinetti Denge ve Yürüme Testi Skorlar na Biyopsikososyal Faktörlerin Etkileri Tablo 1. Tinetti denge ve yürüme testi T NETT ÖLÇE -DENGE Yönerge: Kifli sert kolçaks z sandalyeye oturtulur. Afla daki manevralar denenir. 1. Oturma dengesi Sandalyeye dayan yor veya kayk l yor 0 Sabit, güvenli oturuyor 1 2. Aya a kalkma Yard ms z kalkam yor 0 Yard m için kollar n kullanarak kalk yor 1 Kollar n kullanmadan aya a kalkabiliyor 2 3. Aya a kalkma giriflimi Yard ms z kalkam yor 0 Birden fazla kez giriflimde bulunmas gerekiyor 1 lk giriflimde aya a kalkabiliyor 2 4. lk durufl dengesi (ilk befl saniye) Dengesiz (sendeliyor, ayaklar n oynat yor, 0 gövdesi belirgin flekilde sallan yor) Sabit fakat yürüteç/baston kullan yor ya da 1 destek için baflka nesnelere tutunuyor Yürüteç/baston ya da baflka destek olmaks z n sabit 2 5. Ayakta durufl dengesi Dengesiz 0 Sabit ancak ayaklar n n aral genifl 1 (medial topuk mesafesi 10 cm den fazla) Desteksiz ve ayak aral dar 2 6. Dürtme (kifli, ayaklar birbirine olabildi ince Düflmeye bafll yor 0 bitiflik ayakta durur, muayene eden kifli hastan n Sendeliyor ama kendisini do rultabiliyor 1 sternumu üzerinden avuç içi ile hafifçe iter) Sabit 2 7. Gözler kapal (6. maddedeki manevran n ayn s ) Sabit de il 0 Sabit 1 8. Kendi etraf nda 360 derece dönme Süreksiz ad mlar 0 Sürekli ad mlar 1 Dengesiz (sendeliyor) 0 Dengeli 1 9. Oturma Güvensiz (mesafeye karar veremiyor, sandalyeye düflüyor) 0 Kollar n kullan yor ya da düzgün hareket edemiyor 1 Güvenli, düzenli hareket 2 T NETT ÖLÇE -YÜRÜME Yönerge: Kifli muayene eden ile birlikte ayakta durur; koridor ya da oda boyunca önce mutad ad mlarla yürür, sonra h zl fakat güvenli ad mlarla geri döner (sürekli kulland baston, yürüteç gibi destek arac varsa bunlar kullan r). 10. Yürüyüflün bafllat lmas Bafllamak için birden fazla giriflim veya herhangi bir duraksama 0 Karars zl k yok 1 11. Ad m uzunlu u ve yüksekli i a. Sa aya n sallanmas (ileri ad m) Sol aya n durufl uzunlu unu geçmiyor 0 Sol aya n durufl uzunlu unu geçiyor 1 Sa ayak yerden tamamen yükselmiyor 0 Sa ayak yerden tamamen yükseliyor 1 b. Sol aya n sallanmas (ileri ad m) Sa aya n durufl uzunlu unu geçmiyor 0 Sa aya n durufl uzunlu unu geçiyor 1 Sol ayak yerden tamamen yükselmiyor 0 Sol ayak yerden tamamen yükseliyor 1 12. Ad m simetrisi Sa ve sol ad m uzunlu u eflit gibi görünmüyor 0 Sa ve sol ad m uzunlu u eflit gibi görünüyor 1 Akad Geriatri 2010; 2: 31-39 33
Effects of Biopsychosocial Factors on Tinetti Balance and Gait Test Scores of Elderly Patients in Ankara-Pursaklar Region Tablo 1. Tinetti denge ve yürüme testi (devam ) 13. Ad m devaml l Ad mlar aras nda duraklama veya devams zl k var 0 Ad mlar sürekli görünüyor 1 14. Rota Belirgin sapma var 0 Hafif, orta derecede sapma var veya yürüme deste i kullan yor 1 Yürüme deste i olmaks z n düzgün rota izliyor 2 15. Gövde Belirgin olarak sallan