İÇİNDEKİLER BÖLÜM I MAKROEKONOMİYE GENEL BİR BAKIŞ Giriş... 1 1. Makroekonomi Kuramı... 1 2. Makroekonomi Politikası... 2 2.1. Makroekonomi Politikasının Amaçları... 2 2.1.1. Yüksek Üretim ve Çalışma Düzeyi... 2 2.1.2. Fiyat İstikrarı... 3 2.1.3. Hızlı Ekonomik Büyüme... 3 2.2. Makroekonomi Politikasının Araçları... 3 2.2.1. Para Politikası... 4 2.2.2. Maliye Politikası... 4 2.2.3. Gelirler Politikası... 5 2.2.4. Uluslararası Ekonomi Politikası... 5 BÖLÜM II ULUSAL (MİLLİ) GELİR Giriş... 9 1. Ulusal Gelir ve Ulusal Gelirle İlgili Kavramlar... 9 1.1. Ulusal Gelir... 9 1.2. Ulusal Gelirle İlgili Kavramlar... 10 1.2.1. Gayri Safi Milli Hasıla (GSMH)... 12 1.2.2. Safi Milli Hasıla (SMH)... 12 1.2.3. Ulusal Gelir (MG)... 13 1.2.4. Kişisel Gelir... 14 1.2.5. Kullanılabilir (Harcanabilir) Gelir (KG)... 15 1.3. Gayri Safi Yurtİçi Hasıla (GSYH), Gayri Safi Milli Hasıla (GSMH) Farkı... 15 1.4. Nominal (Parasal) Ulusal Gelir ve Reel Ulusal Gelir... 16 1.5. Ulusal Gelir Büyüklüklerinin Bir Ekonomik Gösterge Olarak Anlamı... 21 1.6. Ulusal Gelir Büyüklüklerinin Yetersizlikleri... 22 1.7. Ulusal Gelir Hesaplama Yöntemleri... 23 1.7.1. Üretim Yöntemi... 25 1.7.2. Gelir Yöntemi... 27 1.7.3. Harcama Yöntemi... 29
x BÖLÜM III ULUSAL GELİRİ BELİRLEYEN ÖĞELER Giriş... 31 1. Ulusal Geliri Belirleyen Harcama Öğeleri... 31 1.1. Tüketim Harcamaları... 32 1.1.1.Tüketim Fonksiyonu... 33 1.1.2. Tasarruf Fonksiyonu... 41 1.2. Yatırım Harcamaları... 48 1.2.1. Yatırım Kavramı... 48 1.2.2. Yatırım ve Plasman Kavramları... 49 1.2.3. Yatırım Türleri... 50 1.2.4. Yatırım Tipleri... 51 1.2.5. Yatırım Fonksiyonu... 52 1.2.6. Yatırım Kararı, Sermayenin Marjinal Etkinliği... 54 1.2.7. Yatırımın Faiz Esnekliği... 56 1.2.8. Tüketim Harcamaları, Yatırım Harcamaları İlişkisi: Hızlandıran İlkesi... 57 1.3. Devlet Harcamaları... 60 1.4. Kamu Gelirleri... 61 1.5. İhracat (Dışsatım)... 62 1.6. İthalat (Dışalım)... 64 1.7. Net İhracat (Net Dış İstem)... 65 III. Bölüme Matematiksel Ek... 67 BÖLÜM IV ULUSAL GELİR DÜZEYİNİN BELİRLENMESİ TOPLAM HARCAMA-TOPLAM ÜRETİM VE EKLENTİ-SIZINTI EŞİTLİĞİ YAKLAŞIMLARI Giriş... 69 1. Devlet Faaliyeti Olmayan Kapalı Bir Ekonomide Denge Ulusal Geliri... 69 1.1. Toplam Harcama, Toplam Üretim (Toplam Reel Ulusal Gelir) Yaklaşımına Göre Denge Ulusal Gelir Düzeyinin Belirlenmesi... 70 1.1.1. Toplam Üretim (Toplam Reel Ulusal Gelir)... 70 1.1.2. Toplam Harcama... 71 1.1.3. Denge Ulusal Geliri... 71 1.2. Eklenti Sızıntı Eşitliği Yaklaşımına Göre Denge Ulusal Gelir Düzeyinin Belirlenmesi... 77 2. Devlet Faaliyeti Olan Kapalı Bir Ekonomide Denge Ulusal Geliri... 81 2.1. Toplam Üretim, Toplam Harcama Yaklaşımına Göre Denge Ulusal Gelir Düzeyinin Belirlenmesi... 81
