ÇOCUKLARIN EVLE İLGİLİ FAALİYETLERE HARCADIKLARI ZAMANIN İNCELENMESİ

ÇOCUKLARIN EVLE İLGİLİ FAALİYETLERE HARCADIKLARI ZAMANIN İNCELENMESİ Prof. Dr. Şükran Şafak*, Doç. Dr. Zeynep Çopur*, Uzm. Mukaddes Altınel Özkan** ÖZET Bu araştırmada çocukların evle ilgili sosyal, ekonomik ve fiziksel faaliyetlere harcadıkları zaman çocukların cinsiyeti ve annenin çalışma durumu açısından incelenmiştir. Araştırmanın evrenini Ankara ili 5 merkez ilçede (Keçiören, Mamak, Çankaya, Altındağ ve Yenimahalle) farklı sosyo-ekonomik düzeydeki semtlerde bulunan devlete ait ilköğretim okullarının ikinci kademesinde (,7 ve 8. sınıf) öğrenimine devam etmekte olan 330 kız ve 330 erkek öğrencinin anneleri oluşturmaktadır. Araştırma sonucunda, erkek çocukların bahçe bakımı, taksit-fatura ödeme, sinema-tiyatro bileti alma faaliyetlerine kız çocuklardan daha çok zaman kız çocukların ise aile içi eğlence faaliyetleri düzenleme faaliyetine erkek çocuklardan daha çok zaman harcadığı, çalışmayan annelerin çocuklarının taksit-fatura ödeme faaliyetine çalışan annelerin çocuklarından daha fazla zaman, çalışan annelerin çocuklarının ise evcil hayvan bakımı faaliyetine çalışmayan annelerin çocuklarından daha fazla zaman harcadığı belirlenmiştir. Anahtar Kelimeler: Ailede sorumluluk dağılımı, evde işbölümü, çocukların sorumluluk dağılımında yer alması ABSTRACT In this study, time that is spent by the children for social, economic and physical home activities is studied according to their gender and whether their mothers are working or not. In this study, 330 girls and 330 boys attending primary government school at second grade (, 7 and 8th grade) located in the districts of 5 central county in Ankara with different socio economic levels are investigated. As a result of this study, it has been determined that, boys are spending much more time to gardening, paying of bills and installments and buying tickets for theatre and cinema than girls, while girls are spending more time to organizing entertainment activities for the family. It has also determined that children whose mothers are not working are spending more time for the paying of bills and installments then the ones whose mothers are working, while children with working mothers are spending much more time to pet care then the children whose mothers are not working. Key Words: distribution of responsibility in the family, division of labor in the home, children s take place in the distribution of responsibility GİRİŞ Bireylerin fizyolojik gereksinmelerinin karşılanması, sağlıklı bir ortamda büyümeleri, çeşitli yetenek, alışkanlık ve davranışlar kazanmaları ve ailede iş bölümü ile yaşama hazırlayıcı rolleri öğrenmeleri ailelerin bireyleri ile ilgili en temel görevleridir (Aktaş, Haktanır, 1997). Ailenin refah ve mutluluğu için, yerine getirilmesi gereken sorumluluklar aile bireylerinin üstlendikleri rollere bağlı olarak ortaya çıkar (Şafak,199; Cuningham, 2001). Her ailenin günlük yaşamının bir parçası olan evle ilgili faaliyetler, aile bireyleri tarafından paylaşılması gereken sorumluluklardır. Bütün bu günlük sorumluluklar sayesinde aileler düzenli bir hayat sürdürmeyi başarırlar. Bir evin düzeninin aksamaması için çocuklar da dahil olmak üzere her birey sorumluluk taşımalıdır. Çünkü evle ilgili faaliyetlerde sorumluluk *Hacettepe Üniversitesi Aile ve Tüketici Bilimleri Bölümü ** Ev Ekonomisti copur@hacettepe.edu.tr, ssafak@hacettepe.edu.tr