yor veya yürüme deste i kullan yor 0 Sallanm yor ama diz ya da s rt fleksiyonu var veya yürüme 1 s ras nda kollar n sall yor Sallanm yor, fleksiyonu yok, kollar n veya yürüme deste ini 2 kullanm yor 16. Yürüme mesafesi Topuklar ayr 0 Yürüme s ras nda topuklar neredeyse birbirine de iyor 1 Denge /16 Yürüme /12 Toplam /28 26 n n alt ndaki skorlar genellikle bir problemi gösterir; skor düfltükçe problem büyür. Skorun 19 un alt nda olmas düflme riskini befl kat art r r. Tinettide yürüme skoru maksimum 12 puan, denge skoru maksimum 16 puan ve toplam 28 puand r. Yirmi alt ve alt nda puan alanlarda problem oldu u düflünülmekte; 19 ve alt nda puan alanlarda kendi kendine düflme riskinin normal kiflilere göre befl kat artm fl oldu u gözlenmektedir (2,5). Yafll larda kullan lan yafll lar için depresyon ölçe i, 30 cümleden oluflan, de erlendirmelerin kontrol listesi (evet/hay r) ile yap ld bir ölçektir. Kesme noktas 13/14 tür. Bu de erlerin üzerinde, yafll da depresyon oldu u düflünülür (Tablo 2) (6,7). Mental durumu ölçen standardize mini mental test, kognitif fonksiyonlar befl ayr bölüme (oryantasyon, kay t, dikkat ve hesaplama, hat rlama ve lisan) de erlendiren bir ölçektir. Test, günlük hekimlik prati inde kolayl kla uygulanabilir ve yafll larda kognitif fonksiyon taramas için oldukça uygundur. Toplam skor 30 dur. Yirmi dört ve alt nda puan alanlar demans aç - s ndan de erlendirilmelidir (Tablo 3) (8). statistiksel analizde ilk önce deskriptif metodlarla çal flmaya ald m z yafll lar n genel özellikleri ortaya konuldu. Daha sonra yafll lar n depresyon, mini mental test ve Tinetti test skorlar genel olarak deskriptif yöntemle belirtildi. Tinetti skorlar n düflük ve normal olmak üzere iki gruba ay rd k. Gruplar n skor ortalamalar n karfl laflt rmak için Mann-Whitney U testi kulland k. Bütün faktörlerin bir arada etkilerini görmek için lojistik regresyon analizi uygulad k. statistiksel analiz, kiflisel bilgisayarda ve SPSS program kullan larak yap ld. 0.05 ten düflük p de erlerini anlaml olarak kabul ettik. BULGULAR Çal flmam za 23 yafll erkek (yafl ortalamas 69.2 ± 6.4 ) ve 43 yafll kad n (yafl ortalamas 68 ± 6) kat ld. Kad n ve erkeklerin yafllar aras nda istatistiksel olarak fark yoktu. Evdeki kifli say s ortalamas 2.9 ± 1.5, okul y llar ortalamas 2.5 ± 2.8 idi. Di er özellikler Tablo 4 te özetlenmifltir. Olgular n 16 s ikiden fazla ilaç kullan yordu. On alt s nda diabetes mellitus, 38 inde hipertansiyon, yedisinde kronik obstrüktif akci er hastal, ikisinde serebrovasküler bozukluk, 24 ünde depresyon, 16 s nda demans, 23 ünde artroz, 18 inde iskemik kalp hastal mevcuttu (Tablo 5). Yafll l k depresyon skorlar, toplam mini mental test skorlar ve Tinetti test skorlar bak - m ndan da cinsiyetler aras nda istatistiksel bak mdan önemli bir fark yoktu. Tinetti skorlar n düflük ve normal olarak iki gruba ay rd k. Bütün faktörlerin bir arada etkilerini görmek için lojistik regresyon analizi uygulad k. Tinetti yürüme üzerine diyabetli olman n (p= 0.046) ve yafll l k depresyon skorlar n n (p= 0.038) olumsuz yönde etkili oldu unu gözledik (Tablo 6). Ayn flekilde, artrozlu olman n, Tinetti denge üzerine (p= 0.001) ve Tinetti toplam 34 Akad Geriatri 2010; 2: 31-39
