TÜRKİYE SUALTI SPORLARI FEDERASYONU NA SORUŞTURMA AÇILDI

ŞUBAT 2012 2012 REKABET MEKTUBU YAYIMLANDI Rekabet Kurumu Başkanı nın 2009 dan beri yayımladığı ve ilgililere gönderdiği Rekabet Mektuplarında bu yıl rekabeti olumsuz yönde etkileyen kamu politikaları ve uygulamaları ana tema olarak seçildi. Merkez ve taşra teşkilatındaki yöneticilere hitaben yayımlanan mektupta kamu politikalarının rekabet üzerindeki etkilerine dikkat çekilerek serbest piyasa koşullarında rekabetin ortaya çıkabilmesi için nasıl katkıda bulunulabileceği üzerinde duruluyor. Dünyanın en büyük 16. ekonomisi olan ülkemizin, ekonomik özgürlükler bakımından 73., küresel rekabet gücü açısından 59. sırada yer almasında devletin ekonomide hâlâ olması gerekenin üstünde bir ağırlık taşıması önemli bir etken olarak gösteriliyor. Bu olumsuz tablonun giderilebilmesi adına ise bazı önerilerde bulunuluyor. Öncelikle devletin doğrudan mal ve hizmet sağlayıcı olarak faaliyet gösterdiği piyasalarda piyasa gerçeklerine aykırı fiyatlandırmalar yapılması ve bunun sonucu olarak özel şirketlerin piyasa dışına itilmesi sorununa dikkat çekiliyor. Bunun ardından kamu ihalelerinde rekabetçi yaklaşımla ihale tasarımının önemine vurgu yapılıyor. Son olarak ekonomik faaliyetin lisansa bağlı olduğu sektörler bakımından, ilgili kamu otoritesinin lisanslandırmada gereğinden fazla kısıtlamaya gitmesinin doğurduğu sakıncalar açıklanıyor. Rekabeti gereğinden fazla kısıtlayan kamu müdahalelerine örnek olarak 2002 ye kadar THY nin tekeline bırakılan sivil havacılık sektöründe rekabetin başlamasından sonra kaydedilen gelişmeler gösterilerek iktisadi hayata etki edebilecek kamu düzenlemelerinin rekabetçi bir bakış açısından değerlendirilmesinin önemi ortaya koyuluyor. Buna katkı sağlamak amacıyla Kurum rekabetçi etki analizi rehberi hazırladığını duyuruyor. TÜRKİYE SUALTI SPORLARI FEDERASYONU NA SORUŞTURMA AÇILDI Rekabet Kurulu 12.01.2012 tarihli toplantısında, CMAS sistemi dışındaki eğitim sistemlerine yönelik uygulamaları yoluyla hakim durumunu kötüye kullanıp kullanmadığının belirlenebilmesi amacıyla Türkiye Sualtı Sporları Federasyonu (TSSF) hakkında soruşturma açılmasına karar verdi. CMAS (Dünya Sualtı Aktiviteleri Konfederasyonu ) ve SSI (Schuba Schools International) dalıcılık eğitimi ile ilgili dünyada rekabet halinde olan iki uluslararası kuruluş ve farklı iki 1

eğitim sistemi. CMAS eğitim sistemi TSSF nin de üye olduğu Dünya Sualtı Aktiviteleri Konfederasyonu tarafından benimsenen kurallara göre eğitim yapılması esasına dayanıyor. SSI ise yeni girmeye çalıştığı Türkiye pazarında özel temsilcilikleri aracılığıyla faaliyet gösteriyor. Ancak sektörü düzenleyen otorite konumundaki TSSF nin SSI sistemine göre eğitim almış dalıcıların sertifikasını kabul etmeyip CMAS sertifikası alma ve böylece TSSF ye belge ücreti ödeme zorunluluğu getirmesi anlaşmazlığı doğuran temel sebep olarak ortaya çıkıyor. Rekabet Kurulu 3 Şubat 2011 de verdiği önaraştırma kararıyla dalıcılık eğitimi pazarında TSSF nin hakim durumda olduğunu ve CMAS sistemi lehine ayrımcılık yapmasının bu hakimiyetini kötüye kullanmak anlamına geldiğini tespit etmiş ancak soruşturma açmadan önce eylemlerini Kanuna uygun hale getirmesi için TSSF yi uyarmıştı. KURU İNCİRDE KARTEL SORUŞTURMASI SONA ERİYOR Kuru incir üreten teşebbüslerin incirin üreticiden satın alma fiyatının belirlenmesi de dahil olmak üzere piyasadaki temel kriterleri birlikte belirledikleri yönündeki iddialarla açılan soruşturma sona eriyor. 