ORMANCILIK İŞ BİLGİSİ Hazırlayan Doç. Dr. Habip EROĞLU Karadeniz Teknik Üniversitesi, Orman Fakültesi 1
Dal Alma Kalın dallarda motorlu testere, ince dallarda balta kullanılır. Özellikle ergonomik ve ekonomik yönden, ibreli ağaçlarda 2.5 cm kalınlığa kadar olan dalların budanmasında keskin ve bombeli baltalar kullanılır. Budamada dikkat edilmesi gerekenler: 1. Gövde, işçi ile balta arasında bulunmalıdır. 2.Balta vücuttan uzaklaşacak şekilde sallanmalıdır. 3. Budamaya ağacın kalın tarafından başlanmalıdır. 2
Mümkün olduğu kadar vücut dik tutularak çalışılır. Vücudun üst kısmı döndürülerek faaliyet devam eder. İnce çaplı odunlar çok alçakta ise; altlarına altlık konularak yükseltilir. Testere elde serbest bulundurulmaz, tomruk veya kalça desteği sağlanmalıdır. Bu destek; statik yüklenmeyi, kol ve omuzu etkileyen vibrasyonu azaltır. 3
Geri tepmede kontrolü sağlamak için; sol elin başparmağı el tutacağının altında bulundurulmalıdır. Testere sıkıca tutulup kramplardan sakınılmalıdır. El mafsalları devamlı gergin tutulmalıdır. İleri doğru hareket edildiğinde çalışan testere, vücuttan uzaklaştırılarak tomruğa yakın bir şekilde taşınır. 4
İbreli Ağaçlarda Budama Teknikleri Pandül metodu: İnce ve çok dallı ağaçlarda kullanılır. I. aşama; motorlu testere kalçaya dayalı olarak öne doğru hareket ettirilir ve dallar kesilir. II. aşama; testere gövdeye doğru eğilip aşağı (geriye) doğru hareket ettirilerek kesilir. III. aşama; motorlu testere vücuttan uzak olarak gövde yönüne kaydırılır ve tekrar yukarı doğru hareket ettirilerek dal budaması yapılır. 5
Kaldıraç metodu : Kuru dal veya ince çaplı yeşil dal budamasında kullanılır. Gövde üzerindeki dalların muntazam düzenli aralıklı olması lazımdır. Motorlu testerenin budama sırasındaki hareketi kaldıraç hareketine benzer. 6
Ayırma metodu: Kalın dalların fazla olduğu gövdelerde uygulanır. Gövde üst yüzeyi düşünsel olarak ikiye ayrılır. Kesicinin konumu ve dal durumuna göre, ortadan sağa ya da sola doğru dallar kesilir. Zinciri devamlı dönen motorlu testereler kullanılır. Sağ ayak gövdeye dayandırılır, sol ayak ise dışa doğru basar. Motorlu testere kalça ya da tomrukla desteklenir. 7
Bu metotta dallar, motorlu testerenin içe doğru kesiş metoduna göre kesilir, işgücü sarfiyatı azdır, Kalın dallar öncelikle kısaltılır ve sonra kesilir. 8
Yapraklı Ağaçlarda Budama Tekniği 2-3 cm kalınlıktaki ince dallar pandül veya kaldıraç metotları ile budanır. Kalın dallar devamlı basınç ve çekme kuvvetlerinin etkisi altında bulunmaktadır. Basınç tarafındaki kalın dallar öncelikle kesilmelidir. Kalın dalların kısaltılması ve sonra budanması yapraklılarda ibrelilerden daha önemlidir. 9
En kullanışlı dal temizleme metotları: Süpürme / Silme (S) metodu ile dal temizleme: Bu metot ince ve çok sayıda dallara sahip, dal aralıklarının eşit olmadığı, düzensiz dallanmış gövdeler için uygulanır. Testere süpürme hareketinde yönlendirilir ve ismini de bu hareketten almaktadır. Hafif bir motorlu testere ile iş hızlı ve akıcı biçimde gerçekleştirilebilir.