Ankara-Pursaklar Bölgesindeki Yafll larda Tinetti Denge ve Yürüme Testi Skorlar na Biyopsikososyal Faktörlerin Etkileri Tablo 2. Yafll lar için depresyon ölçe i (Geriatric Depression Scale-GDS) Geçen hafta kendinizi nas l hissettiniz? Buna göre afla daki sorulara en do ru cevaplar veriniz. 1. Genel olarak hayat n zdan memnun musunuz? Evet/Hay r 2. Faaliyet ve ilgilerinizin ço unu b rakt n z m? Evet/Hay r 3. Hayat n z n anlams z oldu unu düflünüyor musunuz? Evet/Hay r 4. S kl kla can n z s kk n m d r? Evet/Hay r 5. Gelecekten ümitli misiniz? Evet/Hay r 6. Sizi rahats z eden ve kafan zdan bir türlü atamad n z düflünceler var m? Evet/Hay r 7. Keyfiniz ço u zaman yerinde mi? Evet/Hay r 8. Sanki kötü birfley olacakm fl gibi bir korku yafl yor musunuz? Evet/Hay r 9. Kendinizi ço u zaman mutlu hisseder misiniz? Evet/Hay r 10. S kl kla çaresiz hisseder misiniz? Evet/Hay r 11. S kl kla huzursuz ve yerinde duramaz olur musunuz? Evet/Hay r 12. D flar ç k p de iflik fleyler yapmaktansa, evde kalmay m tercih edersiniz? Evet/Hay r 13. Gelecekle ilgili olarak s k s k endiflelenir misiniz? Evet/Hay r 14. Birçok kifliye göre daha fazla unutkanl n z var m? Evet/Hay r 15. Hayatta olmak sizin için güzel birfley mi? Evet/Hay r 16. Ço u zaman kederli ve üzgün müsünüz? Evet/Hay r 17. Kendinizi oldukça de ersiz buluyor musunuz? Evet/Hay r 18. Geçmifli düflünmek can n z oldukça s k yor mu? Evet/Hay r 19. Hayat size oldukça heyecan verici geliyor mu? Evet/Hay r 20. Yeni birfleylere kalk flmak size oldukça zor geliyor mu? Evet/Hay r 21. Gücünüz kuvvetiniz yerinde mi? Evet/Hay r 22. Durumunuz size ümitsiz geliyor mu? Evet/Hay r 23. Ço u insan n sizden daha iyi durumda oldu unu düflünüyor musunuz? Evet/Hay r 24. Küçük fleyler s k s k can n z s kar m? Evet/Hay r 25. S kl kla a lamakl olur musunuz? Evet/Hay r 26. Dikkatinizi toplamada güçlü ünüz var m? Evet/Hay r 27. Sabahlar yataktan kalkmak çok zor geliyor mu? Evet/Hay r 28. Baflkalar ile birlikte olmay eskisi gibi istiyor musunuz? Evet/Hay r 29. Kolayca karar verebiliyor musunuz? Evet/Hay r 30. Eskisi kadar iyi düflünebiliyor musunuz? Evet/Hay r Not: 1., 5., 7., 9., 15., 19., 21., 28., 29., 30. sorulara verilen Evet cevaplar 0, Hay r cevaplar 1, di er sorulara verilen cevaplar n kodlamas ters yönde. Toplam puan= 30, kesme de eri 13/14. skoru üzerine (p= 0.001) negatif yönde etkili oldu unu saptad k. Tinetti yürüme testi skoru düflük olanlar n %31.25 inde, normal olanlar n %22 sinde diabetes mellitus vard (fiekil 1). Tek bafl na de erlendirildi inde yükseklik istatistiksel olarak anlaml olmamakla birlikte di er faktörlerle bir arada de erlendirildi inde (lojistik regresyon) diyabetli olmak test skoru üzerine negatif yönde etkiliydi. Depresyon skorlar n Tinetti kategorilerine göre karfl laflt rd k. Yürüme skoru düflük olanla- Akad Geriatri 2010; 2: 31-39 35
