Hanife Kutlu ERDEMLĐ Doğa Koruma Dairesi Başkanlığı 10.12.2009 Burdur
- Doğa Koruma Mevzuat Tarihçe - Ulusal Mevzuat - Uluslar arası Sözleşmeler - Mevcut Kurumsal Yapı - Öngörülen Kurumsal Yapı - Ulusal Doğa Koruma Kategorileri - Kalkınma Planları ve Strateji Belgeleri - AB Mevzuatı Analiz Çalışmaları - Carl-Bro Raporu - Yasal Çerçeve Stratejisi - Đlerlemenin Đzlenmesi Projesi - Doğa Koruma ve Biyolojik Çeşitlilik Kanun Taslağı ve AB Mevzuatı - Sonuç ve Değerlendirme
1937 yılında çıkarılan 3116 ve 3167 Sayılı Kanunlar ülkemiz doğa ve yaban hayatının korunmasında yürürlüğe giren ilk yasalardır. 1956 yılında kabul edilen 6831 Sayılı Orman Kanunu nun 25. maddesi ile;milli Park rejimi ve Mesire Yerleri ihdas etme imkanı 1956 yılında Belgrat Ormanı Mesire Yeri, 1958 yılında Yozgat Çamlığı Milli Parkı, 3167 Sayılı Kara Avcılığı Kanunu na göre Belgrat Geyik Üretme Đstasyonu tesis edilmiştir. 1970 çevre politikalarının kurumsallaşması 1984 Çevre Genel Müdürlüğü 1989 Çevre Müsteşarlığı 1991 Çevre Bakanlığı 2003 Çevre ve Orman Bakanlığı Uluslararası sözleşmelere taraf olma süreci 1985-1989 V.Beş Yıllık Kalkınma Planları ve yıllık programları çevre ve tarım sektörlerinde bç sürdürülebilir korunmasına yönelik politikalar ortaya konulmuş 2007-20013 9.Kalkınma Planında ülkemizin bç korunması,geliştirilmesi ve ekonomik değer olarak kazandırılması bir öncelik olarak kabul edilmiştir.
Anayasa 18.10. 1982 tarihinde kabul edilen Anayasa nın 63. maddesi; devletin, tarih, kültür ve doğal varlıklarını ve değerlerini korumasını, bu amaçla destekleyici önlemler almasını öngörmektedir. Bu madde, türlerin doğal ortamlarında korunmasına da olanak sağlamaktadır. Ayrıca, doğrudan biyolojik çeşitliliğin korunmasına yönelik olmasa da; - Anayasa nın 56. maddesiyle çevre koruyucu hükümler, 35. maddesiyle özel mülkiyet hakkının kullanılmasında getirilen kamu yararı sınırı, 44. maddesiyle toprağın verimli olarak kullanılması, 45. maddesiyle tarım arazilerinin, çayır ve mer'aların amaç dışı kullanımının önlenmesi, 169. maddesiyle ormanların korunma ve geliştirilmesi ile ilgili hükümlere yer verilerek, dolaylı da olsa, biyolojik çeşitliliğin korunması, yaptırımlarla güvence altına alınmıştır.
HABITAT KORUMA Milli Parklar Kanunu(1983) Özel Çevre Koruma Bölgelerine Đlişkin Kanun Hükmünde Kararname(1989) Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu (1983 Çevre Kanunu (1983-2006) Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği (1995)
TÜR KORUMA Uluslar arası Sözleşmeler: CITES, Bern, RAMSAR, Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi, Barcelona Kara Avcılığı Kanunu Su Ürünleri Kanunu Hayvanları Koruma Kanunu
ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞININ KURUMSAL YAPISI ÇOB BAKAN MÜSTEŞAR MÜSTEŞAR YRD. MÜSTEŞAR YRD. MÜSTEŞAR YRD. MÜSTEŞAR YRD. GENEL MÜDÜRLÜKLER AĞAÇLANDIRMA VE ÇEVRE YÖNETĐMĐÇED VE PLANLAMA EROZYON GN. MDLÜĞÜ GN. MD.LÜĞÜ GN. MD.LÜĞÜ ORKÖY GN. MD.LÜĞÜ DOĞA KORUMA VE MĐLLĐ PARKLAR GN. MD.LÜĞÜ ORMAN GN. MD.LÜĞÜ ĐL MÜDÜRLÜKLERĐ ( 81 )
BAKAN MÜSTEŞAR MÜSTEŞAR YARDIMCISI DOĞA KORUMA VE MĐLLĐ PARKLAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ MĐLLĐ PARKLAR DOĞA KORUMA AV VE YABAN HAYATI MESĐRE YERLERĐ ĐL MÜDÜRLÜKLERĐ
ÇOB-Türkiye doğasının korunmasındaki ana kurumdur. DKMPGM, OGM ve ÖÇKKB görev tanımlarında doğa koruma ve sürdürülebilir doğal kaynak kullanımı konuları yer almaktadır. DKMPGM, doğa korumanın bütünsel koordinasyonu, milli parklar kanunu kapsamında ilan edilen korunan alanların yönetimi, yaban hayatının korunmasında ile kara avcılığının düzenlenmesi, denetlenmesi ve yönetimi OGM, ormanların korunması, yönetimi ve geliştirilmesi, işletilmesi ve yönetimi ÖÇÇKB Özel Çevre Koruma Bölgeleri nin ilan edilmesi, korunması ve yönetimi ÇEDPLGM- Projelerin koruma alanlarına ve hassas ekosistemlere etkilerinin değerlendirilmesi Tarım ve Köyişleri Bakanlığı-Tarımsal üretimin tüm boyutları, meraların yönetimi, su ürünleri korunması, ar-ge çalışmaları, biyogüvenlik odak noktası Kültür ve Turizm Bakanlığı- doğal sit alanları
