ANESTEZİDE HASTA VE SAĞLIK ÇALIŞANLARI İÇİN GÜVENLİ AMELİYATHANE ORTAMI OLUŞTURULMASI Prof.Dr. Zekeriyya ALANOĞLU, DESA Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Anesteziyoloji ve Reanimasyon Anabilim Dalı 3 4 5 6
Ülkemizde, Amaç hasta ve çalışan güvenliğini artırmak Cerrahi ve anestezi uygulamalar Çalışan güvenliği devlet güvencesi altında Ameliyathanedeki çalışma şartları belirlenememiş!!! Temel faktör İNSAN! Bilimsel veriler kısıtlı STANDARDİZASYON gerekli Amaç Sağlık MADDE Kurum 1 - (1) Bu ve Tebliğin Kuruluşlarında amacı, sağlık kurum Hasta ve kuruluşlarında ve hasta Çalışan ve çalışan Güvenliğinin güvenliği ile ilgili risklerin Sağlanması azaltılması için ve hasta güvenliği kültürünün geliştirilmesine ve yaygınlaştırılmasına, bunu tesis edecek uygun Korunmasına yöntem ve tekniklerin İlişkin belirlenmesine, Usul ve hasta Esaslar ve çalışan hakkında güvenliği konusunda geliştirilen iyi uygulama örneklerinin yaygınlaştırılmasına, Tebliğ hizmet içi eğitim yoluyla personelin farkındalığının ve niteliklerinin artırılmasına, hasta ve çalışan güvenliği ile ilgili raporlama sistemlerinin oluşturulmasına, Resmi Gazete hasta bakım 29.04.2009-27214 ve tedavi sürecinin güvenlik ve kalitesinin artırılmasına, hasta ve çalışanların sağlık hizmeti sunum sürecinde karşılaşabilecekleri muhtemel risk ve zararlardan korunmasına yönelik, usul ve esasları düzenlemektir. Hasta ve çalışan güvenliği uygulamaları MADDE 6 - (1) Sağlık kurum ve kuruluşları hasta ve çalışan güvenliği kapsamında, a) Hasta kimlik bilgilerinin tanımlanması ve doğrulanması, b) Sağlık hizmeti verenler arasında iletişim güvenliğinin geliştirilmesi, c) İlaç güvenliğinin sağlanması, ç) Kan transfüzyonunda güvenli uygulamaların sağlanması, d) Enfeksiyon risklerinin azaltılması, e) Hasta düşmelerinin önlenmesi, f) Güvenli cerrahi uygulamalarının sağlanması, g) Sıra beklemeden kaynaklanan olumsuzlukların önlenmesi, ğ) Çalışan güvenliği için gerekli önlemlerin alınması, h) Temel yaşam desteği sürecinin güvence altına alınması (Mavi Kod uygulaması), ı) Yenidoğan ve çocuk güvenliğinin sağlanması (Pembe Kod uygulaması), i) Hasta ve çalışanların fiziksel saldırı, cinsel taciz ve şiddete maruz kalmalarına karşı gerekli güvenlik tedbirlerinin alınması, j) Afetler (deprem, yangın, sel) ve olağan dışı durumlarda tedbir alınması. uygulamalarını yerine getirir. İlaç güvenliğinin sağlanması MADDE 9 - (1) İlaç güvenliğinin sağlanmasına yönelik işlemler şunlardır: a) Yatışına karar verilen hastanın varsa kullandığı ilaçlar kayıt altına alınarak ilgili tabibe bildirilir. Tedavi planı, ilaç dozu, zamanı ve uygulama şeklini içerecek şekilde, okunaklı olarak her bir hasta tabelasına hastanın kendi tabibi tarafından yazılır. Hastanın yatış öncesi aldığı ilaçlar, bakım sürecinde kullandığı ilaçlar ve taburcu edildikten sonra kullanacağı ilaçlara ilişkin süreç tanımlanır. b) Hastanın evden getirdiği ve hastanede kullanması gerekli olan ilaçlar, günlük olarak ve her farklı ilaç eklendiğinde eczacı ve / veya sorumlu tabip tarafından ilaç-besin, ilaç-ilaç etkileşimleri bakımından değerlendirilir. c) Hastanın kullandığı tüm ilaçların ilgili hemşiresi tarafından verilmesine yönelik gerekli düzenlemeler