ayfer.aktas@acibadem.com.tr
İnsülin Nedir? İnsülin Çeşitleri Uygulamada Dikkat Edilecekler
Moleküler ağırlığı 5.8 kilodalton (kda) olan, polipeptit yapılı ve vücuttaki karbonhidrat özüştürmesinin düzenlenmesinde glukagon ile birlikte rol alan bir hormondur. http://tr.wikipedia.org/wiki/%c4%b0ns%c3%bclin, Erişim Tarihi: 17.01.2013
İnsülin doğal şartlarda vücutta daima mevcuttur Sabah Öğle Akşam Sabah Öğle Akşam Diyabet söz konusu olduğunda pankreas taklit edilerek insülin uygun zamanlarda enjekte edilmeye çalışılır
Hızlı Etkili=Analog Humolog, Novorapid, Apidra Kısa Etkili=Regüler Humulin R, Acrapid Orta etkili=nph Humulin N, İnsulatard Uzun etkili=glarjindetemir Lantus ve Levemir Karışım Humulin 70/30-Humulin 80/20 Mixtard 10,20,30,40,50, Novamix 30-Humulog mix 25,50
Sabah Öğle Akşam İnsülinlerin enjeksiyondan ne kadar süre sonra etki etmeye başlayacağı maksimum etki süresi ve vücutta kalış süreleri çeşitlerine göre değişiklik göstermektedir.
Kısa Etkililer Orta Etkililer Hızlı Etkililer Etki Başlama Süresi 30-60 dk Etki Başlama Süresi 2-4 saat Etki Başlama Süresi 15 dk Pik Süresi 2-4 saat Pik Süresi 4-12 saat Pik Süresi 1-3 saat Etki Süresi 5-8 saat Etki Süresi 12-24 saat Etki Süresi 3-5 saat Uygulama Zamanı Yemekten 30 dk önce Uygulama Zamanı Yemekten 30 dk önce Uygulama Zamanı Yemekten hemen önce Uygulama Yolu IV-IM-Subkutan Uygulama Yolu Subkutan Uygulama Yolu Subkutan Görünüm Piyasa Adı Berrak Humulin-R Actrapid Görünüm Piyasa Adı Bulanık Humulin-N Insulatard Görünüm Piyasa Adı Berrak Humalog Novorapid Uzun Etkililer Karışım İnsülinler (Hızlı) Karışım İnsülinler (Hızlı) Etki Başlama Süresi 1 saat Etki Başlama Süresi 15 dk Etki Başlama Süresi 30-60 dk Pik Süresi Etki Süresi Uygulama Zamanı Uygulama Yolu Görünüm Piyasa Adı Pik etkisi Yok 24 saat Aç-Tok Fark Etmez Subkutan Berrak Lantus Levemir Pik Süresi Etki Süresi Uygulama Zamanı Uygulama Yolu Görünüm Piyasa Adı 1-4 saat 12-16 saat Yemekten hemen önce Subkutan Bulanık Humalog Mix25/50 Novomix 30 Pik Süresi Etki Süresi Uygulama Zamanı Uygulama Yolu Görünüm Piyasa Adı Değişken 16-24 saat Yemekten 30 dk önce Subkutan Bulanık Humin M70/30 Mixtard 10/20/30/40/50
İnsülin saklama koşulları-1 İnsülinin son kullanım tarihinde 3 ay önce tüketilmiş olması gerekmektedir. Açılan insülinin ömrü 28 gündür. Aynı insülinin günlük kullanım dozu 10 ünitenin altında olan bireyler kalem üzerinde etiketleme yaparak son kullanım tarihini takip etmelidir. Kullanımının 28. gününde kalem içerisinde insülin bulunsa dahi imha edilmeli yeni bir kalem kullanılmaya başlanmalıdır.
İnsülin saklama koşulları-2 İnsülinler soğuk zincire uygun olarak eczaneden buz aküleriyle alınarak evde buz dolabında +2 ile +8 derece arasında muhafaza edilmelidir. İnsülinler ani ısı değişimlerinden korunmalıdır. Kullanılmakta olan insülin etkinliğinin azalmaması açısından buzdolabında muhafaza edilmeye devam edilmelidir.
İğne Boyunun Belirlenmesi-1 Cilt altı yağ dokusu; beden Kitle indeksine (BKİ) ve uygulama bölgelerine (bacak kol karın gibi) göre değişiklik göstermektedir. Kas dokusuna enjeksiyon yapılmaması için iğne boyuna diyabet eğitim hemşiresi/doktoru karar vermelidir.
İğne Boyunun Belirlenmesi-2 Yetişkin bireylerde cinsiyet,yaş,etnik kökenden bağımsız olarak cilt kalınlığı yaklaşık olarak 2mm dır. İnsülin cilt altı yağ dokusuna enjekte edilmektedir.
İğne Boyunun Belirlenmesi-3 Normal yağ dokulu birey Uzun iğne ucu Deri kıvrımı oluşturarak 45 derece eğimle enjeksiyon Uygun iğne ucu Dik enjeksiyon Deri kıvrımı elin baş parmağı ve işaret ile orta parmak yardımıyla yapılmalıdır.