dağılımı aile bireyleri arasında duygu ve düşüncelerin paylaşılmasında, aile kaynaklarının devamlılığı ve gelişmesinde, ailenin varlığının birlik ve beraberlik duygusu içinde sürdürülmesinde odak noktasıdır (Şafak,1985; Canter, 1998). Sorumluluk dağılımı, ailede tüm sosyal, ekonomik ve fiziksel faaliyet alanlarında söz konusudur. Geleneksel olarak, işler ve sorumluluklar ailede cinsiyet gözetilerek paylaşılmaktadır. Geleneksel aile çerçevesinde erkekler tamir, bahçe bakımı gibi işleri yaparlarken, kadınlar geleneksel olarak kendilerine verilen yemek pişirme, bulaşık yıkama ve ev temizliği gibi işleri yapmaktadırlar (Şafak, 1985; Hansen, Darling, 1985; Hilton, Haldeman,1991). Evle ilgili faaliyetlerin yerine getirilmesinde tüm aile bireylerinin yaş ve yetenekleri ölçüsünde yer almaları ideal olanıdır. İster kız, ister erkek çocuk olsun aile içinde evle ilgili faaliyetlere yaş ve yetenekleri ölçüsünde katılmaları onların bu sorumlulukları öğrenmelerini sağlar. Zaten çocukların evle ilgili sorumluluklarda yer almalarındaki temel amaç, ailelerin elde ettiği yardım değil, onların sorumluluk duygusu kazanmalarıdır (Şafak,199; Cuningham, 2001). Sorumluluk; çocukluğun ilk dönemlerinden itibaren çocuğun yaşına ve gelişim düzeyine uygun görevler vermekle başlar. Yaşına ve gelişim düzeyine uygun konularda onun yardımını beklemek, sorumluluk konusunda çocuğu cesaretlendirici ve destekleyici bir ortam sağlar. Böyle bir ortam çocuğun kendi kendisine yetmesine ve yönetmesine fırsat vereceğinden, onun kendine olan güvenini de artıracaktır. Tam tersine koruyucu yaklaşım; çocuğun kendi kendine yeten, bağımsız bir birey olmasını engeller (Yavuzer,2001). Uygun miktarda yüklenen sorumluluk çocuğun kendine güvenini artırmanın yanında, paylaşma ve başarma duygularını tatmin eder, insiyatifi koyma, çevresini ve kendini organize ve koordine etme becerilerini geliştirir (A.A.K, 1995). Böylece yetişkin yaşamlarında bu konuda tecrübe sahibi olabilmektedirler. Çocukların ev işlerine katılımı evdeki işlerin bir kısmında bile olsa, onlara direkt olarak yarar sağlamakta ve aile ilişkilerindeki kaliteyi artırmaktadır (Cogle, Tasker, Morton, 1982; Cogle, Tasker, Babcock, 1983). Çocukluğun ilk dönemlerinde, cinsiyet rollerinin öğrenilmesinde ana babaların etkisi önemlidir ve bu etki daha sonraki yıllarda da devam etmektedir. Ana-babaların cinsiyet rol ve davranışları çocukların evle ilgili faaliyetlere katılımlarını doğrudan etkileyebilir. Örneğin, aile içerisinde geleneksel cinsiyet rol davranışları benimsenmişse; kız çocukları daha çok, ev içi faaliyetleri yerine getirirken, erkek çocuklar ise ev dışı faaliyetleri yerine getirir. Bu anlamda kız ve erkek çocukların yaptıkları işler anne ve babalarının yaptıkları işlere benzer (Cuningham, 2001;Blair,1992; Spitze,1995). Çocukların evle ilgili faaliyetlere ne kadar katıldıkları annenin bakış açısına bağlıdır ve bu faaliyetlere katılma istekleri değerlendirilmesi gereken bir fırsattır. Çocuklara sorumluluk verme durumunda, evle ilgili faaliyetler öncelikle onlara ilginç gelecek, eğlendirecek şekilde düzenlenmelidir. Çocuklar evle ilgili faaliyetlere katılmak istedikleri zaman, bu işlere cesaretlendirilmeli ve yapılacak iş konusunda gerekli bilgiler verilmelidir. Çocuklar ev işlerine katılım istekleri olduğu zaman terslenmemeli, eğer sorumluluk almaları istenmiyorsa bu durum çocuklara uygun bir dille ifade edilmelidir. Bu durum ev işlerinin yerine getirilmesine karşılık olarak ceza ve ödül sisteminin kullanılmasını gerektirebilir. Ebeveynin vereceği ödül veya ceza çocukların ev işlerini yapmalarını etkileyen olumlu veya olumsuz etkenlerdir. Çocukların ev işlerine katılımı durumunda ebeveynler çocukların başarısını gördüğü zaman onları takdir etmeli hatta karşılığını vermelidir (Canter, 1998; Blair,1992; Robert, Blood,199;Terzioğlu,1987; Spitze, 1999; Lott, Inter,2001). Özellikle son yıllarda kadınların artan sayıda iş yaşamında yer alıyor olmaları, ailenin yapısında olduğu kadar, üstlenilen rollerde de bir takım değişmeleri beraberinde getirmiştir

