TÜRK STANDARDI TURKISH STANDARD

Transkript

1 TÜRK STANDARDI TURKISH STANDARD TS 797 Mart 2006 ICS TAZE FASULYE Green beans TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ Necatibey Caddesi No.112 Bakanlıklar/ANKARA

2 Bugünkü teknik ve uygulamaya dayanılarak hazırlanmış olan bu standardın, zamanla ortaya çıkacak gelişme ve değişikliklere uydurulması mümkün olduğundan ilgililerin yayınları izlemelerini ve standardın uygulanmasında karşılaştıkları aksaklıkları Enstitümüze iletmelerini rica ederiz. Bu standardı oluşturan Hazırlık Grubu üyesi değerli uzmanların emeklerini; tasarılar üzerinde görüşlerini bildirmek suretiyle yardımcı olan bilim, kamu ve özel sektör kuruluşları ile kişilerin değerli katkılarını şükranla anarız. Kalite Sistem Belgesi İmalât ve hizmet sektörlerinde faaliyet gösteren kuruluşların sistemlerini TS EN ISO 9000 Kalite Standardlarına uygun olarak kurmaları durumunda TSE tarafından verilen belgedir. Türk Standardlarına Uygunluk Markası (TSE Markası) TSE Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin ilgili Türk Standardına uygun olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü nün garantisi altında olduğunu ifade eder. TSEK Kalite Uygunluk Markası (TSEK Markası) TSEK Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin henüz Türk Standardı olmadığından ilgili milletlerarası veya diğer ülkelerin standardlarına veya Enstitü tarafından kabul edilen teknik özelliklere uygun olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü nün garantisi altında olduğunu ifade eder. DİKKAT! TS işareti ve yanında yer alan sayı tek başına iken (TS 4600 gibi), mamulün Türk Standardına uygun üretildiğine dair üreticinin beyanını ifade eder. Türk Standardları Enstitüsü tarafından herhangi bir garanti söz konusu değildir. Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geniş bilgi Enstitümüzden sağlanabilir. TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.

3 Ön söz Bu standard, Türk Standardları Enstitüsü nün Ziraat İhtisas Grubu nca TS 797 (1981) in revizyonu olarak hazırlanmış ve TSE Teknik Kurulu nun 16 Mart 2006 tarihli toplantısında kabul edilerek yayımına karar verilmiştir. Bu standardın daha önce yayımlanmış bulunan baskıları geçersizdir. Bu standardın hazırlanmasında, milli ihtiyaç ve imkanlarımız ön planda olmak üzere, milletlerarası standardlar ve ekonomik ilişkilerimiz bulunan yabancı ülkelerin standardlarındaki esaslar da gözönünde bulundurularak; yarar görülen hallerde, olabilen yakınlık ve benzerliklerin sağlanmasına ve bu esasların, ülkemiz şartları ile bağdaştırılmasına çalışılmıştır. Bu standard son şeklini almadan önce; bilimsel kuruluşlar, üretici/ imalatçı ve tüketici durumundaki konunun ilgilileri ile gerekli işbirliği yapılmış ve alınan görüşlere göre olgunlaştırılmıştır. Bu standardda kullanılan bazı kelime ve/veya ifadeler patent haklarına konu olabilir. Böyle bir patent hakkının belirlenmesi durumunda TSE sorumlu tutulamaz.

4

5 İçindekiler 0 Giriş Kapsam Atıf yapılan standardlar ve/veya dokümanlar Tarifler Sınıflandırma ve özellikler Sınıflandırma Özellikler Boyut ve toleranslar Özellik, muayene ve madde numaraları Numune alma ve muayeneler Numune alma Muayeneler Değerlendirme Muayene raporu Piyasaya arz Bir örneklik Ambalâjlama İşaretleme Muhafaza ve taşıma Çeşitli hükümler... 6 Yararlanılan kaynaklar... 6

