11 PEYZAJ VE GÖRSEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ 11.1 GİRİŞ

11 PEYZAJ VE GÖRSEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ 11.1 GİRİŞ ÇSED nin bu bölümü, İzmir Otoyolu Projesi nin peyzaj ve görsel etki değerlendirmesi sonuçlarını ele almaktadır. Bölüm önerilen projenin Faz 1 ve Faz 2 dahilinde, aşağıdakiler üzerindeki etkilerini incelemektedir: Peyzaj yapısı ve kaynakları; bunlara, peyzajı oluşturan unsurlar ile peyzaj özellikleri, niteliği ve kalitesindeki değişikliklerin neden olabileceği estetik değerler üzerindeki etkiler de dahildir. Görsel güzellikler; buna, projenin bir sonucu olarak, peyzajın görünümündeki değişikliğin neden olduğu, potansiyel izleyiciler üzerindeki etkiler de dahildir. Peyzaj yapısı ve kaynakları, kendi başlarına önemli sayılmakta ve insanlar tarafından görülüp görülmemelerinden bağımsız olarak kendilerine özgü özelliklerinden ötürü değer taşımaktadırlar. Bu nedenle insanlar tarafından algılanan görsel güzellikler üzerindeki etkiler, yakından ilişkili olmakla birlikte, peyzaj yapısı ve kaynaklar üzerindeki etkilerden net bir biçimde ayrılır. Bu sebepten Peyzaj ve görsellik değerlendirmeleri,, birbirleriyle bağlantılı olmakla birlikte, ayrı süreçlerdir. 11.2 BİLGİ KAYNAKLARI Bu değerlendirme, IFC Performans Standartları (PS) ve EBRD Performans Gereklilikleri (PR) ve özellikle PS/PR 1: Sosyal ve Çevresel Değerlendirme ve Yönetim Sistemleri esas alınarak yürütülmüştür. Bu standartlar peyzaj ya da görsel etkilerin bir değerlendirmesini gerekli kılmazken, Proje için yapılan değerlendirme, PS1/PR1 i bazında, aşağıdakileri ilkeleri kullanmıştır: Olumlu ve olumsuz peyzaja dair ve görsel etkilerin tespiti; Etkilenen grupların katılımı (bu proje için kapsamlı bir halk katılımı sağlanmaktadır ayrı bir döküman olan Paydaş Katılım Planı incelenebilir; gerçekleştirilen görüşme ve toplantılarda halk ya da diğer paydaşlar tarafından Otoyolun peyzaj veya görsel etkilerine dair bir konu ya da kaygı dile getirilmemiştir); Etki oluşumunun mümkün olduğunca engellenmesi (Bu amaçla Otoyol güzergâhının belirlenmesi sırasında nüfusun yoğun olduğu alanlardan ve tabiatı koruma alanlarından kaçınılmıştır) ve engellenemeyen etkileri hafifletici önlemlerin alınması; Yönetim sistemleriyle çevresel ve sosyal performansın artırılması (bkz. 17. Bölüm de yer alan Çevresel ve Sosyal Yönetim Planı - ÇSYP). 11-1

Değerlendirme için kullanılan en iyi uygulama kılavuzları aşağıdaki referansları içermektedir: Peyzaj ve Görsel Etki Değerlendirme Kılavuzu (Guidelines for Landscape and Visual Impact Assessment), İkinci Basım, İngiltere, Peyzaj Enstütüsü ve Çevresel Yönetim ve Değerlendirme Enstütüsü 2002; ve İrlanda da Ulusal Yol Projeleri için Peyzaj Çalışmalarına Yönelik Rehber, İrlanda Ulusal Karayolları İdaresi 11.3 DEĞERLENDİRME METODOLOJİSİ VE KRİTERLER Değerlendirme yaklaşımı, IFC/EBRD kılavuzlarında belirtildiği üzere aşağıda listelenen hususları göz önüne alacaktır: Değerlendirme Projenin hem inşaat hem işletme aşamalarındaki etkilerini göz önünde bulunduracaktır. Değerlendirme ana Proje sahasını ve ilgili tesisleri ele alacaktır. Otoyola ek olarak, projenin aşağıdaki unsurları göz önünde bulunduracaktır: - Ücretli Geçiş Gişeleri - Büyük Kavşaklar ve bağlantı yolları - İzmit Körfezi Asma Köprüsü de dahil olmak üzere güzergâh boyunca Köprü Geçişleri. Değerlendirme önerilen Otoyolun bölgenin genel peyzajına entegrasyonunu sağlamak amacıyla önerilen önlemleri de kapsayacaktır. Önlemler önerilen Otoyolun bitkilendirilmesi şeklinde olacak ve Otoyolun civardaki izleyicilerden, özellikle de yörede yaşayanlardan, görsel olarak perdelenmesi sağlanacaktır. 11.3.1 Çalışma Alanı Kapsamı ve Hassas Alıcılar dahil olmak üzere, Genel Bakış İzmir Otoyolu için çalışma alanı, sahanın hemen yanındaki peyzajı ve önerilen Otoyolun, İzmit Körfezi Köprüsü nün ve diğer köprü geçişlerininin görünür olacağı daha geniş alanı kapsamaktadır. Çalışma sahasının boyutları, güzergâh koridoru boyunca yerel peyzaj içinden geçecek olan Otoyola bağlı olarak, değişkenlik gösterecektir. Örneğin İzmit Körfezi Köprüsü bölgesinde ve diğer büyük yapıların bulunduğu yerlerde alan coğrafi olarak artabilir. Tünel açılan bölgelerde ve yarmaların planlandığı geniş kuşaklarda, çalışma alanı daha sınırlı olacaktır. Otoyol güzergâhının önemli sayılabilecek etkilerinin sadece yolun merkez hattından itibaren her iki tarafta 500 metrelik bir mesafe içinde yeralan yerel peyzaj üzerinde olması beklenmektedir. Bu değerlendirmede Projenin hayata geçirilmesiyle doğrudan etkilenecek olan ve Otoyolun görünürlüğünün etkileyeceği yerel peyzaj hassas alıcılar olarak ele alınmıştır. Ayrıca Otoyoldan etkilenmesi muhtemel olan izleyiciler de değerlendirmeye alınacaktır. 11-2

11.3.2 İnşaat Aşaması Önerilen Otoyol ve köprü geçişinin, yerel peyzaj üzerinde önemli kısa vadeli etkilere neden olmaları beklenmektedir. İnşaatla ilgili etkilerin kaynakları belirlenerek, peyzaj ve görsel değerler üzerindeki etkileri işletme aşamasındaki etkilerin değerlendirilmesinde kullanılan ve, aşağıda Kısım 11.3.4 de de açıklanan önem kriterleri kullanılarak değerlendirilecektir. 11.3.3 İşletme Aşaması Metodolojinin ana basamakları burada tanımlanmıştır. 2011 yılı Ocak ayının başında, ERM Ekibi tarafından Proje ile ilgili çalışma alanındaki peyzaj yapısını analiz ve kaydetmek üzere (fotoğraf ve yazılı kayıtlarla) saha araştırması yapılmıştır. Önerilen Otoyoldan etkilenmesi muhtemel manzara menzilinin ve izleyici tiplerinin temsili amacıyla izleme noktaları belirlenmiştir. Saha araştırmasının bulguları çalışma alanının peyzaj karakterizasyonu oluşturulmak için kullanılmıştır. Alandaki temel peyzaj yapıları aşağıdaki gibi tespit edilmiştir: Kıyı peyzajı Göller Tarım yapılan ovalar Çalılık/maki/zeytinlik örtülü vadiler Ağaçlandırılmış tepeler ve dağlar Kentsel / Endüstriyel alanlar Peyzaj yapısı ve görsel değerlerin tespitinde güzergâh koridorunun uydu fotoğraflarlarına oturtulması da metod olarak kullanılmıştır. 11.3.4 Önem Kriterleri Etkilerin önemi, hem peyzajın ya da görsel alıcının hassasiyeti, hem de her farklı peyzaj yapısının ve izleme noktasının görsel değerlerindeki değişikliğin boyutu göz önüne alınarak, aşağıdaki tabloya göre belirlenmiştir. Değerlendirmede esas alınan anahtar tanımlar, yukarıda referans alınan en iyi uygulama kılavuzundan alıntılarak aşağıda özetlenmiştir. Peyzaj değeri, bir peyzajla bağlantılı (genellikle tanımlanması ve farkında olunmasına temel teşkil eden) görece değer veya önemdir; resimsel güzelliği, sükuneti ya da yabaniliği, kültürel bağlantıları veya diğer korunmaya değer unsurları gibi algısal özellikleri dahil olmak üzere, kalitesi ve özel nitelikleri çerçevesinde ulusal veya yerel bir görüşbirliğini ifade eder. Peyzaj yapısı, özel bir peyzaj türünde istikrarlı olarak ortaya çıkan kendine özgü ve tanınır unsurlar şablonunu ve bunun insanlar tarafından nasıl algılandığını ifade eder. 11-3

