TÜRK STANDARDI TURKISH STANDARD

TÜRK STANDARDI TURKISH STANDARD TS XXXX... 2014 ICS 91.100.30 Bu standard, köpükbeton yapı malzeme ve elemanlarının tarifine, sınıflandırma ve özeliklerine, numune alma, muayene ve deneyleri ile piyasaya arz şekline dairdir. TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ Necatibey Caddesi No.112 Bakanlıklar/ANKARA

Bugünkü teknik ve uygulamaya dayanılarak hazırlanmış olan bu standardın, zamanla ortaya çıkacak gelişme ve değişikliklere uydurulması mümkün olduğundan ilgililerin yayınları izlemelerini ve standardın uygulanmasında karşılaştıkları aksaklıkları Enstitümüze iletmelerini rica ederiz. Bu standardı oluşturan İhtisas Grubu üyesi değerli uzmanların emeklerini; tasarılar üzerinde görüşlerini bildirmek suretiyle yardımcı olan bilim, kamu ve özel sektör kuruluşları ile kişilerin değerli katkılarını şükranla anarız. Kalite Sistem Belgesi İmalât ve hizmet sektörlerinde faaliyet gösteren kuruluşların sistemlerini TS EN ISO 9000 Kalite Standardlarına uygun olarak kurmaları durumunda TSE tarafından verilen belgedir. Türk Standardlarına Uygunluk Markası (TSE Markası) TSE Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin ilgili Türk Standardına uygun olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü nün garantisi altında olduğunu ifade eder. TSEK Kritere Uygunluk Belgesi (TSEK Markası Kullanma Hakkı) Kritere Uygunluk Belgesi; Türk Standardları bulunmayan konularda firmaların ürünlerinin ilgili uluslararası standardlar, benzeri Türk Standardları, diğer ülkelerin milli standardları, teknik literatür esas alınarak Türk Standardları Enstitüsü tarafından kabul edilen Kalite Faktör ve Değerlerine uygunluğunu belirten ve akdedilen sözleşme ile TSEK Markası kullanma hakkı verilen firma adına düzenlenen ve üzerinde TSEK Markası kullanılacak ürünlerin ticari Markası, cinsi, sınıfı, tipi ve türünü belirten geçerlilik süresi bir yıl olan belgedir. DİKKAT! TS işareti ve yanında yer alan sayı tek başına iken (TS 4600 gibi), mamulün Türk Standardına uygun üretildiğine dair üreticinin beyanını ifade eder. Türk Standardları Enstitüsü tarafından herhangi bir garanti söz konusu değildir. Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geniş bilgi Enstitümüzden sağlanabilir. TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR. 2

Ön söz - Bu standard, Türk Standardları Enstitüsü nün İnşaat İhtisas Kurulu na bağlı TK10 Yapı Malzemeleri Teknik Komitesi nce TS 3440: 1982 nin revizyonu olarak hazırlanmış ve TSE Teknik Kurulu nun 02 Ocak 2014 tarihli toplantısında kabul edilerek yayımına karar verilmiştir. - Bu standardın hazırlanmasında, milli ihtiyaç ve imkanlarımız ön planda olmak üzere, milletlerarası standardlar ve ekonomik ilişkilerimiz bulunan yabancı ülkelerin standardlarındaki esaslar da gözönünde bulundurularak; yarar görülen hallerde, olabilen yakınlık ve benzerliklerin sağlanmasına ve bu esasların, ülkemiz şartları ile bağdaştırılmasına çalışılmıştır. - Bu standard son şeklini almadan önce; bilimsel kuruluşlar, üretici/imalatçı ve tüketici durumundaki konunun ilgilileri ile gerekli işbirliği yapılmış ve alınan görüşlere göre olgunlaştırılmıştır. - Bu standardın daha önce yayımlanmış bulunan baskıları geçersizdir. - Bu standardda kullanılan bazı kelime ve/veya ifadeler patent haklarına konu olabilir. Böyle bir patent hakkının belirlenmesi durumunda TSE sorumlu tutulamaz. 3

