Bankacılıkta Yapısal GeliĢmeler

BANKACILIK DÜZENLEME VE DENETLEME KURUMU Bankacılıkta Yapısal GeliĢmeler Sayı: 5 / Aralık 21 Strateji GeliĢtirme Daire BaĢkanlığı

Bu Yayın kamuoyunu bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır. Yayında yer alan bilgilere dayanarak alınacak kararların sonuçlarından BDDK sorumlu tutulamaz. Yayından kaynak gösterilmek suretiyle kısmen alıntı yapılabilir. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu Adına Sahibi: Tevfik BĠLGĠN Sorumlu Yazı ĠĢleri Müdürü: Faruk DEMĠR BANKACILIK DÜZENLEME VE DENETLEME KURUMU Atatürk Bulvarı No: 191 668 Kavaklıdere, Ankara-Türkiye STRATEJĠ GELĠġTĠRME DAĠRE BAġKANLIĞI Telefon: (9 312) 455 65 29; Faks: (9 312) 424 8 74; Ġnternet Sitesi: www.bddk.org.tr; E-Posta: bygr@bddk.org.tr Bu yayın tüm içeriği ile BDDK internet sayfasında yer almaktadır. BDDK doküman merkezinde 1 adet basılmıştır. Basım Tarihi: 26 Temmuz 211; 21 BDDK ISSN: 137-5691

AÇIKLAMA Temel amaçlarından biri finansal piyasalarda güven ve istikrarı sağlamak olan Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu, 5411 sayılı Bankacılık Kanunu nun 97 nci maddesinin 3 üncü fıkrasına göre; bankacılık sektörü ile banka dışı finansal sektörde (finansal kiralama, faktoring ve finansman şirketleri) yaşanan gelişmelerden yapısal nitelikte olanlara dair değerlendirmeleri içeren Bankacılıkta Yapısal GeliĢmeleri yayınlamaktadır. Bankacılıkta Yapısal GeliĢmeler Yayını nın beşinci sayısı yedi bölümden oluşmaktadır. Yayında, bankacılık sektörünün piyasa yapısı analizine, bankacılığa ilişkin kapasite, davranış, performans göstergelerine, banka dışı finansal sektörlerin yapısına ve finansal derinleşme konularına dair gelişmelere yer verilmektedir. Bankacılıkta Yapısal GeliĢmeler Yayını nda yer alan bankalara ilişkin veriler aksi belirtilmedikçe, bankaların yurt içi şubelerinin yanı sıra yurt dışı şubelerini de kapsamakta olup toplulaştırılarak sunulmaktadır. BDDK, bu Yayında sunulan tablo ve grafiklerde yer alan verilerin kalitesini ve doğruluğunu sağlamak amacıyla gerekli önlemleri almaktadır. Bununla birlikte Kurum, bu yayın aracılığıyla sunulan verilerin kesin, doğru, tam olduğu konusunda her hangi bir taahhütte bulunmamakta ve söz konusu bilgilerden dolayı her hangi bir yasal yükümlülük kabul etmemektedir. Bankacılıkta Yapısal GeliĢmeler Yayını nın herhangi bir sayısında yer alan dönemsel bir bilgi, takip eden sayılarda çeşitli sebeplerle meydana gelecek güncellemeler sonucunda değişikliğe uğrayabilir. Bu çalışma, BDDK veritabanından 3 Haziran 211 tarihi itibarıyla alınmış olan verilere dayalı olarak hazırlanmıştır. Bu tarihten sonraki güncellemeler raporun kapsamı dışındadır. BDDK i Bankacılıkta Yapısal Gelişmeler - Aralık 21

BDDK ii Bankacılıkta Yapısal Gelişmeler - Aralık 21

GENEL DEĞERLENDĠRME Türk bankacılık sektörü, 5411 sayılı Bankacılık Kanununun hükümlerine göre mevduat, katılım ile kalkınma ve yatırım bankaları olmak üzere üç fonksiyonel grupta sınıflandırılmaktadır. 21 yılı itibarıyla Sektörün aktif büyüklüğünün %92,6 sını mevduat bankaları, %4,3 ünü katılım bankaları ve %3,1 ini kalkınma ve yatırım bankaları oluşturmaktadır. Son beş yılda kalkınma ve yatırım bankaları ile mevduat bankalarının payında gözlemlenen azalışa paralel olarak katılım bankalarının payında istikrarlı bir artış müşahede edilmektedir. Mevduat bankaları sektöre hâkim durumunda olan grup olup, en büyük yedi mevduat bankasının sektör payları %7 ila %15 arasında değişmektedir. Diğer fonksiyonlarda yer alan bankaların sektör payları %1,5 in altındadır. Aynı döneme ölçek açısından bakıldığında, büyük ölçekli bankaların toplam aktifinin sektörün %75 ine tekabül ettiği görülmektedir. Orta ölçek grubu %17, küçük ölçekli grup %6,6 ve mikro ölçekli grup ise sadece %1,8 lik bir paya sahiptir. Son 1 yıllık dönem incelendiğinde büyük ölçekli bankaların payının artış eğilimde olduğu, buna mukabil orta ve küçük ölçeklilerin payının hafif azaldığı görülmektedir. Bununla birlikte söz konusu eğilim, 21 yılında orta ve küçük ölçekli bankaların lehine bir değişim göstermiştir. Mikro ölçekli bankaların sektör içindeki payı ise dalgalı ve ılımlı büyüme eğilimi göstermektedir. 21 yılı itibarıyla, Türk bankacılık sektöründe faaliyet gösteren 49 bankanın %75 inde küresel sermayenin payı bulunmaktadır. Küresel sermaye en fazla mevduat bankalarında bulunmaktadır. Bunları kamu sermayeli bankalar ve holding kontrolünde bulunan bankalar takip etmektedir. Sahiplik yapısı itibariyle en yüksek mülkiyet yoğunlaşması küresel sermayeli bankalarda bulunmakta olup, mülkiyet yapısındaki yoğunlaşmanın finansal hizmetlere erişim imkânlarını sınırlama ihtimali bulunmaktadır. 22 yılı sonrasında ulusal ve uluslar arası ortamda yaşanan olumlu gelişmeler, küresel sermayenin Türk bankacılık sektörüne olan ilgisini artırmıştır. Sektörün piyasa yapısında önemli değişiklik yaratan statü değişiklikleri 24-26 yıllarında gerçekleşmiş, 27- arasında borsa kanalıyla yatırımlar devam etmiş, 21 yılında ise statü yapısında önemli bir değişiklik görülmemiştir. Bu süreçte yeni bankacılık lisansının verilmemiş olması sektörün piyasa yapısının önemli belirleyicilerinden birisi olmuştur. Bankaların büyük çoğunlunun geniş bir alana yayılan finansal konularda faaliyet gösterme lisansları bulunmaktadır. Söz konusu lisanların kapsam ve çeşitlilik açısından genişletilmesi ve sahip olunan lisansların tam kapasite ile kullanılması sektörün derinleşmesi açısından önem arz etmektedir. Ayrıca yeni finansal ürünler ve bu ürünlerin kullanımına ilişkin yeni lisansların ihdas edilmesi halinde, sektörün büyüme potansiyelinin artırılması mümkün olabilecektir. Söz konusu durum banka, sektör ve ülke ekonomisi açısından sayısız yarar sağlayacaktır. Katılım bankalarının sermaye piyasasında da faaliyet gösterebilmeleri ve faaliyet ilkelerine uyan iş modelleriyle halen faaliyet göstermedikleri alanlara girmeleri, büyüme stratejilerinin daha kolay gerçekleşmesini sağlayacaktır. Türkiye de Kurulu bankaların başta AB ülkeleri olmak üzere 31 farklı ülkede sınır ötesi faaliyeti bulunmaktadır. 21 yılı itibarıyla sektörün toplam krediler ve mevduat pazar yapısına bakıldığında, sektörde faaliyet gösteren bankaların yurt içi şubeleri aracılığıyla açtıkları kredi ve topladıkları mevduatın, toplam kredi ve mevduat içindeki paylarının ağırlıkta olduğu görülmektedir. Aynı dönemde, dönem net kârının %97,2 si yurtiçi şubelerce elde edilmiştir. Küresel sermayeli kuruluşların gelirlerinin yaklaşık %6 ını sınır ötesi faaliyetler aracılığıyla elde ettikleri göz önüne alındığında, Türkiye de faal kuruluşların sınır ötesi yatırımlara önem vermeleri, Türk ekonomisinin yeni sürecinde sektör ve ülke açısından yarar sağlayabilecektir. Büyüme stratejileri dikkate alındığında, küresel düzeyde banka çeşitliliği yaygınlaşmasının, sektörün gelişimine katkıda bulunacağı ifade edilebilir. Türk bankacılık sektörünün toplam aktifleri 21 yılında bir önceki yılsonuna göre %2,8 oranında artarak 1 trilyon TL nin üzerinde gerçekleşmiştir. Başta AB üyesi olmak üzere gelişmiş ülkelerin ortalama aktif büyüklüğü gelişimi ile karşılaştırıldığında, Türkiye nin yüksek aktif büyüme hızına sahip olduğu gözlenmektedir. Bununla birlikte, söz konusu hızın gelişmekte olan muadil BDDK iii Bankacılıkta Yapısal Gelişmeler - Aralık 21