Effects of Biopsychosocial Factors on Tinetti Balance and Gait Test Scores of Elderly Patients in Ankara-Pursaklar Region Tablo 3. Standardize mini mental test STANDARD ZE M N MENTAL TEST-E T ML LER Ç N Ad: Soyad: Yafl: E itim durumu: Kulland el: Oryantasyon Maksimum skor Skor 5... Hangi Y l Mevsim Ay Tarih Gün 5... Neredeyiz Ülke fiehir lçe-belde Kat Daire Kay t 3... 3 adet nesne ismi söyleyin (örn. kalem, kitap, elma vb.). Daha sonra hastadan tekrarlamas n isteyin. Her do ru cevap için 1 puan verin (20 saniye verin). Dikkat ve Hesaplama 5... 100 den geriye do ru her basamakta 7 ç kararak hesaplay n (100, 93, 86, ). Her do ru ifllem için 1 puan verin Hat rlama 3... Kay t puan hesaplamas nda kulland n z nesnelerin isimlerini tekrarlamas n isteyin. Her do ru cevap için 1 puan verin (20 saniye verin). Lisan 2... Gördü ünüz nesnelerin isimleri nedir? (Gösterin: Ka t, saat vb.) 1... Tekrarlay n (e er ve fakat istemiyorum). 3... Dinledikten sonra istenen 3 emiri yap n (her do ru hareket için 1 puan verin). 1... Cümleyi okuyun ve uygulay n. 1... Anlaml bir cümle yaz n. 1... Afla daki flekli çizin (arka sayfaya, 1 dakika bakt ktan sonra). Toplam 30... r n yafll l k depresyon skorlar daha yüksekti (15.06 ± 9.5 ve 10.52 ± 7.5, p= 0.05) (fiekil 2). Tinetti denge skoru düflük olanlar n %63 ünde, normal olanlar n %3.2 sinde artroz mevcuttu. Ayn flekilde Tinetti toplam skoru düflük olanlar n %59.5 inde, normal olanlar n %3.4 ünde artroz mevcuttu. Her iki grubun 2 x 2 ki-kare analizleri istatistiksel olarak çok anlaml yd (p< 0.001). Artrozlu olanlarla olmayanlar n Tinetti denge ve toplam skorlar n karfl laflt rd k. Artrozu olanlar n Tinetti denge skorlar, olmayanlardan daha düflüktü (11.87 ± 3.4 ve 14.5 ± 3, p= 0.02). Ayn flekilde artrozu olanlar n Tinetti toplam skorlar olmayanlardan daha düflüktü (22.57 ± 5.8 ve 25.6 ± 5.6, p= 0.042) (fiekil 3). TARTIfiMA Önceki çal flmalarda Tinetti skorlar üzerine artrozlu olmak ve anksiyete skorlar n n yüksek olmas n n önemi vurgulanm flt (4). Bizim çal flmam zda da artrozlu olmak toplam Tinetti skorlar ve denge skorlar üzerine daha etkiliyken, yürüme skorlar üzerine di er faktörlerin yan nda etkisiz bulunmufltur. Biz, psikolojik durumu daha iyi de erlendirebilece ini düflünerek yafll - larda s k görülmesi sebebiyle depresyon skorlar n ele ald k. Yürüme skorlar üzerine diyabetli olmak ve dep- 36 Akad Geriatri 2010; 2: 31-39