13 Mart 2012 tarihinde aralarında Gabay, Kral İncir ve Tariş İncir Tarım Satış Kooperatifleri Birliği gibi piyasanın en etkili on teşebbüsünün bulunduğu tarafların katılımıyla sözlü savunma toplantısı gerçekleştirilecek. Toplantının ardından kısa bir süre sonra ise Rekabet Kurulu nihai kararını açıklayacak. VARAN TURİZM ARTIK ULUSOY A AİT Rekabet Kurulu, 65 yıllık Varan Turizm'in Ulusoy Grubu'na satışını onayladı. Geçtiğimiz yıl içerisinde satışa çıkan Varan'a önce Metro Turizm talip olmuş ancak satış gerçekleşmemişti. Daha sonra devreye Ulusoy girmiş ve Aralık ayı başında satış anlaşması imzalanmıştı. Kurul bu satışın hakim durum yaratmayacağını tespit ederek devir işlemine izin verdi. Ulusoy tarafından yapılan açıklamaya göre Varan markası şehirlerarası taşımacılıkta devam edecek. Ayrıca Ulusoy-Varan-Bosfor üçlüsü UVB markasıyla hava alanlarında yer hizmetleri pazarına girerek HAVAŞ ve Çelebi ye rakip olacak. Diğer yandan şehirlerarası yolcu taşımacılığı pazarına ilişkin rekabet ihlali iddialarına bir yenisi daha eklendi. İstanbul-Çanakkale hattında faaliyet gösteren Ulusoy, Kamil Koç, Metro Turizm ve Çanakkale Truva unvanlı otobüs firmalarının fiyat birlikteliğine giderek Mayıs- Haziran dönemine göre Eylül ayı başı itibariyle daha yüksek fiyat uyguladıkları iddiası ile ilgili soruşturma açılmasına gerek olmadığına, şikayetin reddine karar verildi. Kurul uzun zamandır şehrilerarası yolcu taşımacılığı pazarındaki ihlal iddialarını genellikle reddederek konuya ilişkin çözümü Ulaştırma Bakanlığına bırakmış görünüyor. 2

KİPA TRAKYA DA GÜÇLENİYOR Rekabet Kurulu Tesco Kipa Kitle Pazarlama ve Gıda San. A.Ş. nin Ardaş Gıda Dağıtım San. ve Tic. A.Ş. den Trakya bölgesinde bulunan ve Ardaş markasın altında faaliyet gösteren 21 adet mağazanı devralınması işlemine hakim durum yaratılması sonucuna yol açmayacağından izin verdi. Trakya bölgesinde bulunan ve ortalama mağaza büyüklüğü 380 metrekare olan 21 süpermarket, uluslararası perakende şirketi Kipa nın bölgedeki 7 hipermarketine eklenerek Trakya daki en önemli perakende gücü ortaya çıktı. AB KOMİSYONU DEUTSCHE BÖRSE VE NYSE EURONEXT BİRLEŞMESİNE İZİN VERMEDİ Avrupa Komisyonu, Deutsche Börse ve NYSE Euronext borsalarının birleşmesini, tekel oluşturacağı ve rekabetin önüne geçeceği gerekçesiyle veto etti. New York ve Frankfurt borsalarının birleşmesi halinde ortaya dünyanın en büyük borsası çıkacaktı. Avrupa Komisyonu'nun rekabetten sorumlu üyesi Joaquin Almunia, Deutsche Börse ve NYSE Euronext'in birleşmesi, dünya çapındaki finansal türevlerde tekele yakın bir durumu ortaya koyacaktı. Eğer birleşmeye izin verilseydi, Avrupa daki türev piyasalarında tekel benzeri bir yapı oluşacaktı. Çünkü iki şirket pazarın yüzde doksanından fazlasını kontrol ediyor Bir çözüm bulmaya çalıştık, ancak ortaya konan çözümler, kaygıların üstesinden gelmeye yetmedi. dedi Deutsche Börse'nin iştiraki olan Eurex ve NYSE Euronext'e bağlı Liffe, birbirleriyle sıkı rekabet halinde Avrupa merkezli finansal vadeli işlemlerin yüzde 90'ını gerçekleştiriyor. İki borsa ayrıca Avrupa'daki hisse senedi işlemlerinin yüzde 30'una aracılık ediyor. AB Komisyonu, birleşme halinde oluşacak tekelin rekabeti öldürerek Avrupa ekonomisine zarar