ekonomilerle kıyaslandığında hala çok büyük bir potansiyelin mevcut olduğu görülmektedir. Toplam aktiflere bakıldığında, son birkaç yıldır azalma eğilimde yoğunlaşmanın 21 yılında da bu eğilimini sürdürdüğü ve sektörün toplam aktifler açısından yoğunlaşmamış bir görünüm arz ettiği tespit edilmektedir. Türk bankacılık sektörünün piyasa yapısı, son 11 yıllık dönemde yaşanan temel gelişmeler çerçevesinde önemli bir dönüşüm geçirmiştir. Bu zaman diliminde, çok sayıda bankanın sistem dışına çıkması, yeniden yapılandırma, birleşme ve devirler, hisse alımları, stratejik yatırımlar, düzenleyici çerçeve, risk yönetimi, küresel sermaye katılımı ve piyasa dinamikleriyle yeniden şekillenen sektörde, bankaların göreli payları değişmiştir. Piyasalar ayrıntılı olarak analiz edildiğinde; toplam kredilerde, ticari kredilerde, küçük ve orta ölçekli işletme kredilerinde ve konut kredilerinde yoğunlaşma olmadığı ve yüksek derecede rekabetin olduğu bir pazar yapısı görülmektedir. Öte yandan, bireysel kredi kartları, mevduat ile sendikasyon ve seküritizasyon kredilerinde ılımlı derecede yoğunlaşma görülmektedir. Küresel kredi pazarının yapısı incelendiğinde, en yüksek payın başta ABD olmak üzere gelişmiş ekonomilere ait olduğu görülmektedir. Yükselen ekonomilerin genellikle gelişmiş ülkelere göre daha hızlı büyüme performans gösterdiği ve bu pazarda, Türkiye nin ABD, İngiltere, Almanya, İspanya, Fransa, Çin, Hindistan, Güney Afrika ve Arjantin den daha istikrarlı büyüdüğü görülmektedir. Bununla birlikte, uluslararası finans dünyasında oluşan kısmi inanışa rağmen, Türkiye nin kredi büyüme hızı muadil ekonomiler olan Rusya ve Brezilya ya göre daha yavaş olup, bu alandaki gelişme potansiyeline işaret etmektedir. Reel sektöre verilen kredi büyüklüğünde, Çin ilk sırayı alırken, bu ülkeyi Japonya ve ABD takip etmektedir. Çin de yılı itibarıyla toplam kredilerin %67 si reel kesime kullandırılırken, söz konusu oran, ABD de %19, AB- 27 de %3, Türkiye de yaklaşık %66 dır. Konut kredilerinde küresel krizin etkisiyle yılında tüm ülkeler genelinde bir yavaşlama söz konusudur. Konut kredilerinde ABD ilk sırada yer alırken, bu ülkeyi İngiltere ve Almanya takip etmiştir. Konut kredilerinin toplam krediler içindeki payı ABD de %56, Almanya da %3, İngiltere de %2 iken Türkiye de %11 civarındadır. Söz konusu oranlar ve büyüme hızları küresel boyutta değerlendirildiğinde, özellikle konut kredisi pazarında Türkiye nin önemli bir potansiyele sahip olduğu görülmektedir. Mevduat piyasası küresel olarak ele alındığında ABD birinci sırada yer almakta, Çin, İngiltere, Japonya ve Almanya bu ülkeyi takip etmektedir. Mevduatın büyüme hızına bakıldığında, Türkiye nin ABD, İngiltere, Almanya, Fransa, İspanya, Portekiz ve Polonya gibi ülkelerden daha hızlı büyüdüğü görülmektedir. Yine de mevduatın büyüme hızı Rusya, Güney Afrika ve Brezilya ya göre daha yavaş olup, bu ülkelere yakınsama olacağı öngörülmektedir. Ayrıca, küresel finans sektöründe önemi giderek artan ve faizsiz bankacılığının uygulandığı ülkelerde toplanan küresel mevduat, 21 yılında 362,7 milyar dolara ulaşmış olup, söz konusu pazarda %5 lik bir payı olan Türkiye nin büyük bir potansiyeli mevcuttur. Küresel boyutta sendikasyon kredilerinde en yüksek pay %34,9 ile ABD nindir. Türkiye nin sendikasyon kredileri piyasasındaki payı yaklaşık %1 dir. Finansal aracılık etkinliğini temsil eden kredi/mevduat oranı üzerinden karşılaştırıldığında; bu oran ABD de,83, Almanya da 1,3, Çin de,7, AB-27 de 1,13 dür. itibarıyla kredi/mevduat oranının ülkemizde,76 olması, Türkiye nin finansal aracılığın daha da gelişmesi için kullanılabilecek potansiyelin varlığına işaret etmektedir. Banka ağırlıklı olan ve büyük bir mevduat tabanı bulunan sektörün söz konusu oranı daha da geliştirme imkânı bulunmaktadır. Türk Bankacılık Sektöründe kapasite göstergeleri genel olarak istikrarlı bir gelişim süreci içindedir. Sayısal veriler, katılım bankalarının bütün kapasite göstergelerinde sektörün üzerinde performans sergilediğini ve çok hızlı bir gelişim süreci içinde olduğunu göstermektedir. Ölçek bazında ise küçük ölçekli bankalar, kapasite göstergeleri açısından en az gelişim sağlayan gruptur. 2-21 krizleri özellikle sektördeki şube ve çalışan sayısına büyük darbe vururken, 23 yılından sonra bu göstergelerde istikrarlı bir artış süreci başlamıştır. Küresel finans krizinin bile bu gelişim sürecini durduramaması ve kriz döneminde ılımlı da olsa şube ve personel sayılarında artışın devam etmesi, Türk Bankacılık Sektörünün ve genel anlamda Türk BDDK iv Bankacılıkta Yapısal Gelişmeler - Aralık 21