xi 2.1.1. Kamu Harcamaları... 81 2.1.2. Kamu Gelirleri... 87 2.1.3. Denk Bütçe ve Ulusal Gelir... 89 2.2. Eklenti, Sızıntı Yaklaşımına Göre Ulusal Gelir Düzeyinin Belirlenmesi... 91 3. Açık Ekonomide Denge Ulusal Geliri... 92 3.1. Toplam Üretim, Toplam Harcama Yaklaşımına Göre Ulusal Gelir Düzeyinin Belirlenmesi... 92 3.2. Eklenti Sızıntı Yaklaşımına Göre Ulusal Gelir Düzeyinin Belirlenmesi... 95 IV. Bölüme Matematiksel Ek:1, 2, 3... 97 BÖLÜM V TOPLAM SUNU VE TOPLAM İSTEM YAKLAŞIMINA GÖRE ULUSAL GELİR VE FİYATLAR GENEL DÜZEYİNİN BELİRLENMESİ Giriş... 101 1. Toplam İstem (Aggregate Demand: AD)... 101 1.1 Toplam İstem Miktarında Değişme... 102 1.2. Toplam İstem Eğrisinde Kaymalar... 106 1.2.1. Tüketim Harcamaları... 106 1.2.2. Yatırım Harcamaları... 107 1.2.3. Devlet Harcamaları... 108 1.2.4. Net Dışsatım (Net İhracat)... 108 2. Toplam Sunu... 108 2.1. Toplam Sunu Miktarında Değişme... 109 2.2. Toplam Sunu Eğrisinde Kaymalar... 110 2.2.1. Faktör (girdi) Fiyatlarındaki Değişmeler... 110 2.2.2.Teknolojik Gelişme ve Verimlilik Artışları... 110 2.2.3. Vergiler, Sübvansiyonlar... 111 2.2.4. Faktör Stoklarındaki Değişme... 111 3. Klasik ve Keynesyen Sistemde Toplam Sunu... 111 4. Toplam İstem ve Toplam Sunudaki Değişmelere Bağlı Olarak Üretim (Reel Gelir) ve Fiyat düzeyindeki Değişmeler... 112 4.1. Toplam İstemdeki (AD) Değişmeler... 112 4.2. Toplam Sunudaki (AS) Değişmeler... 114 5. Uzun Dönemde Toplam İstem ve Toplam Sunu Yaklaşımına Göre Ulusal Gelir ve Fiyatlar Genel Düzeyi İlişkisi... 115 5.1. Uzun Dönemde Toplam Sunuda Değişmeler... 115
xii 5.2. Uzun Dönemde Toplam İstemdeki Değişmeler: Enflasyonist Açık ve Uzun Dönem Dengesi... 116 5.3. Uzun Dönemde Toplam İstemdeki Değişmeler: Deflasyonist Açık ve Uzun Dönem Dengesi... 118 5.4. Uzun Dönem Toplam Sunu Eğrisi ve Uzun Dönem Dengesi... 119 BÖLÜM VI PARANIN OLUŞUMU, TANIMI, EKONOMİDEKİ YERİ VE İŞLEVLERİ Giriş... 121 1. Paranın Oluşumu... 121 2. Paranın Tanımı ve Ekonomideki Yeri... 122 3. Paranın İşlevleri... 124 3.1.Para Bir Değişim Aracıdır... 124 3.2. Para Bir Hesap Birimidir... 