TÜRKİYE CUMHURİYET MERKEZ BANKASI Ankara Sanayi Odası Sunumu Durmuş YILMAZ Başkan 25 Mart 211 1
Sunum Planı I. Küresel Görünüm II. Türkiye Ekonomisindeki Son Gelişmeler III. Enflasyon Gelişmeleri IV. Para Politikası 2
I. Küresel Görünüm 3
Risk Göstergeleri Bazı Avrupa ülkelerinde yaşanan kamu maliyesine ilişkin sorunlar nedeniyle bozulan küresel risk iştahının, aradan geçen zaman zarfında daha olumlu bir görünüm izlediği görülmektedir. Türkiye nin risk primi, 29 yılından bu yana benzer kredi notuna sahip olan ülkelerin altında seyretmektedir. 8 6 Aşırı İyimserlik Global Risk İştahı Endeksi 7. 6. BB+ Notuna Sahip Ülkelerin CDS Oranları BB+ notuna sahip ülkelerin ortalaması 4 5. 2 4. 3. -2-4 -6 Panik Finansal çalkantının zirve dönemi 2. 1. Türkiye -8 27 28 29 21 211 Kaynak: Credit Suisse, TCMB. 1.6 5.6 9.6 1.7 5.7 9.7 Kaynak: Bloomberg, TCMB 1.8 5.8 9.8 1.9 5.9 9.9 1.1 5.1 9.1 1.11 4
Küresel Büyüme Finansal göstergelerde ve iktisadi faaliyette gözlenen toparlanmaya rağmen, küresel ekonomiye ilişkin belirsizlikler henüz ortadan kalkmamıştır. 2. 15. 1. Sanayi Üretimi Endeksi (Yıllık yüzde değişim) Gelişmekte Olan Ülkeler 5 45 ABD Fabrika Siparişler Mal Siparişleri (Milyar ABD doları) 14 13 12 5. 4 11. -5. 35 1-1. -15. Gelişmiş Ülkeler 3 Euro Bölgesi Yeni Mal Siparişleri (sağ eksen) 9 8-2. 25 7 21 22 23 24 25 26 27 28 29 21 211 21 22 23 24 25 26 27 28 29 21 Kaynak: Bloomberg, TCMB Kaynak: Bloomberg, TCMB 5
İstihdam Gelişmeleri Gelişmiş ülkelerin emek piyasalarındaki olumsuz görünüm devam etmektedir. Türkiye de ise istihdam koşullarının daha olumlu bir görünüm sergilediği ancak işsizlik oranlarının halen yüksek seviyelerde bulunduğu gözlenmektedir. 22 2 Türkiye, ABD ve Euro Bölgesinde İşsizlik Oranı (Mart 28 = 1) ABD 18 16 Euro Bölgesi 14 12 1 Türkiye 8 25 26 27 28 29 21 211 Kaynak: Bloomberg, TÜİK, TCMB 6
Küresel Enflasyon Artan emtia fiyatlarına ve parasal genişleme sürecinin gecikmeli etkilerine bağlı olarak küresel enflasyon riski devam etmektedir. 1 Tüketici Fiyatları Endeksi (Yıllık yüzde değişim) 15 Üretici Fiyatları Endeksi (Yıllık yüzde değişim) 8 Gelişmekte Olan Ülkeler 1 Gelişmekte Olan Ülkeler 6 5 4 Gelişmiş Ülkeler 2-5 Gelişmiş Ülkeler -2-1 1-6 7-6 1-7 7-7 1-8 7-8 1-9 7-9 1-1 7-1 1-6 7-6 1-7 7-7 1-8 7-8 1-9 7-9 1-1 7-1 Kaynak: Bloomberg, TCMB Kaynak: Bloomberg, TCMB 7
II. Türkiye Ekonomisindeki Son Gelişmeler 8
GSYİH Kriz Öncesi Seviyesinin Üzerinde Son dönemde iktisadi faaliyete dair açıklanan veriler Enflasyon Raporu nda sunduğumuz görünümle büyük ölçüde uyumlu gerçekleşmiştir. 21 yılı büyüme hızının Orta Vadeli Program hedefinin oldukça üzerinde gerçekleşmesi beklenmektedir. 15 1 Mevsimsellikten Arındırılmış GSYİH (28 1.Ç=1) 1. 11.4 12 11 Talep Unsurlarındaki Eğilim (Mevsimsellikten arındırılmış, 28 1.Ç=1) 95 1 Nihai Yurt İçi Talep 9 9 85 87.2 8 8 7 75 6 İthalat 7 5 İhracat 65 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 23 24 25 26 27 28 29 21 22 23 24 25 26 27 28 29 21 Kaynak: TÜİK, TCMB Kaynak: TÜİK, TCMB 9