6 Taze fasulye 0 Giriş Bu standard; taze fasulyenin tarifine, sınıflandırma ve özelliklerine, numune alma ve muayeneleri ile piyasaya arz şekline dairdir. 1 Kapsam Bu standard, Madde 3.1'de tanımlanan ve tüketiciye taze olarak arz olunan fasulyeyi kapsar. İşlenmiş fasulyeleri kapsamaz. 2 Atıf yapılan standardlar ve/veya dokümanlar Bu standardda diğer standard ve/veya dokümanlara atıf yapılmaktadır. Bu atıflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste halinde verilmiştir. * işaretli olanlar bu standardın basıldığı tarihte İngilizce metin olarak yayımlanmış olan Türk Standardlarıdır TS No Türkçe Adı İngilizce Adı TS ISO 874* Yaş Meyve ve Sebzeler Numune Alma Fresh fruits and vegetables - Sampling 3 Tarifler 3.1 Taze fasulye Fabaceae familyasına mensup Phaseolus vulgaris L. ve Phaseolus coccineus L. türüne giren kültür bitkilerinin taze meyveleri. 3.2 Yabancı madde Fasulye içinde bulunan kum, taş, toprak, kabuk, yaprak, bitkisel parçalar, yabancı tohumlar gibi kendinden başka gözle görülebilen her türlü madde. 4 Sınıflandırma ve özellikler 4.1 Sınıflandırma Gruplar Taze fasulyeler, yetişme şekline göre; - Yer fasulyeleri, - Sırık fasulyeleri olmak üzere iki gruba ayrılır Çeşitler Başlıca taze fasulye çeşitleri aşağıda gösterilmiştir: Kızılay fasulyesi (Yer fasulyesi), Kara Ayşe fasulyesi (Yer fasulyesi), Barbunya (Yer Sırık fasulyesi), Gelin (Sarı) fasulye (Yer fasulyesi), Boncuk Ayşe (Sırık fasulyesi), Alacalı Ayşe (Sırık fasulyesi), İzmir Ayşe fasulyesi (Sırık fasulyesi), Çalı fasulyesi (Sırık fasulyesi), Şeker fasulyesi (Sırık fasulyesi), Ferasetsiz fasulye (Sırık fasulye), Eskişehir 4F 89 fasulyesi (Sırık fasulyesi). Diğer çeşitler kendi adları ve orijinleri belirtilerek piyasaya arz edilir. 1

7 4.1.3 Sınıflar Fasulyeler, kalite özelliklerine göre; - Ekstra, - Sınıf I, - Sınıf II olmak üzere üç sınıfa ayrılır. 4.2 Özellikler Genel özellikler Bütün sınıflara giren fasulyeler, izin verilen toleransları dahil olmak üzere en az aşağıdaki özelliklerde olmalıdır: - Bütün(tam) olmalı, - Sağlam olmalı (çürüyerek ve kötüleşerek tüketime uygunsuz hâle gelenler ürünü etkilememeli), - Temiz olmalı (gözle görülebilir yabancı madde bulunmamalı), - Taze görünüşlü olmalı, - Kabukta kalınlaşma olmamalı, - Böceklerden ve böcek zararları bulunmamalı, - Anormal dış rutubet ihtiva etmemeli (dış yüzeyinde gözle görülebilir ıslaklık bulunmamalı) (yıkanmış ise yeterince kurutulmuş olmalı), - Yabancı tat ve kokulardan arî olmalı dır. Fasulyenin gelişmesi ve durumu aşağıdaki özelliklere imkân verecek şekilde olmalıdır: - Elle dokunmaya ve taşınmaya dayanıklı olmalı, - Gideceği yere ulaştığında genel özelliklere uygun durum göstermeli dir Çeşit özellikleri Kızılay fasulyesi Yer fasulyesi grubunda yer alan bu çeşidin tohumları açık kahverengi renkte, uzun ve ovaldir. Zamanında hasat edilmezse iplik geliştiren, erkenci bir çeşittir Kara Ayşe fasulyesi Yer fasulyesi grubunda yer alan bu çeşidin tohumları oval, parlak ve siyah renkte olup, ipliksizdir Barbunya Yer ve sırık şeklinde yetişen bu çeşidin tohumları oval, alacalı, kırmızı yeşil renkte olup, körpe meyvesi ipliksizdir Gelin fasulyesi (Sarı fasulye) Yer fasulyesi grubunda yer alan bu çeşidin tohumları küçük, yuvarlak ve sarı renktedir. Erkenci olan bu çeşidin meyveleri de sarı renktedir Boncuk Ayşe Sırık fasulyesi grubunda yer alan bu çeşidin tohumları oval ve bej renktedir. İpliksiz olan bu çeşidin meyveleri 8 cm ilâ 10 cm arasındadır Alacalı Ayşe fasulyesi Sırık fasulyesi grubunda yer alan bu çeşidin tohumları beyaz kırmızı renkte ve ovaldir. Meyve içinde tohumları (5 8) adet olup, meyveleri körpeyken ipliksizdir İzmir Ayşe fasulyesi Sırık fasulyesi grubunda yer alan bu çeşidin tohumları uzun, yassı, bej veya koyu bej renktedir. Meyveleri körpeyken uzun, yeşil, yuvarlak ve içi etli olup, ipliksizdir. Meyveleri kartlaşınca kıvrılarak iplikler oluşturur. 2

