SINAİ MÜLKİYET HAKLARINA GENEL BAKIŞ VE PATENT HAKLARI Yer : Boğaziçi Ünv. Tarih : 30 Mart 2013 Konuşmacı : Erkan SEVİNÇ Makina Yük. Müh. Avrupa Patent Vekili 1
Fikri ve Sınai Haklar PATENT Değişik teknik özellikleri ve mekanizmaları (örn. mp3 sıkıştırma tekniği) TASARIM Üç boyutlu şekli ve duyularla algılanabilen karakteristik dış görüntüsü (disk şekilli MP3 oynatıcı) MARKA Ayırt edici bir işareti (SONY) TELİF HAKKI (copyright) Kullanma kılavuzu ya da CD (ya da dinlenilen müzik) 2
MARKA ÖRNEKLERİ KALE 3
TASARIM ÖRNEKLERİ Tasarım örnekleri, OHIM web sitesinden alınmıştır. 4
Telif Hakları Fikir ve Sanat Eserleri korunması düzenleyen yasaya (FSEK: Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu) göre eserin tanımı; Eser Türleri: a) İlim ve Edebiyat Eserleri, b) Musıki Eserleri, c) Güzel Sanatlar Eserleri, d) Sinema Eserleri 5
PATENT HAKLARI PATENT HAKKI İÇİN YASAL TANIM? Türkiye'de ve dünyada (1) yeni olan, (2) sanayiye uygulanabilen, ve (3) tekniğin bilinen durumunun aşılması kriterlerinin tamamına uygun olan buluşların sahiplerine belirli bir süre (genellikle 20 yıl), bu hakkın üçüncü kişiler tarafından kullanılmasını engelleme hakkıdır. Patent hakkı, buluşu üretme/pazarlama hakkı değildir! 6
Buluşu Patent Belgesi ile Korumanın Avantajları Nelerdir? Patent Belgesi sahibi, patent konusu ürünü ya da yöntemi ; (1) üçüncü kişilerin üretmesini, satmasını, kullanmasını veya ithal etmesini ya da bu amaçlar için kişisel ihtiyaçtan başka herhangi bir nedenle elde bulundurmasını engelleme hakkında sahip olur. (2) lisans anlaşmaları yoluyla iç ya da dış piyasalarda değişik şekillerde pazarlayarak gelir elde edebilir. (3) kendi pazar alanında kimseye lisans vermeyerek tek kaynak (tek üretici) olma ve rakiplerinin pazar hacmini daraltma şansına sahip olur. 7
Türk Patent Mevzuatı Bir Patentin Geçerlilik Süresinin Dolup/Dolmadığını Nasıl Anlayabilirim? İncelemeli patentler (en genel türdür) için 20 yıl, İncelemesiz patentler (çok az tercih edilen bir türdür) için 7 yıl, Faydalı Model Belgelerinin koruma süresi ise 10 yıldır. Söz konusu sürelerin başlangıcı, rüçhan tarihi değil, başvuru tarihidir. Bir uluslararası başvurunun (PCT) uzantısı olarak Türkiye ye giren başvuru için başvuru tarihi, uluslararası başvurunun dosyalanma tarihidir (intl. filing date). 8
Türk Patent Mevzuatı Türkiye dışında bir ülkede tescil edilmiş bir patenti izin almaksızın Türkiye de kullanabilir miyim? EVET. Patentler yalnızca tescil edildikleri ülkelerde geçerlidir. Dolayısıyla bir ABD patenti ya da Avrupa patenti eğer Türkiye de de tescil edilmemişse bu patente konu olan buluşun Türkiye de kullanılması patent tecavüzü oluşturmaz. Ancak söz konusu ürünün doğrudan ya da dolaylı yollarla tescil edilmiş olduğu herhangi bir diğer ülkede kullanılması (örneğin o ülkeye satışı) yasal değildir. 9
BULDUĞUM PATENT TÜRKİYE DE TESCİLLİ Mİ? Bir patentin Türkiye de tescil edilmiş olup olmadığını nasıl öğrenebilirim? Bu konuda Türkiye de resmi otorite Türk Patent Enstitüsü dür. TPE, Türkiye de tescil edilmiş patentlerin önemli bir kısmını elektronik veri tabanına aktarmış ve Ankara daki adresinde kamunun araştırmasına açık hale getirmiştir. İlgili veri tabanına internet üzerinden erişim sağlamak ta mümkündür. bkz. http://online.tpe.gov.tr 10