yapılır. ç) İlaç uyumu, istenmeyen ve beklenmeyen yan etkiler, tabip ve hemşireler tarafından izlenir ve ilaçların yan etkilerinin izlenmesine yönelik işlemler, 22/3/2005 tarih ve 25763 sayılı Resmî Gazetede yayımlanan, Beşeri, Tıbbi Ürünlerin Güvenliğinin İzlenmesi ve Değerlendirilmesi Hakkında Yönetmeliğin 12 nci maddesinde tanımlanan Advers Etki Bildirim Formuna uygun olarak yapılır. d) Taburcu ve transferlerde, hasta/hasta yakınına ilaç listesi verilir ve ilaç kullanımı ile ilgili gerekli bilgilendirme yapılır. e) Kurum eczanesinde, adı ve ambalajı birbirine benzeyen ilaçlar, farklı dozdaki aynı ilaçlar ve uygulama formları ayrı raflarda depolanarak üzerine ayırt edici etiket yapıştırılır. f) Yüksek riskli ilaçlar, ilaç kapları ile enjektöre çekilen ilaçların isim ve dozları etiketle belirlenir ve etiketler okunaklı şekilde yazılır. g) Konsantre potasyum çözeltileri ve % 0,9'dan daha konsantre tuz solüsyonları, % 50 veya daha konsantre magnezyum sülfat, 2 meq/ml veya daha konsantre potasyum klorid ve diğer konsantre elektrolit solüsyonlar gibi yüksek riskli ilaçlar, Yüksek Riskli İlaç Etiketi yapıştırılarak ameliyathane, yoğun bakım ve acil serviste kilitli dolapta, servis hemşiresinin sorumluluğunda muhafaza edilir. ğ) İlaçların klinik olarak gerekli olmayan alanlarda bulundurulmaması için eczacı tarafından denetimler yapılır. h) Benzer isimli ilaçların yanlış kullanımını önlemek amacıyla, Ek-5'de yer alan İsmi ve Söylenişi Benzer İlaç Listesi esas alınarak her sağlık kurum veya kuruluşu, kendi ihtiyaç ve şartlarına uygun olarak ismi ve söylenişi benzer ilaç listesini oluşturur. Bu liste, yılda bir kez gözden geçirilerek güncellenir. ı) Bağımlılık yapan uyarıcı ve uyuşturucu ilaçlar, kilitli dolaplarda servis hemşiresinin sorumluluğunda muhafaza edilerek, imza karşılığında teslim edilir. Güvenli cerrahi uygulamaları MADDE 13 - (1) Güvenli cerrahi uygulamaları için alınması gereken tedbirler şunlardır: a) Cerrahi işlem güvenliği için; 1) Ameliyathanedeki tüm cihaz ve ısı kaynaklarının periyodik bakım ve kalibrasyonlarının yapılması sağlanır ve ameliyat öncesi son teknik kontrolleri yapılır. yapılır. 2) Hatalı gaz ve gaz karışımı verilmesini önlemek amacıyla, ameliyat öncesi gerekli kontroller 3) Cerrahi işleme başlamadan önce tüm ekipmanların mevcut ve fonksiyonel olduğu kontrol edilir. 4) Yapılacak uygulamanın eksiksiz ve doğru olmasını sağlamak için süreçle ilgili bir kontrol listesi hazırlanır. 5) Ameliyattan hemen önce durdurma, son kontrol uygulaması mutlaka yapılır ve Ek-9' da yer alan Cerrahi / İnvaziv İşlem Doğrulama Formu ekip tarafından duyulacak şekilde okunarak doldurulur. b) Yanlış hasta ve yanlış taraf cerrahi uygulamalarının önlenmesinde; ç) Elektro cerrahi, lazer ve diğer elektrikli cihazlarla yapılan işlemlerde cerrahi yanıkların oluşmasını önlemek için cihazların kullanımında dikkat edilecek hususlar şunlardır: 1) Cihazın kalibrasyon periyodu belirlenir ve sadece kalibrasyonlu cihazlar kullanılır. 2) Özellikle koter cihazları için ekonomik kullanma ömrü belirlenir ve bu süre sonunda demirbaş kaydından düşürülür. 3) Üretici firmanın belirtmiş olduğu bakım aralıklarında bakım yapılır (altı aylık veya yıllık).