125 3.3. Para Bir Kıymet (Değer) Saklama Aracıdır... 125 3.4. Para Bir Borç Ödeme Aracıdır... 126 4. Para Çeşitleri... 126 4.1.Mal Para... 126 4.2.Temsili Para... 127 4.3. Kaydi Para (Banka Parası, Mevduat Parası)... 128 4.4. Para Benzerleri... 130 4.5. Para Yerine Geçenler... 130 4.6. Para İkamesi... 131 BÖLÜM VII PARA SUNUSU, PARA İSTEMİ, PARANIN FİYATININ (FAİZ ORANI) BELİRLENMESİ Giriş... 133 1. Para Sunusu... 133 2. Para İstemi... 134 2.1. İşlem Güdüsüyle Para İstemi... 135 2.2. Geleceği Düşünme Güdüsüyle Para İstemi... 137 2.3. Spekülasyon Güdüsüyle Para İstemi... 138 3. Paranın Fiyatının (Faiz Oranı) Belirlenmesi... 140 3.1. Faiz Oranındaki Değişmeler... 141 3.1.1. Para Sunusundaki Değişmeler... 141 3.1.2. Para İstemindeki Değişmeler... 142
xiii BÖLÜM VIII PARA MİKTARI İLE FİYATLAR İLİŞKİSİ Giriş... 145 1. Para Miktarı, Göreceli ve Genel Fiyatlar... 145 1.1. Para Miktarı Göreceli Fiyatlar... 145 1.2. Para Miktarı Genel Fiyat Düzeyi İlişkisi... 147 1.2.1. Miktar Kuramı ve Fisher Denklemi... 147 1.2.2. Miktar Kuramı ve Cambridge Denklemi... 151 1.2.3. Keynesyen Gelir Harcama Kuramı... 154 1.2.4. Parasalcı (Monetarist) Kuram... 155 2. Para Politikası... 159 2.1. Para Politikasının Amacı... 159 2.2. Para Politikasının Araçları... 159 2.2.1. Yasal Karşılık Oranı... 159 2.2.2. Açık Piyasa İşlemleri... 160 2.2.3. Reeskont Oranı... 161 2.2.4. Seçici Kredi Politikası... 163 2.2.5. Kredi Tavanı... 163 BÖLÜM IX ULUSAL GELİRİN GENEL DENGESİ: PARA VE MAL PİYASALARINDA BİRLİKTE DENGE Giriş... 165 1. Para Piyasasında Denge... 166 1.1. LM Eğrisi... 166 1.1.1. LM Eğrisinin Eğimi... 169 1.1.2. LM Eğrisinde Kaymalar... 171 2. Mal Piyasasında Denge... 173 2.1. IS Eğrisi... 173 2.1.1. IS Eğrisinin Eğimi... 176 2.1.2. IS Eğrisinde Kaymalar... 176 3. Para ve Mal Piyasasında Birlikte Denge... 177 IX. Bölüme Matematiksel Ek: IS ve LM Denklemlerinin Elde Edilmesi... 179
xiv BÖLÜM X EKONOMİK İSTİKRARSIZLIKLAR Giriş... 183 1.Enflasyon... 183 1.1. Enflasyonun Nedenleri... 184 1.1.1. İstem Enflasyonu... 184 1.1.2. Sunu Enflasyonu... 186 1.2. Enflasyonun Etkileri... 188 1.2.1. Gelir Dağılımını Üzerindeki Etki... 189 1.2.2. Kaynak Ayırımı (Tahsisi) Üzerindeki Etki... 189 1.2.3. Tasarruflar ve Yatırımlar Üzerindeki Etki... 189 1.2.4. Ödemeler Dengesi Üzerindeki Etki... 190 1.3. Enflasyonla Savaş... 190 1.3.1. Enflasyonla Savaşta Toplam Sununun Artırılması... 