içindekiler 0 - KONU, TARiF, KAPSAM... 1 0.1 - KONU... 1 0.2- TARIFLER... 1 0.2.1 Köpükbeton... 1 0.2.2 Köpükbeton Yapı Malzemesi... 1 0.2.3 -Köpükbeton Yapı Elemanı... 1 0.2.4 - Anma Yükü... 1 0.3 - KAPSAM... 1 1 - SlNlFLANDlRMA VE ÖZELiKLER... 1 1.1 - SlNlFLANDlRMA... 1 1.1.1- Sınıflar... 1 1.1.2 - Tipler... 2 1.2- ÖZELiKLER... 2 1.2.1 - Gönyeden Sapma ve Şekil... 2 1.2.2 - Birim Hacim Ağırlığı... 2 1.2.3 - Basınç Mukavemeti... 2 1.2.4 - Rötre... 3 1.2.5 -Köpükbeton Yapı Elemanlarının Emniyet Katsayısı... 3 1.3- BOYUT VE TOLERANSLAR... 3 1.4 - ÖZELİK, MUAYENE VE DENEYLER... 4 2 - NUMUNE ALMA, MUAYENE VE DENEYLER... 5 2.1 -PARTi VE NUMUNE ALMA... 5 2.1.1 - Deney Numunelerinin Hazırlanması... 6 2.2- MUAYENELER... 6 2.2.1 - Gönyeden Sapma ve Şekil Muayenesi... 6 2.2.2 - Boyutların Ölçülmesi... 6 2.3- DENEYLER... 6 2.3.1 - Yoğunluk Tayini Deneyi... 6 2.3.2- Basınç Mukavemeti Tayini Deneyi... 7 2.3.3 - Rötre Deneyi... 7 2.3.4 -Yapı Elemanlarının Emniyet Katsayısı Deneyi... 8 2.3.5 - Rutubet Miktarının Tayini... 9 2.4 - DEGERLENDiRME... 9 2.5 - MUAYENE VE DENEY RAPORU...9 3 - PiYASAYA ARZ... 10 3.1 - AMBALAJLAMA... 10 3.2 - işaretleme... 10 3.2.1 -Köpükbeton Yapı Malzemesinde Bulunacak işaretler... 10 3.2.2 -Köpükbeton Yapı Elemanlarında Bulunacak işaretler... 10 4- ÇEŞİTLİ HÜKÜMLER... 10 ATlF YAPILAN STANDARDLAR... 17 4

KÖPÜKBETON YAPI MALZEME VE ELEMANLARI 0- KONU, TARiF, KAPSAM 0.1- KONU Bu standard, köpükbeton yapı malzeme ve elemanlarının tarifine, sınıflandırma ve özeliklerine, numune alma, muayene ve deneyleri ile piyasaya arz şekline dairdir. 0.2- TARiFLER 0.2.1 - Köpükbeton Köpükbeton, ince öğütülmüş silisli bir agrega ve çimento ile hazırlanan karışımın gözenek oluşturucu bir madde ilavesi ile hafifletilmesi ve doğal ortamda veya buhar kürü ile sertleştirilmesi ile elde edilen gözenekli hafif betondur. 0.2.2 - Köpükbeton Yapı Malzemesi Köpükbeton yapı malzemesi, köpük betondan yapılmış teçhizatsız yapı bileşenidir. 0.2.3 -Köpükbeton Yapı Elemanı Köpükbeton yapı elemanı, köpük betondan yapılmış teçhizatlı yapı bileşenidir. 0.2.4 - Anma Yükü Anma yükü, köpükbeton yapı elemanlarının yapımında gözönünde tutulan ve bu eleman tarafından (elemanın kendi ağırlığı dışında) emniyetle taşınabilecek en büyük faydalı yüktür. 0.3- KAPSAM Bu standard, gözenekleştirici bir madde katılarak elde edilen köpük betondan yapılan, yapıda taşıyıcı olan veya olmayan yapı malzeme ve elemanlarını kapsar. 1 - SlNlFLANDlRMA VE ÖZELiKLER 1.1 - SlNlFLANDlRMA 1.1.1- Sınıflar Köpükbeton yapı bileşenleri teçhizatlı olup olmadıklarına göre; -Yapı malzemesi, -Yapı elemanı, olmak üzere iki, Basınç mukavemetlerine göre : - 15 kgf/cm 2 (G 1) - 25 kgf/cm 2 (G 2) - 35 kgf/cm 2 (G 3) - 50 kgf/cm 2 (G 4) - 75 kgf/cm 2 (G 6) olmak üzere beş, Birim hacim ağırlıkianna göre: -0,3 kg/dm 3-0,4 kg/dm 3-0,5 kg/dm 3-0,6 kg/dm 3-0,7 kg/dm 3-0,8 kg/dm 3 olmak üzere altı sınıfa ayrılır. 1

