Doküman No:ENF-TL-23 Yayın Tarihi:01.04.2013 Revizyon No:00 Revizyon Tarihi:00 Sayfa No: 1 / 6 1. AMAÇ Damar içi kateterler ve parenteral solüsyonların uygulanması ile iliģkili enfeksiyonların geliģiminin önlenmesi ve kontrolü ile ilgili sağlık çalıģanlarının eğitimi için gerekli kontrol önlemlerini belirlemektir. 2. KAPSAM Hastalara yapılan damar içi giriģimler sırasında geliģebilecek enfeksiyonların önlenmesi ve kontrolü faaliyetlerini kapsar. 3. SORUMLULAR Bu talimatın uygulanmasından hastanenin tüm birimlerinde kateter takılması ve parenteral tedavi uygulamaları yapan sağlık çalıģanları sorumludur. 4. UYGULAMA 4.1. Temel ilkeler 4.1.1. Kateteri takan kiģi, kateterin takıldığı ve çıkarıldığı gün ve saatler, kateterin tipi, kateter giriģ yeri, pansuman değiģtirilme tarihleri, uygulanan tedavi standart bir forma kaydedilmelidir. 4.1.2. Enfeksiyon bulgusu olmayan hastalarda çıkarılan kateterlerin ucundan rutin kültür gönderilmemelidir. 4.1.3. Kateterlerin yerleģtirilmesi, değiģtirilmesi, kapatılması, kateter giriģ yerinin palpe edilmesi gibi kateterle ilgili her tür iģlemden önce ve sonra El hijyeni prosedürü (YÖN-PR-14) önerilerine uygun biçimde el hijyeni sağlanmalıdır. 4.1.4. Damar içi kateterlerin takılması öncesinde veya kullanımı sırasında antimikrobiyal profilaksi uygulanmamalıdır. 4.1.5. Kateter, endikasyon varlığında, deneyimli bir kiģi veya oluģturulacak kateter ekibi tarafından takılmalıdır. 4.1.6. Hazırlanan solüsyonlar üzerine hazırlanma tarih ve saati, hazırlayan kiģinin ismi, solüsyonun içeriği mutlaka yazılmalıdır. 4.1.7. Damar içi kateterlerin uygulama bölgesi için Damar içi kateter uygulama planı (ENF-PL-02) dikkate alınmalıdır. 4.1.8. Damar içi kateterlerin değiģim süreleri için Damar içi kateter değiģim süreleri planı (ENF-PL-01) uygulanmalıdır. 4.2. Damar içi kateter uygulaması 4.2.1. Santral venöz kateterler endikasyon olmadığı sürece takılmamalıdır. 4.2.2. Santral venöz kateterler yerine periferik venöz kateterlerin takılması tercih edilmelidir. 4.2.3. Çok lümenli kateterler zorunluluk olmadıkça kullanılmamalıdır. 4.2.4. Ġntravenöz tedavi 6 günden uzun sürecek ise santral kateter kullanımı tercih edilmelidir.
Doküman No:ENF-TL-23 Yayın Tarihi:01.04.2013 Revizyon No:00 Revizyon Tarihi:00 Sayfa No: 2 / 6 4.2.5. Kateter 30 günden uzun süreli kullanılacaksa tünelli veya implant kateterler tercih edilmelidir. 4.2.6. Teflon veya poliüretan kateterler tercih edilmelidir. 4.2.7. EriĢkinlerde periferik venöz kateterler tercihen üst ekstremite venlerine takılmalıdır. 4.2.8. Üst ekstremitede el venleri tercih edilmeli, alt ekstremiteye bir kateter takılmıģsa en kısa sürede üst ekstremiteden takılacak yeni bir kateterle değiģtirilmelidir. 4.2.9. Santral venöz kateterler; juguler veya femoral bölge yerine subklavyan bölgeye takılmalıdır. Femoral kateterler; yetiģkinlerde olanak varsa tercih edilmemelidir. 4.2.10. Çocuk hastalarda periferik kateterler için el, ayak sırtı, baģ derisi kullanılmalıdır. 4.2.11. Rutin olarak arteriyel veya venöz cutdown ile damar yolu açılmamalıdır. 4.2.12. Kateter ile ilgili her türlü iģlem öncesi ve sonrası El hijyeni prosedürü (YÖN-PR-14)ne uygun olarak el hijyeni sağlanmalıdır. 4.2.13. GiriĢ bölgesine, antiseptik solüsyonla cilt antisepsisi sağlandıktan sonra tekrar dokunulmamalı; dokunulması gerekiyorsa mutlaka aseptik tekniğe uyulmalıdır. 4.2.14. Periferik venöz kateterler takılırken steril olmayan temiz eldiven giyilmelidir. 4.2.15. Arteryel veya santral kateterler takılırken kiģisel koruyucu ekipman kullanımı talimatı (YÖN-TL- 07) na uygun olarak bone, maske, steril önlük, steril eldiven ve steril örtüden oluģan maksimum steril bariyer önlemleri alınmalıdır. 