Türkiye Ýçin Yeni Bir Epifitik Biryofit Birliði (Anomodontetum attenuati)

20, 79, 63-68 (2011) doi: 10.5053/ekoloji.2011.798 Türkiye Ýçin Yeni Bir Epifitik Biryofit Birliði (Anomodontetum attenuati) ARAÞTIRMA NOTU Recep KARA 1*, Tülay EZER 1, Atabay DÜZENLÝ 2 1Niðde Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü, 51100 Niðde-TÜRKÝYE 2Çukurova Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü, 01330 Adana-TÜRKÝYE *Corresponding author: recepkara@nigde.edu.tr Özet Epifitik olan Anomodontetum attenuati birliði ilkez Avrupa'da (Romanya) kayýn (Fagus orientalis) ormanlarýndan tanýmlanmýþtýr. Bu çalýþma ile ayný birlik Amanos (Nur) Daðlarýndaki gürgen (Carpinus orientalis) ormanýndan Türkiye için yeni olarak kaydedilmektedir. Ek olarak bu birliðin floristik ve ekolojik özelikleri tanýmlanmýþ ve hayat formu, yaþam stratejisi analizleri yapýlmýþtýr. Sonuç olarak fitososyolojik analizler, birliðin nemli duraðan ortamda yetiþen, yüksek eþeysiz üreme gücüne sahip perennial, pleurokarp hakimiyetli bir birlik olduðunu açýk olarak göstmektedir. Anahtar Kelimeler: Amanos Daðlarý, biryofitler, fitososyoloji, Türkiye. A New Epiphytic Bryophyte Association For Turkey (Anomodontetum attenuati) Abstract The epiphytic Anomodontetum attenuati association have been first identified from beech forests (Fagus orientalis) in Europe (Romania). With this study, the same association is newly reported for Turkey from hornbeam (Carpinus orientalis) forests in Amanos (Nur) Mountains. In addition to the syntaxonomic, floristic and ecological descriptions of this association, a life form and life strategy analysis has been carried out. Finally, phytosociolological analysis show clearly that the assocation is mainly composed of perennial styers with a high asexual reproductive effort, with pleurocarp dominance, the more or less stable and humid site conditions. Keywords: Amanos Mountains, bryophytes, phytosociology, Turkey. Kara R, Ezer T, Düzenli A (2011) Türkiye Ýçin Yeni Bir Epifitik Biryofit Birliði (Anomodontetum attenuati). Ekoloji 20 (79): 63-68. GÝRÝÞ Ülkemizden þimdiye kadar biryofit vejetasyonu ile ilgili birlik ve alt birlik seviyesinde 41 sintakson tanýmlanmýþtýr. Bunlar içerisinde Orthotricho franzoniani-antitrichietum breidlerianae Walther 1969 (Walther ve Leblebici 1969), Scorpiurio sendtneri- Zygodontetum vulgaris Walther 1975 (Walther 1975), Scorpiurio sendtneri-zygodontetum vulgaris cinclidotetosum mucronati Kürchner 1998 (Kürschner ve ark. 1998), Brachythecio olympici-dicranoweisietum cirratae Walther 1969 (Walther ve Leblebici 1969), Orthotrichetum lyellii Lecointe 1975 (Walther 1975) ve Orthotrichetum striati (Gams 1927) Marst. 1985 (Kürschner ve ark. 2006) birlikleri epifitik olarak tanýmlanmýþtýr. Bu birliklerin hepsi, Batý Anadolu'dan Akdeniz ikliminin hakim olduðu yaz kuraklýðýnýn þiddetli þekilde yaþandýðý alanlardan tespit edilmiþtir (Walther ve Leblebici 1969, Walther 1975, 1979, Kürschner ve ark. 1998, Kürschner ve Parolly 1999, Kürschner ve ark. 2006). Bu kadar az çalýþma ile üç farklý iklimin hüküm sürdüðü ülkemizde epifitik biryofit vejetasyonu hakkýnda genellemeler yapmak oldukça zordur. Kürschner ve ark. (2007) ye göre ülkemizdeki epifitik biryofit vejetasyonu konusunda hala çok önemli boþluklar vardýr. Akdeniz bölgesinde olmasýna karþýn suboseyanik bir iklimin hüküm sürdüðü Amanos (Nur) Daðlarýndan