1.1.2- Tipler Köpükbeton yapı malzemesi - Tutkalla uygulanan duvar blokları (T) - Harçla uygulanan duvar blokları (H) - Asmolen bloklar (A) -Yalıtım Plakları (Y) olmak üzere dört, Köpükbeton yapı elemanları - Kapı ve Pencere Lentoları (L) -Döşeme Plakları (D) -Çatı Plakları (Ç) - Düşey Duvar Elemanları (DO) -Yatay Duvar Elemanları (YD) -Yalıtım Elemanları (YE) olmak üzere altı tipe ayrılır. 1.2 - ÖZELiKLER 1.2.1 - Gönyeden Sapma ve Şekil Köpükbeton yapı malzeme ve elemanları genel görünüş bakımından, dikdörtgenler prizması şeklinde olmalıdır. Ancak yatay ve düşey duvar elemanları ile çatı plakları, diğer özelikleri bu standardda belirtilenlere uygun olmak şartı ile, enkesitleri yamuk biçiminde olacak şekilde yapılabilir. Köpükbeton yapı malzeme ve elemanlarının dik açılı olması gereken köşelerine gönye uygulanarak yapılacak muayenede, 500 mm'lik bir uzunluk sonunda ölçülecek gönyeden sapma miktarları 3 mm*den fazla olmamalıdır. Köpükbeton yapı malzemelerinin alınları küt olduğu gibi, harç cepli veya lamba zıvanalı imal edilebilir (Şekil-1). Köpükbeton yapı elemanlarının bileşim alınları küt olabileceği gibi, lamba zıvana, kırlangıç kuyruğu profilli veya şerbet kanallı olabilir, (Şekil-2). 1.2.2 - Birim Hacim Ağırlığı Köpükbeton yapı malzemesi ve elemanlarının Madde 2.3.1'de açıklandığı şekilde bulunacak birim hacim ağırlığı değerlerinin herbiri sınıfına ait ortalama birim hacım ağırlığı sınır değerlerinin 0,05 kg/dm 3 'den fazla altında veya üstünde olmamalı ve bunların aritmetik ortalamaları Çizelge-1'de verileniere uygun olmalıdır. 1.2.3 - Basınç Mukavemeti Köpükbeton yapı malzemeleri üzerinde Madde 2.3.2'de açıklanan deney uygulandığında bulunacak basınç mukavemeti değeri Çizelge-1'de belirtilenlere uygun olmalıdır. Bu özelik yalıtım plakları ve yalıtım elemanlarında aranmaz. 2

1 Çatı Dilaver EKİNCİ TÜRK STANDARDI TASLAK ÇiZELGE 1 -Köpükbeton Yapı Malzeme ve Elemanlarının Sınıfiarına Göre Basınç Mukavemetleri ve Birim Hacım Ağırlıkları Sınıfı Ortalama En Küçük Basınç Mukavemeti Değeri kgf/cm 2 (N/mm 2 ) En Küçük Basınç Mukavemeti Değeri kgf/cm 2 (N/mm 2 ) Birim Hacim Ağırlığı Ortalama Birim Hacim Ağırlığı kg/dm 3 Sınıf işareti G1 15(1,5) 10(1,0) 0.4 0,5 G2 25 (2,5) 20 (2,0) 0.4 0.5 G3 35 (3,5) 30 (3,0) 0.5 0,6 G4 50 (5,0) 40 (4,0) 0.6 0.7 G6 75 (7,5) 60 (6,0) 0.7 0.8 0,31 ile 0,40 G 1/0.4 0.41 ile 0.50 G 1/0.5 O 31 ile O 40 G 2/0,4 0,41 ile 0,50 G 2/0.5 0.41 lle 0.50 G 3/0.5 0,51 ile 0.60 G 3/0.6 0.51 ile O 60 G 4/0.6 0,61 ile O 70 G 4/0.7 0,61 ile O,70 G 6/0.7 0.71 ile 0.80 G 6/0.8 1.2.4 - Rötre Köpükbeton yapı malzeme ve elemanlarının Madde 2.3.3'de belirtilen şekilde bulunacak rötre değerleri 0,5 mm/m'den fazla olmamalıdır. 1.2.5 -Köpükbeton Yapı Elemanlarının Emniyet Katsayısı Köpükbeton yapı elemanlarında, Madde 2.3.4'de açıklanan deney uygulandığında bulunacak emniyet katsayısı değeri Çizelge-2'de verilenlerden daha az olmamalıdır. Ancak yalıtım elemanlarında bu özelik aranmaz. ÇiZELGE 2 -Köpükbeton Yapı Elemanları Için Emniyet Katsayısı Değerleri Yapı Elemanının Tipi Emniyet Katsayısı ve Döşeme Plakları 2,3 Kapı ve Pencere Lentoları 2.0 Düşey ve Yatay Duvar Elemanları 1,9 Yalıtım Elemanları - 1.3 - BOYUT VE TOLERANSLAR Köpükbeton yapı malzemesinin boyutları Çizelge-3'de verilen değerlere, köpükbeton yapı elemanlarından kapı ve pencere lentolarının boyutları Çizelge-4'de verilen değerlere; döşeme plakları, çatı plakları ve duvar elemanlarının boyutları ise Çizelge-5'de verilen değerlere uygun olmalı ve boyutların Madde 2.2.2'de gösterilen şekilde ölçülmesi sonunda bulunacak sapmalar Çizelge-6'da verilen değerleri aşmamalıdır. 3

