Ölüm Kaydı Bildirim Sistemi

Ölüm Kaydı Bildirim Sistemi Öğrenim Hedefleri Bu dersin sonunda aile hekiminin; Birinci basamakta Ölüm Kaydı bildirimlerinin güncellenmesinin amacını, Ölüm Kaydı Bildirim sisteminde dikkat edilmesi gereken hususları, ASM lere yapılabilecek bu tür başvurularda, elektronik ortamda Ölüm Kaydı Bildirim Sistemi işlemlerini bilmesini ve uygulamasını bekliyoruz. Özet Ölüm belgeleri, ölüm nedenlerine odaklanan epidemiyolojik çalışmaların temelini oluştururlar. Ölüm belgeleri, mesai saati içerisinde, belediye tabibi tarafından, yoksa toplum sağlığı merkezi hekimi, yoksa aile hekimi tarafından doldurulur. Mesai saati dışında ise; birleşik nöbet sistemi uygulanır ve nöbetçi hekim ( Müstakil şoförlü araç sağlanır) tarafından doldurulur. Ölümün belgelenmesi, hekim tarafından ICD-10 kodlamaları ile standart bir elektronik form kullanılarak yapılır. Halk sağlığı müdürlüğünde ölüm belgelerinin kalitesinin kontrolü yapılır. Bu belgeler 24 saat içerisinde elektronik imza ile onaylanır ve Mernis te kaydının kesinleşmesi ve sağlık bilgi sistemlerinde sağlık kayıtları kullanıma kapatılır. Ölüm nedenlerinin belgelenmesinin amacı (1,2) Ölüm verileri, tüm ülkelerde düzenli ve yaygın olarak toplanmaktadır. Bu nedenle Ulusal ve Uluslararası düzeyde sağlık durumunu karşılaştırmak ve ölçmek için kullanılan en önemli göstergedir. Ölüm belgeleri, ölüm nedenlerine odaklanan epidemiyolojik çalışmaların temelini oluştururlar ve hastalık etyolojisi ve tanı tekniklerinin değerlendirilmesindeki araştırmalar için temel verilerdir. Bu veriler ile elde edilen ölüm istatistikleri, ölüme yol 1

açan olaylar zincirini başlatan durum / hastalık gibi esas nedenin erkenden kontrol edilmesini de sağlar. Ölüm belgeleri kimler tarafından düzenlenir? o Mesai saati içerisinde; Ölüm belgesi belediye tabibi tarafından, yoksa toplum sağlığı merkezi hekimi, yoksa aile hekimi tarafından doldurulur. o Mesai saati dışında ise; Bölgenin özelliğine uygun olarak Halk Sağlığı Müdürlüklerinde defin belgesi düzenlenmesi ve adli uygulamalara dair birleşik nöbet sistemi uygulanır ve nöbetçi hekim (Müstakil şoförlü araç sağlanır) tarafından doldurulur. Temel prensipler (1,2) Ölüm verilerinin tam ve kapsamlı olması için; aşamalarına uyulmalıdır (Şekil 1): aşağıdaki ölüm bildirim sistemi Şekil 1. Ölüm Bildirim Sistemi Aşamaları (1,2) 2

ÖLÜMÜN TESPİTİ VE BELGELENMESİ Sağlık kurumunda veya dışında ölüm tespiti ve belgelenmesi ( ICD-10 kodlamaları ve ölüm nedeni belgelenmesinin doğru içerikle yapılmalıdır). ÖLÜM BELGESİNİN ONAYLANMASI Halk sağlığı müdürlüğünde ölüm belgelerinin kalitesinin kontrolü yapılır. Uygun içerik ile hazırlanmamış olan belgeler, hazırlayan hekime iade edilir ve doğru içerikle tamamlanması sağlanır. Bu belgeler 24 saat içerisinde elektronik imza ile onaylanır. ÖLÜM BELGELENMESİNİN KESİNLEŞMESİ Mernis te kaydının kesinleşmesi ve sağlık bilgi sistemlerinde sağlık kayıtları kullanıma kapatılır. 3