Çalışan güvenliği MADDE 15 - (1) Çalışan güvenliği için alınması gereken tedbirler şunlardır: a) Çalışanları olası risk ve tehlikelere karşı korumak amacıyla, riskli alan ve gruplar belirlenir. Bu çerçevede Çalışan Güvenliği Programı oluşturulur ve uygulamaya konulur. b) Riskli bölümlerde çalışan personel için ilgili mevzuat doğrultusunda düzenli olarak sağlık taramaları yapılır. c) İğne ucu yaralanmaları takip edilir ve gerekli önlemler alınır. ç) Kemoterapi hazırlama ve uygulama alanları gibi yüksek riskli bölümlerde çalışan personelin güvenliği için yürürlüğe konulan Antineoplastik İlaçlarla Güvenli Çalışma Rehberi doğrultusunda uygulama yapılır. d) Kan veya vücut sıvısının damlama/sıçrama riskinin olduğu tüm hasta bakım ve müdahale bölgelerinde önlük, eldiven, yüz maskesi, gözlük ve benzeri kişisel koruyucu ekipmanlar bulundurulur. e) Bulaş özelliği yüksek hastalar ve özellikli grupların tedavi ve bakım sürecinde, hasta ve çalışanları korumak için kurum gerekli tedbirleri alır. HASTA KALİTE STANDARTLARI Hasta ve Çalışan Güvenliğinin Sağlanmasına Dair Yönetmelik 06.Nisan.2011 Resmi Gazete-27897 f) Radyasyona tabi çalışan kişilerin dozimetre kontrolleri düzenli olarak yapılır. Türkiye Atom Enerjisi Kurumunca önerilen takip sürelerine uyulması zorunludur. g) Lateks allerjisi olan personele yönelik düzenlemeler yapılır. h) Çalışanların bulaş riski olan hastalıklara karşı korunması için, Enfeksiyon Kontrol Komitesi tarafından aşı listesi oluşturulur ve riskli alanlarda çalışan personelin aşılanması sağlanır. HASTA HİZMET KALİTE STANDARTLARI Sağlık Hizmetleri Kalitesinin Geliştirilmesi ve Değerlendirilmesine Dair Yönetmelik 06.Ağustos.2013 Resmi Gazete-28730 Ameliyathanede Hasta ve Çalışan Güvenliği Alanoğlu Z, Bermede AO, Güçlü ÇY, Turhan SÇ, Alkış N. Literatür 2014; 59: 2-7 These guidelines are not a new standard or regulation, and they create no new legal obligations. The guidelines are advisory in nature, informational in content, and are intended to assist employers in providing a safe and healthful workplace through effective prevention programs adapted to the needs of each place of employment. These guidelines are not intended to address issues to patient care. The Occupational Safety and Health Act requires employers to comply Occupational & standards. Health Administration with hazard-specific safetysafety and health In addition, employers must provide their employees with a workplace free from recognized hazards likely to cause death or serious physical harm under Section 5(a) (1), the General Duty Clause of the Act. Employers can be cited for violating theanesthetic General Duty Clause if there Guidelines is a recognized hazard Gases: for and they do not take steps to prevent or abate the hazard. However, failure to Workplace Exposures implement these guidelines is not, in itself, a violation of the General Duty Clause. Citations can only be based on standards, regulations, and the General Duty Clause. Atık Anestezik Gazlar Atık anestetik gazlar, Anestezi işleminin öncesinde hazırlık evresinde Anestezi sunumu sırasında solunum devresindeki kaçaklardan Atık sistemindeki sorunlardan Operasyon odası havasına karışan küçük miktardaki volatil anestetik gazlardır.
Atık Anestetik Gazlara Maruziyet Anestezik gazlar Anesteziyologlar Diş hekimleri Anestezi hemşireleri ve teknisyenleri Ameliyathane teknisyenleri Diğer ameliyathane personeli Anestezi sonrası bakım ünitesi hemşireleri ve personeli Cerrahlar Yüksek konsantrasyonda maruziyet Baş ağrısı Huzursuzluk Yorgunluk Koordinasyon ve yargılama zorluğu Karaciğer ve böbrek hastalıkları Düşük konsantrasyonda uzun süre maruziyet Düşük eylemi Genetik hasar Kanser riski Operasyon odası kontaminasyon nedenleri Operasyon odası kontaminasyon nedenleri Anestezi teknikleri ve tercihleri Genel anestezinin inhalasyon anestezikleri ve