1 Çatı Dilaver EKİNCİ TÜRK STANDARDI TASLAK ÇiZELGE 3 -Köpükbeton Yapı Malzemesinin Boyutları (mm) Yapı Malzemesi Tipi Uzunluk Yükseklik Genişlik 250-300 500-600 250 Tutkalla uygulanan duvar blokları Harçla uygulanan duvar blokları 240-290 490-590 Asmolen Bloklar 500 250 600 300 Yalıtım Plakları 500 600 75,90,100,120,125,135, 150,175,190,200,225, 240,250,275,290,300, 240 325,350,375,390,400, 425,450,475.490,500. 100,125,150,175, 400 200,225,250,275, 500 300,325,350,375, 400,425,450,475, 500,525,550,575, 600 600. 25,50,75,100,125 125,150,175,200, 225,250. 250,500 300,600 ÇiZELGE 4- Kapı ve Pencere Lentoları Boyutları (mm) (Uzunluk (1O mm ara ile) Genişlik Yükseklik 1000-2500 75,90,100,120,125,135,150, 175,190,200,225,240,250, 275,290.300,325,350,390,400 240-250 290-300 500-600 ÇiZELGE 5- Çatı Plakları, Döşeme Plakları, Duvar Elemanlarının ve Yalıtım Elemanlarının Boyutları (mm) Yapı Elemanının Tipi Plakları Döşeme Plakları Uzunluk (1O mm ara ile) Genişlik 1000-6000 500 600 Kalınlık 75,100,120,125,150 175,200,225,240,250, 275,300. 325,350,375,400 Düşey Duvar Elemanları Yatay Duvar Elemanları Yalıtım Elemanları 50,75,100,125,150, 175.200.225.250 ÇiZELGE 6- Köpükbeton Malzeme ve Yapı Elemanlarının Boyut Toleransları Boyutun Büyüklüğü 1000 mm' ye kadar (1000 mm dahil) 1000 mm' den büyük Tolerans (mm) ±3 ±5 1.4- ÖZELiK, MUAYENE VE DENEYLER Bu standardda öngörülen özelikler ile bunların muayene ve deney madde numaraları Çizelge-7'de verilmiştir. 4

ÇiZELGE 7 - Özelik, Muayene ve Deneyler Sıra No. özelik. Madde No Muayene ve Deney Madde No. 1 2 3 4 5 6 7 1.2.1 Gönyeden sapma ve şekil 1.2.2 Birim hacim ağırlığı 1.2.3 Basınç mukavemeti 1.2.4 Rötre 1.2.5 Yapı elemanlarının emniyet katsayısı 1.3 Boyut ve toleranslar 3.2 Işaretierne 2.2.1 2.3.1 2.3.2 2.3.3 2.3.4 2.2.2 2.2.1 2- NUMUNE ALMA, MUAYENE VE DENEYLER 2.1- PARTi VE NUMUNE ALMA Bir defada muayeneye sunulan aynı sınıf ve tipteki köpükbeton yapı malzemeleri ile aynı sınıf ve tipteki yapı elemanları bir parti sayılır. Bunların bu standardda yazılı özelikleri taşıyıp taşımadıklarını anlamak amacı ile yapılacak muayene ve deneylerde kullanılmak üzere imal ve teslim olunan partiyi temsil edecek şekilde ve gelişigüzel numune alınır. Parti büyüklüğüne göre bir numune takımında bulunacak yapı malzeme veya yapı elemanı sayısı çizelge-8'de gösterilmiştir. ÇiZELGE 8 -Parti Büyüklüğüne Göre Numune Takımı Büyüklüğü PARTI BÜYÜKLÜGÜ (Partideki Yapı Malzemesi veya Yapı Elemanı Sayısı) NUMUNE TAKIMI BÜYÜKLÜGÜ (Numune Takımındaki Yapı Malzemesi veya Yapı Elemanı Sayısı) 10000 'e kadar 15 10001-35000 22 35001-150000 35 150001 ve yukarı 54 Parti büyüklüğüne ve Çizelge-8'e göre numune takımını meydana getirecek numuneler partiden sistematik olarak ve gelişigüzel ayrılarak alınmalıdır. Bunu yapmak için TS 2756 da açıklanan "Numune Almada Rastgele Sayılar Çizelgesinin Uygulanması Metodu" ile numune alınması sağlanır. Bunun mümkün olmaması halinde aşağıda açıklanan metot uygulanmalıdır. Bunun için partideki köpükbeton yapı malzemesi veya yapı elemanı sayısı (N) olmak üzere malzeme veya elemanlar partinin herhangi bir yerinden başlanarak, 1,2,3... N şeklinde numaralanır veya numaralandığı varsayılır. Numune takımında bulunması gerekli numune sayısı (n) olmak üzere N/n = r sayısı hesaplanır, tam sayı değilse, tamsayıya yuvarlatılır. Bu şekilde bulunan (r) tam sayısı esas alınarak (r) inci, (2r) inci, (3r) inci...(nr) inci köpükbeton yapı malzemesi veya yapı elemanı ayrılıp alınarak, numune ayırma işlemi, takımı meydana getirene kadar sürdürülür. 5