Üretim Göstergeleri Yukarı Yönlü Sanayi üretim endeksinde 21 yılının son çeyreğinde yüksek oranlı artışlar gözlenmiştir. Endekste Ocak ayında daha ılımlı bir artış yaşandığı görülmektedir. 11 Sanayi Üretim Endeksi (Mart 28=1) 9 Kapasite Kullanım Oranı 15 15.3 85 1 1. 8 78.2 76.1 95 75 9 7 85 65 8 79.6 75 25 26 27 28 29 21 211 6 6.7 55 27 28 29 21 211 Kaynak: TÜİK, TCMB Kaynak: TCMB 1
Sipariş Eğilimleri Üretim ve sipariş beklentileri 211 yılının ilk çeyreğinde, bir önceki çeyreğe göre iktisadi faaliyette daha ılımlı bir büyüme yaşanacağına işaret etmektedir. 5. Gelecek Üç Aya Yönelik Sipariş Beklentileri 5. Gelecek Üç Aya Yönelik Üretim Hacmi Beklentileri 4. İhracat Siparişleri 4. 3. 3. 2. 2. 1. 1... -1. -2. İç Piyasa Siparişleri -1. -2. -3. -3. 3/7 6/7 9/7 12/7 3/8 6/8 9/8 12/8 3/9 6/9 9/9 12/9 3/1 6/1 9/1 12/1 4-7 7-7 1-7 1-8 4-8 7-8 1-8 1-9 4-9 7-9 1-9 1-1 4-1 7-1 1-1 1-11 Kaynak: İktisadi Yönelim Anketi, TCMB Kaynak: İktisadi Yönelim Anketi, TCMB 11
Tüketim Talebi Tüketim talebi göstergeleri de iç sipariş beklentilerinin ortaya koyduğu tabloyu teyit etmektedir. 3 25 Tüketici Kredileri ve Tüketim Harcamaları (Çeyreklik yüzde değişim) Tüketim Harcamaları* (sağ eksen) 2 15 7 6 Otomobil Satışları ve Taşıt Kredileri (Aylık yüzde değişim) Otomobil Satışları (bin) 12 2 15 Tüketici Kredileri 1 5 4 7 1 5 3 2 5 2-3 -5 1 Taşıt Kredileri (sağ eksen) -5-1 -8 6-6 12-6 6-7 12-7 6-8 12-8 6-9 12-9 6-1 12-1 1-7 5-7 9-7 1-8 5-8 9-8 1-9 5-9 9-9 1-1 5-1 9-1 1-11 * Mevsimsellikten arındırılmış. Konut, Su, Elektrik, Gaz ve Diğer Yakıtlar Mobilya, Ev Aletleri ve Ev Bakim Hizmetleri, Ulaştırma ve Haberleşme, Eğlence ve Kültür Kaynak: TÜİK, TCMB Kaynak: TÜİK, TCMB 12
Yatırım Talebi Yatırım harcamalarında gözlenen hızlı artış 211 yılının ilk çeyreğinde de devam etmektedir. 15 1 Yatırım Harcamaları (Mevsimsellikten arındırılmış, 28 1.Ç=1) 1. 2 1 Sabit Sermaye Yatırım Harcama Beklentisi 95 9 89.9 85-1 8-2 75-3 7 65 6 65.2 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 25 26 27 28 29 21-4 -5 1-7 4-7 7-7 1-7 1-8 4-8 7-8 1-8 1-9 4-9 7-9 1-9 1-1 4-1 7-1 1-1 1-11 Kaynak: TÜİK, TCMB Kaynak: TCMB 13
Beklentiler 21 yılının son çeyreğinde reel sektör ve tüketici güveninde süregelen iyileşme, iç talepteki artışı desteklemektedir. Reel Sektör ve Tüketici Güven Endeksleri Öncü Göstergeler ve Sanayi Üretim Endeksi* 13 12 11 Reel Sektör Güven Endeksi 22 2 Öncü Göstergeler (sağ eksen) 14 13 1 18 12 9 8 16 11 7 6 5 Tüketici Güven Endeksi 14 Sanayi Üretim Endeksi 1 4 27 28 29 21 211 Kaynak: TCMB 12 27 28 29 21 211 * Mevsimsellikten arındırılmış Kaynak: TÜİK, TCMB 9 14
