SANTRAL VENÖZ KATETER İLİŞKİLİ ENFEKSİYONLARIN KONTROLÜ İÇİN YAPILAN ÇALIŞMALAR VE SONUÇLARI

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "SANTRAL VENÖZ KATETER İLİŞKİLİ ENFEKSİYONLARIN KONTROLÜ İÇİN YAPILAN ÇALIŞMALAR VE SONUÇLARI"

Deniz Yücel
8 yıl önce
İzleme sayısı:

1 SANTRAL VENÖZ KATETER İLİŞKİLİ ENFEKSİYONLARIN KONTROLÜ İÇİN YAPILAN ÇALIŞMALAR VE SONUÇLARI Yeliz Gökay 1, Rıza Aytaç Çetinkaya 2 1 Acıbadem Kocaeli Hastanesi, Enfeksiyon Kontrol Hemşiresi, Kocaeli 2 Derince Asker Hastanesi, Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı, Kocaeli GİRİŞ Hastanelerde, başta yoğun bakım birimleri olmak üzere değişik birimlerde, belirli amaçlarla (sıvılar, elektrolitler, kan ve kan ürünleri, ilaçlar, parenteral besinlerin verilmesi; total parenteral beslenme; tetkik amacıyla kan örneklerinin alınıp incelenmesi, hemodinamik izleme; hemodiyaliz uygulanması vb.) farklı tip kateterler damar içine uygulanmakta ve uzun süre kullanılabilmektedir (1,2). Hastane kökenli primer kan dolaşımı enfeksiyonlarının %85 inin kateterlere bağlı olduğu ve kateter ilişkili kan dolaşımı enfeksiyonu hızlarının hastane büyüklüğüne, servise ve kateterin tipine göre değişkenlik göstermekle birlikte 1990 lı yıllarda yapılmış çalışmalarda %2,5-6,5 arasında değiştiği bildirilmektedir. Mikroorganizmalar, intravasküler kateterlere kateter giriş yerinden, kateter birleşme yerinden, kontamine infüzyon sıvısından veya başka bir infeksiyon odağından hematojen yayılımla ulaşabilir (3). Tablo 1. Kateter tiplerine göre enfeksiyon sıklığı (3) Kateter tipi Enfeksiyon insidansı (%) Periferik venöz (IV) kateter 0,2-0,5 Kısa süreli SVK (santral venöz kateter) 3,8-12,0 Total parenteral beslenme kateterleri 7,0-1 Hickman, Bioviac kateteri 1,0-2,0 Multilümenli kateterler 12,8 Subclavian hemodiyaliz kateterleri 1-20,4 Arter kateterleri 4,2 Pulmoner arter kateterleri 3,6 GEREÇ VE YÖNTEM Bu araştırma ile özel bir hastanedeki belirli kliniklerde santral venöz kateterlerin takılması ve bakımı sırasında gelişebilen veya gelişebilecek enfeksiyonların önlenmesi için yapılan enfeksiyon kontrol çalışmalarını ve sonuçlarını değerlendirmek amacıyla yapılmıştır. Araştırma yılları arasında yoğun bakım üniteleri (genel, kardivasküler cerrahi) ve kliniklerde (yatan hasta katları, karma) gelişen santral venöz kateter ilişkili enfeksiyonlar değerlendirmeye alınmıştır. Verilerin toplanmasında Enfeksiyon Kontrol Komitesinin (EKK) sürveyans kayıtlarından yararlanılmıştır.

elektrolitler, kan ve kan ürünleri, ilaçlar, parenteral besinlerin verilmesi; total parenteral beslenme; tetkik amacıyla kan örneklerinin alınıp incelenmesi, hemodinamik izleme; hemodiyaliz

