HEMŞİRELİK MESLEĞİNDE YÖNETİM Doç. Dr. Ülkü BAYKAL İÜ Florence Nightingale Hemşirelik Fakültesi Hemşirelikte Yönetim Anabilim Dalı
Hemşirelikte Meslekleşme Düzeyimiz Nedir?
Meslek Olma Özellikleri-1 Abraham Flexner e göre (1910) Bilgi Uzmanlaşma Entelektüel ve bireysel sorumluluk İyi gelişmiş grup bilinci
Meslek Olma Ölçütleri -2 Bilimsel ilkelere dayalı bilgi Eğitim süresi ve uzmanlaşma düzeyi Entellektüel ve bireysel sorumluluk İyi gelişmiş grup/birlik bilinci Mesleğe bağlılık ve meslektaş dayanışması Hesap verebilme Özerklik Yenilikçilik Mesleki imaj- mesleğe verilen değer Mesleki ahlak ve etik kurallar
HEMŞİRELİK HİZMETLERİ YÖNETİMİNİ ETKİLEYEN BİLEŞENLER 1. Ülkenin sağlık politikaları ve sağlık sistemi 2. Yasal düzenlemeler 3. Örgütlerin yönetim yapısı ve işleyişi 4. Çalışma ortamı 5. Yöneticilerin yetkinlikleri ve önderlik yaklaşımları
1. Sağlık politikaları ve sağlık sistemi Sağlıkta küreselleşmenin yansımaları Sağlıkta dönüşüm çalışmalarının etkileri Sağlık hizmetinin pazar koşullarına açık hale getirilmesi Sağlık işletmelerinin ticari işletme bakışıyla ele alınmaya başlanması Sağlık çalışanlarının iş güvencesinin ortadan kalkması Sağlığın korunması ve geliştirilmesinden çok tedaviye odaklanılması Aile hekimliği sisteminde hemşirenin adının geçmemesi 663 sayılı KHK ile Başhemşire pozisyonunun yok edilerek, yönetici hemşirelerin görünürlüğünün kaldırılması,
2. Yönetici Hemşireleri Doğrudan Etkileyen Yasal Düzenlemeler Hemşirelik Kanunu Hemşirelik Yönetmeliği Özel Hastaneler Yönetmeliği 663 sayılı KHK 657 sayılı DMK İş kanunu
Hemşirelik Kanunu Hemşirelikle ilgili yönetim görevlerinde lisans ve lisansüstü eğitime sahip hemşirelerin rüçhan hakları vardır. (MADDE 9 )
HEMŞİRELİK YÖNETMELİĞİ 8 Mart 2010 Resmî Gazete Sayı: 27515 Başhemşire olabilmek için hemşirelikte en az lisans eğitimine sahip olmak gerekir, yoksa diğer eğitim düzeyindekiler görevlendirilir. (MADDE 9)
HEMŞİRELİK YÖNETMELİĞİ 8 Mart 2010 Resmî Gazete Sayı: 27515 Gözetmen hemşire; meslekte beş yıl deneyimli, lisans mezunu olmak, yoksa diğer hemşireler (3) Sorumlu hemşire; öncelikle ilgili alanda uzman hemşire olmak, yoksa üç yıl deneyimli ve hemşirelikte lisans mezunu olmak (10/1)
Özel Hastaneler Yönetmeliği Her hastane için en az bir BAŞHEMŞİRE
Yataklı Tedavi Kurumları İşletme Yönetmeliği Başhemşire; yüksek hemşirelik okulu veya sağlık meslek lisesi mezunu olup, meslekte enaz on yıl çalışmış ve iyi sicil almış hemşireler arasından baş tabibin teklifi ile Bakanlıkça atanır (M.129)
Yataklı Tedavi Kurumları İşletme Yönetmeliği Başhemşire yardımcısı; 100 yataklı ve daha büyük kurumlarda baştabib tarafından mesleklerinde enaz beş yıl çalışmış ve iyi sicil almış hemşireler arasından yeteri kadar baş hemşire yardımcısı görevlendirilir (M130) Sorumlu hemşire; hemşire sayısı uygun olan kurumlarda Baştabiblikçe servis veya bölüm sorumlu hemşirelikleri kurulabilir
663 Sayılı KHK Ne Getirdi? Sağlık Bakım Hizmetleri Müdürü pozisyonu ile hemşirelerin görünürlüğü yok edildi, Yönetsel pozisyona atanacaklarda; 4 yıllık lisans mezunu koşulu ve müdürler için 5 yıl deneyim aranırken eğitim ve deneyimin niteliği göz ardı edildi, Sağlık çalışanlarının sözleşmeli çalışmalarının önü açılarak, iş güvencesi ortadan kaldırıldı, Kurumsal performans denetimlerinde yetersizliğin görülmesi durumunda, yöneticinin işine son verilmesi (genel sekreterin işine son verildiğinde hastane yöneticilerinin de sözleşmesinin kendiliğinden sona ermesi gibi)
3.Hemşirelik Hizmetleri Örgütlenmesi Nasıl Olmalı?