Ekonomisinin küresel krizden etkilenme düzeyinin görece düşük olduğunu kanıtlar niteliktedir. Ödemeler sisteminin de unsurlarından olan ATM ve POS sayılarının, son sekiz yılda sırasıyla yılda ortalama %11 ve %18 oranında artması bankacılık hizmetlerine erişimin her yıl daha da kolaylaştığını göstermektedir. ATM sayısındaki artışa paralel olarak banka kartı sayısı da önemli oranda artmış olup, 21 yılı itibarıyla kişi başına neredeyse bir banka kartı düşmektedir. Sektörde kredi kartı sayısı, bankaların pazar payı ve kâr stratejilerinin de etkisiyle son 1 yılda, yaklaşık üç katına ulaşmıştır. Gerek kredilendirme gerekse mevduat toplama sürecine ilişkin olarak müşteri adedi, işlem adedi ve işlem hacmi açısından sektörün mevcut durumdan çok daha fazlasını kaldıracak kapasiteye ve alt yapıya sahip olduğu görülmektedir. Türkiye söz konusu alanlarda gelişmekte olan ülkeler içinde iyi bir konumda yer almaktadır. Mevcut duruma göre sektörde çalışan sayısının yaklaşık 1,5 katına, şube sayısının iki katına, ATM sayısının ise 2,5 katına çıkması halinde Türkiye nin AB ortalamalarını yakalayabilecektir. Bu durum, küresel uygulamalara yaklaşma ve rekabet edebilme bakımından ülkemizin gelişim sahasının oldukça geniş olduğunu ve gelişim sağlandıkça rekabet gücünün daha da artacağını göstermektedir. Diğer taraftan, özellikle banka kartı, kredi kartı ve POS sayısı açısından Türkiye küresel kıyaslamada üst sıralarda yer almaktadır. Kredi kartları alanında nicelik yönünden yaşanan gelişimin, amacına uygun kullanımı sağlayacak ve takibe dönüşüm oranını düşük tutacak şekilde nitelik yönünden elde edilecek gelişimle desteklenmesi beklenmektedir. Türk bankacılık sektöründe fiyat ve ücret seviyelerinin belirlenmesi, tanıtım ve promosyon yoğunluğu, araştırma geliştirme faaliyetlerinin yoğunluğu ve kredi ihracına ilişkin döngüsellik gibi davranışsal süreçler piyasa yapısına dayanan farklılıklardan önemli derecede etkilenmektedir. Ayrıca, birleşme ve devir davranışının yapısal görünüme önemli etkisi olmaktadır. Bankaların fiyat belirleme davranışında ölçeğe göre yapılan değerlendirme sonucunda, ortalama mevduat faizlerinin bankanın aktif büyüklüğüne göre farklılaştığı ve büyük ölçekli bankaların ortalama olarak daha düşük mevduat faizi ödedikleri görülmektedir. Diğer taraftan, bankaların birim aktif başına aldıkları komisyon ve ücretler, orta ölçekteki bankalarda büyük ve küçük ölçekteki bankalara göre daha yüksek gerçekleşmiştir. Fiyat belirleme davranışında fonksiyona göre yapılan değerlendirmede ise, kullandırılan krediler ve toplanan mevduata/fonlara ilişkin ortalama faiz oranlarının, mevduat ve katılım bankaları açısından gittikçe yakınlaşmakta olduğu görülmektedir. Türk Bankacılık Sektöründe 21-211 döneminde toplam 16 adet devir ve birleşme gerçekleşmiştir. Söz konusu birleşme ve devirler büyük ölçüde 21-26 döneminde yoğunlaşmıştır. Söz konusu dönemi takiben Türk bankacılık sistemine olan ilgi hisse alımları, stratejik yatırımlar şeklinde devam etmiştir. Küresel krize rağmen sektöre olan küresel ilginin devam ettiği gözlenmektedir. 21 yılı itibariyle sektördeki mevcut yoğunlaşma derecesi göz önüne alındığında devir ve birleşme işlemleri, etkinliği artırmak amacına yönelik olarak orta ve küçük ölçekteki bankalar tarafından tercih edilebilecektir. Piyasada tutunma ve yer etme ya da markalaşma araçlarından biri olan tanıtım ve promosyon faaliyetleri, pazar payı elde etme yarışının bir göstergesi olarak, bankacılık sektöründe rekabet konusunda önemli ipuçları sunmaktadır. Büyük ölçekli bankaların tanıtım giderlerinin sektörün toplam tanıtım giderleri içindeki payının yıllar itibarıyla azaldığı, orta ölçekli bankaların payının ise arttığı görülmektedir. Tanıtım giderlerine ilişkin paylardaki değişiklikler, büyük ölçekli bankaların yakalamış oldukları markalaşmadan faydalandıklarına ve orta ölçekli bankaların ise büyük ölçekli bankalarla yarışır hale gelmek için tanıtım harcamalarını arttırdıklarına işaret etmektedir. Sektörde pazar payı elde edebilmek ve rekabet edebilmek adına, orta ve küçük ölçekli bankaların tanıtım faaliyetlerini arttırmaları beklenmektedir. Büyük ölçekli bankaların promosyon giderlerinin, sektörün toplam promosyon giderleri içindeki payının son üç yıldır arttığı, orta ölçekli bankaların payının ise, son üç yıldır azaldığı görülmektedir. Bu gelişme, büyük ölçekli bankaların müşteri çekmek için, son yıllarda promosyon faaliyetlerine daha fazla önem verdiklerini göstermektedir. Orta ve küçük ölçekli BDDK v Bankacılıkta Yapısal Gelişmeler - Aralık 21

bankaların da sektörde rekabet güçlerini arttırmak için, bu alana ilgi göstermeleri beklenmektedir. Bankacılık sektörü araştırma-geliştirme (ARGE) giderleri, öteden beri beklenenin altında seyretmektedir. Sektörün ARGE giderlerinin toplam faiz dışı giderler içindeki payının da oldukça düşük olduğu görülmektedir. Yıllar itibarıyla bakıldığında, ARGE faaliyetlerinin büyük ölçekli bankalarda yoğunlaştığı görülmektedir. Büyük ölçekli bankaların ARGE ye daha fazla yatırım yapmaları ve küçük ölçekli bankaların ise, ortak organizasyonlarla ARGE faaliyetlerinin içinde daha fazla yer almaları beklenmektedir. Finansal kapasitenin artırılmasının ve finansal yeniliklerin yapılmasının yolu ARGE faaliyetlerinin yoğunlaşması ile mümkün olabilmektedir. Özellikle 28 yılında yürürlüğe giren Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun ile, bankaların araştırma ve geliştirme faaliyetlerine daha fazla yatırım yapmaları, tüm bankacılığın yararına olacaktır. Bankacılık sektörünün ekonomik koşullar karşısındaki kredi verme davranışları incelendiğinde, bankacılık sektörünün ekonomide yaşanan dalgalanmalara paralel bir kredi verme eğilimi içinde olduğu görülmektedir. Nitekim ekonomide daralma yaşandığı dönemlerde, bankalar verdikleri kredi miktarını azaltmakta ve ekonomide canlanma yaşandığı dönemlerde ise, bankalar verdikleri kredi miktarını arttırmaktadırlar. Bankaların kredi verme konusunda sergilemiş oldukları bu eğilim, daralma yaşayan ekonomiyi daha da kötüleştirmekte, büyüme konjonktüründe ise ekonominin aşırı ısınmasına neden olabilmektedir. Dünya finans sisteminde faal olan bankaların söz konusu devresel kredilendirme davranışlarının, ekonomik istikrarı tehdit edebildiği yaşanan son küresel kriz tecrübesiyle de teyit edilmiştir. Bu nedenlerle, ekonomideki muhtemel daralmayı canlanmaya çevirebilecek, diğer taraftan ise, risk doğurucu ve aşırı hızlı büyümeyi, daha kontrollü ve ihtiyatlı bir patikaya yönlendirecek kredi politikalarının göz önünde bulundurulması beklenmektedir. Bankacılık sektörünün performans göstergeleri; kârlılık, etkinlik ve verimlilik açısından analiz edilmiştir. Buna göre sektörün toplam kârının %81 inin büyük ölçekli bankalarca, %12,1 inin orta ölçekli bankalarca, %6,8 inin ise küçük ölçekli bankalarca elde edildiği görülmektedir. Büyük ölçekli bankaların toplam kârdan aldıkları pay, yıllar itibarıyla artan bir eğilim göstermektedir. Buna karşılık aktif ve özkaynak getirileri bakımından yapılan incelemede, 21 yılı itibarıyla aktif büyüklüğüne göre ilk 1 banka içinde küçük ölçekli bankaların yoğun olarak bulunduğu, özkaynak getirisinde ise, büyük ölçekli bankaların ilk sıralarda yer aldığı, özellikle de büyük ölçekli özel bankaların yüksek özkaynak getirisiyle çalıştığı görülmektedir. 21 yılı için küresel boyutta ülkelerin aktif ve özkaynak getiri oranları karşılaştırıldığında, özellikle AB üyesi ülkelerin getiri oranlarının görece düşük kaldığı, bununla birlikte söz konusu getiri oranlarının Güney Afrika, Brezilya, ve Arjantin gibi bazı gelişmekte olan ülke bankacılık sektörlerinde daha yüksek olduğu gözlenmektedir. Bu görünüm içinde Türk bankacılık sektörünün aktif ve özkaynak getirileri gelişmiş piyasaların görece üzerinde olsa bile, bu oranların söz konusu yükselen piyasalara göre daha düşük seyretmesi, kârlılık açısından gelişme alanı olduğunu göstermektedir. Türk bankacılık sektörünün performansı 2-21 döneminde, piyasa tabanlı performans ölçütleri vasıtasıyla incelendiğinde, dalgalı bir seyir izleyen fiyat/kazanç oranının yılı ile birlikte yükselmeye başladığı ve 21 yılsonu itibarıyla 17,1 olarak gerçekleştiği görülmektedir. Benzer biçimde aynı dönemde ortalama fiyat/maddi varlıklar rasyosu da yükseliş eğilimi içine girerek 21 yılında 1,6 olarak gerçekleşmiştir. Bankacılık sektörünün temel fonksiyonu olan ve kredi imkânlarına erişim kapasitesini ifade eden aracılık fonksiyonu, kredi/aktif, kredi/mevduat rasyoları ile değerlendirildiğinde, söz konusu rasyoların 22-21 döneminde, yılı istisna olmak üzere gelişme göstermiştir. Nitekim kredilerin aktifler içindeki payı sektör ortalamasında olduğu gibi, ölçek ve fonksiyon bazında da tüm banka gruplarında artış göstermektedir. Mevduatın krediye dönüşme oranı küresel boyutta incelendiğinde, birkaç ülke hariç başta Avrupa ülkeleri olmak üzere gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde söz konusu oranın %1 ün üzerinde seyrettiği, Türkiye de ise kredi/mevduat oranının yılında %76 olduğu görülmektedir. Dolayısıyla, kredi hacmindeki hızlı büyümeye rağmen kredi/mevduat oranı, Türkiye pazarında hala yüksek ve istikrarlı bir büyüme olanağı bulunduğuna işaret etmektedir. Aktif büyüklükleri itibarıyla ilk 1 banka içerisinde, özel bankaların kamu bankalarına kıyasla daha yüksek BDDK vi Bankacılıkta Yapısal Gelişmeler - Aralık 21