BULDUĞUM PATENT TÜRKİYE DE TESCİLLİ İSE? Patent Türkiye de tescil edilmiş ise nasıl kullanabilirim? Patent Türkiye de tescilli ise, izin almaksızın kullanmanız yasalara aykırıdır. Kullanılması halinde patent tecavüzü suçlaması ile yargılanmanız söz konusu olabilir. Tescilin yapılmış olduğu hallerde söz konusu patentin hak sahibinin, bu hakkı lisans yoluyla kısmen ya da tamamen kullanma hakkını herhangi bir şirkete verip vermediğini yine TPE nden öğrenebilirsiniz. Türkiye de bir şirkete lisans verilmiş olması, diğer bir şirkete lisans verilemeyeceği anlamına gelmez. Bu, ilk yapılmış olan lisans sözleşmesinin türüne de bağlıdır. Ancak her iki halde de (yerli ya da yabancı olmasına bakılmaksızın) tescilli bir patentin kullanılması, hak sahibinden alınacak izne (lisans) bağlıdır. 11
Lisans Bir patenti ticari olarak kullanma hakkının lisanslanması, toplu ödemeler yoluyla ya da lisansı alan firmanın ürün başına yapacağı ödeme yoluyla ciddi bir gelir kaynağı oluşturabilir (örn. Philips). İki firmanın patentlerini karşılıklı olarak özel bir anlaşmayla lisanslaması hem karşı teknolojinin sindirilmesini hem de bu diğer teknolojinin ticari olarak patent ihlaline yol açmadan kullanılmasını sağlar. Karşılıklı lisans yeni pazarlar oluşturabilir. 12
DİĞER HALLER? Patentin koruma süresinin 20 yıl olmasına rağmen birçok hak sahibi bu hakkını sonuna kadar kullanmamaktadır. (Bilindiği üzere başvuru aşamasında ya da tescil edilmiş olan patentlerin her yıl sicil kayıt ücretleri ödenmelidir. Hak sahipleri, patentten elde ettikleri gelirin ortadan kalkmasıyla birlikte söz konusu sicil kayıt ücretlerini genellikle ödememektedir.) Patent gelirinin ortadan kalkmasının en genel sebebi teknolojinin hızla ilerlemesidir. (Örneğin başvuru ya da tescil aşamasında yeni olan ve önemli bir ekonomik potansiyel değere sahip olan buluş, 7-8 yıl sonra artık kimsenin para ödemek istemeyeceği eski teknoloji olmaktadır. Bu durumda da hak sahipleri, genellikle ek vekillik masraflarını da yanında getiren sicil kayıt ücretlerini ödememekte ve patent geçerliliğini kaybetmektedir.) 13
İSTİSNAİ HALLER NELER OLABİLİR? Geçerliliği ortadan kalkan patent, kamu malı haline gelir ve üçüncü kişiler tarafından kullanılması patent tecavüzü oluşturmaz. Kaba bir yaklaşım ile patent başvurularının %50 inden fazlasının ilk 8 yıldan sonrasında terk edildiği söylenebilir. Dolayısıyla Türkiye de tescil edilmiş ve kendisine ait olmayan bir patenti kullanmak isteyen girişimci öncelikle patentin durumunu sorgulamalıdır. 14
PATENT BAŞVURULARI İLE BAĞLANTILI İSTATİSTİK VERİLER * İstatistik veriler, Türk Patent Enstitüsü (TPE), Avrupa Patent Ofisi (EPO) ve Dünya Fikri Haklar Teşkilatı (WIPO) verilerinden temin edilmiştir. 15