(Peters, Haldeman, 1987; Hilton, Haldeman, 1991; Aytaç, 2001). Kadınlar gelir getiren bir işte çalışsın yada çalışmasın evle ilgili sorumluluklarını yerine getirmek durumundadırlar. Çalışan kadınların evle ilgili faaliyetlerin yerine getirilmesinde yeterli zaman ve enerjiye sahip olamayışları ebeveyn ve çocuklar arasındaki cinsiyete dayalı rol ve sorumluluklarda değişikliklerin oluşmasına yol açmıştır. Çocukların evle ilgili faaliyetlere katılım oranı, annelerinin ücretli bir işgücüne katılımıyla ilgilidir (Peters, Haldeman, 1987; Hilton, Haldeman, 1991; Blair,1992; Gill,1998;). Yapılan çalışmalarda ailede çocukların evle ilgili faaliyetlere katılması ailenin değer yapılarına bağlıdır ki; ebeveynlerin çocukların evde iş yapmalarını gerek onların deneyim sahibi olmaları nedeniyle gerek disiplin, gerek kendilerini ailenin bir parçası olarak hissetmelerinin tersine bazı ebeveynlerin çocukların yaptıkları işlerin önemli olmadığı, ailelerine yardım etmeden çok, okul işleriyle meşgul olmasının daha önemli olduğu yönünde davrandıkları görülmüştür. Bununla birlikte bazı çalışmalar tek ebeveyn olmanın getirdiği yükleri araştırmış ve bu yükün çocuklara ne denli yansıdığı konusunda çok az şey bilindiği belirtilmiştir. Birçok çalışma çocukların cinsiyetinin bu konudaki rolü üzerinde yoğunlaşmıştır. Cinsiyet yalnızca ev işlerine harcanan zamanı değil, yapılan işlerin çeşidini de belirlemektedir. İşin çeşidinin geleneksel kadın/erkek iş bölümüyle yakından ilişkili olduğu tespit edilmiştir (Douthift, 1991; Thrall, 1978; Cogle ve Tasker in,1982; Cogle, Tasker ve Mortan, 1982 Cogle, Tasker ve Babcock,1983; Peters ve Haldeman, 1987). Çocuğun cinsiyeti (sorumlu olduğu işler olarak) ev işlerini yapmada eğitim, deneyim sahibi olabilme amacıyla ön plana çıkmış ve ebeveynin işlerini paylaşma olarak kendini göstermiştir (Sanik, Stafford, 198). Çocukların ev işleri için harcadıkları zamanda, çocukların cinsiyeti dışında çocukların yaşı, annenin çalışma durumu, ailenin yapısı gibi faktörlerin de etkili olduğu görülmüştür. Bu araştırmada çocukların evle ilgili sosyal, ekonomik ve fiziksel faaliyetlere harcadıkları zaman çocukların cinsiyeti ve annenin çalışma durumu açısından incelenmiştir. YÖNTEM Araştırmanın evrenini Ankara ili 5 merkez ilçede (Keçiören, Mamak, Çankaya, Altındağ ve Yenimahalle) farklı sosyo-ekonomik düzeydeki semtlerde bulunan devlete ait ilköğretim okullarının ikinci kademesinde (,7 ve 8. sınıf) öğrenimine devam etmekte olan 330 kız ve 330 erkek öğrencinin anneleri oluşturmaktadır. Araştırmaya alınan toplam okul sayısının belirlenmesinde her bir sosyo-ekonomik düzeye Orantılı Dağıtım yapılarak, Tabakalı Rasgele Örnekleme Yöntemi kullanılmış ve düşük sosyoekonomik düzeyden 5, orta sosyoekonomik düzeyden 3, yüksek sosyoekonomik düzeyden2 olmak üzere n:10 olarak örneklem genişliği hesaplanmıştır. Örnekleme alınan okullar belirlendikten sonra, araştırmaya bu okulların,7 ve 8. sınıfları alınmıştır. Belirlenen her sınıfa ait öğrenci listesinden ilk 11 kız ve 11 erkek öğrenci seçilerek her okuldan öğrenci olmak üzere, 10 okuldan toplam 0 öğrencinin annesine anket uygulanmasına karar verilmiştir. Araştırma verileri; araştırmacı tarafından geliştirilen anket formunun öğrenciler aracığıyla annelerine ulaştırılarak uygulanması sağlanmış ve formların sınıf öğretmenleri tarafından geri toplanmasıyla elde edilmiştir. Araştırma sonucunda elde edilen veriler SPSS for Windows 10.0 yazılımı ile değerlendirilmiştir. BULGULAR VE TARTIŞMA I. Genel Bilgiler Araştırmaya katılanların yarısını kız (330), yarısını erkek (330) öğrenci anneleri oluşturmaktadır. Annelerin %29.8 i 27-34, %51.1 i 35-41, %1.2 si 42-48, %2.9 u da 49 ve daha fazla yaş grubundadır. Anneler öğrenim düzeylerine göre incelendiğinde, %48.3 ünün ilköğrenim, %34. sının ortaöğrenim, %13.0 ünün yükseköğrenim gördüğü, %4.1 inin de