Dış Ticaret Gelişmeleri Dış talep yakın dönemde bir miktar hızlanmakla birlikte, göreli olarak zayıf seyrini korumaktadır. 25 Nominal İthalat ve İhracat (Mevsimsellikten Arındırılmış, milyar ABD doları) 8 İhracat (Yıllık yüzde değişim) 2 İthalat (enerji hariç) İthalat 6 Ort. %39 4 Ort. %9 15 2 1 5 İhracat (altın hariç) -2-4 Ort. %-26 Öncü Göstergeler -6 1-3 7-3 1-4 7-4 1-5 7-5 1-6 7-6 1-7 7-7 1-8 7-8 1-9 7-9 1-1 7-1 1-11 1-8 4-8 7-8 1-8 1-9 4-9 7-9 1-9 1-1 4-1 7-1 1-1 1-11 Kaynak: TUİK, TCMB Kaynak: DTM, TUİK, TCMB 15
İstihdam Koşullarında İyileşme İstihdam koşullarındaki iyileşme sürmektedir. 21 yılının üçüncü çeyreğinde tarım dışı istihdamda yaşanan duraksamanın geçici olduğu ve yılın son çeyreğinde tarım dışı istihdam artışının tekrar başladığı görülmektedir. 2 İşsizlik Oranları* (Yüzde) 17.5 Tarım Dışı İstihdam* (Milyon kişi) 18 16 Tarım Dışı İşsizlik Oranı 17. 14 16.5 12 1 İşsizlik Oranı 16. 8 15.5 1.7 7.7 1.8 7.8 1.9 7.9 1.1 7.1 1.7 7.7 1.8 7.8 1.9 7.9 1.1 7.1 *Mevsimsellikten Arındırılmış Kaynak: TÜİK, TCMB *Mevsimsellikten Arındırılmış Kaynak: TÜİK, TCMB 16
Sektörel İstihdam Nitekim inşaat ve sanayi istihdamı, üretim gelişmelerine paralel olarak son çeyrekte belirgin bir artış kaydetmiştir. 1.6 İnşaat ve Sanayi Sektörlerinde İstihdam* (Milyon kişi) 4.7 11.1 Hizmetler Sektöründe İstihdam* (Milyon kişi) 4.6 1.5 Sanayi (sağ eksen) 4.5 4.4 1.9 1.4 4.3 1.7 4.2 1.3 4.1 1.5 4. 1.2 İnşaat 3.9 3.8 1.3 1.1 3.7 1.1 1-7 4-7 7-7 1-7 1-8 4-8 7-8 1-8 1-9 4-9 7-9 1-9 1-1 4-1 7-1 1-1 1.7 4.7 7.7 1.7 1.8 4.8 7.8 1.8 1.9 4.9 7.9 1.9 1.1 4.1 7.1 1.1 * Mevsimsellikten arındırılmış Kaynak: TÜİK, TCMB * Mevsimsellikten arındırılmış aynak: TÜİK, TCMB 17
Kayıtlı İstihdam Ücretli ve yevmiyeli çalışanlar içinde kayıtlı istihdamın oranı artmaya devam ederken, kayıt dışı istihdam yatay bir seyir izlemektedir. Kayıtlı ve Kayıt Dışı İstihdam (Ücretli ve yevmiyeli çalışanlar, milyon kişi) 4. 11. 3.8 3.5 3.3 3. Kayıtlı İstihdam (sağ eksen) 1.5 1. 9.5 9. 8.5 2.8 Kayıt Dışı İstihdam 8. 2.5 1-6 4-7 1-7 4-8 1-8 4-9 1-9 4-1 1-1 7.5 * Mevsimsellikten arındırılmış Kaynak: TÜİK, TCMB 18
İşgücü Piyasası Öncü göstergeler sanayi sektöründeki istihdamın, üretim gelişmelerine paralel olarak artmaya devam ettiğine işaret etmektedir. İmalat Sanayi İstihdamı* ve PMI İstihdam Göstergesi 4 6 2 PMI (sağ eksen) 55 5-2 45-4 İmalat Sanayi İstihdamı 4-6 35-8 1-7 7-7 1-8 7-8 1-9 7-9 1-1 7-1 1-11 3 * Mevsimsellikten arındırılmış çeyreklik değişim Kaynak: TÜİK, Markit, TCMB 19