vermesinden çekiniyor. AB Komisyonu'nun birleşmeyi veto etmesinin ardından 2 borsanın rekabet endişelerini giderecek yeni önerilerde bulunması ya da Avrupa Adalet Divanı'na gitmesi bekleniyor. AB KOMİSYONU SAMSUNG HAKKINDA SORUŞTURMA BAŞLATTI Samsung un mobil iletişim cihazları pazarında sahip olduğu patent hakları bakımından hakim durumunu AB pazarında kötüye kullanıp kullanmadığının soruşturulacağı açıklandı. Samsung 1998 de ETSI ya (European Telecommunications Standards Institute) mobil cihaz üreticilerine 3

patent lisansı sağlamak konusunda adil, makul ve ayrımcı olmayan (fair, reasonable and nondiscriminatory (FRAND) terms) standartlarda hareket edeceğini taahhüt etmişti. Ancak 2011 de çok sayıda ihtiyati tedbir kararı talep ederek patent haklarının lisansını vermekte bir takım kısıtlamalara başvurduğu ortaya çıkmıştı. Komisyon Samsung un mahkemeler aracılığıyla aldığı ihtiyati tedbirlerin piyasada hakim durumun kötüye kullanılması şeklinde bir sonuca yol açıp açmadığını araştıracak. Diğer yandan patentler ve standardizasyon konusunda ABD (DOJ) ve AB (Komisyon) arasında ortak politikalar benimsenmesi konusunda bir çalışma yürütülüyor. Teknoloji standardizasyon anlaşmalarında zorunlu patentlere sahip olan firmaların lisans hakkı sağlama yükümlülükleri gözden geçiriliyor. BANKALARA ÇOK SAYIDA FAİZ SORUŞTURMASI AÇILDI Japonya, ABD, Kanada ve Avrupa ülkelerinde bankaların faiz oranları konusunda koordineli hareket ettikleri şüphesiyle çok sayıda soruşturma başlatıldı. Bu zincire bu ay İngiltere, İsviçre ve İsveç katıldı. ABD ve AB Komisyonu Nisan 2011 de, Japonya Aralık 2011 de soruşturma başlattığını duyurmuştu. Soruşturma konusu ise bütün ülkelerde aynı, Libor, Tibor ve Euribor gibi baz alınan faiz oranlarının belirlenmesinde rekabete aykırı hareket edildiği iddia ediliyor. Hatırlatmak gerekirse Libor, Londra bankalar arası para piyasasında kredibilitesi yüksek bankaların birbirlerine ABD doları üzerinden borç verme işlemlerinde uyguladıkları faiz oranıdır. Londra saati ile 11:00'da sabitlenir. Piyasalar tarafından referans faizi olarak kullanılır. Ancak burada ortaya çıkan faiz oranı sadece Londra daki bankalar tarafından kullanılmamakta, birçok finansal işlemde Libor referans faiz oranı olarak kullanılmaktadır. Örneğin Libor (faiz oranları) forward, swap, konut kredisi, değişken faizli borçlar ve Euro dolar işlemlerinde referans olarak kullanılmaktadır. Dolayısıyla anlaşma konusu birçok değişkeni etkilediğinden muhtemel bir ihlalin ekonomiye olan etkisi de kartopu misali büyüyor. Hemen her ülkede açılan soruşturmaya dahil edilen başlıca bankalar ise HSBC, JPMorgan, Citigroup, Deutsche Bank, Royal Bank of Scotland, Societe Generale, Credit Suisse, Bank of Tokyo-Mitsubishi UFJ, Sumitomo Mitsui Banking Corporation olarak öne çıkıyor. 4

FRANSA DA BANKALARA VERİLEN KARTEL CEZASI MAHKEMEDE İPTAL EDİLDİ Fransız Rekabet Otoritesi 11 bankaya bankacılık ücretlerinin belirlenmesinde koordineli davrandıkları gerekçesiyle Eylül 2010 da 385 milyon Avro para cezası vermişti. Bu ceza kararına ilişkin yargı süreci sonucunda Paris Temyiz Mahkemesi cezayı iptal etti. Aralarında HSBC, Societe General ve BNP-Paribas ında da bulunduğu bankaların her işlemde bankaların çek tahsil harcı olarak 4,3 sent tahsil etmesi hukuka uygun bulundu. Bu işlem ücreti bankaların kurduğu bilgisayar