öğrenim görmediği belirlenmiştir. Annelerin %75.0 inin ev dışında gelir getiren bir işte çalışmadığı, %25.0 inin çalıştığı saptanmıştır. Annelerin %49.2 sinin ailesi 4, %29.2 sinin ailesi 5, %12.8 inin ailesi ve daha fazla, %8.8 inin ailesi de 3 kişiden oluşmakta, %55, sı 2, %28.8 i 3, %8.8 i 1, %.8 i de 4 ve daha fazla çocuğa sahiptir. Annelerin %90.2 sinin çekirdek, %9.8 inin ise geniş ailede yaşadıkları belirlenmiştir. II. Çocukların Evle İlgili Faaliyetlere Katılma Durumlarına İlişkin Bilgiler Evle ilgili faaliyetlerin yerine getirilmesinde annelerin %8.0 inin çocuklara bazen, %29.0 ının her zaman sorumluluk verdiği, %3.0 ünün ise hiçbir zaman sorumluluk vermediği saptanmıştır. Annelerin %7.0 sinin erkek, %9.1 inin de kız çocuklarına, çalışmayan annelerin %9.3 ünün, çalışan annelerin ise %4.3 ünün çocuklarına evle ilgili faaliyetlerin yerine getirilmesinde bazen sorumluluk verdikleri saptanmıştır. Çocukların evle ilgili faaliyetlerde en çok sorumluluk aldığı işlere baktığımızda, %89.8 inin sofra hazırlama ve toplama, %82.1 inin alışveriş yapma, %7. sının da kitap alma faaliyetini yaptığı saptanmıştır. Evle ilgili faaliyetlerde çocukların sorumluluk aldığı işler cinsiyetlerine göre incelendiğinde, genel olarak erkek çocukların bahçe, evcil hayvan bakımı, boya-badana işleri, bakım-onarım, alışveriş, bütçe, tasarruf yapma, taksit-fatura ödeme, sinema-tiyatro bileti ve kitap alma, aile içi eğlence faaliyetleri düzenleme gibi geleneksel olarak erkekler için uygun faaliyetler olarak görülen faaliyetleri kız çocuklardan daha çok yaptığı ve en fazla alışveriş (%84.8), sofra hazırlama ve toplama (%82.4), taksit-fatura ödeme (%82.7) faaliyetlerinde sorumluluk aldığı, kız çocukların ise en fazla sofra hazırlama ve toplama (%97.3), eve gelen misafire hizmet etme (%93.9) ve evin günlük temizliği (%89.7) faaliyetlerinde sorumluluk aldığı saptanmıştır (Şekil 1). Şafak (1992), Aktaş, Haktanır (1997) ve Blair (1992;1) (1992;2) in yaptıkları araştırmalarda da çocukların evle ilgili faaliyetlere geleneksel sorumluluk dağılım anlayışına göre katıldıkları belirlenmiştir. Evle ilgili faaliyetlerde çocukların sorumluluk aldığı işler annenin çalışma durumuna göre incelendiğinde, her iki grupta da çocukların en fazla sofra hazırlama ve toplama (çalışmayan %90.1, çalışan %89.0) alışveriş yapma (%80.8, çalışan %8.0) faaliyetlerinde sorumluluk aldığını bunu çalışmayan annelerde eve gelen misafire hizmet etme (%7.1) çalışan annelerde ise kitap alma (%7.4) faaliyetinde sorumluluk aldığını belirten annelerin izlediği saptanmıştır (Şekil 2). III. Çocukların Evle İlgili Faaliyetlere Harcadıkları Zaman Çocukların evle ilgili faaliyetlere haftada ortalama harcadıkları zaman çocukların cinsiyetine göre incelendiğinde, erkek çocukların bahçe bakımı (%11.5), evcil hayvan bakımı (%18.5), taksit-fatura ödeme (%4.4), sinema, tiyatro bileti alma (%24.8) ve kardeşlerine ders çalışırken yardımcı olma (%22.7) faaliyetlerine 2-4 saat, diğer faaliyetlere 1 saat ve altında zaman harcadığını belirten annelerin, kız çocuklarda ise evcil hayvan bakımı (%12.1), aile içi eğlence faaliyetleri düzenleme (%31.2) ve kardeşlerine