Hemşirelik Hizmetleri Yönetim Basamakları
4. Hemşirelerin çalışma ortamı Olumlu Çalışma Ortamları = Kaliteli İş Yerleri = Kaliteli Hasta Bakımı ICN (International Council of Nursing) 2007 Teması
Olumlu Çalışma Ortamlarının Özellikleri Çalışanı işe alma ve işte tutma üzerine odaklanan yenilikçi personel politikaları, Eğitim ve sürekli gelişmeyi-yenilemeyi esas alan kurumsal stratejiler, Çalışanların emeklerinin karşılığını alması, Uygun fiziksel çevre, yeterli donanım ve malzemenin olması, Çalışanların, iş ve işyeri güvenliği konusunda bilinçlendirilmesi, Güvenli bir çalışma ortamının varlığı, (ICN 2007)
Hemşire insan gücünün planlanmasında yaşanan sorunlar DSÖ bulgularına göre düşük hemşire /nüfus oranı olan ülkelerde bile, mevcut hemşirelerin dağılımı dengesiz Yeterli sayıda yetiştirilmemelerine karşın hemşireler yeterince istihdamı edilmemekte Örgütlerde hemşirelere duyulan gereksinim ile hemşirelerin gereksinimleri ve iş ortamının gerektirdikleri arasında uyum olmamakta
Hemşire İş Yükünün Analizi Hemşirelerin iş yükü ölçümü yapılmadığından, hemşirelerin çabaları ve uzmanlıkları yeterince takdir edilmemekte, ölçülememekte ya da karşılıksız kalmaktadır ( ICN 2004)
Aşırı iş yükünün olumsuz sonuçları Hemşirelerin işini hatta mesleğini terk etmesi Hasta güvenliğinin azalması ( kaza ve hatalar artmakta) Özellikle yönetsel ve destek personelin işinin hemşireler tarafından yerine getirilmesi bakımı aksatmakta Önlenebilir yaralanmalar artmakta (kas ağrıları, bel zorlamaları, kesici ve delici yaralanmalar gibi) Gerekli koruyucu önlemlerin alınmamasına bağlı enfeksiyonlar (HIV, Hepatit B-C gibi)
Örgütlerde sosyal ve psikolojik iyilik halini sağlamak için İş baskısının olmaması ( aşırı iş yükünün olmaması) İş güvenliği ve işyeri güvenliğinin sağlanması, Meslektaş ve yöneticilerin sosyal destek sağlaması, Eğitim ve profesyonel gelişme olanaklarına erişebilme olanağı, Mesleki kimliğe uygun görevlendirme, Çaba ve ödül arasında bir dengenin olması, Mesleki özerkliğe ve liderliğe olanak sağlanması, İş güvencesinin olması,
İşyerinde Şiddet Hemşirelere, meslektaşları, diğer sağlık ekibi üyeleri, hastalar veya yakınları tarafından fiziksel ve psikolojik şiddet uygulanmakta Araştırmalara göre, sağlık sektörü diğer sektörlere göre şiddete daha fazla eğilimli Sağlık sektöründe de özellikle ambulans görevlileri ile hemşireler daha fazla şiddet görmekte, İşyerinde şiddete yönelik önlemler, uluslararası boyutta ele alınmakla birlikte, her ulusun ve örgütün üzerine düşen rolü yerine getirmesi gerekli
Mıknatıs hastane İyi yetişmiş hemşireleri çekebilen ve tutabilen, sürekli olarak nitelikli ve yüksek kalitede bakım sağlayabilen hastane ortamı
Mıknatıs hastanelerde çalışan hemşirelerde Psikolojik tükenme düzeyi daha düşük İş doyumu daha fazla Hasta memnuniyeti fazla Düşük devir hızı Yüksek örgütsel bağlılık Yeterli sayıda hasta-hemşire oranı Esnek çalışma programları Sürekli eğitim ve gelişme olanağı Özerk ve sorumlu davranma Ekip çalışmasına yatkınlık
Hemşire iş gücünü koruyan ülkelerin Sağlık hizmetlerine önemli kaynak ayırdıkları Daha fazla sayıda hemşireyi istihdam ettikleri Sürekli eğitime ve mesleki gelişime önem verdikleri Hemşireleri maddi olarak tatmin ettikleri Barınma, çocuk bakım olanakları gibi sosyal destek sağladıkları Daha esnek çalışma zamanı uyguladıkları Farklı statülerdeki hemşirelik personeli için uygun personel stratejileri geliştirdikleri