destekleri çeklerin paraya çevrilmesi sisteminin tüketiciye maliyeti olarak 2002-2007 yılları arasında tahsil edilmişti. Otorite bütün bankaların aynı ücreti tahsil etmesini kartel anlaşması olarak kabul etmişti. Yeni sistemde çeklerin daha hızlı nakde çevrilebilmesi dolayısıyla banka hesaplarında daha kısa kalması ve vergilerin artmasıyla bankaların gelirlerinin düştüğü bu nedenle alınan ücretin haklı olduğu yönündeki savunmalar kabul edilmeyerek müşterilere toplamda çıkan 220 milyon Avro luk fatura haksız bulunmuştu. Ancak temyiz mahkemesi alınan ücretin geçici karakterde olmasının yeni sistemin maliyetini çıkarmak amacıyla müşteriden talep edildiğine delil sayılacağına karar verdi, Böylece bankalar ödedikleri 385 milyon Avro yu geri alabilecek. Fransız Rekabet Otoritesinin bir üst mahkemede temyize gidip gitmeyeceği ise henüz belli değil. REKABET SORUŞTURMALARINDA DELİL STANDARDINA DAİR ÖNEMLİ BİR DAVA SONUÇLANDI Paris Temyiz Mahkemesi Sony ve Philips e 2005 te verilen bir cezayı, kullanılan delillerin hukuka aykırı olduğu gerekçesiyle iptal etti. Soruşturmada şikayetçi, Sony ve Philips ile yaptığı telefon görüşmelerini kaydederek delil olarak sunmuş ve bu görüşmelerden fiyat tespiti anlaşması yapıldığı belirlenmişti. Tartışma ise karşı tarafın bilgisi olmaksızın alınan görüşme kayıtlarının rekabet soruşturmalarında delil olup olamayacağı noktasında toplanıyordu. Mahkeme konuyu ilk kez ele aldığı 2007 deki kararından bu yana izinsiz kaydedilen video ve telefon kayıtlarının rekabet soruşturmalarında kullanılmasını adil yargılanma hakkına aykırılık oluşturacağı savına ağırlık veriyordu. Nihai olarak varılan sonuç da aynı yönde oldu. Her ne kadar mahkeme tarafından Fransız Rekabet Otoritesi'nin delil sunmaya dair kısıtlayıcı bir düzenlemeye tabi olmadığı vurgulanmış olsa da yapılan soruşturmanın karakterinin ceza 5

yargılamasından ziyade medeni yargılamaya benzediği görüşü benimsendi. Böylece ceza yargılamasında hukuka uygun bir delil olarak kabul edilen şikayetçinin sağladığı telefon/video kayıtları, medeni/sivil yargılamada hukuka aykırı sayıldı. Böylece Rekabet Otoritesinin verdiği para cezalarının ceza hukukuna ait cezalarla karşılaştırılabilecek denli ciddi olduğu kabul edilse bile yine de soruşturma sürecinin aksi açıkça kanunda belirtilmedikçe delil standardı bakımından Fransız Medeni Yargılama Kanunu na tabi olacağı karara bağlandı. ABD DE 2012 REKABET CEZALARINDA REKORLARIN KIRILDIĞI YIL OLACAK ABD de kartel soruşturmalarını yürütmekten sorumlu olan DOJ geçen yılın ve bu yılın ilk iki ayının ceza verilerini açıkladı. Buna göre 1 Ekim 2010 ile 30 Eylül 2011 tarihleri arasındaki mali yılda DOJ e toplam 520 milyon Doları aşan bir miktarda para cezası ödenmiş. 30 Ocak 2012 de yapılan açıklamaya göre ise bu sınır şimdiden Japon firmalarının kurduğu otomotiv elektrik aksamı kartelinde yapılan 548 milyon Dolarlık uzlaşma anlaşması ile aşıldı bile. Buna ilaveten kartel üyesi bir teşebbüsün çalışanları da 20 bin Dolar para cezası ödemeye ve on beş aydan iki yıla kadar değişen sürelerde hapis cezasına razı oldular. DOJ yetkilileri otomotiv kartelini bu güne kadarki en kapsamlı ve ticareti en çok etkileyen kartel olarak nitelendiriliyor. KOMİSYON ELEKTRİK SEKTÖRÜNE YÖNELİK YERİNDE İNCELEMELER YAPTI AB Komisyonu görevlileri 7 Şubat sabahı elektrik dağıtımı pazarında faaliyet