Peyzaj kalitesi (ya da koşulları), peyzajın fiziksel durumu ve görsel, fonksiyonel ve ekolojik perspektiften bakıldığında bozulmamışlığı hakkında değerlendiricinin yargısına dayanmaktadır. Ayrıca, bir yere özgü yapıyı oluşturan bireysel özellikler ve unsurların onarım durumunu da yansıtır. Peyzaj hassaslığı, öngörülen spesifik değişimle (önerilen Otoyol ve köprü geçişi) bağlantılı olarak tanımlanır ve peyzaj yapısına ve bu yapının değişime karşı duyarlılığına dayalıdır. Yüksek duyarlılıkta olan peyzajlar, ana özelliklerinin temelden değişime uğraması ve başka bir peyzaj yapısına dönüşmeleri riskiyle karşı karşıyadır. Hassasiyet, peyzajın fiziksel ve algısal özelliklerinin söz konusu değişimler göz önünde bulundurularak değerlendirilir. 11.3.4.1 Peyzaj ve Görsel Alıcıların Hassasiyeti ı Peyzajın hassasiyeti, yapısı üzerinde olumsuz etkiye neden olmaksızın, özel bir tip ve ölçekte değişimi kabul edebilme özelliğine bağlı olarak belirlenmektedir. Hassasiyet, önerilen projenin tipine ve peyzajın doğasına - yani bireysel unsurlarına, temel özelliklerine (arazi kullanımı, peyzajın modeli ve ölçeği, çevrili olması ya da açıklığı), doğal kalitesine, içinde bulunduğu duruma, değerini azaltan unsurların (örneğin pilonlar) varlığına, değişimi kaldırma değer ve kapasitesine ve uygulanan özel statü tanımlamaları gibi spesifik değerlere - bağlı olarak değişkenlik göstermektedir. Bir peyzajın değişikliği kaldırma kapasitesi, peyzajın önerilen değişimi karakteri üzerinde önemli bir olumsuz değişim ortaya çıkmaksızın özümseyebilmesiyle ilişkilidir. İzleyiciler önerilen proje tarafından etkilenme potansiyeli taşıdığından, yerleşim birimlerinin, yol güzergâhlarının ve tarım alanlarının alanlarının görsel etki değerlendirmesine tabi tutulmasına karar verilmiştir. İzleyicilerin hassasiyeti izleme noktasının ortamı, izleyicinin pozisyonu(yerleşik olanlar, dinlenme amaçlı gelen ziyaretçiler, oradan geçenler, çalışanlar) ve izlenme sıklığı ve etkilenen insan sayısı gibi bazı faktörlere dayanmaktadır. Bir izleme noktasının hassasiyeti, temsil ettiği izleyicilerin manzaralarındaki değişikliğe bağlı olarak etkilenme durumlarına ve de mevcut manzaranın kalitesine bağlıdır. Bu değerlendirme için bireysel izleme noktaları tanımlanmamıştır. Mevcut görsel güzellikler ve görsel etki değerlendirmesi, spesifik izleme noktası konumlarına göre değil, genel yerleşim birimleri ve değişik izleyici tiplerinin etkilenme potansiyeli taşıdığı yerler referans alınarak yapılmıştır. Bu peyzaj ve görsel değerlendirmesi potansiyel izleyiciler müzakereler içermemektedir; çünkü değerlendirmenin yapıldığı sırada Otoyolun tasarımı tüm Otoyol koridoru boyunca sahaya özel üç boyutlu manzara simulasyonu yapılmasına olanak tanıyacak şekilde detaylı değildi. Bunun yerine, eldeki kılavuz temel alınarakmuhfazakar bir tutumla izleyici tiplerinin, yani ikamet edenlerin, eğlence amaçlı kullananların, karayolu kullanıcılarının (işe gidip gelmek için) ve çalışanların, meslekleri ve çevrelerine olan ilgileri çerçevesinde değişken hassasiyet seviyelerine sahip olacakları varsayılmıştır. Bu kapsamda çevreleriyle daha uzun sureli ve mülkiyet dahilinde bir ilişkiye sahip olan yerleşik izleyiciler, çevrelerinr ilgileri geçici olan yol kullanıcılarına göre daha yüksek hassasiyet gösterecektirler. Bu değerlendirmede, peyzaj ve görsel hassasiyet, düşük, orta ve yüksek şeklinde tanımlanmış ve aşağıdaki iki tabloda örneklenmiştir. 11-4

11.3.4.2 Değişimin Boyutu Peyzaj ya da görsel alıcıları etkileyen değişimin boyutudeğişimin doğasına, ölçeğine ve süresine, ve belirli bir manzara üzerindeki toplam etkisine bağlıdır. Bir peyzaj alanındaki değişimin boyutnun tespiti için etkilenen peyzaj oranının, peyzajın önemli özellik ya da niteliklerindeki kayıp vedeğişimlerin, ve peyzajın yapısını etkileyen fon veyagenel görünümün göz önünde bulundurulması gerekmektedir. Manzaralardaki değişimin boyutları, projenin ölçeğine ve izleme noktasına olan uzaklığına, projenin görüntüdeki açısına, engelleyici unsurların oluşturduğu siperlerin boyutlarına, mevcut unsurların gizleme derecesine, mevcut manzarayla oluşan kontrasta, ve de görünürlük süresi ya da frekansına bağlı olacaktır. Ayrıca görünürlüğün hava koşulları, mevsim ve gün içindeki zamanla değişkenlik göstereceği de kabul edilmektedir. Bu değerlendirmede değişimin boyutu, algılanamaz, hafif, orta seviyede ya da büyük olarak tanımlanmakta ve aşağıdaki tablolarda örneklenmektedir. 11.3.4.3 Etkilerin Önemi Hava kalitesi ve gürültü gibi diğer ÇED disiplerinin aksine, peyzaj ve görsel etkiler için tanımlanmış, etkinin önem seviyesini gösterir ölçülebilir teknik eşikler bulunmamaktadır (bkz. paragraf 7.42, sayfa 94, LVIA (1) kılavuzları). Bu nedenle etkinin önemi, peyzajın ya da görsel alıcının hassasiyetine ve projenin sonucu olarak beklenen değişimin boyutuna bağlı olarak belirlenecektir. Her alıcı tipi için önemlilik seviyesinin belirlenmesi amacıyla tüm durumlar için ayrı ayrı ERM Ekibi ndeki deneyimli peyzaj mimarlarının profesyonel görüşleri alınmıştır. Her vaka kendine özgü koşullarına göre ayrı olarak kendi içerisinde değerlendirilmiştir. Önerilen projenin neden olacağı değişiklik ölçeğinin değerlendirilmesini temel alan peyzaj mimarlar, etkilerin önemini geniş bir düzlemde tanımlamıştır. Değerlendirme sürecinde benzer projelerdeki deneyimlerden de faydalanılmıştır. Bu değerlendirme sürecinde rehber olarak alınan genel ilkeler Tablo 11.1 ve and Tablo 11.1 de belirtilmektedir. Bu ilkeler çerçevesinde, etkinin önem seviyesi önemsiz, az önemli, orta derecede önemli ya da büyük ölçüde önemli olarak değerlendirilmektedir. Öte yandan bu kesin sınırları olmayan bir kavramdır; etki seviyesinin sınırda yeraldığı durumlarda örneğin, az önemli ila orta derecede önemli arasında gibi tarif edilebilir. Karar alma sürecinde en fazla ağırlık, büyük ölçüde önemli olarak derecelendirilen etkilere verilmelidir. Bunlar, genellikle, proje alanının hemen yanında yeralan peyzaj ve hassas görsel alıcılara yakın manzaralarla ilgili (1) Peyzaj ve Görsel Etki Değerlendirme Kılavuzu (Guidelines for Landscape and Visual Impact Assessment), İkinci Basım, İngiltere, Peyzaj Enstütüsü ve Çevresel Yönetim ve Değerlendirme Enstütüsü 2002 11-5

etkilerdir. Orta önemdeki etkiler de önemli kabul edilebilir, ancak bunlar aşamalı olarak azalan bir öneme sahiptirler. 11-6