8 Çalı fasulyesi Sırık fasulyesi grubunda yer alan bu çeşidin tohumları iri, yassı böbrek şeklinde ve beyaz renkte olup, meyveleri yeşil renkte, uzun, geniş ve körpeyken ipliksizdir Şeker fasulyesi Sırık fasulyesi grubunda yer alan bu çeşidin tohumları yuvarlak, oval ve beyaz renktedir. Meyveleri 8 cm ilâ 10 cm uzunluğunda ve sarımtırak yeşil renktedir Ferasetsiz Sırık fasulyesi grubunda yer alan bu çeşidin meyveleri bej üzerine kahverengi çizgilidir Eskişehir 4F 89 fasulyesi Sırık fasulyesi grubunda yer alan bu çeşidin tohumları böbrek şeklinde ve morumsu renktedir. Meyve kapçıkları yeşil renkte ve uzundur Sınıf özellikleri Ekstra Bu sınıfa üstün kalitedeki fasulyeler girer. Bunlar, şekil, gelişim ve renk bakımından çeşidinin özelliklerini taşımalıdır. Bu sınıfa giren fasulyeler aşağıdaki özelliklere sahip olmalıdır; - Şişmiş ve kolayca koparılmış olmalı, - Çok yumuşak olmalı, - Düzgün şekilli bir yapıda olmalı, - Kılçıklı olmamalı dır. Tohum mevcutsa küçük ve yumuşak olmalıdır. Ürünün genel görünümünü, dış görünüşünde ambalâj içindeki sunumunu ve kalitesini etkilemeyecek çok hafif yüzeysel kusurlar dışında hasar bulunmamalıdır Sınıf I Bu sınıfa iyi kalitedeki fasulyeler girer. Bunlar, şekil, gelişim ve renk bakımından çeşidinin özelliklerini taşımalıdır. Bu sınıftaki fasulyeler; - Şişmiş (kabarık) olmalı, - Taze ve yumuşak olmalı, - Dilimlenecek fasulyeler dışında, kılçık bulunmamalı dır. Tohum mevcutsa küçük ve yumuşak olmalıdır. Ürünün genel görünümünü, dış görünüşünde ambalâj içindeki sunumunu ve kalitesini etkilemeyecek çok hafif yüzeysel kusurlar aşağıda verilmiştir. Bunlar: - Hafif şekil kusurları, - Hafif renk kusurları, - Hafif kabuk kusurları dır Sınıf II Bu sınıfa kalitesinden dolayı Sınıf I e giremeyen fasulyeler girer. Bunlar genel özellikleri karşılamalıdır. Bu sınıftaki fasulyeler olabildiğince yumuşak olmalıdır. Tohum mevcutsa çok büyük olmamalı ve oldukça yumuşak olmalıdır. 3

