SAĞLIKLI VE KİŞİYE ÖZEL EGZERSİZ REÇETESİ Uzm. Dr. Lütfi AKGÜN Afyonkarahisar Halk Sağlığı Müdürlüğü
İnsanlara; mevcut sağlık durumları başta olmak üzere sosyoekonomik durumları ve istekleri göz önünde bulundurularak kişiye ve amacına en uygun egzersiz programının oluşturulması amaçlanmıştır.
Egzersiz bir ilaçtır. Doğru şekilde yapıldığında birçok hastalığı (DM, HT, Hiperlipidemi, Kanser, dolaşım bozukluğu ve Kalp Hastalığını vs.) tedavi etmekte, ilaç kullanımını azaltmakta veya tamamen ortadan kaldırmaktadır.
Doğru şekilde yapılmadığında ise başta sakatlanma olmak üzere mevcut olan sağlık durumunun kötüleşmesine, kas ve kemik kayıplarına neden olmaktadır.
Öyle ise egzersiz tıbbi bir ilacın reçete edildiği gibi kişinin sağlık durumu göz önünde bulundurularak, Ne tür egzersiz olduğu? Nasıl yapılacağı? Ne zaman yapılacağı? Ne şiddette ve Ne süre yapılacağı reçete edilmelidir.
Buradan yola çıkarak öncelikle kişilerle doğru ve evrensel bir iletişim kurabilmek için tüm bilgi ve verilerin kaydedildiği dökümantasyon çalışması yaptık. Reçetelendirmede kullanılacak 60 a yakın form oluşturuldu.
Bu formlar kişinin bilgi ve değerlerinin kaydedilmesini, kişilerin sağlıklı yaşam merkezimizi ziyareti öncesi ve sonrası verilerin karşılaştırılması ve kişinin progresinin doğru ve objektif değerlendirmesini sağlamaktadır. Bu sayede sorunlarla karşılaşıldığında daha kolay çözüm sağlanmaktadır.
Sağlıklı ve Bireysel Modifiye Egzersiz Reçetesi Oluşturulmasında 1.Aşama Kişinin profilinin çıkarılması 1. Şişmanlık türünün tespiti 2. Kişi bilgi ve ölçümlerinin alınması 3. Kişinin genel sağlık durumunun tespiti 4. Risk değerlendirmesi
1.Şişmanlık türünün tespiti, risk değerlendirmesi ve kullanmakta olduğumuz sınıflama: Tıp 1 Şişmanlık var. Risk değerlendirmesi normal O Tıp 1 Şişmanlık var. Risk değerlendirmesi bozuk O Tıp 2 Şişmanlık var. Risk değerlendirmesi normal O Tıp 2 Şişmanlık var. Risk değerlendirmesi bozuk O Tıp 3 Şişmanlık var. Risk değerlendirmesi normal O Tıp 3 Şişmanlık var. Risk değerlendirmesi bozuk O Tıp 4 Şişmanlık var. Risk değerlendirmesi normal O Tıp 4 Şişmanlık var. Risk değerlendirmesi bozuk O
Bu sınıflama bize kişinin tedavi stratejisinin belirlemesinde ve takip edilmesinde kolaylık sağlamaktadır. Biyokimyasal parametreleri bozuk ise (risk analizi yüksek) tıbbi tedavi için dâhili branşlarla konsültasyonunun yapılması ve kişi ile daha sık aralıklarla görüşülmesi planlanmalıdır.
2.Kişi bilgi ve ölçümlerinin alınması Ağırlık Boy Yaş BÇ KÇ BÇ/KÇ
Kullanılan diğer ölçümler şunlardır: a). Skinfolt ile cilt kalınlığı ölçümleri Bicebs Triceps, Abdominal Subskapular Femoral
b). Çevre Ölçümleri: Sağ ve sol üst kol çevresi Sağ ve sol alt kol çevresi Sağ ve sol üst bacak çevresi Sağ ve sol alt bacak çevresi
c). BİA ile vücut kompozisyonunun analizi Tüm bu objektif ölçümler bize öncesi ve sonrası hakkında karşılaştırma imkânı veren parametrelerdir.
3. Kişinin genel sağlık durumunun tespiti: Burada yapılması gereken tetkikler: Karaciğer Fonksiyon Testleri (AST, ALT, GGT,) Böbrek fonksiyon testleri (BUN, Kreatinin, Na, K,Cl) AKŞ HbA1C Lipid paneli (LDL, HDL, Tot Koll. Trigliserid) Tiroid paneli (T3, T4, TSH, gerektiğinde otoantikorlar AntiTPO ve Antitroglobulın ) Hb incelemesi (gerektiğinde talasemi açısından Hb elektroforezi), TİT EKG ve İyi bir özgeçmiş hikâyesi alınmalıdır.