5. HEMŞİRE YÖNETİCİLERİMİZİN ÖNDERLİK/LİDERLİK YAKLAŞIMI NASILDIR????
Önderlik/Liderlik yaklaşımı Araştırmalara göre, olumlu önderlik yaklaşımının; Grubun bütünleşmesini artırdığı ve iş stresini hafiflettiği Hemşirelerin işi bırakma oranlarını azalttığı Hemşirelerin özerk oldukları, inisiyatif ve kapasitelerini tam olarak kullandıkları Hastaların memnuniyetinin arttığı Hemşirelerin iş doyumunun artığı ve tükenmenin azaldığı Güçlü ve olumlu bir örgütsel iklimin yaratılmasını desteklediği
YAPILAN ÇALIŞMALARDA Yönetici hemşirelerin kendi değerlendirmelerine göre dönüşümcü liderlik modelini benimsedikleri (Serinkaya, İpekçi 2005) Yöneticilerin kendi-kendini değerlemeleriyle astlarının değerlendirmeleri arasında ölçeğin tüm alt boyutlarında (Saatli, Argon 1998) Üst ve astlar arasında yapılan karşılaştırmalarda çalışana yönelik olma ve genel liderlik özelliklerinde anlamlı farkların olduğu (Göktepe, Baykal 2006) Hemşirelerin yöneticilerinde işe yönelik liderlik tarzını güçlü algıladıkları ve bunun işten ayrılmada etkili olduğu (Özer 2007) Hemşirelerin yöneticilerinde dönüşümcü liderlik tarzını algıladıkları (Sayın 2008)
SONUÇ Yönetici hemşire ve hemşire değerlemeleri arasında fark var Hemşireler, yöneticilerinin insanı dikkate alan, katılımcı, dönüşümcü liderlik tarzlarını sergilemelerini ve insana değer vermelerini, yönetici olarak yetkin olmalarını istiyor
P. F. Drucker ın YÖNETİCİLERE ÖNERİLERİ İnsanların güçlerini esas alan bir yaklaşımla, her bireye farklı davranın Yüksek standartlar koyun, ama insanlara işlerini yaparken özgür bırakın ve sorumluluk verin Performans değerlendirmeyi dürüst ve işin ayrılmaz bir parçası olarak düzenli yapın Öğrenmenin en iyi yolunun başkalarına öğretmek olduğu bilincini kazandırın Etkili liderler saygı uyandırır ama sevilmeleri gerekmez unutmayın (1999 Hesselbein F., Cohen, P. Liderden Lidere, Drucker Vakfı, Mess Yayınları )
Yönetici olarak nereden başlamalıyız!!!!! Öncelikle kendimizin farkına varmalı, güçlü ve zayıf yönlerimizi bilmeliyiz Özellikle yetkin olmadığımız konularda, yetkin insanlarla çalışmalı, etkin bir ekip oluşturmalıyız Duygu ve davranışlarımızı denetlemeli, başarma ve kazanma tutkusunun esiri olmamalıyız İnsan ilişkilerinde başarılı olmalıyız Yaptığımız işi-alanı iyi bilmeliyiz Önderlik becerilerine (değişim yönetimi, problem çözme, delege etme, ikna etme, toplantı yönetimi, zaman yönetimi gibi) sahip olmalıyız
BEKLENTİLER -1 Hemşire insangücünün yetiştirilmesinde niteliğin göz önüne alınarak öğrenci sayılarının belirlenmesi (Türkiye de toplam 102.564 hemşire aktif olarak çalışmakta ve bu dönemde HYO öğrenci sayılarında 18 katı bir artış sağlanmış ancak öğretim elemanı yetersizdir 2010) Hemşirelik eğitimi veren kurumların eğitim ortamı ve eğiticiler açısından değerlendirilmesi, Yönetici hemşirelerin yetiştirilmesi, geliştirilmesi ve yükseltilmesine yönelik yasal düzenlemelerin oluşturulması,
BEKLENTİLER -2 Kamu hastanelerinde Hemşirelik Hizmetleri Müdürlüğü (Başhemşirelik) birimlerinin hastane yöneticisinin altında olacak şekilde yeniden oluşturulması Hemşirelik hizmetleri yöneticisinin görev alanının ilgili yasa ve yönetmelikler çerçevesinde net olarak belirlenmesi ve bağımsız hareket serbestisi verilmesi Kar-zarar kaygısından uzak, etkin, verimli ve hızlı sağlık hizmeti sunumuna yönelik sağlık politikalarının oluşturulması Siyasi müdahalelerden en az etkilenen bir sağlık ve hastane yönetim yapısının oluşturulması
BEKLENTİLER -3 Tüm sağlık çalışanlarının katılımcılığı arttırılmasına yönelik düzenlemelerin yapılması Özellikle hemşirelerin çalışma ve ekonomik koşularının düzeltilmesi Çalışanların iş doyumu ve verimliliğini artıracak sosyal destek sistemlerinin oluşturulması (kreş, servis, özel sağlık sigortası gibi)
Sabrınız için teşekkür ederim www.yohed.org Tüm YÖNETİCİ HEMŞİRELERİMİZİ DERNEĞİMİZE DAVET EDİYORUZ