İşgücü Piyasasına İlişkin Göstergeler 1 İş Bulma Olanakları (Mevsimsellikten arındırılmış) 4 Açık İş Oranı* (Mevsimsellikten arındırılmış, yüzde) 95 35 9 3 85 25 8 2 75 15 7 1 65 5 6 1-6 6-6 11-6 4-7 9-7 2-8 7-8 12-8 5-9 1-9 3-1 8-1 1-11 1-5 6-5 11-5 4-6 9-6 2-7 7-7 12-7 5-8 1-8 3-9 8-9 1-1 6-1 11-1 Kaynak: iktisadi Yönelim Anketi, TCMB *İ KUR da kayıtlı Açıkİşlerin (Özel)İ KUR a iş aramak için başvuran işsizlere oranı 12 11 1 Kariyer.net Yeni İş İlanları (Mevsimsellikten arındırılmış, bin kişi) 6 5 İşsizlik Sigortasına Yapılan Başvurular (Mevsimsellikten arındırılmış, bin kişi) 9 8 4 7 6 3 5 2 4 3 1 12-6 4-7 8-7 12-7 4-8 8-8 12-8 4-9 8-9 12-9 4-1 8-1 12-1 1-5 6-5 11-5 4-6 9-6 2-7 7-7 12-7 5-8 1-8 3-9 8-9 1-1 6-1 11-1 Kaynak: Kariyer.net, TCMB Kaynak: TÜİK, TCMB 2
Kredi Hacmi Kredi hacmindeki genişleme ekonominin büyüklüğüne kıyasla kriz öncesi seviyelerinin üzerinde seyretmektedir. 14 Kredi Hacmindeki Değişimin GSYİH ye Oranı* (Bir önceki yılın aynı dönemine göre değişim) 5 Kredi Hacminde Değişim* (Geçen yılın aynı dönemine göre yüzde değişim) 12 4 1 8 3 6 2 4 1 2-2 27 28 29 21 211 * Kur etkisinden arındırılmış Kaynak: TÜİK, TCMB -1 1-7 7-7 1-8 7-8 1-9 7-9 1-1 7-1 1-11 * Kur etkisinden arındırılmış Kaynak: TCMB 21
Kredi Hacmi Yeni açılan kredi miktarında geçmiş yıllar ortalamasına kıyasla ortaya çıkan yukarı yönlü sapma, alınan tedbirler neticesinde azalma eğilimine girmiştir. 6 5 4 Önceki beş yıl ortalaması Son Dönem Fark Kredi Hacminde Aylık Değişim* (Yıllıklandırılmış yüzde) 3 2 1-1 -2 Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Ocak ubat * Kur etkisinden arındırılmış Kaynak: TÜİK, TCMB 22
Kredi Faizleri Kredi faizlerinde belirgin bir değişiklik gözlenmemektedir. Bu durum, para politikasına ilişkin alınan son kararların daha ziyade likidite kanalı üzerinden etkili olduğuna ve BBDK nın yeni düzenlemeleri doğrultusunda bankaların kredi standartlarını sıkılaştırmaya başladıklarına işaret etmektedir. 3 Kredi Faiz Oranları (Yüzde) 25 Bireysel Kredi 2 15 1 Ticari Kredi 5 1-8 7-8 1-9 7-9 1-1 7-1 1-11 Kaynak: TCMB 23
Ticari Faaliyetler İktisadi faaliyetteki toparlanmaya paralel olarak karşılıksız çıkan çek adeti gerilemekte, tahsili gecikmiş krediler azalmakta, açılan şirket sayısı artmaya devam etmektedir. 12. Karşılıksız Çıkan Çek Adedinin Takas Odasına İbraz Edilen Toplam Çek Adedine Oranı (Yüzde) 25 Açılan irket Sayısı ve GSYİH İmalat Sanayi (Bir önceki yılın aynı çeyreğine göre yüzde değişim) 75 1. 3 Aylık Hareketli Ortalama 2 15 1 Açılan irket Sayısı (sağ eksen) 6 45 3 8. 5 15-5 -15 6. -1-3 4. -15-2 -25 İmalat Sanayi Katma Değer -45-6 -75 2. -3-9 1-5 4-5 7-5 1-5 1-6 4-6 7-6 1-6 1-7 4-7 7-7 1-7 1-8 4-8 7-8 1-8 1-9 4-9 7-9 1-9 1-1 4-1 7-1 1-1 1-11 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 25 26 27 28 29 21 29 21-II 21-III 21-IV 211 ubat 7.66 3.87 3.63 3.94 2.58 Yüzde Değişim 9-III 9-IV 1-I 1-II 1-III 1-IV İmalat Sanayi -4.5 12.8 21.2 15.2 8.7 Açılan irket -2.8 3.5 45.1 29.1 1.7.5 Kaynak: BTOM, TCMB Kaynak: TOBB, TÜİK, TCMB 24