Ölüm Bildirimi Uygulama Algoritması (1,2) Ölüm belgesinin tıbbi bölümü nasıl doldurulur? ( ÖLÜM BELGESİ için tıklayınız.) (1,2) (pdf dosyasında açılabilir) Bazı önemli tanımlar (1,2,3) Altta yatan ölüm nedeni, doğrudan ölüme yol açan hastalık veya durumdur (yaralanma, kaza veya şiddet eylemi). Önceki neden(ler) yukarıda bahsedilen altta yatan ölüm nedeninin kaynağı olan her türlü durumdur. Katkıda bulunan nedenler, ölüme yol açan olaylar zincirinin parçası olmayan ancak formu dolduran kişiye göre ölüme katkıda bulunmuş olan hastalıklar veya durumlardır. Birden fazla ölüm nedeni, bir ölüm belgesinde rapor edilen bütün hastalıklar ve durumlardır. Mevcut kullanımla ilgili olan diğer önemli tanımları açıklayan SÖZLÜK için tıklayınız. (pdf dosyasında açılabilir) 4

Uluslararası ölüm nedenin tıbbi belgesi ölüm belgesinin ölüm nedeni bölümü (1,2) Bu bölüm sadece hekim tarafından doldurulur. Ölüm Nedeni Hastalığın başlangıcından ölüme kadar geçen yaklaşık süre Bölüm I Doğrudan ölüme sebep olan hastalık veya durum* a) Önceki nedenler b) Bağlı olarak Eğer yukarıda verilen nedene yol açan ölüm ile sonuçlanan durumlar varsa, altta yatan durum en son belirtilecek Bağlı olarak c) Bağlı olarak d) Bölüm II Ölümün gerçekleşmesine etkisi olan, fakat ölüme neden olan hastalık veya durumla ilgili olmayan diğer önemli durumlar yazılacaktır * Bu bölüme kalp arresti ve solunum yetmezliği gibi ölüm şekilleri değil, ölüme sebebiyet veren hastalık, yaralanma veya komplikasyon türü yazılacaktır. Tıbbi bölüm, hekimler arasında farklılık gösterebilecek tıbbi görüşü temsil etmektedir. Ölüm nedeni belgelenirken, ölüme katkıda bulunduğu düşünülen her türlü hastalık, olağandışı durum, kaza veya zehirlenme rapor edilmelidir. Eğer alkol, madde kullanımı, sigara kullanımı, son zamanlarda yaşanan bir hamilelik/ameliyat, toksik gazlara maruz kalma veya maden endüstrisinde 5

çalışma gibi çevresel etmenlerin, vs ölüme katkıda bulunduğuna inanılıyorsa, bu durum/durumlar da rapor edilmelidir. Ölüme neden olan sürecin tanımlanması bazen karışıktır; böyle durumlarda ölüm nedenlerine dahil olabileceğinden şüphe edilen nedenler seçilmeli ve son olarak "olası" ya da "tahmin edilmiş" gibi kelimeler ile sağlanan tanımın tam anlamıyla kesin olmadığı belirtilmelidir (1,2). Hekimlerin, ölüm belgesi sınıflandırmasında gerekli olan ayrıntıları bilemeyecekleri için, ölüme neden olan olayların sırasına göre En Uygun Tıbbi Görüşü bildirmesi gereklidir(bakınız vaka incelemesi 7). En uygun tıbbi görüşün titiz bir şekilde rapor edilmesi hem altta yatan ölüm nedeni hem de birden fazla ölüm nedeni için ölüm istatistiklerinin kalitesinin artması ile sonuçlanmaktadır (1,2). Ölüm belgesi büyük harflerle okunaklı bir şekilde doldurulmalıdır. Değiştirme yapılmamalı veya silinmemelidir. Tıbbi terimlerdeki kısaltmalar kullanılmamalıdır (1,2). Ölüm belgelerinde yer alan kişiye özel veriler, herhangi bir biçimde ifşa edilemeyeceği akıldan çıkarılmamalıdır (1,2). Ölümün belgelenmesi, hekim tarafından standart bir elektronik form kullanılarak yapılır. ÖLÜM KAYDI BİLDİRİM SİSTEMİ UYGULAMASI 6