Tablo 11.1 Peyzaj Üzerindeki Etkilerin Önem Seviyeleri Peyzajın Hassasiyeti Önerilen Projenin Peyzajda neden olacağı Değişimin Boyutu Algılanamaz Hafif Orta Büyük Peyzaj özelliklerinde algılanamayan, zor ya da nadiren algılanabilen değişiklik. Peyzaj özelliklerinde geniş bir alan üzerinde hafif bir değişiklik ya da kısıtlı bir alanda, orta seviyede ya da az sıklıkla algılanan bir değişiklik. Peyzaj özelliklerinde sık ya da süreklilik arz eden ve geniş bir alanda orta düzeyde bir değişiklik, ya da kısıtlı bir alanda ya da az sıklıkla algılanan net ve bariz bir değişiklik. Peyzaj özelliklerinde kapsamlı bir alanı etkileyen, net ve bariz ve sıklık/süreklilik arz eden değişiklik. Düşük Orta Düzeyde Orta seviyede değerli bir peyzaj; belki yerel olarak önemli bir peyzaj ya da yapısının, arazi kullanımının, modelinin veya ölçeğinin öngörülen derece ve tipte değişikliği taşıyabilecek kapasiteye sahip olduğu peyzaj. Bölgesel (yapı planı) ya da ulusal bir statü ile korunan ve/veya kalitesi ve değeri geniş ölçüde kabul gören peyzaj; ayırt edici bir yapısı ve öngörülen değişiklik tipini taşımaya yönelik düşük kapasitesi olan bir peyzaj. Önemsiz Önemsiz Az önemli Az önemli- Orta Derecede Önemli Önemsiz Az önemli Orta Derecede Önemli Orta Derecede Önemli-Büyük Ölçüde Önemli Yüksek Bölgesel (yapı planı) ya da ulusal bir statü ile korunan ve/veya kalitesi ve değeri geniş ölçüde kabul gören peyzaj; ayırt edici bir yapısı ve öngörülen değişiklik tipini taşımaya yönelik düşük kapasitesi olan bir peyzaj. Önemsiz Az önemli-orta Derecede Önemli Orta Derecede Önemli Büyük Ölçüde Önemli Büyük Ölçüde Önemli Bu tablo sadece bir kılavuzdur. Boyut ve hassasiyet seviyelerinin tarifi örnek mahiyetindedir. Her vaka kendi içerisinde profesyonel muhakeme ve deneyim kullanılarak değerlendirilecektir ve etki seviyeleri arasında kesin bir sınır yoktur. 11-7

Tablo 11.2 Görsel Etkilerin Önem Seviyeleri İzleme Noktasının Hassasiyeti Önerilen Projenin Manzarada neden olacağı değişimin Boyutu Algılanamaz Hafif Orta Büyük Zorlukla ayırd edilebilen, çok uzak mesafede ya da kısa süreliğine görünür olan, belki eğimli bir açıdan görülen ya da mevcut manzarayla karışan bir değişim. Manzaralardaki hafir değişiklikler, uzak mesafelerde ya da kısa süreliğine görünür olan, belki eğimli bir açıdan görülen ya da kısmen mevcut manzaraya karışaer. Orta mesafede net bir şekilde algılanabilen, manzaranın önemli bir bölümünde farklı bir unsur olarak ortaya çıkan ya da geniş bir alanda, genele yayılan, düşük yoğunlukta değişimler. Yakın mesafelerde oluşan, manzaranın önemli bölümünü etkileyen, uzun süre boyunca sürekli görünür olan ya da manzaranın önemli ya da kayda değer bir kısmını engelleyen büyük ölçekli değişimler. Düşük Orta Düzeyd e Çevrelerine ilgi gösteren az sayıda ziyaretçi. İlgileri geçici olan ve manzaraya odaklanmayan izleyiciler örneğin, işçiler, yolcular. Mevcut manzaranın kalitesi, izleyenin algılaması çerçevesindedüşük olarakalınmıştır. Çevrelerine ilgi gösteren orta sayıda ziyaretçi ve az sayıda yerel sakin. Yüksek sayıda, keyif (örneğin tatil) amaçlı yolculuk eden kişiler. Mevcut manzaranın kalitesi, izleyenin algılaması çerçevesinde, orta seviyede olarak alınmıştır. Önemsiz Önemsiz Az önemli Az önemli Orta Derecede Önemli Önemsiz Az önemli Orta Derecede Önemli Orta Derecede Önemli Büyük Ölçüde Önemli Yüksek Daha yüksek sayıda izleyici ve/veya mülk sahipleri ile manzarayı uzun süre izleme fırsatı olan kişiler (yerel sakinler ve çevredeki ilgi çekici ve çok kullanılan dinlenme tesislerini kullanan insanlar gibi). Mevcut manzaranın kalitesi, izleyenin algılaması çerçevesinde, yüksek olarak değerlendirilmiştir. Önemsiz Az önemli Orta Derecede Önemli Orta Derecede Önemli Büyük Ölçüde Önemli Büyük Ölçüde Önemli Bu tablo sadece bir kılavuzdur. Boyut ve hassasiyet seviyelerinin tarifi örnek mahiyetindedir. Her vaka kendi içerisinde profesyonel muhakeme ve deneyim kullanılarak değerlendirilecektir ve etki seviyeleri arasında kesin bir sınır yoktur. 11-8

11.4 MEVCUT ÇEVRE Çalışma alanının peyzajı analiz edilmiş ve temel özellikleri ile genel yapısı çerçevesinde tanımlanmıştır. Ortak özellikleri paylaşan farklı özelliklerdeki alanlara veya peyzaj parsellerine bölünmüştür. Peyzaj alanlarının sınırları, aşağıdaki tablolarda yer alan Otoyolun Fazlarını ve kilometre olarak konumları referans alarak, açıklayıcı bilgiler eşliğinde tanımlanmıştır. Saha araştırma noktalarındaki panaromik manzaralar, Ek O da tasvir edilmektedir. Aşağıdaki her bir araştırma noktası için peyzajın Otoyolun gelişimine karşı hassasiyeti, saha gözlemleri, masa başı araştırmaları ve ERM Ekibi nin profesyonel görüşleri çerçevesinde değerlendirilmiştir. Bu yaklaşım, bu konudaki uluslararası en iyi uygulamalarla tutarlıdır. Faz 1 - Kesim I: Gebze İznik Güney Kavşağı Tablo 11.3 Faz 1 - Kesim I: Gebze İznik Güney Kavşağı: Mevcut Durum Otoyol Tanım 0-4 Gebze Endüstriyel Peyzaj Saha araştırma noktaları 1 ve 2 Dilovası ve Gebze deki, tarıma elverişli engebeli bir arazi üzerinde bulunan ve büyük ölçekli yapılar barındıran endüstriyel alanlar. Diliskelesi yerleşim birimi, Otoyol sahasına bakmaktadır. En güneydeki, İzmit Körfezi ne çıkıntı yapan burun ise, Fatih teki (Gebze nin bir yerleşim birimi) endüstriyel liman ve iskelelerle yoğun şekilde gelişmiş bir alandır. Bu peyzajın düşük seviyede hassas olduğu öngörülmüştür. 4-10 İzmit Körfezi Saha araştırma noktası 3 Farklı burunlar, İzmit Körfezi ve Marmara Denizi ne hem kuzeyden hem de güneyden çıkıntı yapmaktadır. Bu burunlar, batıdaki geniş Marmara Denizi kuşağı ile doğudaki daha ufak İzmit Körfezini ayıran dar bir deniz kanalı oluşturacak şekilde, neredeyse birleşecek kadar yakınlaşırlar. Kuzeydeki burunlarda, tarıma uygun tepelik araziler ve Dilovası sanayi bölgesi yer alır. Sanayi bölgesinin batısında ve Fatih in doğusunda bulunan, yerel özellikteki belirgin tepeler, yukarıda tarif edilen deniz kanalına tepeden bakmaktadır. Daha geniş bir deniz manzarasının sınırlı görüntüleri de bu bölgeden izlenebilmektedir. Bu izleme noktaları, tepelerin üst noktalarıyla sınırlıdır. Güneydeki burun, kısmen oldukça kırsal olup, bazı endüstriyel bölgeleri kapsamaktadır. Burası, nispeten düz bir arazidir. Tarım arazisi olarak kullanılmaktadır ve dağınık, birbirinden uzak yerleşim birimlerini barındırmaktadır. Küçük bir yerleşim birimi olan Hersek, burnun batı kenarına yakın konumlandırılmıştır. Yerel tarımsal peyzaj düz olduğundan, kanallar, İzmit Körfezi ve Marmara Denizini gören manzaralar hakimdir ve görsel konumu nedeniyle deniz manzarasının bir bölümünü oluşturmaktadır. Bu peyzajın orta ila yüksek seviyede hassas olduğu öngörülmüştür. 10-16 Hersek deki Düz Tarım Arazisi Saha araştırma noktası 4 11-9