Döviz Kuru Gelişmeleri Son dönemde Türk lirası ile diğer gelişmekte olan ülkelerin para birimlerinin değerleri arasında bir farklılaşma yaşanmıştır. 1.15 ABD Dolarının, Türk Lirası ve Diğer Gelişmekte olan Ülkelerin Para Birimleri Cinsinden Değeri (4 Ocak 21=1) Türk Lirası 1.1 1.5 1..95.9 *Brezilya, ili, Çek Cumhuriyeti, Macaristan, Meksika, Polonya, G.Afrika, Endonezya, G.Kore, Kolombiya. Kaynak: Bloomberg, TCMB Gelişmekte olan Ülkeler Ortalaması* 1-1 3-1 5-1 7-1 9-1 11-1 1-11 3-11 25
Reel Kur Gelişmeleri Türk lirasının gelişmekte olan ülkelerin para birimleri karşısındaki değeri, enflasyon etkisinden arındırıldığında dönem ortalamasının altında bir seyir izlemektedir. 13 Reel Efektif Kur (Gelişmekte olan ülkelere göre, TÜFE bazlı, 23=1) 12 Dönem Ortalaması 11 1 9 8 24 25 26 27 28 29 21 211 Kaynak: TCMB 26
Sermaye Akımları Küresel krizden bu yana diğer gelişmekte olan ülkelerde olduğu gibi Türkiye de de sermaye akımlarının kompozisyonunun değiştiği, doğrudan sermaye yatırımlarının payının azalırken, portföy yatırımlarının payının arttığı gözlenmektedir. 5 4 3 Ödemeler Dengesi Alt Kalemleri (12 aylık birikimli toplam, milyar ABD Doları) Doğrudan Yatırımlar Portföy Yatırımları + Mevduat 2 1-1 -2 Özel Sektör Kredileri* -3 1-7 4-7 7-7 1-7 1-8 4-8 7-8 1-8 1-9 4-9 7-9 1-9 1-1 4-1 7-1 1-1 1-11 * 32 sayılı karada yapılan değisikliğin etkisinden arındırılmıs Kaynak: TCMB 27
Cari Açık Gelişmeleri Alınan tedbirler, son dönemde cari açıkta meydana gelen artışın önceden öngörülmüş olması ile ilişkilidir. 8 6 Cari İşlemler Dengesi (GSYİH ye oranı, yüzde) Enerji Hariç Cari İşlemler Dengesi 4 2-2 Cari İşlemler Dengesi -4-6 -8 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 11 Kaynak: TÜİK, TCMB 28
Cari Açık Gelişmeleri Mevsimsellikten arındırılmış cari açık ve dış ticaret açığı verilerinde bir düzelme görülmektedir. Alınan tedbirlerin dengeleyici etkilerinin yılın ikinci çeyreğinden itibaren belirginlik kazanacağı tahmin edilmektedir. -1 Enerji Hariç Dış Ticaret Açığı ve Cari İşlemler Dengesi (Mevsimsellikten arındırılmış, milyar ABD doları) Dış Ticaret Dengesi (Enerji Hariç) -2-3 -4-5 Cari İşlemler Dengesi -6-7 26 27 28 29 21 211 Kaynak: TÜİK, TCMB 29
Kamu Maliyesi İktisadi faaliyetteki güçlü toparlanma ile sağlanan ek gelir artışının bir bölümünün kamu borcunun azaltılmasında kullanılması, mali disiplinin süreceğine ilişkin beklentileri olumlu yönde etkilemiştir. 4 Merkezi Yönetim Vergi Gelirleri ve Faiz Dışı Harcamalar (Yıllık yüzde değişim) Hazine Nakit Dengesi (GSYİH ye oranı, yüzde) 35 3 Faiz dışı Harcamalar Vergi Gelirleri -1 25-2 2 15-3 1 5-4 -5-5 -1 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4-6 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4* 27 28 29 21 25 26 27 28 29 21 Kaynak: Maliye Bakanlığı, TCMB *Tahmin Kaynak: Hazine Müsteşarlığı, TÜİK, TCMB 3