9 Ürünün genel görünümünü, ambalâj içindeki sunumunu ve kalitesini etkilemeyecek çok hafif yüzeysel kusurlar aşağıda verilmiştir. Bunlar: - Şekil kusurları, - Renk kusurları, - Kabuk kusurları, - Kılçık, - Hafif pas izleri dır Boylama Fasulyede boylama, damarlara doğru açı yapacak şekilde ölçülen kabuğun en büyük genişliğine göre 3 mm lik aralıklarla belirlenir, cm olarak (tek ondalıklı) ifade edilir. İsteğe bağlı olarak uygulanır. 4.3 Boyut ve toleranslar Belirtilen sınıfın özelliklerini karşılamayan ürünlerde kalite toleransları ve boylama (boylama yapılmışsa), her ambalâjda belirtilmelidir Sınıf toleransları Ekstra Bu sınıfa, sınıfın özelliklerini karşılamayan, ancak Sınıf I in özelliklerini karşılayan (Sınıf I in toleransı hariç) fasulyelerden kütlece veya sayıca % 5 e kadar karışma kabul edilmektedir Sınıf I Bu sınıfa, sınıfın özelliklerini karşılamayan, ancak Sınıf II nin özelliklerini karşılayan (Sınıf II nin toleransı hariç) fasulyelerden kütlece veya sayıca % 10 a kadar karışma kabul edilmektedir. Bu tolerans içerisinde kılçıksız olması gereken çeşit ve ticari tipler kütlece veya sayıca % 5 oranında kılçıklı olabilir. Ayrıca sayıca ve kütlece % 15 den fazla olmamak şartıyla fasulyeler kılçıklı olabilir ve kabuğu kapalı, kuru ve renkli kalmak şartıyla boyun kısmının dar tarafının küçük bir parçası bulunmayabilir Sınıf II Bu sınıfa, genel özelliklere ve sınıfın özelliklerine uymayan fasulyelerden kütlece veya sayıca % 10 a kadar karışma kabul edilmektedir [Çürüme, kötüleşme ve yara izi ile tüketime uygunsuz haldeki ürünler, Colletotrichum lindemuthianum mantarının oluşturduğu kara leke yanığı (antraknoz) hastalığından etkilenen ürünler hariç]. Ayrıca sayıca ve kütlece % 30 dan fazla olmamak şartıyla fasulyeler kılçıklı olabilir ve kabuğu kapalı, kuru ve renkli kalmak (rengi kaybolmamış olmak) şartıyla boyun kısmının dar tarafının küçük bir parçası bulunmayabilir Boy toleransları Bütün sınıflara giren fasulyelerde kütlece veya sayıca % 10 a kadar karışma kabul edilmektedir. 4.4 Özellik, muayene ve madde numaraları Bu standardda verilen özellikler ile bunların özellik, muayene ve madde numaraları Çizelge 1'de verilmiştir. Çizelge 1 Özellik, muayene ve madde numaraları Özellik Özellik Madde No Muayene Madde No Genel özellikler Çeşit özellikleri Sınıf özellikleri Boylama Boyut ve toleranslar Piyasaya arz

10 5 Numune alma ve muayeneler 5.1 Numune alma Numune partiden alınır. Grubu, çeşidi, sınıfı, boyu (boylanmışsa) ve ambalâjları aynı olup bir defada muayeneye sunulan fasulyeler bir parti sayılır. Taze fasulye numunesi TS ISO 874 e göre alınır. Alınan temsili numunelerin ambalajlama, muhafaza ve lāboratuvara gönderilmesi TS ISO 874 e göre yapılmalıdır. 5.2 Muayeneler Ambalâjın muayenesi Ambalâj ve ambalâj malzemesinin muayenesi gözle ve elle incelenerek, boyutları ölçülerek ve tartılarak yapılır. Sonucun, Madde 6'ya uygun olup olmadığına bakılır Ürünün muayenesi Fasulyenin muayenesi gözle ve elle incelenerek, koklanarak, tadılarak, tartılarak ve ölçülerek yapılır. Sonuçların, Madde 4.2 ve Madde 4.3 e uygun olup olmadığına bakılır. 5.3 Değerlendirme Muayene sonuçlarının her biri standarda uygunsa parti standarda uygun sayılır. 5.4 Muayene raporu Muayene raporunda en az aşağıdaki bilgiler bulunmalıdır; Firmanın adı ve adresi, Muayenenin yapıldığı yerin adı, Muayeneyi yapanın ve/veya raporu imzalayan yetkililerin adları, görev ve meslekleri, Numunenin alındığı tarih ile muayene tarihi, Numunenin tanıtılması, Muayenelerde uygulanan standardların numaraları, Sonuçların değerlendirilmesi, Muayene sonuçlarını değiştirebilecek faktörlerin mahsurlarını gidermek üzere alınan tedbirler, Uygulanan muayene metotlarında belirtilmeyen veya mecburi görülmeyen fakat muayenede yer almış olan işlemler, Standarda uygun olup olmadığı, Rapora ait seri numarası ve tarih her sayfanın numarası ve toplam sayfa sayısı. 6 Piyasaya arz Fasulyeler piyasaya ambalâjlı olarak arz edilir. 6.1 Bir örneklik Her ambalâjdaki fasulyeler, kalite, grup, çeşit, sınıf, boy (boylanmışsa) olmalıdır. ve orijin bakımından bir örnek Ambalâjın gözle görülebilir kısmındaki her fasulye, ambalâjdaki ürünü tam olarak temsil etmelidir. Ambalâjın görünen kısmındaki durum, tüm ambalâj için geçerli olmalı; ambalâjın üstünde ve alt kısmında aynı görünüm ve kaliteye sahip olmalıdır. 6.2 Ambalâjlama Ambalâjlar taşıma sırasında sebzelerin korunmasını sağlayacak ve insan sağlığına zarar vermeyecek şekilde plâstik malzemelerden yapılmış olmalıdır. Ambalâj olarak kullanılacak malzeme; yeni, temiz, ürünün harici ve dâhilî zarar görmesini önleyecek kalitede olmalıdır. Fasulye dolu ambalâjlar ürünü muhafaza edecek şekilde tasarımlanmalıdır. Ambalâjların yapımında kullanılan her çeşit malzeme insan sağlığına zararsız, yeni, temiz ve kuru olmalıdır. Ambalajlamada kullanılan kâğıt, pul gibi malzemelerin baskısı, etiketlenmesi zehirli olmayan mürekkeple ve tutkalla yapılmalıdır. 5