Otoyol Tanım Düzgün hatlarla belirlenmiş olan tarlalardan oluşan, nispeten düz ve açık tarım arazisidir. İzmit Körfezi ne bakan batı sahili boyunca endüstriyel alanlar mevcuttur. Burnun doğu kenarında büyük bir lagün yer almaktadır. Dağınık ve izole yerleşim birimleri ve öbeklenmiş yerleşim birimleri söz konusudur. Ufak yollardan bir ağ oluşmuştur. Bazı noktalardan İzmit Körfezi ni gören bir manzara söz konusudur. Bu peyzajın orta seviyede hassas olduğu öngörülmüştür. 16-20 Havuzdere ve Tavşanlı nın Ormanlık Tepeleri Saha araştırma noktası 5 Kuzey güney doğrultusunda uzanan ormanlık tepeler ve dar vadilerden oluşan bir peyzajdır. Havuzdere ve Tavşanlı gibi yerleşim birimleri, vadilere kurulmuş ve mevcut ufak yollarla birbirlerine bağlanmışlardır. Bu peyzajın orta seviyede hassas olduğu öngörülmüştür. 20-28 Kılıç ve Laledere nin açık, tepelik tarım arazisi şeklindeki peyzajı Saha araştırma noktaları 6 ve 7 Bodur çalılıklar ve yer yer tarımsal binalardan oluşan engebeli ve açık bir tarım arazisidir. Tepeler arasında yumuşak eğimli, uzun vadiler vardır. Önerilen proje sahası, Laledere vadisinin içerisinde kalmaktadır. Yer yer yerleşim birimleri bulunmaktadır. Bu peyzajın orta seviyede hassas olduğu öngörülmüştür. 28-37 Laledere Vadisi ve Dağlar Saha araştırma noktası 8 Deniz seviyesinden 700 m. yükseklikteki dağlık bir arazide yeralan, oldukça dik yamaçlara sahip vadi peyzajı. Uzak ve kırsaldır. Yer yer ormanlık bir örtüyle kaplıdır. Laledere ve Ortaköy gibi birkaç yerleşim birimi bulunmaktadır. Bu peyzajın orta ila yüksek seviyede hassas olduğu öngörülmüştür. 37-52 Iznik Gölü nde, göl kıyısındaki düz tarım arazisi Saha araştırma noktaları 9 ve 10 Düzensiz bir tarla dokusuna sahip nispeten düz bir tarım arazisidir. Orman arazisi toplulukları ve izole yerleşim birimleri mevcuttur. İznik Gölü ve göl peyzajına doğru manzarasal değere sahip alanlar mevcuttur. Tarımsal araziye kontrast olarak, fonda, KM 49 dayeralan Orhangazi nin büyük kentsel ve endüstriyel dokusu görülmektedir. Bu peyzajın orta seviyede hassas olduğu öngörülmüştür Faz 2 - Kesim II: İznik Güney Kavşağı - Bursa Tablo 11.4 Faz 2 - Kesim II: İznik Güney Kavşağı - Bursa: Mevcut Durum Otoyol Tanım 52-64 İznik Gemlik Vadisi Saha araştırma noktası 11 11-10

Otoyol Tanım Vadi tabanı boyunca doğu-batı yönünde ilerleyen Yalova-Bursa Devlet Karayolu dışında az miktarda gelişim sergileyen kırsal vadi peyzajı. Güneye ve kuzeye doğru, çarpıcı ve dik eğimli dağlık bir fon yeralmaktadır. Güneydeki dağlar daha yoğun bir biçimde ormanlıktır. Vadi zemininde dağınık ufak yerleşim birimleri yer almaktadır. Bu peyzaj özelliğindeki alanın batı ucunda, Gemlik Körfezi ne bakan ve büyük kentsel bir alan olan Gemlik yer almaktadır. Bu peyzajın orta seviyede hassas olduğu öngörülmüştür 64-71 Kocadere Ovası Saha araştırma noktaları 12 ve 13 ve A1 Gemlik in Gemlik Körfezi nin güney sahiline bakan kenarıdır. Daha güneyde, Kocadere Ovası nın tarımsal peyzajı içinde tarımsal ve endüstriyel alanlar bir arada bulunmaktadır. Peyzaj yapısına, doğu-batı doğrultusunda uzanan dağ sırtları ve Kocadere Ovası ve Engürücük ün güneyindeki vadi düzlüğü gibi tarımsal vadiler hakimdir. Bu peyzajın düşük ila orta seviyede hassas olduğu öngörülmüştür 71 76 Kurtul daki Dağlık Tarımsal Art Bölge Saha araştırma noktaları A2, A3 ve A4 Bu peyzaj Yeniköy yerleşim biriminin yakınlarında doğu-batı doğrultusunda uzanan dağ sırasının güneyinde konumlanmıştır. Tepelerden ve vadilerden oluşan toğpoğrafya çeşitlilik göstermektedir. Görsel açıdan, Yeniköy deki dağ sırtları tarafından çevrelenmiştir ve benzer bir dağ sırası da, daha güneyde Dürdane yakınlarında doğudan batıya uzanmaktadır. Her iki dağ sırasının zirvesi de yükseklerde konumlanmıştır ve bu peyzajı çevrelemektedir. Peyzajın içerisinde zeytinlik ve meyve bahçesi olarak kullanılan küçük tarım arazileri bulunmaktadır. Peyzajda ayrıca meralar da yer almaktadır. Çok sayıda ufak tepelerle topoğrafya çeşitlilik sergilemektedir. Bu tepelerin çoğu ormanlık ve çalılık alanlarla kaplıdır. Bu peyzajın bazı bölümlerinden elektrik direkleri geçmektedir ve bunlar bölgenin kırsal kalitesini bir miktar azaltmaktadır. Bu peyzajın, değişken topoğrafyası, dikkat çekici yerel tepeleri ve tarımsal bitki örtüsü ile bir miktar olumlu manzara kalitesi bulunmaktadır. Değişken topoğrafyası sayesinde önerilen değişimi özümseyici bir kapasitesi de vardır. Bu peyzajın orta seviyede hassas olduğu öngörülmüştür 76-82 Kurtul ve Dürdane deki Dağlık Tarımsal ve Ormanlık Bölge Saha araştırma noktaları 14,15,16 ve A5 Burası tepelik ve kimi yerlerde dağlık bir peyzaja sahiptir. Dağlık kısımlarda ormanlık alanlar mevcuttur. Uzak ve kırsaldır. Alçak yamaçlarda tarım faaliyetleri belirgindir ve bu faaliyetler meyve bahçeciliği ile zeytincilikten oluşmaktadır. Güney doğuda, uzak ama etkileyici dağ silueti manzaraları yer almaktadır. Burası, uzakta dağ manzaraları özelliği olan bir peyzaja sahiptir. Çeşitlilik gösteren topoğrafya ve orman örtüsü peyzajın önerilen değişimi özümseme kapasitesi olduğunu işaret etmektedir. Bu peyzajın orta seviyede hassas olduğu öngörülmüştür 11-11