ders çalışırken yardımcı olma (%29.0) faaliyetlerine 2-4 saat, diğer faaliyetlere ise 1 saat ve altında zaman harcadığını belirten annelerin önde geldiği saptanmıştır (Şekil 1). Evin günlük temizliği, ara-sıra yapılan (cam vb.) temizlik, sofra hazırlama ve toplama, evcil hayvan bakımı, bütçe yapma, taksitfatura ödeme, eve gelen misafire hizmet etme, aile içi eğlence faaliyetleri düzenleme, küçük kardeşe bakma, öğretmenle görüşme faaliyetlerine çocukların haftada ortalama harcadıkları zaman ve cinsiyetleri arasındaki ilişki istatistiksel açıdan da anlamlı bulunmuştur (P<0.05) (Tablo 1). Cogle, Tasker ve Mortan (1982) da; çocukların daha çok zamanlarını evin, bahçenin, arabanın ve evcil hayvanların bakımına, en az zamanlarını yönetim, giyim eşyalarının bakımı ve aile bireylerinin fiziksel ve fiziksel olmayan bakımına harcadıklarını, Cogle, Tasker ve Babcock (1983) ise; çocukların günde ortalama 71 dakikalarını ev işlerine harcadıklarını ve en çok zamanlarını alışveriş, bakım ve yemek hazırlama işlerine harcadıklarını, kız çocukların yemek hazırlama, alışveriş, ev temizliği, bulaşık yıkama işlerine

erkek çocuklardan daha çok zaman harcadığını buna karşılık erkek çocukların ev, bahçe, araba ve evcil hayvanların bakımına kız çocuklardan daha fazla zaman harcadıklarını bulgulamışlardır. Çocukların evle ilgili faaliyetlere haftada ortalama harcadıkları zaman annelerin çalışma durumuna göre incelendiğinde, çalışmayan annelerin çocuklarında taksit-fatura ödeme (%29.5), kardeşlerine ders çalışırken yardımcı olma (%28.0) faaliyetlerine 2-4 saat, diğer faaliyetlere 1 saat ve altında zaman harcayanların önde geldiği, çalışan annelerin çocuklarında ise, evcil hayvan bakımı (%17.) ve kardeşlerine ders çalışırken yardımcı olma (%19.4) faaliyetlerine 2-4 saat, diğer faaliyetlere ise 1 saat ve altında zaman harcayanların ilk sırada yer aldığı belirlenmiştir (Şekil 2). Ara-sıra yapılan (cam vb.) temizlik, bütçe yapma, eve gelen misafire hizmet etme, kardeşini okula götürme faaliyetlerine çocukların haftada ortalama harcadıkları zaman ve annenin çalışma durumu arasındaki ilişki istatistiksel açıdan da anlamlı bulunmuştur (P<0.05) (Tablo 2). Peters ve Haldeman (1987) çalışan anneye sahip çocukların yemek hazırlama, bulaşık yıkama ve giyim eşyaları ve dokumaların bakımı işlerine göreli zaman olarak annesi çalışmayan çocuklardan daha fazla zaman harcadığını, Cogle, Tasker ve Mortan (1982) ise; annesi tamgün bir işte çalışan adölesan çocukların günde 84 dk, anneleri tamgün evde olan adölesan çocukların 5 dk, anneleri part-time çalışan adölesan çocukların ise günde 35 dk ortalamayla ev işlerine katıldıklarını saptamışlardır. 70,4 0 50 40 55,7 31,8 30 29 20 10 0 Evin günlük temizliği 48,8 29,7 55,1 0,3 57, 31,8 47,3 42,1 33,9 48,2 24,8 22,7 22,4 2 18,5 1, 1, 14,5 12,7 11,5 12,1 9,1 9,4 9,7 10, 9,4 8,5,7 7,3,4 4,8 3,33,9 4,8 3,33, 1,80,9 1,5 2,1 0,3 0,3 0,3 0,3 0,9 2,4 3 3,3 0,9 0,3 1,5 0,9 0,3 0,3 1,5 Ara-sıra yapılan(cam vb.) temiz. Yemek hazırlama Sofra hazırlama ve toplama Bulaşık yıkama Çamaşır yıkama/yerleştirme Bahçe bakımı Evcil hayvan bakımı Ütü yapma Boya-badana işleri Bakım-onarım 45,1 Alışveriş yapma 41,5 3,43 29,1 20,3 42,7 38,5 12,113 3,3 1,8 0, 0, Bütçe yapma Tasarruf yapma 4,4 34,2 Taksit-fatura ödeme 19,4 10 51,5 50 47 39,4 40,3 15,4 2,1 2,1 0,9 Eve gelen misafire hizmet etme 44,8 44,2 37,9 29,4 28,5 3 30,3 30, 29 27 27,9 24,8 23,3 23,9 23,3 21,5 22,1 22,1 20,9 22,7 17,9 17,3 15,1 15,1 14,2 14,2 Hediye alma Sinema-tiyatro bileti alma 7,9 7,9 8,8 7 7, 5,45,7 3,3 3 3 2,1 2,7 3, 0,3 0, 0,0,3 0, Kitap alma Aile içi eğlence faa. Düzenleme Küçük kardeşe bakma Kardeşini okula götürme Kardeşlerine ders çalışır.yar.ol. Öğretmenle görüşme Erkek 1saat ve altı Erkek 2-4 saat Erkek 5-7 saat Erkek 8-10 saat Kız 1saat ve altı Kız 2-4 saat Kız 5-7 saat Kız 8-10 saat Şekil 1. Çocukların Evle İlgili Faaliyetlere Haftada Ortalama Harcadıkları Zamana ve Cinsiyetlerine Göre Dağılımı