2.1.1 - Deney Numunelerinin Hazırlanması Numune takımındaki köpükbeton yapı malzeme ve yapı elemanları azerinde Madde 2.2'de açıklanan muayeneler yapıldıktan sonra, Madde 2.3'de belirtilen deneyierin yapılabilmesi için gerekli deney numuneleri hazırlanır. Beton kabarma yönanan deney sonuçları azerindeki etkisini ortadan kaldırmak maksadı ile, her deney için numune köpükbeton yapı malzemesi veya elemanlarının herbirinden birer çift deney numunesi, ıslatılarak taş kesme testeresi ile kesilmek sureti ile çıkarılır. Bu deney numunesi çiftleri, Şekil-3'de gösterildiği gibi, birbirleri ile aksi yönde bulunan değişik bölgelerden birer numune çıkarılarak elde edilir. Yapı elemanlarının özeliklerinin tespiti amacı ile yapılacak deneylerde kullanılacak deney numuneleri, elemanın birlikte dökaldağa yapı malzemelerinden de kesilerek çıkarılabilir. Deney numunelerinin köpükbeton yapı elemanlarından kesilerek çıkarılması halinde, deney numunesinin içine teçhizat çeliği isabet etmemelidir. Her deney için numune köpükbeton yapı malzemesi veya elemanlarından sadece bir deney numunesi çifti çıkarılmalı, ancak farklı deneyler için gereken deney numuneleri aynı köpükbeton yapı malzemesi veya yapı elemanı numunesinden alınmalıdır. 2.2 - MUAYENELER Muayenelerde, numune takımı büyüklüğüne göre Çizelge-9'da gösterilen sayıda köpükbeton yapı malzemesi veya yapı elemanı kullanılır. ÇiZELGE 9- Numune Takımı Büyüklüğüne Göre Muayene ve Deneyierin Uygulanacağı Gözenekli Beton Yapı Malzemesi veya Yapı Elemanı Sayısı Numune Takımı Büyüklüğü Kabul Edilebiliri Kusurlu Sonuç Katsayısı Şekil ve Boyut Deneyler Muayenesi Hacim Basınç Rötre Emniyet Ağırlığı Mukavemeti Sayısı 15 7 7 7 5 2 1 22 10 10 10 7 3 2 35 13 13 15 13 4 3 54 20 20 25 20 5 4 2.2.1 - Gönyeden Sapma ve Şekil Muayenesi Numune köpükbeton yapı malzeme ve elemanları önce gözle muayene edilerek, genel göranaş bakımından dikdörtgenler prizması biçiminde olup olmadıklarına, köşe ve ayrıtlarının keskin ve dazgan bulunup bulunmadıkianna bakılır. Yine bu gözle muayene sırasında, Madde 3.2'de belirtilen işaretierin bulunup bulunmadığı tespit edilir. Gönyeden sapma, köpükbeton yapı malzeme ve elemanların dik açı ile kesişen baton ayrıtlarında ölçülür. Kolları yeterli uzunlukta olan bir çelik gönye yardımı ile, ayrıtların 500 mm'lik bir uzunluk için gönye kenanndan ayrılma miktarı O,1 mm hassasiyetle ölçülür. Sonuçların Madde 1.2.1'de belirtilenlere uygun olup olmadığına bakılır. Ancak yamuk biçiminde imal edilmiş köpükbeton yapı elemanlarının dik olmayan boyutlarında bu muayene yapılmaz. 2.2.2 - Boyutların Ölçülmesi Köpükbeton yapı malzeme ve elemanlarının boyutları, katlanmaz bir çelik metre yardımı ile en az iki yerden 1 mm hassasiyetle ölçülür. Bunların ortalamaları alınarak mm'ye yuvarlatılır. Sonuçların Madde 1.3'de belirtilenlere uygun olup olmadığına bakılır. Alınları profilli imal edilen köpükbeton yapı malzemesi ve elemanlarında boyutlar ölçülürken profiller dikkate alınmaz, ölçüm Şekil-4'te görüldüğü gibi yapılır. 2.3 - DENEYLER Deneylerde, köpükbeton yapı malzeme ve elemanlarından Madde 2.1.1'de belirtildiği şekilde hazırlanan, numune çiftleri kullanılır. 2.3.1 - Yoğunluk Tayini Deneyi TS EN 678'e uygun olarak yapılır. Sonucun Madde 1.2.2'ye uygun olup olmadığına bakılır. 6