Faz 2 - Kesim III: Bursa - Balikesir Tablo 11.5 Faz 2- Kesim III: Bursa Balıkesir: Mevcut Durum Otoyol Tanım 102-122 Uluabat Gölü nün Kuzey Doğusu ndaki Engebeli ve Tepelik Tarım Arazisi Saha araştırma noktaları B1,B2, ve B3 Bu peyzaj tahıl yetiştirilen, zeytinlik ve çayırların da yer aldığı tepelik ve engebeli tarım arazilerinden oluşmaktadır. Bazı bölgelerde yaşlı ormanlar ve çalılık bitki örtüsü yumuşak eğimli tepelerin zirvelerini örtmektedir. KM 109-112 yakınlarındaki tepelerde büyük yeşillikler göze çarpmaktadır. Balıkesir-Bursa Karayolu bu peyzajın en doğu ucundan geçmektedir. Peyzajın doğu ucunda yer yer direkler dikilmiştir ve bunlar bölgeye bir imar karakteri katmaktadır. Diğer yol güzergâhları genel olarak bu peyzajla kesişmektedir ve bunlar da genellikle tarım yapılan yüksek konumlarda göze çarpmaktadır. Bu peyzaj boyunca, engebeli, büyük otlaklar görülmektedir ve arazi kullanımı zeytinlik ve meyve bahçeleri gibi değişik ürünlere yönelik bir mozaiğe sahiptir. Peyzajın batı ucunda, Karakoca yerleşim biriminin yakınlarında boylamasına uzanan bir göl bölgenin dikkat çekici bir peyzaj unsurudur. Bu göller bölgesi peyzajı yüksek gerilim hatlarının varlığı nedeniyle bir miktar bozulmuştur. Bu bölgedeki yerleşim birimleri, Büyükbalıklı, Konaklı, Badırga ve Taşpınar ı içermektedir. Bu peyzajın önerilen değişime düşük seviyede hassas olduğu öngörülmüştür. Engebeli topoğrafya ve yer yer orman örtüsü projeyi görsel olarak kısmen özümseyerek, otoyolun bu peyzaj karakter alanında görünürlüğünü kısıtlayacaktır. 11-12

Otoyol 122-135 Tanım Karakoca daki Dağ Sırası yakınlarında Engebeli Tarım Arazisi Saha Araştırma Noktaları B4 ve B5 Güzergâh koridorunun peyzajı, Karakoca yerleşim biriminden Seyran yerleşim birimine doğru doğu-batı doğrultusunda uzanan belirgin dağ sırtlarından görülebilen tepe etekleri ve yumuşak eğimli tarım arazilerinden oluşmaktadır. Bu görüntü bu peyzajın berligin karakterini oluşturmaktadır. Dağ sırası, güzergâh koridorunun daha alçak noktalarında uzanan tarım arazilerinden görülebilen topoğrafik açıdan yüksek bir noktayı işaret etmektedir. Tarım amaçlı başlıca arazi kullanımı mera ve zeytinlik şeklindedir. Bazı ufak karayolu hatları bu peyzajdan geçmektedir ve yer yer patikalara rastlanılmaktadır. Bu bölgedeki yerleşim birimleri Karakoca, Subaşı, Cambaz ve Seyran dır. Bu peyzajın önerilen değişime orta seviyede hassas olduğu öngörülmüştür. Engebeli arazi görsel olarak otoyolun özümsenmesine yardımcı olacaktır; ancak yerel dağ sırasının konumu etkilenebilir. 135-139 Harmanlı yakınlarındaki Düz Tarım Arazisi Saha Araştırma Noktası B6 Bu peyzaj Susurluk Nehri vadisine yakın düz bir tarım arazisinden ve Kocasu, Çapaz ve Uluabat derelerinin birleştiği noktadan oluşmaktadır.. Geniş tarım alanları zeytinlik ve meyve bahçelerinden oluşan kırsal kullanımı işaret eder. Peyzajda dağınık ağaç toplulukları ve çalılıklardan oluşan doğal çitler de bulunmaktadır. Yer yer mesken ve tarım amaçlı binalara rastlanmaktadır. Güneye ve batıya doğru uzun menzilli geniş panaromik manzaralar mevcuttur. Bu görsel ferahlık/açıklık peyzajın belirgin özelliğidir. Manzaralar genellikle bölgenin düz ve tarımsal karakteriyle güneydeki uzak ve dağlık silueti yansıtmaktadır. Ufak yollar peyzajla kesişmektedir.harmanlı yerleşim birimi Otoyolun geçeceği sahaya tepeden bakmaktadır. Yer yer saçtan çatılarıyla ayırt edilen tarım yapıları ve konutlar görülmektedir. Bu peyzajın önerilen değişime orta seviyede hassas olduğu öngörülmüştür. Nedeni, peyzajın görsel olarak açıklık sergileyen doğası ve etkiye maruz kalan yerleşim alanlarının Projeye ilişkin kesintisiz panaromik manzaraya sahip olacak olmasıdır. Kocasu, Çapaz ve Uluabat Dereleri nin birleştiği bölgedeki nehir peyzajı Saha Araştırma Noktası B7 139-147 Geniş, düz, tarım ovaları yukarıda ismi geçen üç derenin (Uluabat, Çapaz ve Kocasu) birleşmiş halini çevreler. Bu tarım arazisinde geometrik tarla şekilleri göze çarpmaktadır; yani tarlaların sınırları düz çizgiler şeklinde belirlenmiş, genel görünüm katı ve resmidir bu da bölgenin kırsal ve gözden ırak kalitesini azaltmaktadır. Doğuda Uluabat deresi Uluabat Gölü nden doğmaktadır. Kocasu Deresi, kuzey-güney yönünde geniş bir yatak içerisinde akmaktadır; daha güneye indiğinde Çapaz Deresi ne dönüşür. Bu derelerin etrafındaki peyzaj düzgün çizgilerle belirlenmiş tarla desenlerinden oluşan bir tarım arazisidir. Ufak yollar geniş bir geometrik güzergâh içerisinde bu peyzajı takip eder. Büyük bir yerleşim birimi olan Karacabey, düz tarımsal peyzaja ve akarsulara tepeden bakmaktadır. Balıkesir-Bursa devlet karayolu bu peyzajın doğu bölümünden geçmektedir. Daha da doğuda, Uluabat yerleşim birimi konumlanmıştır. 11-13

Otoyol Tanım Bölgede nadiren bitki örtüsüyle karşılaşılması nedeniyle, peyzaj görsel açıklık/ferahlık sergilemektedir. Bazı bitkiler akarsu yatakları boyunca sıralanmıştır. Bu peyzajın önerilen değişime yüksek seviyede hassas olduğu öngörülmüştür. Akarsu (dere) gibi baskın doğal unsurlara sahip, görsel olarak açıklık sergileyen bir peyzajdır. 147-160 Çapaz Deresi Vadisi Saha araştırma noktaları B8 ve B9 Bu peyzaj, Çapaz Deresi nin kıvrımlı akışıyla tanımlanmakta ve özellik kazanmaktadır.. Arazi kullanımı tarım amaçlıdır ve bu nedenle geometrik şekilli tarlalar göze çarpmaktadır. Alan içerisinde çeşitli ürünler yetiştirilmektedir. Peyzajın içerisinden ufak yollar geçmektedir. Düz topoğrafyası ve nadiren bitki örtüsüne rastlanması nedeniyle, görsel olarak açık bir peyzajdır. Yolağzı ve Çeltikçi yerleşim birimleri bu bölgede yer almaktadır. Çeltikçi etrafındaki peyzaj genellikle düzdür ve uzaktaki dağ sıralarının dağlık siluetine bakan bir manzara açısına sahiptir. Bu peyzajın önerilen değişime orta seviyede hassas olduğu öngörülmüştür. Çapaz deresi gibi baskın doğal unsurları olan, görsel olarak açık bir peyzajdır. Öte yandan, insan eliyle oluşturulmuş varlıklar manzara kalitesini kısmen de olsa azaltmaktadır. 160-169 Susurluk Nehri nin doğusundaki Tepelik Tarım Arazisi Saha araştırma noktası yok Burada Çeltikçi yerleşim biriminden daha güneydeki Adaköy yerleşim birimine dek uzanan yumuşak eğimli bir topoğrafyayı kaplayan tarımsal peyzaj gözlenmektedir. Geometrik tarla desenleri mevcuttur ve tarım faaliyetlerinin önemli bir bölümü tahıl yetiştirmeye yöneliktir. Bu tepelik peyzajdan ufak yollar geçmektedir. Az sayıda yerleşim birimi ve konut gözlenmektedir. Tarım arazilerinde az miktarda yeşillik göze çarpmaktadır; bunlar ya doğal çitler şeklindeki çalılıklar ya da ağaçlar ve ağaç toplulukları şeklindedir. Bu peyzajın önerilen değişime düşük seviyede hassas olduğu öngörülmüştür. Nadiren bitki örtüsüne rastlanması nedeniyle görsel bir ferahlık/açıklık içermektedir; öte yandan, topoğrafyada gelişimi özümseyebilecek çeşitlilikler de de mevcuttur. Peyzajın özel bir kalitesi yoktur. 169-174 Çapaz Deresi Vadisi Saha araştırma noktası yok Çapaz Deresi Vadisi nin peyzajı KM 147 ve KM 160 arasında tarif edilen dere vadisininkiyle benzer özellikle taşımaktadır. Bu peyzajın önerilen değişime orta seviyede hassas olduğu öngörülmüştür. Çapaz deresi gibi baskın doğal unsurları olan, görsel olarak açık bir peyzajdır. 174-180 Susurluk un batısındaki tepelik Tarım Arazisi Saha araştırma noktaları 28 ve 29 Çapaz Deresi vadisi, genelde kuzey güney doğrultusunda ve nispeten dik vadi yamaçlarına sahip, tepelik ve dağlık bir bölgede uzanır. Balıklıdere köyü ve daha büyük bir yerleşim birimi olan Susurluk, vadi zemininde, nehre yakın biçimde konumlanmıştır. Çiftçilikle bağlantılı güçlü tarla dokusu mevcuttur. Bu peyzajın önerilen değişime orta seviyede hassas olduğu öngörülmüştür. 11-14