2 BULGULAR VE TARTIŞMA Bu çalışmada yılları arasında beş yıllık Santral Venöz Kullanım Oranı (SVK-KO) ve Santral Venöz Kateter İlişkili Enfeksiyon Hızı (SVK-EH), The National Healthcare Safety Network (NHSN) 2010' a göre kıyaslanmıştır yılında SVK-KO 0,13 ile %50 persentil; SVK-EH ise 5,34 ile %90 persentil idi yılı için hastanenin yeni açılmış olması, enfeksiyon kontrol önlemlerinin gözden geçirilmesi ve iyileştirmeye açık alan olarak yorumlandı (Tablo 1) yılında SVK-KO ile %75 persentil; SVK-EH ise 2,98 ile %90 persentil idi. SVK-KO 2007 ye göre %50 artış gözlenmekle birlikte, enfeksiyon kontrol önlemlerine rağmen SVK-EH %90 persentil ile uyumludur. Fakat enfeksiyon hızında 5,34 den 2,98 e yaklaşık %50 ye yakın gerileme olması açısından başarılı bulundu fakat iyileştirmeye açıktı yılında SVK-KO 0,30 ile %90 persentil; SVK-EH ise 2,04 ile %75- %90 persentil idi. SVK-KO 2008 e göre %50 den fazla artış gözlenmekle birlikte, enfeksiyon kontrol önlemlerine devam edilmesine rağmen SVK-EH %75- %90 persentile geriledi. İstatistiksel olarak başarılı gözükse de hedefler yakalanamadı ve iyileştirmeye açıktı. Bu dönemde iyileştirme açısından SVK önlem paketleri uygulanmaya başlandı. Alerji sorgusu, el yıkama, cilt antiseptiği olarak batikondan klorheksidin-alkol bileşimi disposable mendile geçilerek etki süresi beklendi. SVK takılması öncesi; steril eldiven-gömlek giyimi, bone-maske takılması, kateter bölgesinin steril örtüyle örtülmesi, steril teknik takibi, SVK lümenleri kapatılması, takılma şartları (acil-elektif), pansuman için kullanılan materyal ve pansuman tarihi kayıtları içeren SVK öncesi ve sonraki takiplerde kullanılmak üzere check-list oluşturuldu (Form 1). Eğitimler, el hijyeni, günlük SVK gereksinimi, kateter hub dezenfeksiyonu gözden geçirildi yılında SVK-KO 0,17 ile %75 persentil; SVK-EH ise ile %10 persentil idi. SVK-KO 2009 a göre SVK endikasyonu ve günlük kateter gereksinimlerine dikkat edilerek %50 azaltıldı, SVK-EH ise enfeksiyon tanı koyma basamakları kontrol edildikten sonra SVK uygulamaları yönünden çok başarılı bulundu. Enfeksiyon kontrol önlemleri sayesinde %10 persentil hedefine ulaşıldı yılında SVK-KO 0,16 ile %75 persentil; SVK-EH ise 1,44 ile %75 persentil idi. SVK-KO 2010 ile benzer olmasına rağmen, SVK-EH %75 persentil ile ciddi artış görüldü. SVK-EH incelendiğinde ilk 6 ay başarılı olmakla birlikte ikinci altı aylık dönemde Libya dan yaralı hasta gelmesi, hastalarda ülkelerinde acil şartlarda opere olmaları nedeniyle çoğunda enfeksiyon bulguları ve MDR- XDR enfeksiyonlarının sık görülmesi, hemşire başına düşen hasta sayısı ve iş yoğunluğu artması nedeniyle SVK-EH artış görüldü. SONUÇ 2009 yılında SVK-EH oranında artış görülmesi üzerine bir dizi önlem alınmış, SVK önlem paketlerinin kullanılmaya başlanması, oluşturulan formun hasta dosyalarında takip edilmeye başlanması, cilt antiseptiği olarak klorheksidin- alkol bileşimi içeren tek kullanımlık mendillerin kateter takılması ve bakımında kullanılması, SVK endikasyonu bittiğinde kateterin çıkarılması gibi uygulamalarla enfeksiyon insidansında önemli derecede düşme sağlanmıştır.

2007 yılı için hastanenin yeni açılmış olması, enfeksiyon kontrol önlemlerinin gözden geçirilmesi ve iyileştirmeye açık alan olarak yorumlandı (Tablo 1).

3 Tablo 1. NHSN 2010 Santral Katater İlişkili Enfeksiyon Hızı/Oranı (medikal/cerrahi) YIL SVK -ENFEKSİYON HIZI ORANI %10 %25 %50 %75 % SVK -ENFEKSİYON HIZI(5,34) ORANI(0,13) SVK -ENFEKSİYON HIZI(2,98) ORANI() SVK -ENFEKSİYON HIZI(2,04) ORANI(0,30) SVK -ENFEKSİYON HIZI() ORANI(0,17) SVK -ENFEKSİYON HIZI(1,44) ORANI(0,16) 5 8

-ENFEKSİYON HIZI ORANI %10 %25 %50 %75 %90 5 8 2007 SVK -ENFEKSİYON HIZI(5,34) ORANI(0,13) 5

4 Grafik 1. SVK İlişkili Enfeksiyon Hızı ve SVK Kullanım Oranı ÖNERİLER SVK endikasyon durumunda, eğitimli bir kişi tarafından uygulanmalı SVK takan kişi elini yıkamalı, steril eldiven kullanılmalı, bone, maske, steril önlük kullanılmalı Kaketer giriş bölgesi steril örtü ile kapatılmalı Kateter yeri seçiminde mekanik ve infeksiyöz komplikasyon riski dikkate alınmalı, alt ekstremiteler yerine uygun bölge tercih edilmeli Kateter takılmadan önce uygulama alanı klorheksidin-alkol bileşimi içeren tek kullanımlık mendiller kullanılarak silinmeli Kateter takılması sonrasında kateter bölgesi günlük olarak her şifte düzenli olarak kontrol edilmeli, kateter giriş bölgesi gözlenebilecek pansuman örtüleri tercih edimeli Kateter giriş bölgesi mümkün olduğunca az manuple edilmeli, bu nedenle pansuman hergün değiştirilmemeli Kateter pansumanında kirlenme varsa (akıntı, kanama, hastanın terlemesi sonucu kateter pansumanı kirlenmiş ve açılmış ise) şeffaf örtü veya pansuman değiştirilmeli

steril önlük kullanılmalı Kaketer giriş bölgesi steril örtü ile kapatılmalı Kateter yeri seçiminde mekanik ve infeksiyöz komplikasyon riski dikkate alınmalı, alt ekstremiteler yerine uygun bölge