100 90 89,8 80 82,1 7, 74,8 70 0 50 40 30 20 10 0 5,3 4,8 2,8 5, 53,5 51,9 50,4 49,4 50,3 49,9 47,9 48,3 48,8 4,7 42,4 43,2 43, 44,2 43,8 44,2 43,8 42,9 41,8 41,8 40,1 38,8 39,4 37 3,4 37,3 3,4 35,3 33,7 34,7 35,4 32,5 33,3 31,5 30,3 31 31,1 30,3 28,9 29,5 30,3 29,9 30,3 29,2 29 29,7 28 28,9 27,3 25,8 2 2 2 25, 23, 23,8 24,2 21,8 22,4 21,8 22,4 22,4 22,8 20, 20, 20,2 18,8 19, 17,8 18,8 19,4 19,4 19,4 17, 18,2 15,3 15,7 1,4 14,5 15,5 1,4 14,5 12,7 12,7 13,1 12,1 9,7 10,7 10,3 10,9 10,9 9,3 9,7 9 9 7,9 7,3 7,4 7 7,3 7, 5,8,3, 5,4 3,4 4 4,2 4,8 3, 4,2 2 2 2 3 3 3, 2,2 3 0,4 0,8 0, 1 1,8 2 2,8 3, 4,2 2,4 2,4 0, 0,2 0,4 0,4 1,4 2,4 0 0 0, 0 0,2 0 0 0, 0 0,2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0,2 0 0,2 0 0 0, 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0,2 0 0 0 9,4 4,7 ÇALIŞMAYAN 1saat ve altı ÇALIŞMAYAN 2-4 saat ÇALIŞMAYAN 5-7 saat ÇALIŞMAYAN 8-10 saat ÇALIŞAN 1saat ve altı ÇALIŞAN 2-4 saat ÇALIŞAN 5-7 saat ÇALIŞAN 8-10 saat Genel Toplam Evin günlük temizliği Ara-sıra yapılan(cam vb.) te. Yemek hazırlama Sofra hazırlama ve toplama Bulaşık yıkama Çamaşır yıkama/yerleştirme Bahçe bakımı Evcil hayvan bakımı Ütü yapma Boya-badana işleri Bakım-onarım Alışveriş yapma Bütçe yapma Tasarruf yapma Taksit-fatura ödeme Eve gelen misafire hiz. Etme Hediye alma Sinema-tiyatro bileti alma Kitap alma Aile içi eğlence faa. Düzen. Küçük kardeşe bakma Kardeşini okula götürme Kardeş. Ders çalışır.yar.ol. Öğretmenle görüşme Şekil 2. Çocukların Evle İlgili Faaliyetlere Haftada Ortalama Harcadıkları Zamana ve Annenin Çalışma Durumuna Göre Dağılımı

Tablo 1. Çocukların Evle İlgili Faaliyetlere Haftada Ortalama Harcadıkları Zamana ve Cinsiyetlerine Göre Dağılımı Ki-Kare Analiz Sonuçları ANALİZ FAALİYETLER FİZİKSEL EKONO- MİK SOSYAL X SD P Evin günlük temizliği 13,975 2 P<0.05 Ara-sıra yapılan(cam vb.) temiz. 28,010 2 P<0.05 Yemek hazırlama,234 3 P>0.05 Sofra hazırlama ve toplama 25,07 3 P<0.05 Bulaşık yıkama 2,125 2 P>0.05 Çamaşır yıkama/yerleştirme 3,041 2 P>0.05 Bahçe bakımı 3,331 2 P>0.05 Evcil hayvan bakımı 10,121 3 P<0.05 Ütü yapma 5,471 2 P>0.05 Boya-badana işleri 0,755 2 P>0.05 Bakım-onarım 1,12 2 P>0.05 Alışveriş yapma 1,382 2 P>0.05 Bütçe yapma 3,7 2 P<0.05 Tasarruf yapma 2,34 2 P>0.05 Taksit-fatura ödeme 1,108 2 P<0.05 Eve gelen misafire hizmet etme 12,128 2 P<0.05 Hediye alma 0,34 2 P>0.05 Sinema-tiyatro bileti alma 5,713 2 P>0.05 Kitap alma 0,990 3 P>0.05 Aile içi eğlence faa. Düzenleme 11,140 2 P<0.05 Küçük kardeşe bakma 12,910 3 P<0.05 Kardeşini okula götürme 1,943 2 P>0.05 Kardeşlerine ders çalışır.yar.ol. 1,34 3 P>0.05 Öğretmenle görüşme Fisher P<0.05 Tablo 2. Çocukların Evle İlgili Faaliyetlere Haftada Ortalama Harcadıkları Zamana ve Annenin Çalışma Durumuna Göre Dağılımı Ki-Kare Analiz Sonuçları ANALİZ FAALİYETLER FİZİKSEL EKONO- MİK SOSYAL X SD P Evin günlük temizliği 4,501 2 P>0.05 Ara-sıra yapılan(cam vb.) temiz. 7,484 2 P<0.05 Yemek hazırlama 4,490 3 P>0.05 Sofra hazırlama ve toplama 0,978 3 P>0.05 Bulaşık yıkama 3,193 2 P>0.05 Çamaşır yıkama/yerleştirme 0,225 2 P>0.05 Bahçe bakımı 2,940 2 P>0.05 Evcil hayvan bakımı 45 3 P>0.05 Ütü yapma 3,54 2 P>0.05 Boya-badana işleri 3,422 2 P>0.05 Bakım-onarım 99 2 P>0.05 Alışveriş yapma 0,924 2 P>0.05 Bütçe yapma,801 2 P<0.05 Tasarruf yapma 1,720 2 P>0.05 Taksit-fatura ödeme 1,778 2 P>0.05 Eve gelen misafire hizmet etme 8,495 2 P<0.05 Hediye alma 1,598 2 P>0.05 Sinema-tiyatro bileti alma 0,957 2 P>0.05 Kitap alma 1,453 3 P>0.05 Aile içi eğlence faa. Düzenleme 0,82 2 P>0.05 Küçük kardeşe bakma,893 3 P>0.05 Kardeşini okula götürme 14,823 2 P<0.05 Kardeşlerine ders çalışır.yar.ol. 3,429 3 P>0.05 Öğretmenle görüşme Fisher P>0.05

