Nesrin Dağdelen*, Fadime Akman*, Hülya Ellidokuz**, Münir Kınay* *Dokuz Eylül Üniversitesi Radyasyon Onkolojisi AD **Dokuz Eylül Üniversitesi, Muzaffer Kayhan Onkoloji Enstitüsü, Prevantif Onkoloji AD UROK, 20.04.2012
TÜKENMİŞLİK TANIMI İşi gereği yoğun duygusal tepkilere maruz kalan ve sürekli diğer insanlarla yüz yüze çalışmak zorunda olan bireylerde görülen, fiziksel, duygusal ve entelektüel tükenmeyle karakterize bir sendrom Christina Maslach
Tükenmişlik Sendromu (TS) üç alt boyutu Duygusal Tükenme (DT) Duyarsızlaşma (D) Kişisel Başarı (KB)
TÜKENMİŞLİK SENDROMU ÖNEMİ VE SONUÇLARI Başlangıçta bireysel olarak başlayan bir sorun Doktorlarda %25-60
Araştırmanın Tipi: Kesitsel, tanımlayıcı Araştırmanın Yapıldığı Yer ve Tarih: Ağustos-Eylül 2011 - Türkiye deki Radyasyon Onkolojisi kliniklerinde çalışmakta olan araştırma görevlisi hekimler
Araştırmanın Veri Toplama Yöntemi ve Araçları: Tükenmişlik sendromu düzeyi Maslach Tükenmişlik Ölçeği (MTÖ) Depresyon düzeyi Beck Depresyon Ölçeği (BDÖ) Sosyodemografik veri anketi (SVA) 78 hekime, elektronik ortamda
Anketlerin geri dönme oranı: %58 (45/78) Median yaş 29 (25-39) K / E: 32 /13 Yaşamda güç gelen durumlar ; - %67 ast-üst ilişkileri -%22 sağlık sorunları - %22 geçim sıkıntısı - %22 aile içi sorunlar -%16 iş güvencesi sorunu Mesleki sorun yaşama; - %36 evet - %53 ara sıra - %11 hayır İstekleri yönetime yansıtma; - %13 hayır - %53 nadiren -%27 çoğu zaman - %7 her zaman
Medyan puan 8 (0-44) Depresyon Düzeyi Değerlendirmesi Kişi Sayısı % BDÖ Grup Normal Orta derecede duygudurum rahatsızlığı Klinik olarak depresyon Orta düzeyde depresyon Ciddi düzeyde depresyon Ağır depresyon %11 depresyon 31 69,0 Grup 1 9 20,0 Grup 2 2 4,4 2 4,4 0 0,0 1 2,2 Toplam 45 100 Literatür: %5-30..
Sosyodemografik Veri Anketi verilerinden sadece ; yaşamda aile sorunlarını güç bulanlar BDÖ grup arasında istatistiksel anlamlı ilişki (p:0,049)!
Tükenmişlik Sendromu Alt Gruplarına Göre Dağılım Tükenmişlik Grup DT (%) D (%) KB (%) düşük 7 (16) 17 (38) 6 (13) orta 16 (36) 16 (35) 8 (18) yüksek 22 (48) 12 (27) 31 (69) Lit: %23-67 Toplam (%) 45 (100) 45 (100) 45 (100) Lit: %7-52 Lit: %7-33[90] Cronbach s Alfa sayıları : DT: 0.86; D: 0.74 ; KB: 0.78=TESTİMİZ GÜVENİLİR
Toplam hekimlik yılı Tükenmişlik Sendromu; 0-5 yıl ve >5 yıl Duyarsızlaşma arasında istatistiksel anlamlı ilişki (p:0,014)!
Korelasyon Analizleri Yaş ve D arasında (-) yönde ve yüksek düzeyde korelasyon (r:-0,29, p:0,046) - DT, KB, BDÖ grup arasında korelasyon ø BDÖ puanı ile DT ve D arasında (+) yönde ve yüksek düzeyde korelasyon (r:0,40, p:0,006; r:0,42, p:0,004) - KB - BDÖ puanı arasında ø DT ile D, DT ile KB, D ile KB arasında korelasyon (+) (r:0,71, p:<0,001; r:0,41, p:0,005; r:0,38, p:0,01 )
%67 kıdemli %73 kurumlarında çalışan hekim sayısını yeterli (-) TUS ile radyasyon onkolojisi asistanı alımı son dönemlerde olduğu gibi düşük seyrederse Şu anda kıdemsiz olan hekimlere daha çok iş yükü Eğitimde aksama Tükenmişlik düzeylerinde artış
Tükenmişlik sendromu açısından ; DT yüksek (ortalama puan:18)! -katılımcı asistanların aşırı duygusal ve fiziksel yük altında olduğu, yaptıkları işin kendilerini yorduğu D orta (ortalama puan:6)! -hastalarına karşı duyarsız, hissiz ve bir nesne gibi davranma sürecine girdikleri KB yüksek (ortalama puan:19)! - kendilerini çalıştıkları kliniklerde etkisiz ve başarısız hissettikleri, motivasyonlarının düşük olduğu
KB açısından tükenmişlik yaşamanın olası nedenleri; Planlamalarda yeterince zaman geçirilememesi, Tedavi kararı aşamasında etkilerinin olmaması, Yoğun kağıt işi Hekimlik dışı işlerle kaybedilen zaman Ders çalışmaya da bilimsel çalışma yapmaya da zaman (-) Akademik anlamda da kendini yetersiz görme Çalışmamıza katılan ve kendine güveni düşük olan bu grup, gelecekte radyasyon onkolojisi uzmanları, akademisyenleri olacak!!!