190 1.3.2. Enflasyonla Savaşta Toplam İstemin Azaltılması... 191 2. İşsizlik ve Çalışma (İstihdam)... 192 2.1. Tam Çalışma... 192 2.2. Eksik Çalışma... 193 2.3. Çalışma Kuramları... 193 2.3.1. Klasik ve Neoklasik Kuram... 193 2.3.2. Keynesyen Kuram... 194 2.4. İşsizlik ve Türleri... 194 2.4.1. Geçici (Friksiyonel) İşsizlik... 195 2.4.2. Yapısal İşsizlik... 195 2.4.3. Devresel (Konjonktürel) İşsizlik... 196 2.4.4. Mevsimsel İşsizlik... 196 2.4.5. Açık İşsizlik, Gizli İşsizlik... 197 2.4.6. Gönüllü ve Gönülsüz İşsizlik... 197 2.4.7. Doğal İşsizlik... 198 2.5. Enflasyon İşsizlik İlişkisi: Phillips Eğrisi... 198 3. Stagflasyon... 202
xv BÖLÜM XI ULUSLARARASI EKONOMİ Giriş... 205 1. Uluslararası Ticaret İlişkileri... 205 1.1. Klasik Uluslararası Ticaret Kuramı... 206 1.1.1. A. Smith in Mutlak Üstünlük Kuramı... 206 1.1.2. Ricardo nun Karşılaştırmalı Üstünlük Kuramı... 208 1.2. Faktör Donatımı Kuramı... 210 1.3. Yeni Dış Ticaret Kuramları... 211 2. Uluslararası Parasal İlişkiler (Uluslararası Finans)... 213 2.1. Döviz Piyasası... 213 2.2. Dış Ödemeler Bilânçosu... 219 2.2.1. Cari İşlemler Hesabı... 221 2.2.2. Sermaye Hareketleri Hesabı... 222 2.2.3. Net Hata ve Noksan Hesabı (İstatistik Farklar Hesabı)... 222 2.2.4. Resmi Rezervler Hesabı... 223 BÖLÜM XII EKONOMİK BÜYÜME, KALKINMA VE GELİŞME Giriş... 225 1. Ekonomik Büyüme... 225 1.1. Ekonomik Büyümeyi Belirleyen Öğeler... 227 1.2. Ekonomik Büyüme Modelleri... 228 1.2.1. Neoklasik Büyüme Modeli... 229 1.2.2. Harrod-Domar Büyüme Modeli... 230 1.2.3. Marksist Büyüme Modeli... 232 2. Ekonomik Kalkınma... 233 2.1. Az Gelişmiş Ülkelerin Özellikleri... 233 2.2. İnsani Gelişmişlik Düzeyi... 234 2.3. Ekonomik Kalkınma Kuramları... 234 2.3.1. Büyük İtiş Kuramı... 234 2.3.2. Yoksulluğun Kısır Döngüsü... 234 2.4. Kalkınma Stratejileri... 235 2.4.1. İthal İkamesi Stratejisi... 236 2.4.2. İhracata Dönük Strateji... 236
xvi BÖLÜM XIII MAKRO EKONOMİDE OKULLAR, KURAMLAR, YAKLAŞIMLAR Giriş... 237 1. Klasik Okul... 237 1.1. Say ın Piyasalar Yasası... 237 1.2. Politika Sonuçları... 239 2. Keynesyen Yaklaşım... 240 3. Parasalcı Yaklaşım... 243 4. Yeni Klasik Makroekonomi... 248 5. Sunu Yanlı Ekonomi... 250 6. Post Keynesyen Kuram... 252 7. Marksist Ekonomik Kuram... 253 Kaynaklar... 257 İngilizce Ekonomi Sözcüklerinin Türkçe Karşılıkları... 259 Türkçe Ekonomi Sözcüklerinin İngilizce Karşılıkları... 265 Dizin... 271