SONUÇ VE ÖNERİLER Çocukların evle ilgili faaliyetlere harcadıkları zaman üzerinde cinsiyetlerinin ve annenin çalışma durumunun etkisini saptamak amacıyla yapılan bu araştırmadan elde edilen sonuçlar şu şekilde özetlenebilir: Çocuklarına evle ilgili faaliyetlerin yerine getirilmesinde bazen sorumluluk verdiğini belirten anneler çoğunluktadır. Çocukların evle ilgili faaliyetlerde en çok sorumluluk aldığı işlerin sırasıyla sofra hazırlama ve toplama, alışveriş yapma, kitap alma faaliyetleri olduğu belirlenmiştir. Erkek çocuklar en fazla alışveriş, sofra hazırlama ve toplama, taksit-fatura ödeme, kız çocuklar ise en fazla sofra hazırlama ve toplama, eve gelen misafire hizmet etme ve evin günlük temizliği faaliyetlerinde sorumluluk almaktadır. Erkek çocuklar bahçe bakımı, taksit-fatura ödeme, sinematiyatro bileti alma faaliyetlerine kız çocuklardan daha çok zaman harcarken, kız çocuklar da aile içi eğlence faaliyetleri düzenleme faaliyetine erkek çocuklardan daha çok zaman harcamaktadır. Çalışmayan annelerin çocukları taksit-fatura ödeme faaliyetine çalışan annelerin çocuklarından daha fazla zaman harcarken, çalışan annelerin çocukları evcil hayvan bakımı faaliyetine çalışmayan annelerin çocuklarından daha fazla zaman harcamaktadır. Bu sonuçlar doğrultusunda; Çocukların aile içi sorumluluklara katılımı konusunda anne-babanın davranışlarının önemli olduğu, çocukların anne-babalarını model alarak gelecekteki yaşantılarında onlardan öğrendiklerini sergileyecekleri, çocuklara erken yaşta sorumluluk verilmesinin önemi ve gereği konusunda, çocukların sorumluluklarının farkında olmalarını ve sorumluluklarını etkin bir şekilde yapmalarını sağlayacak yetişkin eğitimi programları hazırlanarak anne-babaların yaygın eğitim kapsamında, çocukların aile yaşamı ile ilgili konularda örgün eğitim kapsamında bilgilendirilmesi ve bilinçlendirilmesi önerilebilir. KAYNAKLAR A.A.K (1995;a) Ailede Çocuk Eğitimi. T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Yayınları, Bizim Büro Basımevi, Ankara. A.A.K (1995;b) Aile ve Çocuk. Aralık 1992-1993 Araştırması. T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Yayınları. Ankara. Aktaş,Y., Haktanır, G. (1997) 7-14 Yaşlarındaki Çocukların Ev İşlerine Katılımları. I. Ulusal Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Kongresi (Uluslar arası Katılımlı) 28-30 Mayıs, Ankara. Aytaç, S. (2001) Değişen Aile Yapısı, Çift Kariyerli Eşler ve Çalışma Yaşamındaki Yeri. 22. Ezgi Kitapevi, Bursa. Blair, S.L. (1992;a) The Sex-Typing of Children s Household Labor. Youth and Society. 24(2):178. Blair, S.L. (1992;b) Children s Participation in Household Labor, Children Socialization Versus the Need for Household Labor. Journal of Youth and Adolescence, 21(2):241-259. Canter, L. (1998) Evle İlgili Sorumlulukları Yerine Getirme; Çocuğunuza Verdiğiniz İşlerin Yapılmasını Nasıl Sağlayabilirsiniz? Çocuk Eğitimi Dizisi, HYB Yayıncılık, Ankara. Cogle, F.L., Tasker, G.E.(1982) Children and Housework. Family Relations. 31:395-398. Cogle, L.F., Tasker, G.E., Morton, D.G (1982) Adolescent Time Use in Household Work. Adolescence 17():451-455. Cogle, L. F., Tasker, G.E., Babcock,D.K. (1983) Time Spent in Housework By Urban Adolescents. Home Economics Research Journal. 12( ):119-205.