4.2.16. Kateter yerleģtirilecek bölgeyi temizlemek için %2 lik klorheksidin glukonat içeren antiseptik solüsyonlar tercih edilmelidir. Bu amaçla iyodofor (%10 povidon iyot) veya %70 lik alkol de kullanılabilir. 4.2.17. Umblikal kateter takılmadan önce giriģ bölgesi antiseptik bir solüsyonla temizlenmelidir. Yenidoğanın tiroid bezi üzerindeki potansiyel etkisi nedeniyle bu amaçla tentürdiyot kullanımından kaçınılmalıdır. Diğer iyot içeren ürünlerin (povidon iyot) kullanılmasında sakınca yoktur. 4.2.18. Antiseptik solüsyonlar cilde uygulandıktan sonra kuruyana kadar beklenmelidir. 4.2.19. Kateter takılacağı an steril kabından çıkarılmalı, bir kerede damar içine girilmeli, aynı kateterle tekrar deneme yapılmamalıdır. 4.2.20. Kateter yerleģtirildikten sonra uygun Ģekilde tespit edilmelidir. 4.2.21. Kateter takılmıģ bölgenin üzeri steril gazlı bez veya steril, Ģeffaf, yarı geçirgen örtülerle kapatılmalıdır. 4.2.22. Hasta fazla terliyor veya kateter bölgesi kanama veya sızıntı yapıyorsa steril gazlı bez örtüler tercih edilmelidir. 4.2.23. Arteriyel kateter giriģ yerlerinde steril gazlı bez tercih edilmelidir.
Doküman No:ENF-TL-23 Yayın Tarihi:01.04.2013 Revizyon No:00 Revizyon Tarihi:00 Sayfa No: 3 / 6 4.2.24. Tünelli santral venöz kateterlerin ve portların giriģ yerinin tamamen iyileģtikten sonra kapatılmasına gerek yoktur. 4.2.25. Damar içi kateterlerin takılması öncesinde veya kullanımı sırasında topikal antibiyotikli pomatlar veya kremler kullanılmamalıdır. 4.2.26. Damar içi kateter giriģ bölgesi her gün kontrol edilmelidir. 4.2.27. ġeffaf örtü kullanılan hastalarda kontrol amacıyla kateter giriģ bölgesine bakılmalıdır. 4.2.28. Gazlı bez kullanılan hastalarda gazlı bez üzerinden palpe edilmelidir. Ancak kateter giriģ yerinde duyarlılık saptanması, gösterilebilen bir enfeksiyon odağı bulunmaksızın ateģ varlığı veya lokal enfeksiyonu ya da kan dolaģım enfeksiyonunu düģündüren diğer bulguların saptanması durumunda kateter giriģ yerindeki örtü kaldırılarak kateter giriģ bölgesi iyice incelenmelidir. 4.2.29. Steril gazlı bezle yapılan pansumanlar 48 saatte bir, Ģeffaf örtü kullanılan pansumanlar haftada bir değiģtirilmelidir. 4.2.30. Kateter giriģ yeri pansumanı; hasta fazla terlediğinde, kanama, gevģeme ve gözle görünür kirlenme meydana geldiğinde, ıslandığında, pansumanın bütünlüğünün bozulup kapatıcı özelliğini kaybettiği durumlarda değiģtirilmelidir. 4.2.31. Periferik venöz kateterlerin bakımı sırasında steril olmayan eldiven, diğer tüm kateterlerin bakımı sırasında steril eldiven giyilmelidir. 4.2.32. Damar içi kateterler su ile temas ettirilmemelidir. Hastanın duģ alması gerekiyorsa, kateter giriģ yerine su temas etmemesi koģuluyla izin verilmelidir. 4.2.33. Kateter giriģ yerinde herhangi bir değiģiklik fark edildiğinde hekime haber verilmelidir. 4.2.34. Hastalara kateter giriģ yerinden kaynaklı herhangi bir rahatsızlık fark ettiklerinde doktorlarına ya da hemģirelerine bildirmeleri söylenmelidir. 4.2.35. Periferik venöz kateterler, yetiģkenlerde 72-96 saat aralıklarla değiģtirilmelidir. 4.2.36. Çocuklarda komplikasyon geliģmedikçe intravenöz tedavi tamamlanana kadar kalabilir. 4.2.37. Acil Ģartlarda takılan veya aseptik tekniğe bağlı kalındığından Ģüphe duyulan tüm damar içi kateterler mümkün olan en kısa sürede (mutlaka ilk 48 saat içinde) değiģtirilmelidir. 4.2.38. Verilen sıvı veya ilaç damar dıģına çıktığında periferik venöz kateter hemen değiģtirilmelidir. 4.2.39. Santral venöz veya arteryel kateterler rutin olarak değiģtirilmemelidir. 4.2.40. Kateter takılmadan önce veya bakımı sırasında rutin antibiyotik profilaksisi verilmemelidir. 4.2.41. Damar içi kateterler ihtiyaç sonlanır sonlanmaz çıkarılmalıdır. 4.2.42. Katetere bağlı kan dolaģımı enfeksiyonu kesinleģmiģ olgularda kateter çekilmelidir. Ancak sadece ateģi olan bir hastada rutin olarak kateter değiģtirilmemelidir.