5 Santral kateter pansumanlarında gazlı bez kullanılıyorsa en geç 2 günde 1, şeffaf örtü kullanılıyorsa en geç 7 günde 1 pansuman değiştirilmeli Lokal enfeksiyon bulgusu (kızarıklık, ısı artışı, ağrı, eksuda) varsa kateter hemen çıkarılmalı Ayrıca hastada sistemik enfeksiyon bulguları (ateş, üşüme, titreme ve bakteremi) takip edilmeli Kateter ileri ve geri hareket ettirilmemeli, SVK yıkamak için serum fizyolojik kullanılmalı, kateterin tıkanmaması için 100 ml serum fizyolojik içine 1 ml heparin eklenerek 10 ml puşe yapılmalı SVK enfeksiyonlarını önlemek için önleme paketleri ve formlar hazırlanarak hastaların takibi yapılmalı Kateterizasyon endikasyonu ortadan kalktığında kateter en kısa zamanda sonlandırılmalı Form 1. Santral Kateter Takmada Enfeksiyon Kontrol Formu (4) Santral Kateter Takmada Enfeksiyon Kontrol Formu Tarih: Ünite: Kateter çeşidi Diyaliz Santral venöz Pulmoner arter Diğer Lümel sayısı Takılma yeri Subclavian: sağ sol Femoral: sağ sol Juguler: sağ sol Kol üstü: sağ sol Takılma şekli elektif acil Kateteri takan: Asiste eden: Evet Hayır Hayır ise sebebi Hastanın allerjisi sorgulandı mı? Eller yıkandı mı? Cilt antisepsisi yapıldı mı? Hangi antiseptik kullanıldı? Povidon iyot Klorheksidin Antiseptiğin etki süresi ve kuruması beklendi mi? Steril eldiven giyildi mi? Steril gömlek giyildi mi? Maske takıldı mı? Hastanın üzeri steril örtü ile örtüldü mü? Kateter takılırken steril teknik kullanıldı mı? Kateter lümenleri kapatıldı mı? Pansuman yapılırken steril teknik kullanıldı mı? Pansuman hangi materyal ile yapıldı? Şeffaf örtü Steril gazlı bez Klorheksidin emdirilmiş şeffaf örtü

serum fizyolojik kullanılmalı, kateterin tıkanmaması için 100 ml serum fizyolojik içine 1 ml heparin eklenerek 10 ml puşe yapılmalı SVK enfeksiyonlarını önlemek için önleme paketleri ve formlar

6 Pansuman ve kateter takılış tarihi yazıldı mı? Anahtar Kelimeler: MDR: Multi Drug Resistant, NHSN: The National Healthcare Safety Network, SVK-EH: Santral Venöz Kateter Enfeksiyon Hızı, SVK-KO: Santral Venöz Kateter Kullanım Oranı, XDR: Extensively Drug Resistant KAYNAKLAR 1. Henderson DK.İnfections due to percutaneous intravasküler devies. IN: Mandell GL, Bennett JE, Dolin R (eds). Principles and Practice of İnfectious Diseases. 5 th ed. Philadelphia:Churchill-Livingstone Inc.2000: Bradley SF, Kaufman CA. Infections associated with vascular catheters. In: Rippe JM, Irwin RS, Fink MP, Cera FB (eds). Intensive Care Medicine. 3rd ed. Boston: Little, Brown and Company, 1996: Doğanay M, Ünal S. (2003). Hastane İnfeksiyonları Derneği Yayını No:1 Hastane İnfeksiyonları, Ankara, Bilimsel Tıp yayınevi, Acıbadem Sağlık Grubu internet: asgnet/ kalite sistemi/ dökümanlar/ Vasküler kateter enfeksiyonlarından korunma talimatı

Extensively Drug Resistant KAYNAKLAR 1. Henderson DK.İnfections due to percutaneous intravasküler devies. IN: Mandell GL, Bennett JE, Dolin R (eds). Principles and Practice of İnfectious Diseases.

Benzer belgeler

ÖNLEME PROSEDÜRÜ. Revizyon Tarihi: 00 Yayın Tarihi:05.09.2011

ÖNLEME PROSEDÜRÜ. Revizyon Tarihi: 00 Yayın Tarihi:05.09.2011 1. AMAÇ: Damar içi kateterler ve parenteral solusyonların uygulanması ile ilişkili enfeksiyonların gelişiminin önlenmesi ve kontrolü ile ilgili sağlık çalışanlarının eğitimi için gerekli kontrol önlemlerini