Kesin yorumlar yapabilmek için daha geniş katılımlı çalışmalara ihtiyaç (+) Grubun yarıdan fazlasını temsil eden sonuçlarımız ışığında; Tükenmişlik, Türk radyasyon onkolojisi asistanları arasında önemli bir sorun!!!
SONUÇ VE ÖNERİLER Tükenmiş veya depresif bireylerde görülen belirti ve bulgular çalışanlar ve yöneticiler tarafından iyi bilinmeli, erkenden tanınmalı ve gerekli önlemler alınarak; depresyon ağırlaşmadan, tükenmişlik sendromu ileri evrelere gelmeden iş gücü kaybı belirginleşmeden bunun önüne geçilmeli Çalışılan kurumun yönetimi, devlet yönetimi, mesleki kuruluşlar ve dernekler (TTB, TROD)...
TEŞEKKÜR EDERİM...
Çalışılan kurumun yönetimi tarafından; fiziki koşullar düzenlenmeli, yemek arası ve mola olanağı sağlanmalı, çalışma düzeni belirlenmeli, iş yükü dengelenmeli, yeterli personel sayısı sağlanarak açık ve net görev tanımları yapılmalı, hizmet içi eğitime gereken zaman ayrılmalı, rotasyonlar yapılmalı, düzenli ekip içi toplantı yapılarak eleştiri ve öneriler alınıp kalıcı çözümler üretilmeli, çalışanların da kararlara katılımı sağlanmalı İzinlerin çalışanın da talepleri göz önüne alınarak kullanılması sağlanmalı
Devlet yönetimi düzeyinde; çalışanların yetki ve sorumlulukları yasal düzenlemelerle belirlenmeli, demokratik sorumluluk ve yetki paylaşımı desteklenmeli, sosyal olanaklar arttırılmalı, asistan alımındaki kısıtlamaya son verilmeli, uzun çalışma saatleri düzenlenmeli, düşük ücret sorununun giderilmesi konusunda yeni ve etkili düzenlemeler yapılmalı performansa dayalı mevcut sistemde yeni düzenlemeler yapılmalı
Mesleki kuruluşlar ve dernekler (Türk Tabipleri Birliği, Türk Radyasyon Onkolojisi Derneği) Sorunların tespiti konusunda düzenli aralıklarla değerlendirmeler yapmalı ve sık aralıklarla yapılabilecek düzenlemeler konusunda değerlendirilen kurumlara ve Sağlık Bakanlığına öneriler sunmalı
Çalışmamızda klinik düzeyde depresyon %11 Iacovides ; sağlık çalışanlarda %30 Cihan ; sağlık personelinde %9, Taycan ve ark; hemşirelerle %11, Demir ve ark ; asistanlarda %16, Buğdaycı ve ark; pratisyen %15, uzman %5 (tüm grup %10), Japon çalışması; hekimlerde % 18 (farklı bir ölçek) Çalışmalar; - farklı yıllarda, -farklı ölçeklerle -farklı sağlık çalışanı gruplarıyla...
%49 yüksek, %36 orta son dönemde yaygınlaşan performans sistemi ile artan iş yükü! Trufelli - onkologlar, metaanaliz: %36 (%31-53), Ramirez - kıdemli onkologlar : %38, Blanchard - onkoloji asistanları : %23, Özçınar - asistan hekimler : y:%67, o:%33 Ancak çalışmamıza katılan kişi sayısı az
%27 yüksek, %36 orta Trufelli : %34, Liakopoulou ve ark :%9, Blanchard : %35, Ramirez : %31 Özçınar : %52 yüksek, %48 orta Ergin : pratisyen hekimler > hemşireler Gülseren : hemşirelerde %21, teknisyenlerde %7 Onkolojide hasta ve yakınlarının hekimden duygusal beklentileri çok yüksek!
%69 yüksek, %27 orta Özçınar - asistan hekimler : %19 Liakopoulou - Ped. onk çalışanları : %19, Trufelli - kanserle ilgilenenler : %25, Ramirez - kıdemli onkologlar : %33, Gülseren : hemşireler %7, teknisyenler %90 Belirgin farkla en yüksek oran (teknisyenlerden sonra)! = Radyasyon onkolojisi asistanları çalıştığı koşullarda kendilerini yetersiz ve başarısız görmekte, motivasyonları düşük!