Otoyol Tanım 180-197 Susurluk un güneyindeki Dağlık Art Bölge Saha araştırma noktaları 30, 31 ve 32 Burası yüksekçe konumlanmış bir peyzaj alanıdır ve hem tarımsal hem de ormanlık bir arazi örtüsü sergilemektedir. Birkaç yerleşim birimi mevcuttur. Bu peyzaj, kırsal ve ücra bir özelliktedir. Bu peyzajın önerilen değişime orta seviyede hassas olduğu öngörülmüştür. 197-230 Balıkesir in Tarımsal Art Bölgesi Saha araştırma noktaları 30, 31, 32, 33, 34, 35, 36 ve 37 Yer yer ufak yerleşim birimlerinin bulunduğu engebeli, tarımsal bir peyzaj alanıdır. Bu yerleşim birimleri arasında Karakolköy, Ovacık ve Bakacak yer almaktadır. Topoğrafya tepelik ve yer yer dağlıktır, ve de doğudaki Balıkesir şehrine tepeden bakmaktadır. Bu peyzajın önerilen değişime orta seviyede hassas olduğu öngörülmüştür. Faz 2 Kesim IV: Balıkesir - İzmir Tablo 11.6 Faz 2 - Kesim IV: Balıkesir İzmir: Mevcut Durum Otoyol Tanım 230-258 Ertuğrul un Yüksekteki Tarım Arazisi Saha araştırma noktaları 38, 39, 40, 41 ve 42 Dalgalı ve bazen de dağlık tarım arazisidir. Bazı yerlerde orman örtüsü mevcuttur. Ertruğrul ve Mecidiye gibi ufak yerleşim birimleri yer almaktadır. Bu peyzajın önerilen değişime orta seviyede hassas olduğu öngörülmüştür. 258-286 Savaştepe de, göllerin de bulunduğu Alçak Düz Tarım Arazisi Saha araştırma noktaları 43, 44, 45 ve 46 Bu peyzaj alanı, tarım arazisi ve geniş orman örtülerinden oluşan bir karışımı sergiler. Alçak seviyede uzanan, nispeten düz bir peyzaj alanıdır. Burada, iki büyük göl bulunmaktadır. Daha büyük olan gölün (Sevişler Barajı), doğusunda büyük ormanlık alanlar (göl ve Otoyol arasında kalan) bulunmaktadır. Yerleşim birimleri arasında Savaştepe ve güneyde daha büyük bir ilçe olan Soma yer alır. Bu peyzajın önerilen değişime orta seviyede hassas olduğu öngörülmüştür. 286-308 Yırca nın güneyindeki Tarım Amaçlı Düzlükler Saha araştırma noktaları 47, 48, 49 ve 50 Soma ilçesi, iki yüksek yayla peyzajı arasındaki dar geçitte kurulmuştur. Daha güneyde, bu dar geçit düz bir ovaya açılır. Güzergâh koridoru, bu düz ovanın ve batıdaki yüksek seviyedeki peyzajın sınırına yakın bir yerde konumlanmıştır. Yırca yerleşim birimine, görsel olarak dikkat çekici ve yerel bir nirengi noktası olması muhtemel bir tepeden bakılmaktadır ve batıya doğru uzanan yaylaların kıyısında konumlanmıştır. Diğer yerleşim birimleri arasında Öveçli, Bakır ve Selvili yer almaktadır. Bu peyzajın önerilen değişime orta seviyede hassas olduğu öngörülmüştür. 11-15

Otoyol Tanım 308-330 Ballıca çevresindeki Düz Tarım Arazisi Saha araştırma noktaları 51, 52, 53 ve 54 Batısı ve doğusundaki yüksek yayla peyzajları arasındaki geniş vadide konumlanmış olan, nispeten düz tarım arazileridir. Güçlü tarım arazisi dokusuna sahiptir. Bu peyzajın önerilen değişime orta seviyede hassas olduğu öngörülmüştür. 330-339 Yeniosmaniye nin Tarım Yapılan Tepeleri Saha araştırma noktası 55 Ücra özellikte, engebeli, tepelik ve yüksek seviyede bir arazidir. Güçlü bir tarımsal doku mevcut değildir. Bu peyzajın önerilen değişime orta seviyede hassas olduğu öngörülmüştür. 339-371 Koldere yakınlarındaki Dağ Sırtlarında Tarım Amaçlı düzlükler Saha araştırma noktaları 56, 57 ve 58 Güçlü tarla yapısına sahip, nispeten düz tarım arazisidir. Bu peyzajın önerilen değişime orta seviyede hassas olduğu öngörülmüştür. 371-399 Turgutlu dan İzmir e Uzanan GenişVadi Peyzajı Saha araştırma noktaları 59, 60, 61, 62 ve 63 Doğu - batı doğrultusunu takip eden yüksek dağ sırtları arasında kalan alçak seviyedeki, genişçe vadi. Bu peyzajın önerilen değişime orta seviyede hassas olduğu öngörülmüştür. 399-405 İzmir in kentsel kıyısı Saha araştırma noktaları 64, 65 ve 66 İzmir in kentsel alanı, doğu tarafında dağlık bir fonla çevrilidir. Bu peyzajın önerilen değişime düşük seviyede hassas olduğu öngörülmüştür. 11.4.2 Özel Statüdeki Alanlar Önerilen Otoyolun yakınlarındaki arazinin içerisinde ve çevresindeki peyzaj, hem ekolojik hem de rekreasyonel açılardan değerli olduğu belirlenmiş olan alanlar içermektedir. Ekolojik açıdan değerli bulunan alanlar koruma altındaki habitatları bünyelerinde barındırmalarından dolayı özel bir nitelik kazanan peysaj alanlarıdır. Tüm faz ve kesimler için belirlenen özel alanlar aşağıda listelenmiş ve tanımlanmıştır. Faz1 - Kesim I: Gebze İznik Güney Kavşağı Ballıkayalar Tabiat Parkı, Projenin başlangıç noktasından yaklaşık 3,2 km mesafede, Gebze nin kuzeydoğusunda yer almaktadır. Bu park, büyük ormanlık alanlar sunmaktadır; bununla beraber, açık bir plato zirvesinden, Projenin başladığı bölge dahil olmak üzere, daha güneydeki peyzaj alanlarını içeren manzaralar görülmesi mümkündür. Varolan D100 İstanbul İzmit karayolu, Otoyolun yakınlarındaki peyzajdan geçmektedir. Bu özel statülü alanın, önerilen değişime yüksek seviyede hassas olduğu öngörülmüştür. 11-16