Enjeksiyondan Önce-1 Karışım insülinleri karıştırma işlemi için kullanmadan önce kalemin tutulduğu el bilekten bükme-kaldırma hareketi yapılarak yavaş hareketlerle karıştırılmalıdır. Bu işlem 15-20 kez yapılır ve kalem bütünüyle aynı rengi aldığından emin olmak için kontrol edilmelidir, gerekirse karıştırma işlemi tekrarlanır.
Enjeksiyondan Önce-2 İnsülinin soğuk yada ılık olması emilim hızını etkilememektedir. Fakat enjeksiyon sırasında oluşan ağrıyı azaltmak amacıyla oda ısısı seviyesinde ılınması beklenebilir. Etkinliğinin azalmaması için ılınmasında ani ısınmaya (kalorifer, çalışan cihazlar vb üzerine) koyulmamalıdır ve saklama koşullarında donmaya (buzluk, deepfreze vb) neden olacak durumlardan kaçınılmalıdır.
Enjeksiyon yapılmaması gereken bölgeler Cerrahi girişim yapılmış skar doku üzerine, Mastektomi gibi cerrahi sonrası invaziv girişim uygun olmayan bölgelere, Atrofi gelişmiş doku bölgelerine, Hematom, lipoatrofi mevcut ise, Egzersiz yapılacaksa insülinin hızlı emilime neden olacağı için bu bölgelere enjeksiyon yapılmamalıdır.
Rotasyon Yapma Enjeksiyon bölgeleri her uygulamada bölge içersinde de rotasyonla uygulanmalıdır. Rotasyon yapmak lipohipertrofi-lipohipotrofi oluşmasını önler.
Enjeksiyon esnasında-1 Tıbbı merkezler dışında evde yapılan uygulama öncesinde enjeksiyon alanını dezenfekte etmek için alkol-kolonya vb kullanımına gerek yoktur. Enjekte edilecek miktar 50 uı üzerinde ise bölünerek (aynı zamanda olmak kaydıyla) uygulanabilir.
Enjeksiyon esnasında-2 Eğer enjeksiyon için deri kıvrımı oluşturuluyorsa bu elde iğne ciltten çıkarıldıktan sonra bırakılmalıdır. Enjeksiyon yapılırken buton sıfırı gösterdikten sonra 15-20 ye kadar sayılmalı ve butonun üzerindeki parmak basıncın etkisiyle insülinin eksik doz yapılmasını önlemek için iğne ciltten çıkarıldıktan sonra çekilmelidir. Deri kıvrımı oluşturun el erken bırakıldığında iğne ucu kas içine ilerler.
Enjeksiyon esnasında-3 İğne cilt içinde iken kalem; el değiştirmemeli veya oynatılmamalıdır, aksi durumda küçük kesiklere ve kanamaya sebep olur. Bu durum daha sonra hipoglisemi, enjeksiyon bölgesinin sertleşmesi ve ağrıyla neden olur.
Enjeksiyon sonrasında-1 Enjeksiyon bölgesine hafifçe bir pamuk yardımıyla bastırılır, masaj yapılmamalıdır. Kalemin iğnesi yaralanma ve enfeksiyon riskinden korunmak amacıyla büyük koruyucu kapak yardımıyla çıkarılmalıdır.
Enjeksiyon sonrasında-2 İnsülin iğneleri sadece 1 kez kullanılabilirler. Kullandıktan sonra büyük koruyucu kapak yardımıyla çıkarılmalı ve korumalı kaplarda biriktirilerek kabın ağzı kapatıldıktan sonra çöpe atılmalıdırlar.
İğne Uçları Kalemden Çıkarılmadığında Kalem /Kartuş içinde hava kabarcığı Eksik doz Cilt altına hava kabarcığı enjeksiyonu Diyabet Kontrolünde Bozulma İğne ucundan insülin sızması Karışım insülinler de karışım oranın değişmesi
Hipoglisemi nedenleri Hipogliseminin bir çok nedeniyle birlikte; Sıcak suyla banyo yapmak İnsülin uygulanan bölgeye kese veya masaj yapmak, Bu bölgelere sıcak uygulama yapmak (su kesesi vb), Uygun olmayan uzunlukta iğne ucuyla deri kıvrımı oluşturmadan dik acıyla enjeksiyon yapmak göz ardı edilmemelidir.
Uzun etkili insülinler dışındaki insülinler yemekten önce yapılmaktadır. Yemekten önce enjeksiyon unutuldu ise yemekten sonra veya bir sonraki öğünün enjeksiyon miktarıyla birleştirilerek yapılmamalıdır. Enjeksiyon sayısını azaltmak amacıyla bir öğüne ait enjeksiyon miktarı diğer öğünlere bölüştürülerek yapılmamalıdır.
1. Diyabet Ekibi için İnsülin/GLP-1 Enjeksiyon Rehberi, Diyabet Hemşireliği Derneği, www.tdhd.org, Erişim Tarihi: 10.01.2013. 2. İnsülin Kalemiyle İnsülin uygulama Rehberi, Diyabet Hemşireliği Derneği, www.tdhd.org, Erişim Tarihi: 10.01.2013.