Kamu Maliyesi Bütçe açığının GSYİH ye oranının 211 yılı içinde Maastricht kriterinin altına gerileyeceği, kamu borç stoku oranındaki azalışın 211-213 döneminde devam edeceği öngörülmektedir. 13 Merkezi Yönetim Bütçe Açığı (GSYİH ye oranı, yüzde) 8 AB Tanımlı Kamu Borcu (GSYİH ye oranı, yüzde) 12 11.9 11.5 73.7 11 1 9 8 7 6 5 4 3 2 1 8.8 5.2 1.1 Maastricht Kriteri: %3.6 1.6 1.8 5.5 4. Orta Vadeli Program 2.8 2.4 1.6 7 6 5 4 3 67.4 59.2 52.3 46.1 Maastricht Kriteri: %6 39.4 39.5 45.5 Orta Vadeli Program 42.3 4.6 38.8 36.8 2 21 22 23 24 25 26 27 * Tahmin ** Orta Vadeli Program (21-213) Hedefleri Kaynak: Maliye Bakanlığı, Orta Vadeli Program 28 29 21* 211** 212** 213** 22 23 24 25 26 27 * Tahmin ** Orta Vadeli Program (21-213) Hedefleri Kaynak: Hazine Müsteşarlığı, TCMB 28 29 21* 211** 212** 213** 31
III. Enflasyon Gelişmeleri 32
Enflasyon Gelişmeleri Enerji ve gıda fiyatlarında yaşanan arz yönlü şoklara rağmen, fiyatlama davranışlarında bir bozulma gözlenmemekte, çekirdek enflasyon göstergeleri orta vadeli hedeflerle uyumlu düzeyini korumaktadır. 14 Enflasyon ve Beklentiler (Yüzde) 12 1 8 Enflasyon Beklentileri (24 ay sonrası) TÜFE 6 4 2 I Endeksi 6-8 12-8 6-9 12-9 6-1 12-1 Kaynak: TÜİK, TCMB 33
Enflasyon Gelişmeleri Hizmet enflasyonunun düşük seyrini korumaktadır. İthalat fiyatlarındaki artışın etkisiyle temel mallar fiyatları enflasyonunda bir miktar yükseliş yaşanmıştır. 2 Mal ve Hizmetler Enflasyonu (Yüzde) 15 Hizmetler 1 5-5 24 25 26 27 28 29 21 211 Kaynak: TÜİK, TCMB Temel Mallar 34
Enflasyon Gelişmeleri Uluslararası gıda fiyatlarındaki artış eğilimine paralel olarak işlenmiş gıda enflasyonunun önümüzdeki dönemde kademeli olarak yükseleceği tahmin edilmektedir. 35 Gıda Fiyatları Enflasyonu (Yüzde) 2 3 İşlenmemiş Gıda 25 Gıda 15 Gıda 2 15 1 1 4.5 5 5-5 İşlenmiş Gıda 11-9 2-1 5-1 8-1 11-1 2-11 Gıda Dışı 11-8 5-9 11-9 5-1 11-1 4.1 Kaynak: TUİK, TCMB Kaynak: TUİK, TCMB 35
IV. Para Politikası 36
Yeni Politika Araçlarına Duyulan İhtiyaç 29 yılı ortasında iktisadi faaliyette başlayan hızlı toparlanmanın, 211 yılında iç ve dış talep açısından daha dengeli bir seyir izlemesi, finansal istikrar çerçevesinde önem taşımaktadır. Merkez Bankası nın Kasım ayından bu yana aldığı tedbirler özellikle ithalattaki yavaşlamayla toplam talebin bileşimini dengeleyerek makro finansal riskleri azaltmayı amaçlamaktadır. Bunun yanı sıra, alınan parasal sıkılaştırma kararları enflasyon üzerindeki iç talep kaynaklı baskıları sınırlayacaktır. 37