kaydedilen bu sintakson ülkemiz için yenidir. Bu kayýtla birlikte ülkemizde 6 olan epitifik sintakson sayýsý 7 ye yükselmektedir. Çalýþma alaný Doðu Akdeniz'de Ýskenderun körfezi kenarýnda, Amanos Daðlarýnýn batý yamacýnda olup; 36 15 ve 36 22 doðu boylamlarý ve 36 48 ve 36 52 kuzey enlemleri arasýnda bulunmaktadýr (Þeki 1). Amanos Daðlarý sahip olduðu coðrafik, jeolojik ve topografik yapý nedeniyle Anadolu'nun en özel ekosistemlerinden biridir. Buzul Çaðý'ndan miras kalan Karadeniz iklim kuþaðýna ait bitki örtüsü, nemli ve derin vadileri, deniz seviyesinden birdenbire yükselerek oluþan sarp zirveleri ve iklim özellikleri ile dünya mirasý için sýcak noktalardan biri olarak kabul edilmektedir. Bu daðlar Akdeniz bölgesinde yer almasýna raðmen yüksek yýllýk ortalama yaðýþ miktarý (937-1124mm) ile daha oseyanik iklime ve daha nemli þartlara sahiptir (Þekil 1). Özellikle daðlarýn batý kýsýmlarýndaki nemli ormanlar, günümüzde esas yayýlýþ alaný Doðu Karadeniz ve Orta Avrupa olan Geliþ: 28.01.2010 / Kabul: 07.07.2010 63

Fagus orientalis Lipsky., Carpinus orientalis Mill., Quercus cerris L., Taxus baccata L., Ilex colchica Poj., Tilia argentea Desf. ex DC., Buxus sempervirens L. gibi Öksin ve Avrupa-Sibirya floristik elemanlarý içerir (Kehl 1998). MATERYAL VE METOD Bu vejetasyon çalýþmasýnda Anomodontetum attenuati (Barkm. 1958) Pec. 1965 birliðini tespit etmek için klasik Braun-Blanquet metodu kullanýlmýþtýr (Braun-Blanquet 1964). Örneklik alanlarda örtüþü belirlerken Braun-Blanquet bolluk-örtü çizelgesi yerine biryofitler için daha çok tercih edilen aþaðýdaki çizelge kullanýlmýþtýr (Frey ve Kürschner 1991). + < 1 %3 12,1-25,0 % 1 1,1-6,0 % 4 25,1-50,0 % 2 6,1-12,0 % 5 50,1-100 % Birliðin sintaksonomik durumu Marstaller (2006)'e göre düzenlenmiþtir. Birliðin ekolojik ve biyolojik özelliklerini daha fazla ortaya koyabilmek için Kürschner ve ark. (1998)'nýn benimsediði prensipler esas alýnarak birliðe ait olan taksonlarýn hayat formu, yaþam stratejisi, yaþam aralýðý, eþeyli ve eþeysiz üreme ve yayýlma stratejileri vb. özellikleri incelenerek birliðin tanýmýyla birlikte verilmiþtir. Hayat formlarýnýn sýnýflandýrýlmasý Magdefrau (1982) ye göre yaþam stratejilerinin sýnýflandýrýlmasý ise During (1979) ve Frey ve Kürschner (1991) e göre yapýlmýþtýr. BULGULAR Anomodontetum attenuati (Barkm. 1958) Pec. 1965 Bu birlik araþtýrma alanýnda 800-1350m arasýnda, Yahyalý yayla (5 örneklik alan), Pekmezci yayla (1 örneklik alan) ve Daþoluk (1 örneklik alan) mevkilerinde yapýlmýþ 7 adet örneklik alanla belirlenmiþtir. Birlik Fagus orientalis, Carpinus orientalis ve Cornus mas L. gövdeleri üzerinde yayýlýþ göstermektedir (Tablo 1). Birlik çalýþma alanýnda kuzey yönde, gölge ve nemli yamaçlar üzerinde yayýlýþ gösteren aðaç gövdelerinin orta ve taban kýsmýnda ya gövdeyi tamamen sarmýþ ya da gövdenin kuzeye bakan taraflarýnda yer almaktadýr. Aðaçlardan özellikle Carpinus orientalis'i daha fazla tercih etmektedir (Þekil 2). Birliðin genel örtüþ %70 ile %99 arasýnda deðiþirken birliðin bulunduðu alandaki bitki örtüsünün kapalýlýðý %50 ile %90 arasýnda deðiþmektedir. Birliði oluþturan 17 taksondan 5 i ciðerotlarýndan 12'si karayosunlarýndan oluþmakta olup karayosunlarýnýnda 10 u pleurokarp 2 si akrokarptýr. Birlikteki ortalama takson sayýsý ise 5 dir. Birlik içerisindeki taksonlarýn substrat afinitesi obligat epifitik olanlar, fakültatif