kredi/mevduat oranı ile çalıştığı gözlenmektedir. Diğer bir etkinlik göstergesi olan takibe dönüşüm oranı ölçek bazında incelendiğinde, küresel kriz öncesi dönemde sektör geneline göre takibe dönüşüm oranları daha düşük seviyede olan orta ölçekli bankaların bu özelliklerini kriz ile birlikte kaybettikleri gözlenmektedir. Büyük ölçekli bankalar ise sektör geneline göre daha düşük takibe dönüşüm oranına sahiptir. Fonksiyon bazında incelendiğinde ise, kalkınma ve yatırım bankalarının takibe dönüşüm oranlarının diğer fonksiyon gruplarındaki bankalara göre daha istikrarlı bir seyir izlediği görülmektedir. 22 yılında %17,6 seviyesinde olan takibe dönüşüm oranı, sonraki on yıllık süreçte azalma eğilimi göstermiş, küresel kriz dönemi dışındaki dönemlerde %3-4 aralığında seyretmiştir. Türk bankacılık sektörünün takibe dönüşüm oranının küresel ölçekte düşük düzeylerde seyretmesi ve buna bağlı olarak piyasa riskinin muadil ekonomilere göre daha az olması nedeniyle kredi pazarının büyüme potansiyeli oldukça yüksektir. Kredi kalitesinde meydana gelen artış neticesinde, tahsili gecikmiş alacak tutarındaki azalma, sektörün kârlılığını ve dolayısıyla sermaye yapısını olumlu etkileyecektir. Kredilendirme sürecinin iyileştirilmesi, banka, sektör ve genel ekonomik ortam açısından daha da olumlu sonuçlar doğuracaktır. Bankacılık dışı finansal kesimde, şirket sayısı azalmaya devam etmektedir. Aynı zamanda şube sayısında da finansal kiralama ve faktoring sektöründe azalma görülürken, finansman şirketlerinin zaten bir adet bulunan şube sayısı aynı kalmıştır. Buna karşın, finansal kiralama, faktoring ve finansman şirketlerinin istihdam rakamlarında küresel finansal krize rağmen bir artış olduğu gözlemlenmektedir. Diğer taraftan, finansal kiralama sektöründe, aktif ve özkaynak yoğunlaşmasında bir miktar artış ve kredi yoğunlaşmasında bir miktar azalış söz konusudur. Faktoring sektöründe ise aktif, kredi ve özkaynak yoğunlaşmasında bir miktar düşüş görülmektedir. Finansman şirketlerinin aktif, kredi ve özkaynak yoğunlaşmasında da, faktoring şirketlerinde olduğu gibi, bir miktar düşüş vardır. Görece iyi performansa sahip olan faktoring sektörü, yoğunlaşma göstergelerinin de en düşük olduğu sektördür. Buna karşın finansman şirketlerinin yoğunlaşma göstergeleri bankacılık dışı finansal kesim içerisinde en yüksek seviyededir. Son yirmi yıllık dönemde yerel ekonomilerin artan serbestleşmesi, piyasaların uluslar arası düzeyde bütünleşmesi ile finansal hizmetlere erişimin kolaylaşması finansallaşmayı hızlandırmıştır. Küresel ölçekte, uluslararası sermaye hareketlerinin 27 yılına kadar güçlü bir artış eğilimi arz ettiği görülmektedir. Türkiye ise, bu akımlardan görece küçük bir pay almasının yanında, uluslararası net sermaye girişini sürekli arttırmıştır. Finansallaşma, sunduğu fırsatlar yanında riskler de arz etmektedir. Göstergelere bakıldığında, Türkiye nin, risklerden ziyade halen değerlendirebileceği fırsatlarının bulunduğu görülmektedir. 2-21 döneminde Türkiye nin finansal derinleşme göstergelerinin de arttığı görülmektedir. Toplam kredilerin GSYH ya oranın, 2 yılında %19,1 iken, 21 yılında iki katına çıkarak %4 a yükselmiştir. Söz konusu oranın Kanada, Güney Afrika ve Güney Kore gibi ülkelerde %8 lerin üzerinde olduğu dikkate alındığında, Türkiye nin bu alandaki göreli durumu, net bir büyüme potansiyelini ortaya koymaktadır. Küresel kriz 28- döneminde finansal sektörün büyümesini göreli olarak yavaşlatırken, 21 yılı itibarıyla yeniden bir hızlanma yaşanmıştır. Türk bankacılık sektörü, toplam aktiflerinin yıllık ortalama %2 nin, kredilerde ise %3 un üzerinde büyüdüğü bir platoya yerleşmiştir. Gelişmiş ve Brezilya, Rusya ve Çin gibi gelişmekte olan ülkelere bakıldığında, Türkiye nin önünde finansal derinleşme açısından, cari eğilimlerini koruyarak alabileceği daha çok mesafe olduğu görülmektedir. BDDK vii Bankacılıkta Yapısal Gelişmeler - Aralık 21