Doküman No:ENF-TL-23 Yayın Tarihi:01.04.2013 Revizyon No:00 Revizyon Tarihi:00 Sayfa No: 4 / 6 4.2.43. Hemodinamik yönden stabil olmayan ve katetere bağlı kan dolaģımı enfeksiyonundan Ģüphelenilen her hastada damar içi kateter değiģtirilmelidir. 4.2.44. Kateter giriģ bölgesinde enfeksiyon belirtisi olan pürülan akıntı gözlenen her tür damar içi kateter en kısa süre içinde değiģtirilmelidir. 4.2.45. Katetere bağlı enfeksiyon Ģüphesi olan hastalarda kateter değiģimi sırasında kılavuz tel kullanılmamalıdır. 4.2.46. Vasküler yetmezlik veya tromboz varlığında umblikal arter ve venöz kateterler çekilmeli ve bir daha takılmamalıdır. 4.2.47. Umblikal venöz kateterler optimum fonksiyon göstermedikleri zaman değiģtirilmelidir. 4.2.48. Optimal koģullarda, umblikal arter kateterlerinin 5 günden uzun süre kalması önerilmemektedir. Ancak asepsi kurallarına uyularak bakımı yapıldığında umbilikal arter kateterleri 14 güne kadar kullanılabilir. 4.2.49. Parenteral beslenme alan hastalarda çok lümenli kateterin bir lümeni bu amaç için kullanılmalı, bu hattan ilaç uygulaması ve ek mayi uygulaması yapılmamalıdır. 4.2.50. Total parenteral beslenme yapılan santral kateter; kan alma, CVP ölçümü gibi baģka amaçlarla kullanılmamalıdır. 4.2.51. Gereksiz üçlü musluk takılmamalı, kullanılmayan musluklar kapatılmalıdır. 4.3. Parenteral solüsyon ve ilaç uygulamaları 4.3.1. Bütün parenteral solüsyonlar aseptik teknikle ve uygun koģullara sahip özel ünitelerde hazırlanmalıdır. 4.3.2. Parenteral karıģımların hazırlanmasına baģlamadan önce El hijyeni prosedürü (YÖN-PR-14)ne uygun olarak el hijyeni sağlanmalıdır. 4.3.3. Her parenteral solüsyon kullanılmadan önce son kullanım tarihi ve görüntü kontrolü yapılmalıdır. 4.3.4. Son kullanım tarihi geçmiģ olan veya bulanık olduğu görülen, içinde partikül bulunan, kabında çatlak olan veya sızdırdığı fark edilen hiçbir parenteral solüsyon kullanılmamalıdır. 4.3.5. Parenteral ilaçlar veya katkı maddeleri için mümkün olduğunca tek dozluk ampul veya flakonlar tercih edilmelidir. 4.3.6. Tek dozluk ampul veya flakonlar içinde kalan solüsyonlar daha sonra kullanılmak üzere birbirine eklenerek saklanmamalıdır. 4.3.7. Multidoz flakonlar kullanılacaksa; üretici firma tarafından önerilen saklama koģullarına uygun olarak saklanmalıdır. 4.3.8. Kullanım öncesinde multidoz flakonların giriģ diyaframı %70 lik alkol ile silinmelidir. 4.3.9. Multidoz flakonların giriģ diyaframına mutlaka steril bir iğne ile girilmeli ve dokunarak kontamine edilmesinden kaçınılmalıdır.