2.3.2 - Basınç Mukavemeti Tayini Deneyi TS EN 679'a uygun olarak yapılır. Sonucun Madde 1.2.3'e uygun olup olmadığına bakılır 2.3.3 - Rötre Deneyi 2.3.3.1 - Cihazlar - Kamparatör: 0,001 mm hassasiyette -Çelik Metre : Madde 2.3.2.1fde belirtilen - Kurutma dolabı. 2.3.3.2 - işlem Deney, numune takımı büyüklüğüne göre Çizelge-9 'da belirtilen sayıda numune çiftleri üzerinde uygulanır. Deney numunesi biçimi yaklaşık 40 mmx 40 mmx 160 mm boyutunda kare prizma şeklinde olmalıdır. Numune prizmaların 40 mm x 40 mm boyutlu karşılıklı iki yüzünün ortalarında açılacak yuvalara, paslanmaz bir metalden yapılmış ölçü pimleri, çimento hamuru, kükürt veya alçı ile tespit edilir (Föy-1). Bu şekilde hazırlanmış olan deney numuneleri ağırlıkça % 20 ± % 3 rutubet mertebesine erişinceye kadar oda şartlarında veya azami 60 C sıcaklıkta kurutulur. Bundan sonra komparatörle 0,001 mm hassasiyette birinci ölçme yapılır (1 1 ). Deney numuneleri 20 C ± 2 C sıcaklıkta ve% 43 ± %2 nisbi nemi olan bir ortamda veya aynı sıcaklıkta doymuş K 2 C0 3 çözeltisi üzerindeki bir tel kafese yerleştirilerek kurumaya bırakılır. Numuneler bu şekilde her gün bir defa kurutma dolabından çıkarılarak kamparatör ile ölçülür. Bu ölçme işlemi en geç yarım saat içinde tamamlanmış bulunmalı ve numuneler tekrar kurutma dolabına yerleştirilmelidir. Müteakip 48 saatlik kurutma sonunda meydana gelen boy kısalması 0,005 mm' den küçük olana kadar deneye devam edilir, iki günlük kurutma sonucu boy kısalmasının 0,005 mm' den küçük olduğu görüldüğünde son ölçü (1 2) yapılır. Bu sırada deney numunesi kare prizmasının da boyu ölçülür (L). Rötre Değeri : formülü ile virgülden sonra yüzde hanesine yuvarlatılarak hesaplanır. Burada; R = Rötre (mm/m), 1 1 = Deney başında yapılan ilk kamparatör ölçümü (mm), 1 2 =Deneyin bitiminde yapılan son kamparatör ölçümü (mm), L =Deney sonunda ölçülen prizma boyu (mm), dır. Sonucun Madde 1.2.4'de belirtilenlere uygun olup olmadığına bakılır. 7

2.3.4 - Yapı Elemanlannin Emniyet Katsayısı Deneyi 2.3.4.1 - Cihazlar - Emniyet katsayısı deney düzeni : 25 kg hassasiyette, mesnetlerinden ve yükleme kirişlerinden birer tanesi matsal ile donatılmış, - Etüv : 105 C ± 5 C sıcaklığa ayarlanabilen, -Terazi : Madde 2.3.1.1'de açıklanan. 2.3.4.2 -işlem Deney, numune takımı büyüklüğüne göre Çizelge-9'da belirtilen sayıda eleman üzerinde uygulanır. Denenecek yapı elemanı deneyden önce en az 24 saat süre ile deneyin yapılacağı ortamda tutularak uygun sıcaklığa gelmesi sağlanır. Deneye başlamadan önce denenecek elemanın ağırlığı tespit edilir (G). Deneyin uygulandığı yapı elemanının rutubet miktarları ağırlıkça % 1O - % 30 sınırları arasında bulunmalıdır. Deney numunesinin rutubetinin öngörülen sınırlar içinde olup olmadığı deneyden sonra Madde 2.3.5'e uygun olarak tespit edilir. Denenecek köpükbeton yapı elemanı, uzunluğu en az elemanın genişliği kadar olan iki çelik mesnet üzerine ve en küçük mesnet derinliğine eşit bir oturma sağlanacak şekilde yerleştirilir (Föy-2). Bu mesnetlerden biri, deneyde kuvvet uygulanmaya başlandığında, herhangi bir burulma momenti oluşmasını önleyecek şekilde ve denenen elemanın uzunluk eksenine dik düzlem içinde hareket edebilecek biçimde yapılmış olmalıdır. Numune üzerinde, deneyden evvel herhangi bir düzeltme, yontma v.b. ön işlemler yapılmamalı ve eleman olduğu gibi deneye tabi tutulmalıdır. Yük, (Föy-2) de görüldüğü gibi, elemanın serbest açıklığının orta noktasına göre simetrik ve aralarında 1/2 L kadar aralık bulunan iki doğru boyunca ve uzunluğu en az denenen elemanın genişliği kadar olan iki yükleme kirişi aracılığı ile yapılmalıdır. Bu kirişlerden biri deney sırasında bir burulma momentinin meydana gelmesini önleyecek şekilde ve yukarıdaki paragrafta açıklandığı gibi hareketli olmalıdır (Föy-2). Yükleme, sürekli olarak artan ve iki yükleme şeridinede eşit olarak bölünen bir (P) yükünün uygulanması yolu ile yapılır. Uygulanan (P) yükünün artımına önce, anma yükünün oluşturacağı, en büyük momenti veren (PA) yükünün yaklaşık olarak 30 saniyede elde edileceği bir hızla başlanır. Bu yüke erişildiği ve P = PA olduğu anda yükleme durdurularak, bu sabit yükte 5 dakika beklenir. Kapı ve pencere lentolarında PA= qa xl ve diğer köpükbeton yapı elemanlarında ise PA- qa x L x b olarak hesaplanır. Burada, "L" (m) olarak deneydeki elemanın serbest açıklığı, "b" ise yine (m) olarak elemanın genişliği ve qa lentolarda kgf/m, diğer elemanlarda kgf/m 2 olarak elemanın anma yokodor. Sonra yoklerneye tekrar başlanarak ve bu sefer dakikadaki yükleme PA olacak bir hız ile yoklerneye eleman kırılıncaya kadar devam edilir. Kırılma anındaki en yüksek yok kaydedilir (PK). Köpükbeton yapı elemanlarının emniyet katsayısı (döşeme plakları, çatı plakları ve lentolar için) formülü ile ve düşey ve yatay duvar elemanlarında ise, formülü ile virgülden sonra yüzdeye yuvarlatılarak hesaplanır. Burada; PK= Kırılma yükü, (kgf) (N) PA= Anma yüküne tekabül eden yükleme (kgf) (N) R =Yükleme düzeninin nurnuneye etki eden toplam kütlesi (kg) (N) W= Elemanın kendi ağırlığı (kg) (N) dır. Sonuçların Madde 1.2.5'de belirtilenlere uygun olup olmadığına bakılır. 8