BDDK viii Bankacılıkta Yapısal Gelişmeler - Aralık 21

ĠÇĠNDEKĠLER 1. BANKACILIK SEKTÖRÜNÜN YAPISI... 1 1.1. Bankaların Tür/Grup/Statü Analizi... 1 1.2. Banka Lisansları... 9 1.3. Bankacılkta Faaliyet ve Organizasyon Bölümlenmesi... 11 1.4. Aktif Büyümesi ve Yoğunlaşması... 17 2. BANKACILIK SEKTÖRÜ PĠYASA YAPISI... 23 2.1. Krediler... 23 2.2. Ticari Krediler... 25 2.3. KOBİ Kredileri... 27 2.4. Tüketici Kredileri... 28 2.5. Konut Kredileri... 31 2.6. Kredi Kartları Alacakları... 33 2.7. Mevduat... 36 2.8. Tasarruf Mevduatı... 39 2.9. Mevduat Dışı Yabancı Kaynaklar... 41 2.1. Gayrinakdi Krediler ve Yükümlülükler... 44 3. BANKACILIK SEKTÖRÜNDE KAPASĠTE... 47 3.1. Müşteri Analizi... 47 3.2. Şube ve Personel Analizi... 51 3.3. ATM ve POS Analizi... 59 3.4. Kredi ve Banka Kartı Analizi... 66 4. BANKACILIK SEKTÖRÜNDE DAVRANIġ... 72 4.1. Bankacılıkta Fiyat Farklılaşması... 72 4.2. Birleşme ve Devirler... 76 4.3. Tanıtım ve Promosyon Faaliyetleri... 78 4.4. Araştırma ve Geliştirme Faaliyetleri... 82 4.5. Kredilendirme ile Ekonomik Faaliyet Arasındaki Döngüsellik İlişkisi... 85 5. BANKACILIK SEKTÖRÜNDE PERFORMANS... 88 5.1. Performans Göstergeleri... 88 5.2. Etkinlik Analizi... 92 5.3. Verimlilik Göstergeleri... 11 6. BANKA DIġI FĠNANSAL SEKTÖRLERĠN YAPISI... 112 6.1. Finansal Kiralama Sektörü Piyasa Yapısı... 112 6.2. Faktoring Sektörü Piyasa Yapısı... 117 6.3. Finansman Sektörü Piyasa Yapısı... 12 7. FĠNANSALLAġMA VE FĠNANSAL DERĠNLEġME... 123 7.1. Finansallaşma... 123 7.2. Finansal Derinleşme... 137 7.3. Bankacılık Sektörü Projeksiyonları... 149 BDDK ix Bankacılıkta Yapısal Gelişmeler - Aralık 21

KUTULAR Kutu 1: Banka Türlerinin Küresel Görünümü... 1 Kutu 2: Banka Sayılarının Küresel Görünümü... 13 Kutu 3: Banka Şube Sayılarının Küresel Görünümü... 15 Kutu 4: Yabancı Banka Şube Sayılarında AB-Türkiye Karşılaştırması... 17 Kutu 5: Aktif Büyüklüğünün Küresel Görünümü... 19 Kutu 6: Aktif Yoğunlaşması İtibarıyla Türkiye-AB Karşılaştırması... 22 Kutu 7: Kredilerin Küresel Görünümü... 24 Kutu 8: Reel Kesime Açılan Kredilerin Küresel Görünümü... 26 Kutu 9: Konut Dışı Tüketici Kredilerinin Küresel Görünümü... 3 Kutu 1: Konut Kredilerinin Küresel Görünümü... 32 Kutu 11: Ödeme Araçları İşlem Hacminin Küresel Görünümü... 35 Kutu 12: Mevduatın Küresel Görünümü... 38 Kutu 13: Katılım Fonlarının Küresel Görünümü... 4 Kutu 14: Sendikasyon Kredilerinin Küresel Görünümü... 43 Kutu 15: Kredi Müşteri Sayılarında Küresel Görünüm... 49 Kutu 16: Mevduat Müşteri Sayılarında Küresel Görünüm... 51 Kutu 17: Banka Şube Sayılarında Küresel Görünüm... 52 Kutu 18: Şube Sayılarının Yetişkin Nüfus ve Yüzölçümüne Göre Küresel Görünümü... 55 Kutu 19: Çalışan Sayılarında Küresel Görünüm... 58 Kutu 2: ATM Sayılarında Küresel Görünüm... 6 Kutu 21: ATM Sayılarının Yetişkin Nüfus ve Yüzölçümüne Göre Küresel Görünümü... 62 Kutu 22: POS Sayılarında Küresel Görünüm... 65 Kutu 23: Kredi Kartı Sayılarında Küresel Görünüm... 68 Kutu 24: Banka Kartı Sayılarında Küresel Görünüm... 71 Kutu 25: Net Kârların Gelişimi Küresel Görünüm... 89 Kutu 26: Performans Göstergelerinde Küresel Görünüm... 93 Kutu 27: Etkinlik Analizinde Küresel Görünüm... 99 Kutu 28: Şube Bazlı Verimlilik Göstergelerinde Küresel Görünüm... 14 Kutu 29: Personel Bazlı Verimlilik Göstergelerinde Küresel Görünüm... 17 Kutu 3: İşletme Bazlı Verimlilik Göstergelerinde Küresel Görünüm... 111 Kutu 31:Leasing Sektöründe Bölgesel Göstergeler... 115 Kutu 32:Leasing İşlem Hacminin Büyümesi ve Penetrasyon Oranı Karşılaştırması... 116 Kutu 33: Faktoring Sektörüne İlişkin Karşılaştırmalı Yapısal Göstergeler... 118 Kutu 34: Türev İşlemler Küresel Görünümü... 128 Kutu 35: Finansal Sistem / GSYH Oranının Küresel Görünümü... 14 Kutu 36: Finansal Sistem Yapısının Küresel Görünümü... 141 Kutu 37: Bankacılık Sektörü Aktifleri / GSYH Oranının Küresel Görünümü... 146 Kutu 38: Ülkeler İtibarıyla Kredi Hacimi / GSYH Oranı... 148 TABLOLAR Tablo 1.1-1: Bankaların Fonksiyonlarına Göre Ayrımı... 1 Tablo 1.1-2: Bankaların Ölçeklerine Göre Ayrımı... 2 Tablo 1.1-3: Finansal Holding Şirketleri... 2 Tablo 1.1-4: Bankaların Sahiplik Yapıları Görünümü... 3 Tablo 1.1-5: Statü Değişiklikleri... 4 Tablo 1.2-1: Bankacılık Lisansına Konu Temel Faaliyetlerin Görünümü... 9 Tablo 1.3-1: Aktiflerin Yurt İçi Yurt Dışı Ağırlığı... 11 Tablo 1.3-2: Kredilerin ve Mevduatın Yurt İçi ve Yurt Dışı Şubeler Dağılımı... 11 Tablo 1.3-3: Dönem Net Kârında Yurt İçi ve Yurt Dışı Şubeler Dağılımı... 12 Tablo 1.3-4: Banka Sayılarının Gelişimi... 12 Tablo 1.3-5:Bankaların Organizasyonları... 14 BDDK x Bankacılıkta Yapısal Gelişmeler - Aralık 21