YILLARA GÖRE DAĞILIM (Türkiye) Yıl Yerli Yabancı Genel Genel TPE PCT EPC Toplam Artış Oranı TPE PCT EPC Toplam Artış Oranı Toplam Artış Oranı 1995 170 0 0 170-1520 0 0 1520-1690 - 1996 189 0 0 189 11,18% 687 26 0 713-53,09% 902-46,63% 1997 202 1 0 203 7,41% 598 730 0 1328 86,26% 1531 69,73% 1998 201 6 0 207 1,97% 596 1680 0 2276 71,39% 2483 62,18% 1999 265 11 0 276 33,33% 524 2220 0 2744 20,56% 3020 21,63% 2000 258 19 0 277 0,36% 442 2714 0 3156 15,01% 3433 13,68% 2001 298 39 0 337 21,66% 119 2756 2 2877-8,84% 3214-6,38% 2002 387 27 0 414 22,85% 88 1335 37 1460-49,25% 1874-41,69% 2003 454 35 1 490 18,36% 43 305 314 662-54,66% 1152-38,53% 2004 633 49 3 685 39,80% 68 167 1342 1577 138,22% 2262 96,35% 2005 895 33 7 935 36,50% 75 143 2308 2526 60,18% 3461 53,01% 2006 979 93 18 1090 16,58% 71 89 3915 4075 61,32% 5165 49,23% 2007 1747 60 31 1838 68,62% 71 139 4141 4351 6,77% 6189 19,83% 2008 2159 69 40 2268 23,39% 68 107 4694 4869 11,91% 7137 15,32% 2009 2473 74 41 2588 14,11% 69 105 4479 4653-4,44% 7241 1,46% 2010 3120 60 70 3250 25,58% 77 100 4916 5093 9,46% 8343 15,22% 2011 3962 43 82 4087 25,75% 120 100 5934 6154 20,83% 10241 22,75% 16
ÜLKELERE GÖRE DAĞILIM (Türk patentleri) 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Ülkeler TÜRKİYE 393 480 589 739 974 1100 1863 2268 2588 3250 4087 ALMANYA 636 268 152 469 744 1070 1158 1320 1204 1300 1583 A.B.D. 846 459 124 239 357 603 635 731 707 762 941 İSVİÇRE 172 128 60 125 163 357 325 434 420 413 525 İTALYA 121 62 36 158 210 404 364 415 361 428 492 FRANSA 155 71 77 148 259 372 373 470 415 456 462 HOLLANDA 197 94 41 68 119 202 241 245 229 224 316 JAPONYA 116 72 20 28 66 99 115 150 141 189 309 BİRLEŞİK KRALLIK 138 43 31 61 121 158 187 173 180 229 232 BELÇİKA 62 20 11 19 53 96 107 94 110 148 164 İSVEÇ 123 26 6 45 54 103 146 115 114 115 143 17
Başvuru Sayısı ORİJİNE GÖRE DAĞILIM (Türk patentleri) 12000 10000 8000 6000 4000 2000 0 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Yerli 170 189 203 207 276 277 337 414 490 685 935 1090 1838 2268 2588 3250 4087 Yabancı 1520 713 1328 2276 2744 3156 2877 1460 662 1577 2526 4075 4351 4869 4653 5093 6154 Toplam 1690 902 1531 2483 3020 3433 3214 1874 1152 2262 3461 5165 6189 7137 7241 8343 10241 Yerli Yabancı Toplam 18
Başvuru / Tescil Karşılaştırması Yıl Başvuru adedi Tescil kararı 2000 277 23 2001 337 58 2002 414 73 2003 490 93 2004 685 68 2005 935 95 2006 1090 122 2007 1838 318 2008 2268 338 2009 2588 456 2010 3250 642 2011 4087 847 19
Avrupa Patent Başvuruları (Son 5 yıl) 20
Avrupa Patent Başvuruları (Ülkelere Göre Dağılım, Son 5 yıl) Country of residence of applicant 2007 2008 2009 2010 2011 1 US United States 63.331 61.184 53.892 60.762 59.688 2 JP Japan 38.643 39.676 38.268 41.869 47.404 3 DE Germany 32.128 33.405 30.486 33.146 33.181 4 CN China 5.835 6.490 8.270 12.750 16.946 5 KR Korea, Republic Of 10.327 10.252 10.217 12.352 13.254 6 FR France 10.800 11.503 11.605 11.718 12.107 7 CH Switzerland 7.160 7.072 6.882 7.861 7.786 8 GB United Kingdom 7.256 7.178 6.565 7.137 6.464 9 NL Netherlands 8.232 8.328 7.934 7.122 6.178 10 IT Italy 5.628 5.437 4.806 4.946 4.879 11 SE Sweden 4.381 4.934 4.194 4.300 4.587 12 CA Canada 3.670 3.651 3.374 4.171 4.065 13 FI Finland 2.693 2.745 2.433 2.601 2.495 14 BE Belgium 2.316 2.283 1.970 2.347 2.481 15 ES Spain 1.997 2.063 2.269 2.559 2.459 16 AT Austria 1.784 1.797 1.940 2.218 2.351 17 DK Denmark 1.759 2.080 2.044 2.156 2.236 18 AU Australia 2.159 2.066 1.824 2.002 1.873 19 IL Israel 1.902 2.060 1.753 1.814 1.701 20 IN India 965 1.125 1.000 1.378 1.530 21 TW Taiwan, Province Of China 740 1.026 975 1.180 1.178 22 RU Russian Federation 701 776 742 836 999 23 NO Norway 662 760 784 858 810 24 SG Singapore 574 689 720 761 757 25 TR Turkey 416 466 464 615 714 21