Cuningham, M. (2001)The Influencef Parental Attitudes and Behaviors on Children s Attitudes Toward Gender and Household Labor in Early Adulthood. Journal of Marriage and Family, 3, February Douthift, R.A. (1991) Children s Time Use in Single and Two-Parent Families: Does Household Organization Matter? Home Economics Research Journal. 20(11):40-51. DPT (1989) VI. Beş Yıllık Kalkınma Planı Özel İhtisas Komisyon Raporu. Ankara. Gill, G. K. (1998) The Strategic Involvement of Children in Housework: An Australian Case of Two-Income Families, Department of Sociology Faculty of Arts, University of New England, Armidale, NSW 2351, 301-314. Greif, G.L. (1985) Children and Housework in the Single Father Family. Family Relations. July: 353-357. Hansen,S.L., Darling,C.A.(1985) Attitudes of Adolescents Toward Division of Labor in the Home. Adolescence. 20(77):1-71. Hilton, J.M., Haldeman, V.A. (1991) Gender Differences in the Performance of Household Tasks by Adults and Children in Single-parent and Two Parent, Two Earner Families. Journal of Family Issues. 12(1):114-130 Lott, L., Inter, R. (2001) Ev İşlerini Savaşa Dönüştürmeyin Hayat Yayınları, s:113-13, İstanbul. Lovett, S.B., Ghany, M.A. (1988) Children s Contributions to Household Activities in Single Parent and Two-Parent Families. Journal of Consumer Studies and Home Economics. 12:199-204. Manke,B., Serry, B.L. (1994) The Three Corners of Domestic Labor. Mother s, Father s and Children s weekday and Weekend. Journal of Marriage and the Family. 5(3):57. Peters,J.M., Haldeman, V.A. (1987) Time Used for Household Work. Journal of Family Issues. 8(2):212-225. Robert, O., Blood, Jr. (199) Parental Roles in Socializing Children. Marriage. Second Edition, The Free Pres, New York. Sanik,M.M., Stafford,K. (198) Boy/ Girls Differences in Household Work. Journal of Consumer Studies and Home Economics, 10:209-219. Spitze,G., Russell, W. (1995) Household Labor in Intergenerational Households. Journal of Marriage and Family, 57(2):355. Spitze, G. (1999) Getting Help with Housework. Journal of Family Issues. 20():724. Şafak, Ş. (1985) Ailede Sorumluluk Dağılımı ve Bunu Etkileyen Faktörler. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Ev İdaresi ve Aile Ekonomisi Programı. Doktora Tezi, Ankara. Şafak, Ş.(1992) Ev İşlerinin Yürütülmesinde Kız ve Erkek Çocukların Katılımlarıyla İlgili Olarak Ailelerin Görüşleri. Ev Ekonomisi Dergisi. 5:43-51. Şafak, Ş. (199) Ailede Sorumluluk Dağılımda Çocukların Yer Almasının Önemi. Eğitim ve Bilim Dergisi, 20:95, 45-47. Terzioğlu, R.G. (1987) Ev İdaresi İlkeleri. Doğuş Matbaacılık ve Tic. Ltd. Şti., Ankara. Thrall, C.A. (1978) Who Does What: Role Stereotypy, Children s Work and Continuity Between Generations in the Household Division of Labor. Human Relations. 31(3):249-25. Yavuzer, H. (2001) Çocuk Eğitimi El Kitabı. 13. Baskı. Remzi Kitabevi, s:11-107, İstanbul.