Doküman No:ENF-TL-23 Yayın Tarihi:01.04.2013 Revizyon No:00 Revizyon Tarihi:00 Sayfa No: 5 / 6 4.3.10. Multidoz flakonlar içindeki solüsyonlar birbirine aktarılmamalıdır. 4.3.11. Sterilitesi bozulan multidoz flakonlar kullanılmadan atılmalıdır. 4.3.12. Klinik olarak gerekmedikçe sürekli infüzyon uygulama setleri 72 saatten önce değiģtirilmemeli ve infüzyon setlerinin değiģtirilme tarihleri kaydedilmelidir. 4.3.13. Damar yolu sürekli olarak açık tutulmayan ve sadece günün belirli zamanlarında infüzyonla parenteral ilaç verilen hastalarda (örneğin, günde iki, üç veya dört kez minibag içinde hazırlanarak verilen antibiyotikler) her seferinde yeni set kullanılmalı, bir kez kullanılan set ağzı kapatılarak bir sonraki kullanıma kadar bekletilmemelidir. 4.3.14. Kan, kan ürünleri veya lipid solüsyonları verilen setler infüzyon sonunda veya infüzyonu takip eden 24 saat içinde değiģtirilmelidir. 4.3.15. Sadece dekstroz ve aminoasit içeren solüsyonlar verilen infüzyon setleri 72. Saatten önce değiģtirilmemelidir. 4.3.16. Propofol infüzyonu için kullanılan setler her 6-12 saatte bir değiģtirilmelidir. 4.3.17. Lipid içeren solüsyonların (üçlü solüsyonlar gibi) infüzyonu 24 saat içinde tamamlanmalıdır. 4.3.18. Sadece lipid içeren solüsyonların infüzyonu 12 saat içinde tamamlanmalıdır. Volüm yüklenmesi konusunda endiģe duyuluyorsa bu süre 24 saate kadar uzatılabilir. 4.3.19. Kan ve kan ürünlerinin infüzyonu dört saat içinde tamamlanmalıdır. 4.3.20. Sadece damar içine sulandırılmadan direkt olarak verilmesinde sakınca olmayan ilaçlar intravenöz yolla puģe edilmelidir. 4.3.21. Antibiyotikler kesinlikle puģe edilerek verilmemelidir. 4.3.22. Ġntravenöz yolla puģe edilecek ilaç tercihen ven valflerinden veya intraketler üzerindeki kapak ya da üçlü musluk kullanılarak verilmelidir. 4.3.23. Ven valfleri kullanılmadan önce mutlaka %70 lik alkol veya bir iyodofor ile temizlenmelidir. 4.4. İğnesiz damar içi sistemler ve damar içi enjeksiyon portları uygulaması 4.4.1. Ġğnesiz damar içi sistemler, en az uygulama setleri ile birlikte değiģtirilmelidir. 4.4.2. Kapaklar en geç 72 saatte bir değiģtirilmelidir. 4.4.3. GiriĢ portları uygulama yapılmadan önce %70 lik alkol veya iyodofor ile temizlenmeli ve portlara mutlaka sadece steril aletlerle girilmelidir. 4.5. Basınç monitörizasyon sistemi uygulaması 4.5.1. Basınç monitörizasyon sisteminin bütün elemanları (kalibrasyon cihazı ve yıkama solüsyonu dahil ) steril olmalıdır.
Doküman No:ENF-TL-23 Yayın Tarihi:01.04.2013 Revizyon No:00 Revizyon Tarihi:00 Sayfa No: 6 / 6 4.5.2. Basınç monitörizasyon sistemi ile ilgili iģlem sayısı ve sisteme giriģler en az düzeyde tutulmalıdır. 4.5.3. Basınç monitörizasyon kateterinin açık kalmasını sağlamak amacıyla açık sistem (enjektör ve üçlü musluk gerektiren sistem) yerine kapalı yıkama sistemi (sürekli yıkama) tercih edilmelidir. 4.5.4. Basınç monitörizasyon sistemi yoluyla dekstroz içeren solüsyonlar veya parenteral beslenme sıvıları verilmemelidir. 4.5.5. Tek kullanımlık transdüserler, tekrar kullanılabilen transdüserlere tercih edilmelidir. 4.5.6. Tek kullanımlık veya tekrar kullanılabilen transdüserler 96 saatte bir değiģtirilmelidir. 4.5.7. Sistemin diğer bileģenleri (tüp, sürekli yıkama cihazı ve yıkama solüsyonu dahil) transdüser ile birlikte değiģtirilmelidir. 4.5.8. Basınç monitörizasyon sistemine üçlü musluk yerine bir diyafram aracılığı ile ulaģılıyor ise, diyafram sisteme giriģ öncesinde uygun bir antiseptik solüsyonla temizlenmelidir. 5. İLGİLİ DÖKÜMANLAR Damar içi kateter infeksiyonlarının önlenmesi kılavuzu-2005 Damar içi kateter değiģim süreleri planı (ENF-PL-01) Damar içi kateter uygulama planı (ENF-PL-02) El hijyeni prosedürü (YÖN-PR-14) KiĢisel koruyucu ekipman kullanımı talimatı (YÖN-TL-07)