Tablo 1.3-6: Bankaların Yurtdışı Organizasyonları Aktif Büyüklükleri... 16 Tablo 1.4-1: Toplam Aktif Büyüklük ve Yoğunlaşma Göstergeleri... 18 Tablo 1.4-2: Sektördeki Aktif Pay Sıralaması... 21 Tablo 2.1-1: Toplam Kredi Hacmi Yoğunlaşma Göstergeleri... 23 Tablo 2.1-2: Kredilerde İlk 1 Banka Sıralaması... 25 Tablo 2.2-1: Ticari Krediler Yoğunlaşma Göstergeleri... 25 Tablo 2.3-1: Küçük ve Orta Boy İşletmelere Açılan Kredilerin Yoğunlaşma Göstergeleri... 27 Tablo 2.3-2: KOBİ Kredilerinde İlk 1 Banka Sıralaması... 28 Tablo 2.4-1: Tüketici Kredileri Yoğunlaşma Göstergeleri... 29 Tablo 2.4-2: Tüketici Kredileri Hacminde ilk 1 Banka Sıralaması... 31 Tablo 2.5-1: Konut Kredileri Yoğunlaşma Göstergeleri... 31 Tablo 2.5-2: Konut Kredileri Hacminde ilk 1 Banka Sıralaması... 33 Tablo 2.6-1: Kredi Kartları Tutarı Yoğunlaşma Göstergeleri... 33 Tablo 2.6-2: Kredi Kartları Tutarında ilk 1 Banka Sıralaması... 34 Tablo 2.7-1: Mevduat Yoğunlaşma Göstergeleri... 36 Tablo 2.7-2: Mevduatta İlk 1 Banka Sıralaması... 37 Tablo 2.7-3: Katılım Fonu Piyasası Büyüklüğü... 37 Tablo 2.7-4: Katılım Fonunda Sıralama... 37 Tablo 2.8-1: Tasarruf Mevduatı Yoğunlaşma Göstergeleri... 39 Tablo 2.9-1: Mevduat Dışı Yabancı Kaynaklar Yoğunlaşma Göstergeleri... 41 Tablo 2.9-2: Sendikasyon Kredileri Yoğunlaşma Göstergeleri... 42 Tablo 2.9-3: Sendikasyon Kredilerinde İlk 1 Banka Sıralaması... 42 Tablo 2.9-4: Seküritizasyon Yoğunlaşma Göstergeleri... 42 Tablo 2.9-5: Seküritizasyon Kredilerinde İlk 1 Banka Sıralaması... 44 Tablo 2.1-1: Gayrinakdi Kredi ve Yükümlülükler Yoğunlaşması... 44 Tablo 2.1-2: Gayrinakdi Kredi ve Yükümlülüklerde İlk 1 Banka Sıralaması... 45 Tablo 2.1-3: Türev İşlemler Yoğunlaşma Göstergeleri... 45 Tablo 2.1-4: Türev İşlemlerde İlk 1 Banka Sıralaması... 46 Tablo 3.1-1: Kredi Müşteri Sayısının Gelişimi ve Fonksiyonel Dağılımı... 47 Tablo 3.1-2: Kredi Müşteri Sayısı Yoğunlaşma Göstergeleri ve Gruplar İtibarıyla Ortalamalar... 48 Tablo 3.1-3: Kredi Müşteri Sayısında İlk 1 Banka Sıralaması... 48 Tablo 3.1-4: Mudi Sayısının Gelişimi ve Fonksiyonel Dağılımı... 49 Tablo 3.1-5: Mudi Sayısı Yoğunlaşma Göstergeleri ve Gruplar İtibarıyla Ortalamalar... 5 Tablo 3.1-6: Mudi Sayısında İlk 1 Banka Sıralaması... 5 Tablo 3.2-1: Şube Sayısının Gelişimi ve Fonksiyonel Dağılımı... 51 Tablo 3.2-2: Şube Sayısı Yoğunlaşma Göstergeleri ve Gruplar İtibarıyla Ortalamalar... 54 Tablo 3.2-3: Şube Sayısında İlk 1 Banka Sıralaması... 54 Tablo 3.2-4: Çalışan Sayısının Gelişimi ve Fonksiyonel Dağılımı... 56 Tablo 3.2-5: Çalışan Sayısı Yoğunlaşma Göstergeleri ve Gruplar İtibarıyla Ortalamalar... 57 Tablo 3.2-6: Çalışan Sayısında İlk 1 Banka Sıralaması... 57 Tablo 3.3-1: ATM Sayısının Gelişimi ve Fonksiyonel Dağılımı... 59 Tablo 3.3-2: ATM Sayısı Yoğunlaşma Göstergeleri ve Gruplar İtibarıyla Ortalamalar... 61 Tablo 3.3-3: ATM Sayısında İlk 1 Banka Sıralaması... 61 Tablo 3.3-4: POS Sayısının Gelişimi ve Fonksiyonel Dağılımı... 63 Tablo 3.3-5: POS Sayısı Yoğunlaşma Göstergeleri ve Gruplar İtibarıyla Ortalamalar... 64 Tablo 3.3-6: POS Sayısında İlk 1 Banka Sıralaması... 64 Tablo 3.4-1: Kredi Kartı Sayısının Gelişimi ve Fonksiyonel Dağılımı... 66 Tablo 3.4-2: Kredi Kartı Sayısı Yoğunlaşma Göstergeleri ve Gruplar İtibarıyla Ortalamalar... 67 Tablo 3.4-3: Kredi Kartı Sayısında İlk 1 Banka Sıralaması... 67 Tablo 3.4-4: Banka Kartı Sayısının Gelişimi ve Fonksiyonel Dağılımı... 69 Tablo 3.4-5: Banka Kartı Sayısı Yoğunlaşma Göstergeleri ve Gruplar İtibarıyla Ortalamalar... 7 Tablo 3.4-6: Banka Kartı Sayısında İlk 1 Banka Sıralaması... 7 Tablo 4.2-1: Yıllara Göre Birleşme ve Devir İşlemlerinin Sayısı ve Büyüklüğü... 77 BDDK xi Bankacılıkta Yapısal Gelişmeler - Aralık 21