Ankara-Pursaklar Bölgesindeki Yafll larda Tinetti Denge ve Yürüme Testi Skorlar na Biyopsikososyal Faktörlerin Etkileri Tablo 4. Yafll lar n genel özellikleri Erkek Kad n Genel Parametre Say Ortalama ± SS Say Ortalama ± SS Say Ortalama ± SS Yafl 23 69.2 ± 6.4 43 68 ± 6 66 68.45 ± 6.2 Ev kifli 23 2.9 ± 1.5 43 2.3 ± 1.4 66 2.58 ± 1.4 Okul y l 23 4.2 ± 3 43 1.5 ± 2 66 2.5 ± 2.8 Tinetti denge 23 13.9 ± 2.9 43 13.4 ± 3.6 66 13.58 ± 3.4 Tinetti yürüme 23 11 ± 2.4 43 10.7 ± 2.9 66 10.9 ± 2.7 Tinetti toplam 23 24.9 ± 5.2 43 24.3 ± 6 66 24.5 ± 5.8 Yafll l k depresyon 23 11.9 ± 9.2 43 11.4 ± 7.6 66 11.6 ± 8 skoru Mini mental test 23 25 ± 4 43 24 ± 5 66 24.38 ± 4.7 (Toplam skor) SS: Standart sapma. Tablo 5. Yafll lar n kronik hastal k özellikleri Erkek Kad n Genel Parametre Say % Say % Say % Diabetes mellitus 4 17.4 12 27.9 16 24.2 Hipertansiyon 11 47.8 27 62.8 38 57.6 KOAH 1 4.3 6 14 7 10.6 SVO 1 4.3 1 2.3 2 3 Artroz 9 39 14 32 23 34.8 KH 8 34.8 10 23.3 18 27.3 Depresyon 8 34.8 16 37.2 24 36.4 Demans 4 17.4 12 27.9 16 24.2 > 2 laç kullanan 6 26.1 10 23.3 16 24.2 KOAH: Kronik obstrüktif akci er hastal. Tinetti Yürüme Skoru Düflük Olanlar Tinetti Yürüme Skoru Normal Olanlar 70 80 60 50 60 Yüzde 40 30 %68.75 Yüzde 40 %78.0 20 10 0 %31.25 Var Yok Diabetes Mellitus 20 0 %22.0 Var Diabetes Mellitus Yok fiekil 1. Tinetti yürüme skor kategorilerine göre yafll larda diabetes mellitus oranlar. Akad Geriatri 2010; 2: 31-39 37
Effects of Biopsychosocial Factors on Tinetti Balance and Gait Test Scores of Elderly Patients in Ankara-Pursaklar Region Tablo 6. Tinetti yürüme skoru kategorileri (normal ve düflük) üzerine de iflik faktörlerin etkileri (lojistik regresyon analizi) B s.e. Wald p Exp (B) Cinsiyet 0.528 0.883 0.357 NS 1.695 Yafl -0.057 0.068 0.696 NS 0.945 Yaln z yaflamak 0.796 1.128 0.498 NS 2.217 Okul y l 0.118 0.156 0.579 NS 1.126 laç miktar 2.58 1.314 3.852 NS 13.196 Diabetes mellitus -1.899 0.953 3.975 0.046* 0.150 Hipertansiyon -0.794 0.812 0.957 NS 0.452 KOAH -0.546 1.500 0.133 NS 0.579 SVO -18.987 27680.610 0.000 NS 0.000 Artroz -1.415 0.828 2.918 NS 0.243 SMMT (toplam) -0.083 0.096 0.759 NS 0.920 Yafll l k -0.091 0.044 4.318 0.038* 0.913 depresyon skoru * p< 0.05 KOAH: Kronik obstrüktif akci er hastal. 22 28 20 %95 Güven Aral 18 16 14 12 10 %95 Güven Aral 26 24 22 8 Düflük Normal fiekil 2. Tinetti yürüme test kategorilerine göre yafll l k depresyon skorlar. 20 Var Var Yok fiekil 3. Artrozu olma durumuna göre Tinetti toplam skorlar. resyon skorlar daha etkiliydi. Artrozun etkisi önceki çal flma ile uyumluydu. Ancak diyabetin yürüme üzerine etkisi önemli bir yeni bulgudur. Diyabetik sensörimotor nöropatinin yürümeyi etkiledi i baz kaynaklarda belirtilmiflti (9). Depresyonun etkisinin ise genel olarak depresyonda postür ve beden ile ilgili alg lamalar - n n etkilenmesiyle ilgili oldu unu düflünmekteyiz. Çal flmam zda, Tinetti skorlar üzerine artrozlu, diyabetli ve depresyonlu olman n önemli etkisi oldu- unu saptad k. Yafll larda s k görülen bu problemle- Yok 38 Akad Geriatri 2010; 2: 31-39