2.3.5 - Rutubet Miktarının Tayini Madde 2.3.2.2 ve Madde 2.3.4.2'de açıklanan işlemler bittikten sonra, elemanların ortalarından ve bir yüzünden karşı yüzüne kadar uzanan bir deney numunesi çıkarılarak alınır. Bu deney numunesi üzerinde elemanın karşılıklı iki yüzeyine ait kısımlar bulunmalı ve en küçük boyutu 5 cm' den küçük olmamalıdır. Bu deney numunesinin kesilip çıkarılmasından sonra hemen tartılarak kütlesi bulunur(w1) Sonra sıcaklığı 105 C ± 5 C'ye ayarlanmış bir etüvde değişmez kütleye gelinceye kadar kurutulduktan sonra tartılarak kuru kütle bulunur (W 2). Kurutmanın son 4 saatlik süresi içinde kütledeki azalmanın % 0,2'den fazla olmaması halinde bu son kütle kuru kütle olarak kabul edilir. Rutubet miktarı : formülü ile bulunur. Burada; r = Rutubet miktarı (%), W1 = Deney numunesinin ilk kütlesi (g) W 2 = Deney numunesinin kuru kütlesi (g) dır. Bulunan sonucun Madde 2.3.2.2 ve Madde 2.3.4.2'de belirtilenlere uygun olup olmadığına bakılır. 2.4 - DEĞERLENDiRME Numune takımını meydana getiren köpükbeton yapı malzeme veya elemanları üzerinde muayene ve deneyler bu standarddaki sıraya göre uygulanır. Bu muayene veya deneyierin herhangi birinde olumsuz sonuç alınması halinde, bu bir kusurlu sonuç sayılır. Burada Madde 2.3.1 Birim Hacim Ağırlığı Deneyi, Madde 2.3.2 Basınç Mukavemeti Deneyi ve Madde 2.3.3 Rötre deneyinde gözönünde tutulacak deney sonuçları Madde 2.1.1'de açıklandığı gibi farklı bölgelerden çıkarılan bir deney çiftinden elde edilen ortalama değerdir. Bu şekilde elde edilen kusurlu sonuç sayısına göre işlem yapılır. Kusurlu sonuç sayısı Çizelge-9'da gösterilen kabul edilebilir kusurlu sonuç sayısına eşit veya daha az ise numunelerin alındığı partinin bu standarda uygun olduğu anlaşılır. Kusurlu sayısının Çizelge-9'da verilenlerden büyük olması veya emniyet katsayısı deneyinden birinde olumsuz sonuç alınması halinde partinin standarda aykırı olduğu anlaşılır. 2.5 - MUAYENE VE DENEY RAPORU Muayene ve deney raporunda en az aşağıdaki bilgiler bulunmalıdır: - Muayenenin ve deneyin yapıldığı yerin ve laboratuvarın, muayene ve deneyi yapanın ve/veya raporu imzalayan yetkililerin adları, görev ve meslekleri, -Muayene ve deney tarihi, - Numunenin tanıtılması, -Muayene ve deneyde uygulanan standardların numaraları, -Sonuçların gösterilmesi, -Muayene ve deney sonuçlarını değiştirebilecek faktörlerin tesirlerini gidermek üzere alınan tedbirler, -Uygulanan muayene ve deney metotlarında belirtilmeyen veya mecburi görülmeyen, fakat muayene ve deneyde yer almış olan işlemler, -Standarda uygun olup olmadığı, -Rapor tarih ve numarası. 9