Tablo 4.2-2: Birleşme ve Devirlerin Yoğunlaşma Üzerine Analizi... 77 Tablo 4.3-1: Tanıtım Giderleri Yoğunlaşma Göstergeleri... 78 Tablo 4.3-2: Tanıtım Giderlerinde ilk 1 Banka Sıralaması... 79 Tablo 4.3-3: Tanıtım Giderleri/Faiz Dışı Giderler... 79 Tablo 4.3-4: Tanıtım Giderleri/Faiz Dışı Giderler ilk 1 Banka Sıralaması... 8 Tablo 4.3-5: Promosyon Giderleri Yoğunlaşma Göstergeleri... 8 Tablo 4.3-6: Promosyon Giderlerinde ilk 1 Banka Sıralaması... 81 Tablo 4.3-7: Promosyon Giderleri/Faiz Dışı Giderler Yoğunlaşma Göstergeleri... 81 Tablo 4.3-8: Promosyon Giderleri/Faiz Dışı Giderler ilk 1 Banka Sıralaması... 82 Tablo 4.4-1: ARGE Giderleri Yoğunlaşma Göstergeleri... 82 Tablo 4.4-2: ARGE Giderlerinde ilk 1 Banka Sıralaması... 83 Tablo 4.4-3: ARGE Giderleri/Faiz Dışı Giderler... 84 Tablo 4.4-4: ARGE Giderleri/Faiz Dışı Giderler ilk 1 Banka Sıralaması... 84 Tablo 5.1-1: Ölçek ve Fonksiyona Göre Aktif ve Özkaynak Getirisi... 88 Tablo 5.1-2: Aktif Getirisinde İlk 1 Banka Sıralaması... 88 Tablo 5.1-3: Özkaynak Getirisinde İlk 1 Banka Sıralaması... 88 Tablo 5.1-4: Ölçek ve Fonksiyona Göre Net Faiz Marjı... 9 Tablo 5.1-5: Ortalama Fiyat/Kazanç Oranı... 91 Tablo 5.1-6: Ortalama Fiyat/Maddi Varlıklar Rasyosu... 92 Tablo 5.2-1: Kredi / Aktif Oranları... 94 Tablo 5.2-2: Toplam Aktiflere Göre İlk 1 Bankanın Kredi/Aktif Oranları... 94 Tablo 5.2-3: Kredi / Mevduat Oranları... 95 Tablo 5.2-4: Toplam Aktiflere Göre İlk 1 Bankanın Kredi/Mevduat Oranları... 95 Tablo 5.2-5: Takibe Dönüşüm Oranı... 96 Tablo 5.2-6: Toplam Aktiflere Göre İlk 1 Bankanın Takibe Dönüşüm Oranı... 97 Tablo 5.2-7: Karşılıklar/TGA Oranı... 98 Tablo 5.2-8: Toplam Aktiflere Göre İlk 1 Bankanın Karşılıklar/TGA Oranı... 98 Tablo 5.2-9: Girdi-Çıktı Değişkenleri... 98 Tablo 5.2-1: Girdi ve Çıktı Değişkenlerinin Gelişimi... 1 Tablo 5.3-1: Şube Başına Aktif Tutarı... 11 Tablo 5.3-2: Şube Başına Kredi Tutarı... 12 Tablo 5.3-3: Şube Başına Mevduat Tutarı... 12 Tablo 5.3-4: Şube Başına Dönem Kârı... 13 Tablo 5.3-5: Personel Başına Aktif Tutarı... 13 Tablo 5.3-6: Personel Başına Mevduat Tutarı... 15 Tablo 5.3-7: Personel Başına Dönem Kârı... 15 Tablo 5.3-8: Toplam Aktiflere Göre İlk 1 Bankanın T.İşletme Giderleri/T. Gelirleri... 16 Tablo 5.3-9: T. Aktiflere Göre İlk 1 Bankanın Personel Giderleri/T. İşlet. Giderleri... 18 Tablo 5.3-1: T.Aktiflere Göre İlk 1 Bankanın Komisyon Gelirleri/T. İşlet. Giderleri... 19 Tablo 5.3-11: T.Aktiflere Göre İlk 1 Bankanın Net Faiz Gelirleri/Toplam Gelirler... 11 Tablo 6.1-1: Ölçek Grupları İtibarıyla Yapısal Göstergeler... 112 Tablo 6.1-2: Aktiflerde İlk 1 Şirketin Payı... 113 Tablo 6.1-3: Toplam Kredi Hacmi ve Yoğunlaşma Göstergeleri... 113 Tablo 6.1-4: Kârlılığın Ölçeğe Göre Dağılımı... 114 Tablo 6.2-1: Ölçek Grupları İtibarıyla Yapısal Göstergeler... 117 Tablo 6.2-2: Aktiflerde Şirket Yoğunlaşması... 119 Tablo 6.2-3: Kârlılığın Ölçeğe Göre Dağılımı... 12 Tablo 6.3-1: Ölçek Grupları İtibarıyla Yapısal Göstergeler... 121 Tablo 6.3-2: Toplam Aktif ve Yoğunlaşma Göstergeleri... 121 Tablo 6.3-3: Aktiflerde İlk 5 Şirket Yoğunlaşması... 121 Tablo 6.3-4: Kârlılığın Ölçeğe Göre Dağılımı... 122 Tablo 7.1-1: G-2 Ülkeleri Doğrudan Yabancı Yatırımlar... 124 Tablo 7.1-2: G-2 Ülkeleri Portföy Yatırımları... 125 BDDK xii Bankacılıkta Yapısal Gelişmeler - Aralık 21

Tablo 7.1-3: Finansal Varlık Büyüklüğü... 125 Tablo 7.1-4: Finansal Varlık Büyüklüğü... 126 Tablo 7.1-5: Türleri İtibarıyla Türev İşlemleri... 127 Tablo 7.1-6: Bölgeler İtibarıyla Future ve Opsiyon İşlemleri... 129 Tablo 7.1-7: G-2 Ülkelerinde Bankaların Sınırötesi Alacakları... 129 Tablo 7.1-8: G-2 Ülkelerinde Borsa İşlem Hacmi / GSYH... 13 Tablo 7.1-9: G-2 Ülkelerinde Borsa Kapitilizasyonu/ GSYH... 131 Tablo 7.1-1: G-2 Ülkelerinde Dış Brüt Borç Stoku/GSYH... 132 Tablo 7.1-11: Gelişmekte Olan Ekonomilerde YP Dış Borç Stoku /Toplam Dış Borç Stoku... 132 Tablo 7.1-12: G-2 Ülkelerinde Brüt Borç Stoku/GSYH... 133 Tablo 7.1-13: G-2 Ülkelerinde Kamu Kesimi Tahvil Piyasası Kapitalizasyonu / GSYH Oranı... 133 Tablo 7.1-14: G-2 Ülkelerinde Özel Kesim Tahvil Piyasası Kapitalizasyonu / GSYH Oranı... 134 Tablo 7.1-15: G-2 Ülkelerinde Uluslararası Tahvil Arzı / GSYH Oranı... 134 Tablo 7.2-1: Finansal Sistemin Aktif Büyüklüğü... 137 Tablo 7.2-2: Finansal Sistemin GSYH ya Oranı... 138 Tablo 7.2-3: G-2 Ülkelerinde Toplam Yurtiçi Tasarruf Oranı... 143 Tablo 7.2-4: G-2 Ülkelerinde Bankacılık Sistemince Sağlanan Yurtiçi Kredi / GSYH... 145 Tablo 7.3-1: Orta Vadeli Kredi Hacmi Genişleme Senaryoları... 149 Tablo 7.3-2: Uzun Vadeli Kredi Hacmi Genişleme Senaryoları... 15 GRAFĠKLER Grafik 1.4-1:Aktif Yoğunlaşması ve Fonksiyonel Dağılım... 2 Grafik 2.1-1: Kredi Yoğunlaşması ve Fonksiyonel Dağılımı... 25 Grafik 2.2-1: Ticari Krediler Yoğunlaşması ve Fonksiyonel Dağılım... 27 Grafik 2.3-1: KOBİ Kredileri Yoğunlaşması ve Fonksiyonel Dağılım... 28 Grafik 2.4-1: Tüketici Kredileri Yoğunlaşması ve Fonksiyonel Dağılım... 29 Grafik 2.5-1: Konut Kredileri Yoğunlaşması ve Fonksiyonel Dağılım... 33 Grafik 2.6-1: Kredi Kartları Tutarı Yoğunlaşması ve Fonksiyonel Dağılım... 34 Grafik 2.7-1: Mevduat Yoğunlaşması ve Fonksiyonel Dağılım... 36 Grafik 2.8-1: Tasarruf Mevduatı Yoğunlaşması ve Fonksiyonel Dağılım... 39 Grafik 2.9-1: Mevduat Dışı Kaynaklar Yoğunlaşması ve Fonksiyonel Dağılım... 41 Grafik 2.1-1: Gayrinakdi Kredi ve Yük. Yoğunlaşması ile Fonksiyonel Dağılım... 44 Grafik 2.1-2: Türev İşlemler Yoğunlaşması ve Fonksiyonel Dağılım... 45 Grafik 3.1-1: Fonksiyon ve Ölçek İtibarıyla Kredi Müşteri Sayısı Gelişim Endeksi... 47 Grafik 3.1-2: Fonksiyon ve Ölçek İtibarıyla Mudi Sayısı Gelişim Endeksi... 5 Grafik 3.2-1: Fonksiyon ve Ölçek İtibarıyla Şube Sayısı Gelişim Endeksi... 53 Grafik 3.2-2: Fonksiyon ve Ölçek İtibarıyla Çalışan Sayısı Gelişim Endeksi... 56 Grafik 3.3-1: Fonksiyon ve Ölçek İtibarıyla ATM Sayısı Gelişim Endeksi... 59 Grafik 3.3-2: Fonksiyon ve Ölçek İtibarıyla POS Sayısı Gelişim Endeksi... 63 Grafik 3.4-1: Fonksiyon ve Ölçek İtibarıyla Kredi Kartı Sayısı Gelişim Endeksi... 66 Grafik 3.4-2: Fonksiyon ve Ölçek İtibarıyla Banka Kartı Sayısı Gelişim Endeksi... 69 Grafik 4.1-1: Ortalama Plasman Faizi ve Faiz Maliyeti Ölçeğe Göre Dağılım*... 72 Grafik 4.1-2: Ortalama Plasman Faizi ve Faiz Maliyeti Fonksiyonel Dağılım... 72 Grafik 4.1-3: Ortalama Plasman Faizi ve Faiz Maliyeti Sahipliğe Göre Dağılım... 73 Grafik 4.1-4: Ortalama Plasman Faizi ve Faiz Maliyeti Sahipliğe Göre Dağılım... 73 Grafik 4.1-5: Ortalama Kredi ve Mevduat Faizi Ölçeğe Göre Dağılım*... 74 Grafik 4.1-6: Ortalama Kredi ve Mevduat Faizi Fonksiyonel Dağılım*... 74 Grafik 4.1-7: Ortalama Kredi ve Mevduat Faizi Sahipliğe Göre Dağılım... 74 Grafik 4.1-8: Komisyon ve Ücret Gelirleri ile Personel Giderleri Ölçeğe Göre Dağılım... 75 Grafik 4.1-9: Komisyon ve Ücret Gelirleri ile Personel Giderleri Fonksiyonel Dağılım... 75 Grafik 4.1-1: Komisyon ve Ücret Gelirleri ile Personel Giderleri Sahipliğe Göre Dağılım... 76 Grafik 4.1-11: Komisyon ve Ücret Gelirleri ile Personel Giderleri Sahipliğe Göre Dağılım... 76 BDDK xiii Bankacılıkta Yapısal Gelişmeler - Aralık 21