Kaldıraç metodu ile dal temizleme: Bu metot adını motorlu testerenin dal temizleme sırasındaki hareketinin, kaldıraç hareketine benzemesinden alır. Gövde üzerindeki dalların muntazam ve düzenli aralıklı olması halinde kaldıraç metodu uygulanır
12
13
Boylamada Kesim Tekniği a. Fırtına veya kar devriklerinde odun hazırlanması, b.gövdenin standartlara uygun parçalara ayrılması, c. İstenilen uzunlukta gövde elde edilmesi, d.makine veya hayvan tarafından belli bir ağırlığa kadar sürütme imkanının olması, Uzun gövdelerde; gövdenin basınç ve çekme özelliklerine dikkat etmek gerekir. Prensip olarak, basınç tarafından kesmeye başlanır. Yarılmayı önler, levha ve zincirin sıkışmasını engeller. 14
15
16
İnce gövdelerde, çekme tarafından basınç tarafına doğru kesiş uygulanır. Kalın gövdelerde, yarılmayı önlemek için saplama kesişi yapılır ve uygun kalınlıkta bir tutma şeridi bırakılır. Gövde içindeki gerilmelerin çok fazla olduğu durumlarda; gövdenin kesitine göre önce bir yarısında daha sonra diğer yarısında yapılır. 17
18
19
20
Kabuk Soyma Teknikleri Ülkemizde elle kabuk soyma, hala önemlidir. Don olmayan havalarda soyma demiri ile iyice bilenerek çalışılır. Kabuk soyma demirinin sapı çalışan işçinin boyu ve kullanılan tekniğe göre ayarlanır. Genel olarak gövdenin kalın tarafından uç kısmına doğru soyulur. 21
İşçinin gövdeye sürtünen bacak kısımlarının kirlenmemesi için önce gövdenin karşı tarafında bulunan kabuk soyulur. Daha sonra işçinin durduğu taraftaki kabuk soyulur. Kabuk soyma işi mümkün olduğu kadar gövdenin üst ve yan kısımlarında yapılmalıdır. 22
Kabukların yaş olduğu zamanlarda, kısa saplı soyma demirleri kullanılmaktadır. İnce kabuklu ağaçlarda kabuk uzun şeritler halinde, kalın kabuklu ağaçlarda ise vuruş darbeleri ile kısa parçalar halinde soyulur. 23
24
ORMANCILIKTA DEPOLAR Depolar, üretim ile tüketimin zaman ve mekan bakımından koordinasyonu depolar vasıtasıyla sağlanır. Orman depoları da genel anlamdaki depolardan pek farklı değildir. Ancak depolamaya konu olan odun hammaddesinin kendine has bazı özellikleri vardır. odun hammaddesi ağır ve hacimli bir üründür olduğu için depolama işleri ve özellikle hareket ettirilmesi büyük kuvvet tatbikini gerektirmekte ve yapılan iş ekonomik olmamaktadır. Ayrıca odun hammaddesinin depolarda açık hava etkisinde uzun süre bekletilmesi önemli ölçüde değer kayıplarına sebep olmaktadır. Bu durumda ormancılıkta depolama, ürünün bekletilerek değer kazanması için değil, odun hammaddesinin tüketiciye teslim edilinceye kadar belirli yerlerde korunması ve değer kayıplarının önlenmesi gereğinden ortaya çıkmaktadır. O halde odun hammaddesinin depolanması zorunlu olmakta, ancak depolama süresini kısa tutmak gerekmektedir. 25
Bir Ster Odun
Orman Depolarının Fonksiyonları 1. Koruma Fonksiyonu 2. Hareket Fonksiyonu Orman Depolarında Uygulanan Yükleme Metotları 1. Elle Yükleme 2. Çapraz Yükleme 3. Motorla Çalışan Yükleyicilerle Yükleme 4. Taşıma Aracına Monte Edilen Yükleyicilerle Yükleme 5. Hareketli Döner Kreynlerle Yükleme 6. Hidrolik Kıskaçlı Yükleyicilerle Yükleme 7. Tam Hidrolik Hareketli Döner Kreynlerle Yükleme 27
Orman Depolarının Çeşitleri Yapısal Özellikleri Bakımından Orman Depoları a) Açık arazi üzerinde depolama (kuru depolama) b) Havuz, baraj ve göl gibi su dolu yerlerde depolama (yaş depolama) Mülkiyet Yönünden Orman Depoları işletmenin kendi malı olan kiralık depolar Depolanan Ağaç Cinsine Göre Orman Depoları yapraklı odun depoları iğne yapraklı odun depoları Ürün Çeşitlerine Göre Orman Depoları kerestelik odun depoları (tomruk depoları), kağıtlık odun depoları, maden direk depoları ve yakacak odun depoları Kuruldukları Yer Bakımından Orman Depoları Orman içi istif yeri (rampa), ara depo ve son depo (ana depo=satış deposu) Kullanma Süreleri Bakımından Orman Depoları Sürekli depolar (son depo ya da satış depoları) ve geçici depolar (ara depolar ve rampalar) 28
Orman Depolarında Alt Yapı Tesisleri 1. Drenaj Tesisleri 2. Depoya Ulaşım Yolu 3. Depo İçi Yollar 4. Binalar 5. Tel Çit ve Çevre Duvarları 6. Su ve Yangın Tertibatı 7. Elektrik Tesisatı 8. İstif Parselleri ve İstif Izgaraları 29