gösteren teşebbüslere yönelik şafak baskınları gerçekleştirdi. Bu incelemeler sektörde bir rekabet soruşturması başlatılacağının habercisi sayılıyor. Komisyondan yapılan açıklamada incelemelerin kartelleri ve rekabeti sınırlayıcı anlaşmaları yasaklayan düzenlemelere aykırılık iddiasının ortaya çıkarılması amacıyla yapıldığı belirtildi. İncelemelerin AB üyesi ülkelerin yanı sıra İzlanda, Norveç ve Lihtenştayn ı da kapsadığı açıklandı. KOMİSYON MOTOROLA MOBİLİTY NİN GOOGLE TARAFINDAN DEVRALINMASINI ONAYLADI AB Komisyonu akıllı telefon ve tablet üreticisi Motorola Mobility in internet arama motoru sunucusu ve Android işletim sistemleri üreticisi Google tarafından satın alınması işlemine onay verdi. Komisyon incelemesi sonucunda piyasada bu cihazlarda kullanılan işletim sistemlerinin ve patentlerin durumunda önemli bir değişiklik olmayacağını belirledi. Komisyon Android işletim sisteminin Google ın diğer hizmetlerinin yaygınlaşması için bir araç 6

olduğunu belirledi ve şirketin bu işletim sisteminin kullanımını Avrupa Ekonomik Alanı nda zaten nispeten daha küçük bir oyuncu olan Motorola ile sınırlamayacağı sonucuna vardı. Dünya Rekabet Otoritelerinden Haberler Microsoft, Motorola ve yakında onu devralacak olan Google hakkında paylaşımı zorunlu bazı patent haklarını kötüye kullandıkları iddiasıyla AB Komisyonu na şikayette bulundu. İspanyol Rekabet Otoritesi elektrik üretim sektöründe sahip olduğu imtiyazları kötüye kullandığı gerekçesiyle Endesa ya 23 milyon Avro para cezası verdi. Endesa nın elektrik sağlayıcısı olarak elde ettiği bilgileri elektrik tesisatı pazarında rakipleri piyasadan dışlamak amacıyla kullandığı ve bu şekilde elektrik tesisatı pazarında gücünü artırdığı tespit edildi. Bu şekilde bir pazarda sahip olduğu hakim durumu bir diğer pazarda kötüye kullanarak kaldıraç etkisinden yararlanan teşebbüsler ülkemizde de hakim durumun kötüye kullanılması iddiası ile karşılaşabiliyor. Şili Rekabet Otoritesi tarihinin en yüksek cezalarını ilaç karteli üyelerine verdi. Ülkenin en büyük iki ilaç firmasına fiyat tespitine yönelik kartel kurdukları gerekçesiyle 38 milyon Dolar ceza uygulandı. İtalyan Rekabet Otoritesi doğal gaz dağıtım pazarında faaliyet gösteren Estra ya hakim durumunu kötüye kullanmaktan dolayı 270 bin Avro para cezası verdi. İngiltere Rekabet Otoritesi, inşaat sektöründe faaliyet gösteren ve 2010 yılında toplam satışları 1.8 milyar Sterline ulaşan iki şirket olan Lafarge ve Anglo American ın kurduğu ortak girişim şirketini inşaat malzemeleri pazarındaki birçok üründe rekabeti bozdukları gerekçesiyle incelemeye aldı ve konuyu İngiltere de rekabeti kısıtlayıcı yoğunlaşma işlemlerini incelemekle görevli olan Rekabet Komisyonu na havale etti. Güney Afrika Rekabet Otoritesi petrol şirketleri Shell ve Engen ile yol yapımında kullanılan ziftin (bitumenin) fiyatını anlaşarak belirledikleri iddiasıyla açılan soruşturmayı uzlaşma anlaşması ile kapatıyor. Kore Rekabet Otoritesi 2008 de ithal edilen lüks araçlarda fiyatlandırma konusunda rekabete uygun hareket edip etmedikleri konusunda Mercedes Benz, BMW, Audi Volkswagen ve Toyota hakkında soruşturma başlattı. Meksika Rekabet Otoritesi beton ve çimento üreticisi Cemex e bir rakibinin Rusya dan çimento ithal etmesine engel olarak hakim durumunu kötüye kullandığı gerekçesiyle 800 bin Doları aşkın para cezası verdi. 7