7

Sistemde 4 farklı kullanıcı tipi vardır. 1. Temel Kullanıcı: Sisteme girerek sadece ölüm bildirimi ve düzenlemesinde bulanabilir. a. Hekim Kullanıcısı: Ölüm bilgileri formunda ölüm nedenleri başta olmak üzere tüm bilgileri kaydedebilir ve görebilir. b. Hekim Dışı Kullanıcı: Sadece demografik (A, B ve MERNİS bölüm) bilgilerini kaydedebilir. 2. İstatistik Kullanıcısı: Tüm İstatistiki (Bebek ölümleri, anne ölümleri vs.) verileri görebilen kullanıcı türüdür. 3. Kontrolör: İlde bulunan görevlidir. İlinde meydana gelen ölüm vakaları kontrol tarafından onaylanarak MERNİS ve TÜİK e bildirilir. 4. İl Yöneticisi: İl düzeyinde tüm yetkilere sahip olup, ilde bulunan kullanıcılara yetkilendirme yapabilir. 8

9

10

11

12

13

14

Dokümanlar Ölüm Belgesi İçin tıklayınız (pdf dosyasında açılabilir) Ölüm Belgesinin Tıbbi Bölümünün Doldurulması ile ilgili broşüre ve dökümana (1,2) ulaşmak için tıklayınız (pdf dosyasında açılabilir) (Broşür 1 ve 2 ve ilgili doküman açılacak) Vaka İncelemeleri (1,2) İçin tıklayınız (pdf dosyasında açılabilir) Kesin Olmayan Nedenlerin Listesi Ve Nasıl Belirlilik Ekleneceğine Dair İpuçları (1,2) İçin tıklayınız (pdf dosyasında açılabilir) Ölüm Kaydı İle İlgili Mevzuat (1,2) İle Bilgi Almak İçin tıklayınız (pdf dosyasında açılabilir) Kılavuzlar Ölüm Nedenleri Eğitim Dokümanı, Ölüm Nedenlerinin Belgelenmesi Üzerine Bir AB Eğitim Paketinin Hazırlanması Projesi Kapsamında Hazırlanan Avrupada Ölüm Nedenlerinin Belgelenmesi İle İlgili El Kitabı nın Türkçe Çevirisi, Türkiye İstatistik Kurumu, Ankara / Türkiye 15

www.tuik.gov.tr/indir/sid/olum_nedeni.zip Ölüm Kaydı Bildirim Sistemi; T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu İstatistik ve Bilgi İşlem Daire Başkanlığı İletişim Adresi: bilgi@obs.gov.tr Hazırlayan ve katkıda bulunanlar Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Doç. Dr. Yusuf Üstü Ankara Atatürk Eğitim Ve Araştırma Hastanesi Aile Hekimliği Kliniği Oluşturulma tarihi: 11.12.2012 Kaynaklar 1) Ölüm verilerinin kalitesini artırmak ve AB üye ülkeleri, AEA/ ASTB ülkeleri, katılımcı ve aday ülkeler tarafından ölüm belgelerinde toplanacak bilgiler için ortak ve standart eğitim referansı sağlamak amacıyla Avrupa Birliği İstatistik Ofisi (Eurostat) ile imzalanan bir anlaşmayı takiben ISTAT ta (İtalya Ulusal İstatistik Kurumu) bulunan Ölüm Nedenleri Birimi tarafından Avrupa için geliştirilen döküman. 2) Ölüm Nedenleri Eğitim Dokümanı, Ölüm Nedenlerinin Belgelenmesi Üzerine Bir AB Eğitim Paketinin Hazırlanması Projesi Kapsamında Hazırlanan Avrupada Ölüm Nedenlerinin Belgelenmesi İle İlgili El Kitabı nın Türkçe Çevirisi, Türkiye İstatistik Kurumu, Ankara / Türkiye www.tuik.gov.tr/indir/sid/olum_nedeni.zip 3) Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tanımları ve uluslararası ölüm belgesi. Diğer yararlı Kaynaklar(2 no lu el kitabından alınmıştır) Avustralya İstatistik Bürosu. Ölüm nedeni belgesi: ICD- Sürüm 10. Avustralya İstatistik Bürosu, Avustralya, 2001. 16