11 Ekstra sınıf ürünler diğerlerinden ayrı ve bir kat olarak düzenlenmiş ambalâjlar içerisinde sunulmalıdır. Ambalâjlar her türlü yabancı maddeden arî olmalı, rutubet ve koku çeken malzemeden yapılmamalıdır. 6.3 İşaretleme Fasulye ambalâjları üzerine en az aşağıdaki bilgiler okunaklı olarak, silinmeyecek ve bozulmayacak şekilde yazılmalı ve basılmalıdır: Firmanın ticarî unvanı ve adresi veya kısa adı ve adresi veya tescilli markası, Bu standardın işaret ve numarası (TS 797 şeklinde), Malın adı (Taze fasulye), Parti, seri veya kod numaralarından en az biri, Grubu (isteğe bağlı), Çeşidi, Sınıfı, Boyu (isteğe bağlı), Net kütlesi (en az g veya kg olarak), Büyük ambalâjlardaki küçük tüketici ambalâjların sayısı ve kütlesi (isteğe bağlı). Gerektiğinde bu bilgiler Türkçe nin yanı sıra yabancı dilde de yazılabilir. 6.4 Muhafaza ve taşıma Fasulye 5ºC ilâ 10 ºC sıcaklıkta, % 80 ilâ % 90 bağıl nemde 15 güne kadar muhafaza edilebilir. Fasulye ve içinde fasulye bulunan ambalâjlar işleme yerlerinde, depolarda ve taşıtlarda kötü koku yayan ve bunları kirleten maddelerle bir arada bulundurulmamalıdır. İçinde fasulye bulunan ambalâjlar gölgede tutulmalı çiğ, yağmur ve güneş altında veya dondurucu soğuklarda bırakılmamalı ve bu şartlarda yüklenip boşaltılmamalıdır. İçinde fasulye bulunan ambalâjların gemilere vinçle yükleme ve boşaltma işlerinde paletler kullanılabilir. 7 Çeşitli hükümler Üretici bu standarda uygun olarak ürettiğini beyan ettiği fasulye için istenildiğinde standarda uygunluk belgesi vermeye veya göstermeye mecburdur. Bu beyannamede satış konusu olan fasulyenin; Madde 4'deki özelliklere uygun olduğunu, Madde 5'deki muayene ve deneylerin yapılmış ve uygun sonuç alınmış bulunduğunun belirtilmesi gerekir. Yararlanılan kaynaklar - KÜTEVİN, Z., TÜRKEŞ, T., Sebzecilik, İstanbul, ÖZDEMİR, S., Yemeklik Baklagiller, Hasad Yayıncılık, İstanbul, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Yayınları, Sebze Yetiştiriciliği, Ankara, UN/ECE Standard FFV 06,