Politika Araçlarının Çeşitlendirilmesi İçinde bulunduğumuz konjonktürde, sadece politika faizi ile hem fiyat istikrarını hem de finansal istikrarı birlikte sağlamak mümkün görülmemektedir. Çözüm: Faiz dışı araçların, ilgili tüm kamu otoriteleri ile birlikte eşgüdüm içinde kullanılması Araçlar: 1. Zorunlu karşılık oranları 2. Merkez Bankasının likidite yönetimi 3. Sermaye karşılık oranları 4. Likidite yeterlilik oranları 5. Vergiler 6. Faiz dışı harcamalar 38
Para Politikası Uygulamalarındaki Aşamalar 1.Aşama: Tam Likidite Desteği (Lehman Brothers ın iflas etmesinin ardından, Eylül 28) 2.Aşama: Çıkış Stratejisi (Nisan 21) 3.Aşama: Yeni Politika Bileşimi (Kasım 21 ve Sonrası) 39
Finansal İstikrar: Hedefler 1. Borçluluk oranları: Daha çok özkaynak kullanımı, daha basiretli borçlanma 2. Borçlanma vadeleri: Yurt içi ve yurt dışı borçlanma ile mevduatın vadesinin uzatılması 3. Döviz pozisyonları: Kamu ve özel sektörün döviz pozisyonunun güçlendirilmesi 4. Risk yönetim süreçleri ve yöntemi: Risk bilincinin ve farkındalığının artırılması, Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası gibi araçlarla kur riski yönetiminin daha etkin sağlanması 4
Politika Faizi ve Zorunlu Karşılık Oranları Düşük düzeyde bir politika faizi, geniş bir faiz koridoru ve yüksek düzeyde zorunlu karşılık oranlarından oluşan politika bileşiminin sıkılaştırıcı yöndeki etkileri izlenecek ve gerekli görüldüğü takdirde aynı doğrultuda ilave tedbirler alınabilecektir. 25 Politika Faizi ve Faiz Koridoru (Yüzde) 16 Zorunlu Karşılık Oranları (Yüzde) Vadesiz 2 Geniş Faiz Koridoru 14 12 1 Aya kadar 1-3 Ay arası 15 1 Zorunlu Karşılıklara Faiz Ödenmesine Son Verilmesi 3-6 Ay arası 1 8 5 Politika Faizi 6 4 6-12 ay arası 1 yıldan uzun 1-8 5-8 9-8 1-9 5-9 9-9 1-1 5-1 9-1 1-11 Kaynak: TCMB 2 7-9 1-9 1-1 4-1 7-1 1-1 1-11 4-11 Kaynak: TCMB 41
Alınan Diğer Önlemler 1. Mali disiplin 2. Dövize endeksli kredi verilmemesi 3. Yurt içi Türk Lirası Tahvil ihracına izin verilmesi 4. Kredi/Değer oranının sınırlandırılması 5. Bazı tüketici kredilerinin kullanılmasında vergi artışı yapılması 6. Kredi kartlarında asgari ödeme oranlarının artırılması 42
Fiyat İstikrarı Enerji ve diğer emtia fiyat artışlarının sonucunda yıl sonunda enflasyonun yüzde 5,5 lik hedefin bir miktar üzerinde gerçekleşmesi beklenmektedir. Enflasyon ve Çıktı Açığı Tahminleri Tahmin Aralığı* Belirsizlik Aralığı Yılsonu Enflasyon Hedefleri Çıktı Açığı 12 1 Kontrol Ufku 8 6 4 Yüzde 2-2 -4-6 -8-1 Ara-9 Mar-1 Haz-1 Eyl-1 Ara-1 Mar-11 Haz-11 Eyl-11 Ara-11 Mar-12 Haz-12 Eyl-12 Ara-12 Mar-13 Haz-13 Eyl-13 Ara-13 Kaynak: TCMB 43
TÜRKİYE CUMHURİYET MERKEZ BANKASI Ankara Sanayi Odası Sunumu Durmuş YILMAZ Başkan 25 Mart 211 44