Avrupa Patent Başvuruları (2011, İlk 10) 22
PCT: Uluslararası Patent Başvuruları, 2011 Origin 2011 1 World 182.305 19 Finland 2.079 2 High-income 160.751 20 Oceania 2.069 3 Asia 70.382 21 Australia 1.739 4 Europe 56.249 22 Spain 1.729 5 North America 51.938 23 Lower middle-income 1.646 6 USA 49.008 24 Israel 1.452 7 Japan 38.874 25 Austria 1.346 8 Upper middle-income 19.870 26 India 1.330 9 Germany 18.850 27 Denmark 1.314 Latin America and the 10 China 16.402 28 Caribbean 1.203 11 Republic of Korea 10.447 29 Belgium 1.191 12 France 7.438 30 Russian Federation 995 13 United Kingdom 4.848 31 Norway 698 14 Switzerland 4.009 32 Singapore 662 15 Netherlands 3.503 33 Brazil 564 16 Sweden 3.462 34 Turkey 539 17 Canada 2.930 35 Africa 452 18 Italy 2.695 23
Patentlenebilirlik Ölçütleri-Yenilik ve Buluş Basamağı-VI Buluş basamağının mevcut olduğunu gösteren örnekler: 1. Beklenmedik sonuç, 2. Şaşırtıcı etki, 3. Teknik ilerleme, 4. Ekonomik fayda, 5. Teknikte uzun süredir var olan ve doğruluğu üzerine kuşkuların gittikçe azaldığı teknik bir olguyu ortadan kaldıran teknik bir yaklaşım. 24
Patent Tarifnamesi 1. Buluşun ilgili olduğu teknik saha 2. Tekniğin bilinen durumu 3. Buluşun özeti 4. Şekillerin kısa açıklaması 5. Buluşun ayrıntılı açıklaması (uygulamalı örnekler) 6. Sanayie uygulanabilirlik (açık değil ise) 7. İstemler (Koruma kapsamının tarifi) 8. Özet 9. Şekiller (teknik resimler) 25
Avrupa Patent Belgesi EP 2 157 263 B1
İstem Örneği Claim 1) A product of.. having feature a feature b feature c characterized in that the product further comprises feature d feature e } } prior art (state of the art) characterizing portion Claim 8) A product as claimed in any of the preceding claims, characterized in that the product further comprises feature k. characterized in that = characterized by = wherein 27
Patent Başvuruları Tescil Süreci Başvuru Öncesi (ön araştırma & taslaklama) Patent Başvurusunun Gerçekleştirilmesi Başvuru ve şekli şartların incelenmesi Tekniğin Bilinen Durumu ile ilgili ARAŞTIRMA nın yapılması YAYIN ESAS İNCELEME nin yapılması RED İTİRAZ Yerel Tesciller (38 ülke) RED 28
Ön Araştırma Ön araştırma (amaç, maliyet avantajı, istemler üzerinde etki) - Ön araştırma sonucunda buluşun sahip olduğu teknik özelliklerin yeni olup olmadığı büyük ölçüde anlaşılacaktır. Olası bir başvurunun patentlenebilirliği hakkında önceden fikir sahibi olma avantajını sağlar. - Başvuru taslaklanırken istem takımının hazırlanabilmesi için ön araştırma yapılmış olmalıdır. Bir istemin kurgusu, ön araştırmada elde edilen neticelere göre değişiklik gösterir. 29
Patent Araştırmaları http://worldwide.espacenet.com/ Yukarıdaki adres Avrupa Patent Ofisi nin sunmakta olduğu ve 60 milyonun üzerinde patent belgesinin depolandığı ücretsiz bir veri tabanıdır. Patent araştırması çoğu zaman karmaşıklığı ve kendine özgü jargonu nedeniyle kolay olmayabilir. Yine de çok temel kimi basit arama kriteri ile tatminkâr sonuçlar almak mümkün olabilir.
TEŞEKKÜRLER! LOGO missing! Erkan Sevinç Makina Yük. Müh. Avrupa Patent Vekili