maske ile indüksiyonu Gaz akım kontrol valvlerinin kapatılmaması Vaporizatör dolumu sırasında sıvı anesteziğin dökülmesi Anestezi sisteminin rezidüel gazlardan temizlenmesi Yüz maskelerinin gevşek oturtulması Uygunsuz şişirilmiş endotrakeal tüp ve laringeal maske Anestezi makinesi dağıtım ve atık gaz sistemleri Atık sisteminin tıkanıklığı veya vakum sisteminin yanlış ayarlanması Kaçaklar (hortumlar, kanister, nitröz oksit tank montajı) Operasyon odası kontaminasyon nedenleri Kontaminasyonun engellenmesi Operasyon odasındaki beklenmeyen kazalar Açık sistem ile doldurulma sırasında inhalasyon anesteziğinin dökülmesi Kırabilecek veya hasarlanabilecek şişelerin düşmesi veya kırılması Özel Dolum Odaları vs Kapalı Dolum Sistemi Uygun olmayan koşullarda taşınan vaporizatörler Anestezi ilaç şişelerinin içine başka madde konulması
Kontaminasyonun engellenmesi Kapalı dolum sistemlerinin kullanılması Ek maliyet ancak güvenli Şişelerin başka sıvılarla doldurulması engellenir Cam şişeden kaçınılması Kontaminasyon halinde organizasyon Bir olayın gerçekleşme olasılığı; Derece Olasılık Ortaya Çıkma Olasılığı 1 Çok küçük Hemen hemen hiç, oluşması beklenmiyor. Yeterli kontrol sağlandı 2 Küçük Çok az (yılda bir kez) sadece anormal durumlarda, Kontrol sistemi mevcut 3 Orta Az (yılda bir kaç kez) Oluşması mümkün, ama beklenmiyor. 4 Yüksek Sıklıkla (ayda bir) oluşması mümkün. Kontrol sınırları yetersiz olabilir 5 Çok Yüksek Çok sıklıkla (haftada bir, her gün) normal çalışma şartlarında Bir olayın gerçekleştiği durumda Şiddeti; Derece Şiddet (Etki) Şiddet Derecelendirme 1 Çok hafif İş saati kaybı yok, hemen giderilebilen, ilk yardım gerektirebilir 2 Hafif İşgünü kaybı yok, kalıcı etkisi olmayan ayakta tedavi, ilk yardım gerektiren durumlar 3 Orta Hafif yaralanma, yatarak tedavi gerektirir, Kısa süreli iş göremezlik 4 Ciddi Ciddi yaralanma, uzun süreli tedavi, meslek hastalığı, uzuv kaybı 5 Çok ciddi Ölüm, sürekli iş göremezlik ANESTEZİK GAZLAR OLASILIK ŞİDDET RİSK FAKTÖRÜ RİSK PUANI (ZARAR VERME DERECESİ) ALINMASI GEREKLİ NO TEHLİKE RİSK (ETKİ) ÖNLEMLER - Ortam havalandırmasının Genel vücut düzgün ve sürekli sağlanması yorgunluğu,mikroçekirdek - Anestezik gaz ortama yayılırsa formasyonu,kardeş 1 kromatid 5 2 10 ODR gerekli havalandırma yapılması ve o esnada hasta kabul değişimi,kromozom edilmemesi, Anestezik gazların anormallikleri, - Mesleki risklerin önlenmesi için inhalasyonu Stres,kaygı,uyku hali personele eğitim ve bilgi verilmesi Kırılabilecek yada hasar Şişenin kırılması sonucu dahil her türlü tedbiri alma düşme görebilecek şişelerde anestezinin ortama ve kırılmalara karşı gerekli sunulan anestezik gazlar yayılması,panik,stres, önlemler alınması ve kırılma ameliyathanenin belli süre olasılığı az olan ürünler tercih 2 kullanılamaması, 1 3 3 KR edilmesi, hastalarda tedirginlik, - Suistimallere meydan inhalasyon, çalışanlarda vermeyecek sistem ve ürün tercih motivasyon kaybı edilmesi, Açık sistem anestezik Çeker ocak ünitelerine -Tehlike durumunda çalışanın gazlar ihtiyaç var,anestezik kaçınma hakkının olduğu bilinmeli gazlar süistimale açık iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili koşullar sürekli iyileştirilmesi ve 3 olması 1 5 5 KR Şişe konteyner içine başka bunun sürekliliği sağlanması, madde konulabilmesi - Çalışma ortamında sürekli ölçüm ihtimali inceleme ve kontrol yapılması Kırılmalara karşı önlem Kırılma, süistimal, ortam tehlike riski az olan ürünler tercih alınarak sunulan ve kapatılması, edilmesi 4 kapalı sistem gazlar 1 1 1 ÖR - Anestezik gaz atık sisteminin sürekli kontrol edilmesi anestezik gazlarla ilgili msds formların ilgili kişilere temin edilmesi Vaporizatör dolumu sırasında sıvı anestezinin - Gerekli kişisel koruyucu önlemlerin alınması, 5 dökülmesi anestezi inhalasyon 1 1 1 ÖR makinesi dağıtım ve atık gaz sistemleri
TEŞEKKÜR EDERİM zekeriyya_69@yahoo.com