Grafik 4.3-1: Tanıtım Giderleri Yoğunlaşması ve Fonksiyonel Dağılım... 78 Grafik 4.3-2: Tanıtım Giderleri/Faiz Dışı Giderler Yoğunlaşması ve Fonksiyonel Dağılım... 79 Grafik 4.3-3: Promosyon Giderleri Yoğunlaşması ve Fonksiyonel Dağılım... 81 Grafik 4.3-4: Promosyon Giderleri/Faiz Dışı Giderler Yoğunlaşması ve Fonksiyonel Dağılım... 82 Grafik 4.4-1: ARGE Giderleri Yoğunlaşması ve Fonksiyonel Dağılım... 83 Grafik 4.4-2: ARGE Giderleri/Faiz Dışı Giderler Yoğunlaşması ve Fonksiyonel Dağılım... 84 Grafik 4.5-1: Ekonomik Büyüme, Toplam ve Mevduat Bankaları Kredi Hacmi Büyümesi... 85 Grafik 4.5-2: Ekonomik Büyüme, KYB ve Katılım Bankaları Kredi Hacmi Büyümesi... 85 Grafik 4.5-3: Ekonomik Büyüme, Toplam ve Mevduat Bankaları TGA Büyümesi... 86 Grafik 4.5-4: Ekonomik Büyüme, KYB ve Katılım Bankaları TGA Büyümesi... 86 Grafik 4.5-5: Ekonomik Büyüme, Toplam ve Mevduat Bankaları Özkaynak Büyümesi... 87 Grafik 4.5-6: Ekonomik Büyüme, KYB ve Katılım Bankaları Özkaynak Büyümesi... 87 Grafik 5.1-1: Ölçek ve Fonksiyon Gruplarına Göre Ortalama Fiyat/Kazanç Oranı... 91 Grafik 5.1-2: Ölçek ve Fonksiyon Gruplarına Göre Ortalama Fiyat/Maddi Varlıklar Rasyosu... 91 Grafik 5.2-1: Ölçek ve Fonksiyon Gruplarına Göre Kredi /Aktif Oranı... 94 Grafik 5.2-2: Ölçek ve Fonksiyon Gruplarına Göre Kredi / Mevduat Oranı... 95 Grafik 5.2-3: Ölçek ve Fonksiyon Gruplarına Göre Takibe Dönüşüm Oranı... 96 Grafik 5.2-4: Ölçek ve Fonksiyon Gruplarına Göre Karşılıklar/TGA Oranı... 97 Grafik 5.2-5: Etkinliğin Gelişimi... 1 Grafik 5.2-6: Sahiplik Yapısına ve Fonksiyon Gruplarına Göre Etkinlik Dereceleri... 11 Grafik 5.3-1: Toplam İşletme Giderleri/Toplam Gelirler... 16 Grafik 5.3-2: Personel Giderleri/Toplam İşletme Giderleri... 18 Grafik 5.3-3: Komisyon Gelirleri/Toplam İşletme Giderleri... 19 Grafik 5.3-4: Net Faiz Gelirleri/Toplam Gelirler... 19 Grafik 6.1-1: Şube, Personel ve Şirket Sayısının Gelişimi... 112 Grafik 6.1-2: Aktif Pay Dağılımı ve Yoğunlaşma Göstergeleri... 113 Grafik 6.1-3: Özkaynak Dağılımı ve Yoğunlaşma... 114 Grafik 6.2-1: Şube, Personel ve Şirket Sayısının Gelişimi... 117 Grafik 6.2-2: Aktif Pay Dağılımı ve Yoğunlaşma... 119 Grafik 6.2-3: Özkaynakların Dağılımı ve Yoğunlaşması Göstergeleri... 12 Grafik 6.3-1: Şube, Personel ve Şirket Sayısındaki Gelişmeler... 12 Grafik 7.1-1: Uluslar arası Sermaye Hareketleri... 123 Grafik 7.1-2: Küresel Tezgahüstü Türev İşlem Hacmi ve Türleri... 127 Grafik 7.1-3: İMKB İşlem Hacmi Gelişmeleri... 13 Grafik 7.1-4: GSYH da Mali Kuruluşların Faaliyetlerinin Payı... 135 Grafik 7.1-5: Toplam İstihdamda Finansal Sektörün Payı... 136 Grafik 7.1-6: Bankacılık / TCMB Sektör Bilançoları Göstergeleri... 136 Grafik 7.2-1: Finansal Sistemin Büyüklüğü... 138 Grafik 7.2-2: Bankacılık Sektörü Aktif Büyüklüğü... 139 Grafik 7.2-3: Bankacılık Sektörü Gelişme Hızları... 139 Grafik 7.2-4: Yurtiçi Tasarruflar... 142 Grafik 7.2-5: Yurtiçi Tasarruflar... 142 Grafik 7.2-6: M1 Para Arzı ve M1 Göstergeleri... 144 Grafik 7.2-7: M2 Para Arzı ve M2 Göstergeleri Sektörü Gelişme Hızları... 144 Grafik 7.2-8: Kredi Hacmi ve Kredi Hacmi Gelişmeleri... 145 Grafik 7.2-9: Mevduat Hacmi ve Mevduat Hacmi Gelişmeleri... 147 Grafik 7.3-1: Kredi Büyümesi Eğilimleri... 15 BDDK xiv Bankacılıkta Yapısal Gelişmeler - Aralık 21

KISALTMALAR AB ABD BDDK BIS BKM BRS CEBS COSO DTH ECB GSMH GSYH HH/HHI Küm. KYB MDP P.B. TCMB TGA TMSF TÜFE TÜİK TP ÜFE v.y. YP TL Avrupa Birliği Amerika Birleşik Devletleri Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu Uluslararası Ödemeler Bankası Bankalar arası Kart Merkezi Bankalar Raporlama Sistemi Avrupa Banka Denetçileri Komitesi Treadway Komisyonu Sponsor Organizasyonlar Komitesi Döviz Tevdiat Hesabı Avrupa Merkez Bankası Gayri Safi Milli Hasıla Gayri Safi Yurt İçi Hasıla Herfindahl Hirschman Endeksi Kümülatif Kalkınma ve Yatırım Bankası Menkul Değerler Portföyü Parasal Birlik Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Tahsili Gecikmiş Alacaklar Tasarruf Mevduatı ve Sigorta Fonu Tüketici Fiyatları Endeksi Türkiye İstatistik Kurumu Türk Parası Üretici Fiyatları Endeksi Veri Yok Yabancı Para Türk Lirası BDDK xv Bankacılıkta Yapısal Gelişmeler - Aralık 21