Orman Bölge Müdürlüğü- Bölgedeki orman alanlarına yönelik uygulamalar (27 Orman Bölge Müdürlüğü, 217 Orman Đşletme Müdürlüğü, 1308 Orman Đşletme Şefliği ve 150 Başmühendislikten oluşan yerel teşkilat yapısı) Kültür ve Turizm Bakanlığı Bölgesel Koruma Kurulları Koruma alanlarının belirlenmesi ve ilan edilmesi, alanları etkilemesi muhtemel plan ve projelerin değerlendirilmesi. ÖÇK Müdürlükleri-alan düzeyinde uygulamaya yönelik faaliyetler Đl Çevre ve Orman Müdürlükleri- Đl bazında alan ve tür koruma uygulamaları (Doğa Koruma ve Milli Parklar Şube Müdürlüğü ve Doğa Koruma ve Milli Parklar Mühendisliği) Đl Tarım Müdürlüğü Tür bazında ex-situ koruma uygulamaları
Đçişleri Bakanlığı - Sahil Güvenlik Komutanlığı - Denizcilik Müsteşarlığı - Bayındırlık ve Đskan Bakanlığı - Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı ÇOB ve TKB nin Araştırma Enstitüleri Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBĐTAK) Üniversiteler Ulusal ve yerel STK Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı
Doğa Koruma Kurumu Mevcut yapılanmadaki çok başlılığı, yetki karmaşasını gidermek için tek elden yönetimi Bölge Müdürlüğü, Müdürlük ve Şeflik(Mühendislik) şeklinde bir yapılanma ÇOB na bağlı, tüzel kişiliğe sahip ve özel bütçeli bir kurum Ülkemiz biyolojik çeşitliliğinin sürdürülebilir korunması için habitat ve tür bazında koruma çalışmalarını gerçekleştirmek
Doğa koruma konusunda Bakanlığa veya kurulması öngörülen Doğa Koruma Kurumuna bilimsel destek sağlamak Doğa koruma konusunda veri toplama, değerlendirme ve izleme çalışmalarını yapmak Uluslar arası sözleşmeler ve AB yükümlülükleri kapsamında Uluslar arası düzeyde gerçekleştirilen bilimsel komite çalışma grupları,konferanslar vb bilimsel toplantılarda ülkemizi temsil etmek ve bilimsel ağlarla işbirliği yapmak Üniversitelerle birlikte bilimsel projeler üretmek, Doğa koruma ile ilgili uygulamaya yönelik belli hedef kitlelerine eğitim vermek, rehber dökümanlar üretmek, Halkın bilgilendirme ve bilinçlendirilmesine yönelik çalışmalar yapmak Ulusal ve uluslar arası düzeyde bilimsel kurum ve kuruluşlarla işbirliği yapmak Plan ve projelerin biyoçeşitliliğe olabilecek etkilerinin bilimsel açıdan değerlendirilmesi ile kuruma destek sağlamak (ÇED,Master Planlar, Çevre Düzeni Planları)
Ulusal Biyolojik Çeşitlilik Komisyonu(yeni taslak) Tabiatı Koruma Bilim Komisyonu(yeni taslak) Merkez Av Komisyonu (mevcut) Merkezi Etik Kurulu (mevcut)
Korunan Alan Türü Yasal Dayanak Đlgili Kurum Alan Sayısı Milli Park 2873 sayılı Milli Parklar Kanunu Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü Tabiatı Koruma Alanı 2873 sayılı Milli Parklar Kanunu Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü Tabiat Parkı 2873 sayılı Milli Parklar Kanunu Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü Tabiat Anıtı 2873 sayılı Milli Parklar Kanunu Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü Yaban Hayatı Koruma Sahası Yaban Hayatı Geliştirme Sahası Özel Çevre Koruma Bölgesi 4915 sayılı Kara Avcılığı Kanunu Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü 4915 sayılı Kara Avcılığı Kanunu Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü Akdeniz'in Kirlenmeye Karşı Korunması Sözleşmesi / Akdeniz'de Özel Koruma Alanlarına Đlişkin Protokol / Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı Kuruluşuna Dair 383 sayılı Kanun Hükmünde Kararname Çevre ve Orman Bakanlığı Yüzölçüm (ha) 41 877.771 37 63.005 29 79.047 105 5.541,20 0 ** 80 1.201.285