UYGULANACAK EGZERSİZ PROGRAMIN AMACININ TESPİTİ ( FORM NO:2 ) Kilo vermek (zayıflama amaçlı) Kilo kontrolü (Mevcut Kiloyu korumak) amacıyla Kilo almak (kaşeksi de egzersiz) Kemikleri güçlendirmek (osteoporozu önleme) amacıyla Kas ve sinir hastalıklarında kas kaybını azaltmak ve kas gücünü arttırmak amacıyla Kardiyo-egzersiz (Kalp ve solunum sistemini geliştirmek) Gebelikte egzersiz Yaşam tarzı vs Esneklik ve dayanıklılık
SAĞLIK PROBLEMLERİ ETKİ ORANLARI EGZERSİZ ŞEKLİ ŞİŞMANLIK Yüksek Aerobik Egzersizler KORONER KALP HASTALIĞI Yüksek Aerobik Egzersizler EKLEM, KAS VE TENDON RAHATSIZ. Yüksek Kas dayanıklılığı, Kuvvet ve Esneklik Egzersizle KEMİKLERDE DEFORMİTE Yüksek Aerobik Egzersizler SIRT VE BEL KASLARINA BAĞLI AĞRI. Orta Bacak Esnekliği ve Karın Kas Kuvveti İçin Egzersizler STRES Orta Her Türlü Egzersiz, Özellikle Aerobik Egzersizler YÜKSEK TANSİYON Orta Aerobik Egzersizler
EGZERSİZ TÜRÜNÜN TESPİTİ ve EGZERSİZ PROGRAMININ OLUŞTURULMASI ( FORM NO:2 )
YATAY DÜZLEM DÜŞEY DÜZLEM
EGZERSİZİN İLK SEANSININ YAPTIRILMASI ( 1-2-3 26 NOLU EGZERSİZ PROTOKOLERİ VS. )
YORGUNLUK İNDEKSİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ ( FORM NO: 6 )
DENGE EGZERSİZİNİN YAPTIRILMASI (50 YAŞ ÜSTÜ TÜM KİŞİLER İÇİN) ( FORM NO: 7 )
SAĞLIK SORUNLARININ DÜZELTİLMESİ VE İLAÇ DOZLARININ AYARLANMASI ( İLGİLİ BRANŞLARLA KONSÜLTASYONLAR )
SAĞLIKLI BESLENME EĞİTİMİNİN VERİLMESİ ( SAĞLIKLI BESLENME REÇETESİNİN ÖNERİLEN EGZERSİZE GÖRE DÜZENLENMESİ )
KONTROL İÇİN HASTALARA RANDEVU VERİLMESİ VE KONTROLLERE GELİNMESİ İÇİN MOTİVASYONUN YÜKSEK TUTULMASI. PSİKOLOG VE ÇOCUK GELİŞİM UZMANI İLE GÖRÜŞME
ŞEKİL 1:Konvansiyonal obezite tedavisinde multidisipliner yaklaşım
Tüm bunlar göz önünde bulundurulduğunda egzersiz vücudun ihtiyaç duyduğu ilaç miktarını azaltması veya ortadan kaldırması, yaşam kalitesini arttırması ve birçok hastalığın (kanser, obezite, HT, DM vs.) ortaya çıkışını önlemesi bir çok branş hekiminin (FTR, Dahiliye, Kardiyoloji, Romatoloji, Ortopedi, Nöroloji vs.) hastalarının tedavilerinde işlerini kolaylaştırmaktadır.
Bu klinik fizyolojinin teyididir.
Tüm bu aşamalardan anlaşıldığı üzere bu bir ekip işidir. Bu ekibin tam merkezinde hasta bulunur. Bu ekibin başarısı tüm bu branşların koordineli çalışması ile mümkündür. Biz hazırlamış olduğumuz programlarla sağlıklı bir yaşamın önemli bir yerinde bulunan egzersizin daha etkili, güvenli, zevkli, kolay ve sürdürülebilirliğini sağlamaktır.
Sağlıklı Yaşam Merkezi Ekibimiz 1 Fizyoloji (Egzersiz) Uzmanı ve 4 TSM Hekimi 1 Diyetisyen 1 Çocuk Gelişim Uzmanı 1 Psikolog 3 Hemşire 1 Hizmetli
Sağlıklı Yaşam Merkezimizde Sağlıklı beslenme programlarının oluşturulması, Kişiye uygun egzersiz programlarının oluşturulması, o Aletsiz ve o Aletli çalışmalar Çocuk gelişimi takibi, Psikososyal danışmanlık hizmetleri, Sigara bıraktırma, Annelik eğitimi, Aile danışmanlık hizmetleri verilmektedir.
Afyonkarahisar Halk Sağlığı Müdürlüğü, Toplum Sağlığı Merkezi bünyesinde faaliyet gösteren Sağlıklı Yaşam Merkezinde 18 bin kilolu ve şişman bireye Sağlıklı ve Kişiye Özel Modifiye Egzersiz Programları uygulanmış olup, başarılı sonuçlar alınmıştır.
Sağlık Sorunlarının Düzeltilmesi Ve İlaç Dozlarının Ayarlanması (Uygulanan Egzersiz Sonrasında Kişinin Biyolojik Cevabı Göz Önünde Bulundurulmalı)
Başarılı bir reçetelendirme yapabilmek için; maliyet getirmeden, kişiye uygun (sosyal, ekonomik, fiziksel) egzersiz reçetelerinin hazırlanması ile kalp ve solunum sisteminin geliştirilmesi, kilo verme veya sağlıklı kilo alma (Kas ve Kemik kütlesinde artış ile), dayanıklılığın ve esnekliğin arttırılması, mevcut kilonun korunması sağlanacaktır.
Egzersiz Yapmak Yapmamaktan Daha Güvenlidir. Astrand
SİZLERİ SEVİYORUZ, SİZLERİ ÖNEMSİYORUZ, HER ŞEY SAĞLIK İÇİN. SİGARASIZ HAREKETLİ BİR HAYATA MERHABA!
TEŞEKKÜR EDERİM. Kaynak: ACSM s guidelines for exercise testing and prescription, Lippincott Williams & Wilkins, 2000