Önerilen otoyol, Orhangazi yerleşim biriminin batı yakasında, Armutlu Yarımadası Kilit Biyoçeşitlilik Alanının (KBA) (ki burada halihazırda çok sayıda sert taş ocağı faaliyet göstermektedir) kenarı boyunca ilerlemektedir. KBA oldukça geniş bir araziye yayılmıştır ve kuzeyden Gemlik Körfezi ne bakan yarımadanın neredeyse tümünü kapsamaktadır. KBA nın küçük bir bölümü, özellikle doğu kenarındaki alan, önerilen Otoyolun KM 38 den KM 50 ye kadar olan güzergâhına yukarıdan bakmakla birlikte, bu manzaranın ön planında Orhangazi nin büyük yerleşim alanı yer almaktadır. Bu özel statülü alanın, önerilen değişime orta seviyede hassas olduğu öngörülmüştür. Faz 2- Kesim II: İznik Güney Kavşağı - Bursa Gemlik Körfezi nde, KM 50 ila KM 65 arasındaki Otoyol kesiminin kuzeyde sonlandığı bölümde, Armutlu Yarımadası kilit biyoçeşitlilik alanı önerilen Otoyola yukarıdan bakmaktadır. Mevcut D575 karayolu, Otoyolun önerilen güzergâhına paralel ilerler. Bu özel statülü alanın, önerilen değişime orta seviyede hassas olduğu öngörülmüştür. Faz 2 Kesim III: Bursa - Balıkesir Önerilen Otoyola bir miktar mesafede iki Milli Park mevcuttur. Bunlar önerilen Otoyolun KM 114 deki en yakın noktasına yaklaşık 20 km mesafede bulunan Uludağ Milli Parkı ile KM 170 de Otoyola yaklaşık 20 km mesafede bulunan Kuş Cenneti Milli Parkıdır. Bu özel statülü alanların, Otoyola uzaklıkları nedeniyle, etkiye maruz kalmalarına ihtimal verilmemektedir. Faz 2 - Kesim IV: Balıkesir - İzmir Milli Park olan Marmara Gölü, KM 359 da, önerilen Otoyoldan yaklaşık 23 kilometre uzaklıkta konumlanmıştır. Bu özel statülü peyzaj alanlarının Otoyoldan uzaklığı ve projenin ölçeği göz önüne alındığında, ilk aşamada bu Milli Parkların önemli ölçüde etkileneceği düşünülmemektedir. Spil Dağı Milli Parkı KM 386 da önerilen Otoyolun yaklaşık 10 km kuzeyinde yeralmaktadır. Milli Parkın güney sınırı, KM 386 ila 408 arasında, İzmir yönünde Otoyolun içerisinden geçtiği vadiye tepeden bakar. Bu belirgin ve görsel olarak ön plana çıkan dağ silueti, Otoyolun geçtiği vadi boyunca manzaraya hakim olacaktır. Öte yandan güzergâh, D300 İzmir Uşak Devlet Karayoluna da paralel olacaktır. Bu özel statülü alanın, mevcut karayolunun varlığı nedeniyle, önerilen değişime orta seviyede hassas olduğu öngörülmüştür. 11.5 ETKİLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ VE ETKİ AZALTMA ÖNLEMLERİ Bu bölümde Projenin peyzaj ve görsel değerler üzerindeki etkisi inşaat ve işletme aşamaları için özetlenmiştir. 11-17

İnşaat aşamasında uygulanması gereken önlemler peyzaj ve görsel değerler üzerindeki etkileri Otoyol henüz inşaat halindeyken en aza indirmeyi hedeflemektedir. Bu bölümü izleyen inşaat aşaması peyzaj ve görsel etki değerlendirilmesi söz bahse konu önlemlerin hayata geçirilmiş olduğu varsayılarak yapılmıştır. İnşaata aşamasında bu önlemlerin uygulanmaması halinde, lüzumsuz yeşillik kayıplarının oluşma riski söz konusudur. Bu etkiyi sınırlamak için önerilen perdeleme ve çit önlemlerinin kullanılmaması durumunda inşaat çalışmalarının etki alanı ve görünürlüğü artacaktır. 11.5.1.1 İnşaat Aşamasındaki Etki Azaltma Önlemleri İnşaat temel olarak Mühendislik, Tedarik ve İnşaat (Mühendislik, Tedarik ve İnşaat) Yüklenicileri ve onların alt yüklenicileri tarafından, OTOYOL AŞ tarafından hazırlananan ön planlar ve şartnameler uyarınca yürütülecektir ve bu nedenle, inşaat yöntemlerinin detayları tam olarak bilinmemektedir. Aşağıda özetlenmiş olan olumsuz görsel etkileri azaltmaya yönelik önlemler, mevcut bilgilere ve diğer yol projelerinden edinilmiş olan deneyimlere dayanmaktadır. Projenin inşaat aşaması için geçerli olan genel önlemler aşağıda açıklanmaktadır. Bu önlemler izleyiciler ve peyzaj üzerinde inşaat sırasında oluşacak etkileri en aza indirgemek için uygulanacaktır. (Not: Görsel etkilere ilişkin aşağıda tavsiye edilen önlemlere rağmen, inşaatla ilgili sağlık ve güvenlik konularını ele alacak ilgili önlemler vaka bazında daima öncelikli olacaktır):, Korunacak hassas bitki örtüsü, inşaat çalışmaları başlamadan önce çitlerle çevrelenecek ya da işaretlenecektir. Olabildiğince fazla miktarda bitki örtüsü peyzajın ve halihazırda mevcut olan görsel perdelemenin bütünlüğünün korunması için bu şekilde korunarak yerinde bırakılacaktır. Geçici inşaat alanları olabildiğince küçük tutulacak ve malzeme depolama alanları yakındaki sakinlere, izleyicilere önemli bir görsel etki yaratmayacak şekilde seçilecektir. Proje tarafından kamulaştırılan inşaat alanı sınırlarının dışında kalan bölgeler işgal edilmeyecektir. İnşaat sahası olabildiğince derli toplu tutulacak, çöp ve molozdan arınmış olacaktır. Sadece, sağlık ve emniyet koşulları gerektirdiği takdirde ve gece çalışmaları sırasında, inşaat sahası projektörlerle aydınlatılacaktır; böylelikle, geçici aydınlatmanın gece görülen manzara üzerindeki etkileri en aza indirilecektir. Şantiye kompleksi ve inşaat için gerekli olan diğer büyük alanlar, yerel peyzaj ve izleyenler üzerindeki etkilerin mümkün olabildiğince en aza indirileceği mekanlarda kurulacaktır. Geçici tesis, makine ve araçların görsel bir etki kaynağı olabileceği durumlarda, görsel açıdan hassas alanların yakınlarında yoğun inşaat faaliyetlerinin gerçekleştirileceği yerler geçici perdeleme (çitlerle) çevrilerek görsel etki en aza indirgenecektir. 11-18

11.5.2 İnşaat Aşamasındaki Peyzaj ve Görsel Etkiler 11.5.2.1 Etki Kaynakları Önerilen Otoyolun hemen yakınındaki yerel peyzaj üzerinde bir bozulma olacaktır. Bu bozulma, araç ve makinelerin kullanımından, kazı işlemlerinden, toprak işlerinden, tünel, viyadük ve köprü inşaatlarından ve ayrıca geçici olarak çitlerin kurulmasından kaynaklanacaktır. Bu konuda daha fazla detay 13.Bölüm de sunulmaktadır. İzmit Körfezi Köprüsüyle bağlantılı inşaat faaliyetleri, özellikle İzmit Körfezi çevresindeki peyzajı ve deniz manzarasını etkileyecektir. Yerel peyzaj, belli noktalardaki ücretli geçiş tesislerinin ve ilgili binaların inşaatından, ve güzergâh boyunca belli noktalarda yapılacak olan yerüstü otopark alanı inşaatından etkilenecektir. Ayrıca, gece çalışmalarında gerekli olan ışıklandırma ve yüksek görünürlükteki koniler ile geçici şeritleri belirleyen beton bloklar da, inşaat aşamasında etkilere sebep olacaktır. Geçici olumsuz etkiler, inşaat süreciyle ve bitki örtüsünün yeniden oluşturulması için gereken süreyle (Çalılar için yaklaşık 7-10 yıl ve ağaçlar için 15 yıl) sınırlı olacaktır. Kış aylarında, ağaçlarda perdeleme sağlayacak şekilde yaprak olmadığından, etkiler daha olumsuz olacaktır. İnşaat sırasındaki geçici görsel etkiler, genellikle önerilen Otoyola yakın bölgelerdeki izleyicileri etkiler. Bunlar arasında başlıcası yerleşim birimlerinin sınırlarında oturan ve çevrelerindeki görsel ortamda, yukarıda bahsedilen inşaat aktivitelerine bağlı olarak bozulmalar görebilecek yöre sakinleridir. Etkinin ölçüsü, (yakınlardaki yerleşim birimlerinde yaşayan) sakinlerin görsel etkiye maruz kaldığı noktalarda, Projenin doğasına bağlı olarak değişecektir. İzleyenler üzerindeki en önemli geçici etkilerin aşağıdaki noktalarda yaşanması olanaklıdır: İzmit Körfezi yakınlarındaki, asma köprü inşaatından etkilenecek olan izleyiciler; ve Planlanan bir yapının (kavşak, ücretli geçiş gişesi, yerüstü otoparkı, viyadük kesimi ya da büyük köprü/dere geçişi gibi) inşaat sahasına çok yakın yerleşim birimlerinde yaşayan izleyiciler. Geçici görsel etkiler genellikle önerilen Otoyol güzergahına yakın konumdaki seyrek ve izole konutlarda veya yerleşim birimlerinde yaşayan izleyiciler tarafından hissedilecektir. Yarma ve dolgu kesitlerindeki görsel etkinin kaynağı yolun üstyapı ve bitişiğindeki toprak işleridir. Otoyol inşaatının içerisinden geçtiği alıcı peyzajın hassasiyeti düşük ila orta seviyede seyredecektir. Bu etki seviyesi, peyzajın görsel olarak inşaata ne kadar maruz kaldığına bağlı olacaktır. Bu nedenle, otoyol güzergâhının yoğun şekilde ormanlık alanlardan geçtiği durumlarda, inşaat çalışmaları çoğunlukla peyzaj açısından görsel biçimde perdelenmiş olacaktır. Bu durumda önerilen değişime karşı düşük seviyede hassasiyet beklenebilir. Önerilen otoyolun görsel olarak açık bir tarım arazisinden geçtiği durumlarda ise inşaattan 11-19