Korunan Alan Türü Yasal Dayanak Đlgili Kurum Alan Sayısı Yüzölçüm (ha) Ramsar Alanı Ramsar Sözleşmesi / Sulakalanların Korunması Yönetmeliği Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü 14 179.482 Biyosfer Rezervi Yönetmelik hazırlık Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü 1 27.152 Muhafaza Ormanı 6831 sayılı Orman Kanunu / Muhafaza Ormanlarının Ayrılması ve Đdaresi Hakkında Yönetmelik Çevre ve Orman Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğü 57 394.804,98 Doğal Sit Alanı 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarının Koruma Yasası / Korunması Gerekli Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıklarının Tespit ve Tescili Hakkında Yönetmelik Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü 1122 *** Dünya Miras Alanı Dünya Kültürel ve Doğal Mirasın Korunması Sözleşmesi 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarının Koruma Yasası / Korunması Gerekli Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıklarının Tespit ve Tescili Hakkında Yönetmelik Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü 9 **** *** Tablo Açıklamaları: *: Ekim 2008 verileri **: Đlan edilmiş alan mevcut değildir. ***: Alanların toplam yüzölçümüne dair kesin bilgi elde edilememiştir. ****: Türkiye'de 7 adet kültürel, 2 adet doğal ve kültürel Dünya Miras Alanı mevcuttur. Türkiye'de ormancılık yönetimindeki mevcut bazı koruma statüleri (muhafaza karakterindeki orman işletme sınıfı alanları, tohum bahçeleri, tohum meşcereleri ve gen koruma ormanları) IUCN'in 6 kategorisine girmedikleri için bu tabloda yer almamaktadır.
-Ulusal Çevre Eylem Planı (1998) -Bitki Genetik Çeşitliliğinin Yerinde Korunması Milli Planı (1998) -Ulusal Biyolojik Çeşitlilik Stratejisi ve Eylem Planı (2001) -Ulusal Gündem 21 Programı (2001) -Ulusal Sulak Alan Stratejisi (2003) -Biyolojik Çeşitliliğin Sürdürülebilir Kullanımı ve Doğa Koruma için Yasal Çerçevenin Akılcı Hale Getirilmesi Stratejisi(2003) -Türkiye Ulusal Ormancılık Programı -Çölleşme ile Mücadele Türkiye Ulusal Eylem Planı -AB Mevzuatı Uyum Ulusal Çevre Stratejisi (2006) -Ulusal Kırsal Kalkınma Stratejisi (2006) -Ulusal Biyolojik Çeşitlilik Stratejisi ve Eylem Planı (Revize 2007)
Avrupa Birliği MEDA Fonunca desteklenen proje, 28 Haziran 2001 tarihinde başlatılmış ve teknik çalışmaları 2002 yılı Nisan ayı başında tamamlanmıştır. Proje ile; Çevre sektöründe sorumlu tüm kurum ve kuruluşlarla temaslar kurularak bilgiler toplanmış ve değerlendirilmiştir. Türkiye ve AB mevzuatı arasındaki yasal farklılıkların analizi gerçekleştirilmiştir. Yasal boşluklar ve mevcut uygulamalar ortaya konmuştur. Proje sonucuna göre; Ülkemizin, AB nin çevre müktesebatıyla ilgili ağır yatırım gerektiren su kalitesi, hava, atık yönetimi, entegre kirlilik önleme, çevresel etki değerlendirme ve doğa koruma direktiflerine uyumu açısından tahmini maliyetler 2001 yılı fiyatları ile yaklaşık toplam 27 milyar Euro olarak belirlenmiştir.
Ülkemiz, Avrupa Birliği ne (AB) aday ülkelerin çevre mevzuatlarının AB mevzuatı ile uyumlaştırılması sürecinde ilerlemenin izlenmesi amacıyla söz konusu projeye 2001 yılında dahil olmuştur. Söz konusu proje çerçevesinde Türk mevzuatının AB Müktesebatı ile yasal düzenlemeler ve uygulama yönlerinden uyumluluk düzeyi yaklaşık 70 e yakın direktif, tüzük ve karar bazında çalışılarak mevzuat uyumlaştırma durumumuz ortaya konmuştur. Bu çalışma ile hem ülkemizin uyumlaştırma sürecindeki ilerlemesi izlenmekte AB nin her yıl aday ülkeler için hazırladığı Đlerleme Raporlarına veri sağlamatadir.