3- PiYASAYA ARZ 3.1 - AMBALAJLAMA Köpükbeton yapı malzeme ve elemanları piyasaya ambalajlı veya ambalajsız olarak arz edilir. Ambalajlı olmaları halinde Madde 3.2'deki işaretler ve ambalajdaki yapı malzeme veya elemanı sayısı ambalaj üzerinde belirtilmelidir. 3.2 - işaretleme 3.2.1 - Köpükbeton Yapi Malzemesinde Bulunacak işaretler Köpükbeton yapı malzemelerinin en az on tanesinden birinin uygun bir yerinde çıkmaz boya ile en az aşağıdaki bilgiler yazılmış bulunmalıdır. -imalatçı firmanın ticari unvanı veya kısa adı, varsa tescilli markası, -Bu standardın işaret ve numarası (TS... şeklinde) - Madde 1.1.1'de verilen sınıf işareti -Madde 1.1.2'de verilen tip sembolü. 3.2.2 -Köpükbeton Yapı Elemanlannda Bulunacak işaretler Köpükbeton yapı elemanlarının uygun bir yerinde çıkmaz boya ile : -Firmanın ticaret unvanı veya varsa kısa adı, varsa tescilli markası, - Bu standardın işaret ve numarası (TS... şeklinde), -Madde 1.1.1'de verilen sınıf işareti, -Madde 1.1.2'de verilen tip sembolü, -Anma yükü. yazılmış bulunmalıdır. Örnek: a) Markası (X) olan bir firmanın G 4/0.6 sınıfı köpükbetondan yaptığı anma yükü 200 kg/ur olan bir döşeme plağında: x TS... G 3/0.5- Ç/100 işareti, b) Markası (RR) olan bir firmanın G 3/0.5 sınıfı köpükbetondan yapdığı, anma yükü 100 kg/ma olan bir çatı plağında : x TS... G 4/0.6- D/200 işareti bulunmalıdır. 4 -ÇEŞiTLi HÜKÜMLER 4.1- imalatçı veya satıcı, bu standarda uygun olarak imal edildiğini beyan ettiği köpükbeton yapı malzeme ve elemanları için, istendiğinde, standarda uygunluk beyannamesi vermek veya göstermek zorundadır. Bu beyannarnede satış konusu köpükbeton yapı malzeme ve elemanlarının: -Madde 1'deki özeliklerde olduğunun, - Madde 2'deki muayene ve deneyierin yapılmış ve uygun sonuç alınmış bulunduğunun, belirtilmesi gerekir. 4.2- Ihracat söz konusu olduğunda, ihraç edileceği ülkenin standardiarına uygun olmak kaydıyla da imalat yapılabilir. 10

Ölçüler mm dir. t d b t t t t b d b b d b 15 t 40 0,25d b 0,50 d ŞEKiL 1 - Yapı Malzemesi Alınları 11

d b d D d 0,20d b 0,50 d 20 mm D 60 mm h1 d d h2 0,4 d h1 0,6 d 0,3 d h2 0,5 d ŞEKİL 2 - Yapı Elemanı Alınları 12

Deney numunelerinin Çıkarılacağı yer Deney numunelerinin I. Bölge Çıkarılacağı yer II. Bölge ŞEKIL 3 -Köpükbeton Yapı Malzeme ve Elemanlarından Deney Numunelerinin Çıkarılacağı Yerler 13

YAPI MALZEMELERİNDE YAPI ELEMANLARINDA ŞEKİL 4 - Profilli Elemanların Boyutlarının Ölçülmesi 14

FÖY-1 KÖPÜKBETON YAPI MALZEME VE ELEMANLARI RÖTRE DENEYi ÖLÇÜ PiMLERi Ölçüler mm dir 160 Ölçüler mm dir 40 40 40 R 20 Ø13 Ø10 Ø10 Ø20 20 20 Alçı veya çimento dolgu YERLEŞTİRİLMİŞ ÖLÇÜ PİMİ ÖLÇÜ PİMİ DETAYI 15

FÖY-2 KÖPÜKBETON YAPI MALZEME VE ELEMANLARI KATSAYISI DENEY DÜZENi Ölçüler cm dir Belirtilmeyen hususlarda imalatçı serbesttir. En küçük mesnet derinliği P/2 P/2 L/4 L/4 L/2 En küçük mesnet derinliği s t s t Çelik mesnet Çelik mesnet L L = Eleman serbest acıktığı, S = Çelik plaka, t = 12-13 mm kalınlıkta ve uzunlumu elemanın genişliği kadar olan gözenekli odunlifi levha, P =Toplam yük. NOT- Ayrıca belirtilmemiş ise en küçük mesnet derinliği olarak 5 mm alınmalıdır. 16

Ek A Deney raporu 17

Kaynaklar 18