kaynaklanan görsel etki daha geniş bir peyzaj koridoru üzerinde yükselecektir.buralarda hassasiyet düzeyinin değerlendirilmesinde inşaat faaliyetlerinin geçici doğası da göz önüne alınır ve bu değerlendirme projenin geçtiği kırsal, tarım arazili peyzaja uygulanır. Tüm önemli inşaat etkilerinin otoyol güzergâhının her iki tarafındaki sınırlı bir koridorla kısıtlanacağı öngörülmektedir. İnşaat faaliyetlerinin geçici doğası göz önüne alındığında, alıcı peyzajda değişimin boyutu hafif ile orta seviye arasında değişecektir ve bu nedenle alıcı peyzaj karakteri üzerindeki etkinin önem derecesi az önemli ila orta derecede önemli arasında seyredecektir. Önerilen değişikliğe karşı orta ila yüksek seviyelerde seyreden hassasiyet derecesi özgün ve yüksek manzara kalitesine sahip lokasyonlar için geçerlidir. Bunlar arasında Izmit Körfezi nin çevresindeki yerel peyzajlar bulunmaktadır. İzmit Körfezi Köprüsü çevresinde inşaat çalışmaları nedeniyle oluşacak değişimin boyutunun büyük olması beklenmektedir. Bu nedenle, geçici ve büyük ölçüde önemli bir olumsuz etki beklenmektedir. İznik Gölü çevresindeki inşaat çalışmaları gölün Orhangazi ilçesi yakınlarındaki batı kıyısıyla sınırlı olacaktır. Bu bölgede peyzaja dair değişimin boyutunun orta büyüklükte olması beklemektedir ve orta derecede önemli olumsuz etkilerin ortaya çıkacağı öngörülmektedir. Otoyol güzergâhı boyunca inşaat çalışmalarından kaynaklanacak olan önemli görsel etkiler, en başta yol kenarındaki yerleşim birimlerinde yaşayanları etkileyecektir. Bu kişilerin çoğunun otoyol inşaatına kısa mesafede seyirci olacağı öngörülmektedir. Komşu karayolu ağlarını kullananlar da projenin mevcut yolu kestiği ya da mevcut yola paralel ilerlediği noktalarda görsel olarak etkileneceklerdir. Mesken sakinlerinin genellikle önerilen değişime yüksek seviyede hassas oldukları değerlendirilmektedir. Bunun nedeni çevrelerini ve ayrıca mevcut manzaranın kalitesini sahiplenmeleri ve bu manzaraya olan ilgilerinin süreklilik arz etmesidir. Buna karşılık, karayolu kullanıcılarının önerilen değişime karşı hassasiyet seviyelerinin düşük olacağı değerlendirilmektedir; çünkü çevrelerine olan görsel ilgileri geçidir. İnşaat çalışmalarının geçici doğası göz önüne alındığında, etkinin büyüklüğü hafifk ve orta seviye arasında seyredecektir. Bu fark Otoyol ile izleyici arasındaki uzaklığa bağlı olacaktır. Bu nedenle mesken sakinlerinin orta derecede ila çok önemli seviyede olumsuz etkiye maruz kalacağı ve karayolu kullanıcılarının da önemsiz ila az önemli arasında olumsuz bir etkiye maruz kalacağı öngörülmektedir. 11.6 İŞLETME AŞAMASINDAKİ ETKİLER VE ETKİ AZALTMA ÖNLEMLERİ Otoyolun işletilmesi sırasında peyzaj ve görsel değerler üzerindeki etkilerin azatılmasına yönelik önlemler, Otoyolun alıcı yerel peyzaja entegre edilmesine ve yakınlardaki izleyiciler için gereken durumlarda görsel perdeleme oluşmasına hizmet edecek bir peyzaj tasarım projesi aracılığıyla sağlanacaktır. 11-20

Etkileri azaltmaya yönelik peyzaj tasarımı, Otoyolun bölümlerinin geçtiği peyzajın yerel özelliklerine göre tasarlanacaktır. Bitkilendirme tasarımı da aynı şekilde yerel yapı ve görsel perdeleme gerekliliklerine göre planlanacaktır. Önerilen otoyolun uzun vadeli işletimine yönelik genel etki azaltma tedbirleri aşağıda özetlenmiştir: (Not: bazı durumlarda tercih edilen bitkilendirme yaklaşımı yerel zemin, kayalar ya da eğim koşulları nedeniyle uygun olmayabilir; böyle yerlerde bitkilendirme uygulanamayacaktır.) Bitkilendirme yeni bir habitat oluşturmak ve mevcut yerli habitatı güçlendirmek amacıyla yapılacak ve bitkilendirme karışımları, yerel türler kullanılarak oluşturulacaktır. Yol boyunca yerel türlerin kullanılması, Otoyol için yapılan bitkilendirmenin zamanla çevredeki doğal bitki örtüsünden ayırt edilemez hale dönüşmesi açısından önem taşımaktadır. Yerel olmayan bitkiler yalnızca gerekli görüldüğü takdirde kullanılacaktır. Örneğin daha once yerel olmayan türlerle peyzaj oluşturulmuş kentsel bir alanda, bu bitki örtüsüyle uyum sağlaması için yine yerel olmayan bitkiler kullanılması gerekebilir; Bitkilendirme, kaybolan habitatları yeniden oluşturmak ya da telafi etmek amacıyla yapılacaktır; Bitkilendirme yabanıl yaşam koridorlarını korumak ve yerel peyzaj yapısını yeniden canlandırmak için zarar görmüş olan çalılıkları veya yeşil alanları tekrar birbirine bağlayacaktır; Peyzaj tasarım uygulaması, mümkün olduğunca peyzaj yapısını güçlendirerek bölgesel kimliği yeniden kurmaya çalışacaktır; Peyzaj tasarımında Otoyoldan çevre payzajı gören manzaraların oluşturulması da göz önüne alınacaktır. Otoyol bitkilendirmesindeki bölmeler, çevrede ikamet edenler üzerindeki olumsuz görsel etkileri azaltırken, Otoyoldan da manzara izlenmesini sağlayacaktır. Bitkilendirme uygulamaları, yakınlardaki konut ve yerleşim birimleri ile yol yapıları ve toprak işleri arasında görsel bir perdeleme oluşturacak şekilde tasarlanacaktır; Bitkilendirme uygulamaları, yerel kimliği güçlendirecek ve Otoyolda seyredenler için monotonluğu azaltacak şekilde temel manzara ve koridorları ortaya çıkarmak üzere aralıklı olarak yapılacaktır. 13. Bölüm de bahsedildiği üzere, gürültü azaltıcı bariyerlerin kullanılmasının gerektiği yerlerde, bu işlem ideal olarak, çevre peyzajın topoğrafyasıyla uyumlu olacak ya da örtüşecek şekilde, toprak sanat yapıları ya da bitkilendirme uygulamaları ile yapılacaktır. Gürültü etkilerinin azaltılması için dik kenarlı dar setlerden olabildiğince kaçınılacaktır; çünkü bunlar, olumsuz görsel etki kaynağı oluşturmaktadır ve etkinin bitkilendirme yoluyla azaltılmasına uygun değildirler. Çit şeklindeki gürültü bariyerlerinden de mümkün olduğunca kaçınılacaktır. Bunların kurulmasının gerektiği yerlerde, görsel olarak bölgenin genel peyzajından saklamak için perdeleyici bitkilendirme uygulanacaktır. İşletme aşamasında peyzaj ve görsel değerler üzerinde oluşacak etkiler, Projenin her bir faz ve kesimi için aşağıdaki tablolarda ana hatlarıyla 11-21