Ankara-Pursaklar Bölgesindeki Yafll larda Tinetti Denge ve Yürüme Testi Skorlar na Biyopsikososyal Faktörlerin Etkileri rin önlenmesinin ve genel olarak iyi bir flekilde idaresinin hastan n günlük yaflam nda kendi kendisini idare etmesi yönünde de önemli oldu u ortaya ç km flt r. Genel pratikte çok s k görülen bir hastal k olan diyabetin uygun flekilde idaresi, nöropati geliflmesini engelleyebildi i için Tinetti yürüme skorlar n n da kötüleflmesini engelleyecektir. Ayn flekilde, Tinetti yürüme testi skorlar nda düflüklük saptad m z diyabetli yafll lar n nöropati aç s ndan de erlendirilmeleri uygun olacakt r. Ayr ca, bu hastal klar n idaresi, kendili inden oluflabilecek düflmeleri de önleyebilecektir. Klinikte diyabetli, artrozlu ve depresyonlu yafll lar n Tinetti test skorlar n n da de erlendirilmesi uygun olacakt r. Bulgular m z bu yöndeki çal flmalara fl k tutabilir. Çal flmam z, s n rl bir say üzerinde uygulanm flt r. Bu sebeple sonuçlar n ileride daha kapsaml çal flmalarla da teyid edilmesi gerekir. Bu flekilde, önerdi imiz konularda bir konsensus oluflabilirse bunlar tedavi protokollerinde kullan labilir. Yafll kiflilerin bak m nda artroz, diyabet ve depresyon gibi durumlar tespit edildi inde Tinetti denge ve yürüme testi rutin olarak uygulanmal d r. KAYNAKLAR 1. Raiche M, Hebert R, Prince F, Corriveau H. Screening older adults at risk of falling with the Tinetti balance scale. The Lancet 2000; 356: 1001-2. 2. Abrams WB, Beers MH, Berkow R. Merck Manuel of Geriatrics. 2 nd ed. NJ: Merck&Co.Inc, 1996: 7-12, 171-7, 216-32. 3. Tinetti ME. Performance-orientated assessment of mobility problems in elderly patients. Journal of the American Geriatrics Society 1986; 34: 119-26. 4. Manckoundia P, Thomas F, Buatois S, Guize L, Jego B, Aquino JP, et al. Impact of clinical, psychological, and social factors on decreased Tinetti test score in community-living elderly subjects: A prospective study with two-year follow-up. Med Sci Monit 2008; 14: 316-22. 5. Çifçili S, Ünalan P. Yafll larda fonksiyonel kay plara yaklafl m. Türk Aile Hek Dergisi 2004; 8: 166-73. 6. Brink TL, Yesavage JA, Rose TL. Screening tests for geriatric depression. Ckin Gerntol 1982; 1: 37-43. 7. Sa duyu A. Yafll lar için depresyon ölçe i: Hamilton depresyon ölçe i ile karfl laflt r mal güvenilirlik ve geçerlilik çal flmas. Türk Psikiyatri Dergisi 1997; 8: 3-8. 8. Folstein MF, Folstein S, Mc Hugh PR. Mini mental state. A practical method for grading the cognitive state of patient for clinician. Journal of Psychiatric Research 1975; 12: 189-98. 9. Molloy DW, Standish TIM. A guide to the standardized mini mental state examination. International Psychogeriatrics 1997; 9(Suppl): S87-S9. 10. Rakel textbook of family medicine. Ch 45-Diabetes Mellitus. 7 th ed. Saunders Co, 2007. Akad Geriatri 2010; 2: 31-39 39