CDC, NCHS web sayfası: Uhttp://www.cdc.gov/nchs/about/major/dvs/mortdata.htmU Centre d Epidémiologie sur les Causes Médicales de Décès. Avrupa ölüm nedenleri istatistiklerinin karşılaştırılabilirliğinin ve kalitesinin artırılması. CépiDc, INSERM, Fransa 2001. Centro Mexicano para la Clasificaciòn de Enfermedades. Guìa de autoaprendizaje para el llenado correcto del certificado de defunctión. CEMECE, Meksika, 2001. İtalya Ulusal İstatistik Kurumu. Ölüm nedenlerinin belgelenmesi üzerine bir AB eğitim paketinin hazırlanması - Teknik rapor. i ISTAT, İtalya 2003. Myers KA, Farquhar DR. Ölüm belgesinin doğruluğunun artırılması. CMAJ, 158(10): 1317 1323, 1998. Yeni Zelanda Sağlık Bilgi Servisi. Ölüm nedenlerinin belgelenmesi ile ilgili bir kılavuz. NZHIS. Yeni Zelanda 2001. Nova Scotia Nüfus İstatistikleri. Tıbbi ölüm ve ölü doğum raporu: Doktorlar ve otopsi uzmanları için el kitabı. Nova Scotia Servisi ve Belediye İlişkileri ve Bilgi Yönetimi Servisleri Nüfus İstatistikleri, Halifax, Kanada, 2002. Ulusal İstatistik Ofisi, Ölüm belgesi eğitim paketi. ONS, Londra, Birleşik Krallık, 1997. Organisation Mondiale de la Santè. Le certificat médical de la cause de décès. Quatrième édition, OMS, Cenevre, İsviçre,1980. Teksas Sağlık Bölümü (TDH), A.B.D. Tıbbi ölüm ve ölüm şekli raporu, Web sayfası: Uhttp://www.tdh.state.tx.us/phpep/cme/cme_dc/default.htmlU. Birleşik Devletler Sağlık ve İnsani Hizmetler Bölümü, Hastalık Kontrol Ve Önleme Merkezleri, Sağlık İstatistikleri Ulusal Merkezi. Otopsi uzmanlarının ve adli tabiplerin, ölüm kayıtları ve fetüse ilişkin ölümlerin rapor edilmesi üzerine el kitabı. CDC, NCHS, Hyattsville, Maryland, 2003. Birleşik Devletler Sağlık ve İnsani Hizmetler Bölümü, Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri, Sağlık İstatistikleri Ulusal Merkezi. Otopsi, tıp ve ölüm istatistikleri. NCHS, CDC, Hyattsville, Maryland, ABD, Nüfus ve Sağlık İstatistikleri Serileri 3, N 32, Ekim 2001. Birleşik Devletler Sağlık ve İnsani Hizmetler Bölümü, Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri, Sağlık İstatistikleri Ulusal Merkezi. Yönerge el kitabı, Bölüm 2a- esas ölüm nedenini sınıflandırmak için yönergeler, ICD- 10, NCHS Ocak 2003. Birleşik Devletler Sağlık ve İnsani Hizmetler Bölümü, Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri, Sağlık İstatistikleri Ulusal Merkezi. Tıbbi ölüm raporu üzerine doktorların el kitabı. NCHS, CDC Hyattsville, Maryland, 2003. Ufficio Federale di Statistica, Statistiche Svizzere delle Cause di Morte. Direttive per la compilazione del certificato medico delle cause di morte. Bern, İsviçre, 1996. DSÖ, UNFPA, UNHCR. Mülteci durumlarında üretken sağlık, kurumlar arası alan el kitabı, 1999. 17

Dünya Sağlık Örgütü. Hastalıkların ve ilgili sağlık sorunlarının uluslararası istatistiksel sıralaması- Onuncu sürün (ICD10). Cilt 1, 2, DSÖ, Cenevre, 1992-93. 18