epilitik olanlar ve bunlarýn dýþýnda kalanlar olarak ayrýlmýþtýr (Þekil 3). Birlik içerisinde yer alan Leucodon sciuroides (Hedw.) Schwaegr. ve Radula complanata Dumort nýn. tekerrür sýnýfý (V) birliðin karakteristiði olan Anomodon attenuatus (Hedw.) Hub. ile aynýdýr. Sinhiyerarþik olarak Anomodontetum attenuati birliði genelde kayalarýn vertikal (düþey) yüzeylerinde epilitik olup epifitik olarak aðaç gövdelerinde de yayýlýþ gösteren bazik ortamlarý, nemli havayý ve gölgeyi seven türler tarafýndan karakterize edilen Neckeretaea complanatae Marst. 1986 sýnýfýnýn Neckeretalia complanatae Jez. & Vondr. 1962 ordosuna ve bu ordonun Neckerion complanatae Sm. & Had. ex Kl. 1948 alyansýna baðlanmýþtýr (Tablo 2). Hayat formlarý ve Yaþam stratejileri Anomodontetum attenuati birliðine ait Ta, Ma, Fa, We, Cu hayat formlarý ve Pv, Pg, Pp, Av, Ag, Ap yaþam stratejileri tespit edilmiþtir (Tablo 3). Buna göre birlik içerisinde %54 'lük bir payla en fazla Ta hayat formu, en az %1'lik bir payla Cu hayat formu yer iþgal etmektedir. Hayat formlarýndaki bu durum birliðin pleurokarp hakimiyetli ve nemli þartlarda yetiþtiðini göstermektedir (Þekil 4). Yaþam stratejilerinde en fazla %52'lik bir payla Pv hakim durumdayken %1'lik bir payla Pp yaþam stratejisi en az yeri iþgal etmektedir. Yaþam stratejisindeki bu durum birliðin eþeysiz üremeyi tercih eden ve yaþadýðý ortamdaki deðiþimlerin yavaþ olduðunu göstermektedir (Þekil 5). Anomodontetum attenuati birliðine ait taksonlarýn yaþam stratejilerinin analizine göre perennial mekik türler ve perennial kalýcýlar olarak iki ana kategori tespit edilmiþtir. Her iki kategori de kendi içerisinde üreme stratejilerine göre alt kategorilere ayrýlmýþtýr (Tablo 4). TARTIÞMA Anomodontetum attenuati birliði araþtýrma alanýnýn kuzeye bakan yamaçlarýndaki, Carpinus orientalis ormanlarýnda yayýlýþ göstermektedir. Birliðin karakteristiði olan mezofitik Anomodon attenuatus ayný zamanda vasküler bitkiler için belirlenen Fagion ve Carpinion alyanslarýnýn da karakteristiðidir (Dierssen 2001). Ayrýca birlik Romanya'dan Anomodontetum attenuati (Barkm. 1958) Pec. 1965 ismi ile kayýn ormanlarýndan da tanýmlanmýþtýr (Goia ve Schumacker 2004). Bu da göstermektedir ki birliðin alandaki yayýlýþý Avrupa'daki yayýlýþý ile uyumludur. Birlik içerisindeki genel örtüþlere bakýldýðýnda Anomodon attenuatus, Radula complanata ve Leucodon sciuroides'in hakimiyeti gözlenmektedir. Bu durum birliðin baðlandýðý Neckerion complanatae alyansý ve Neckeretalia complanatae ordosunun karakteristiklerinin birlik içerisindeki tekerrürünü düþürmektedir. Gölge seven ve mezofit bir pleurokarp olan 64

Tablo 4. Anomodontetum attenuati birliðine ait türlerin karakteristik özellikleri ve yaþam stratejileri. [+ var; - yok; () bilgi kesin deðil; A otoik; ac akroik strateji; bf yaprak parçalarý; Cu yastýk; D dioik; Fa yelpaze; fd flagelliform diasporlar; ge gemma; l uzun; lr uzak mesafelere yayýlma; M monoik; Ma hasýr, paspas; P paroik; red geliþmemiþ; s kýsa; sc sürünücü sürgünler, rizom benzeri; sr kýsa mesafelere yayýlma; Ta kuyruk; We Saçak; Ag-Pv yaþam stratejileri(tab. 3)]. Þekil 4. Hayat formu spektrumu. kayalar üzerinde epilitik olarak bulunmaktadýr. Birliðin yayýlýþ gösterdiði aðaç türleri Fagus orientalis, Carpinus orientalis ve Cornus mas'dýr. Bu aðaç türleri içerisinde en çok Carpinus orientalis üzerinde bulunmaktadýr (Þekil 2). Aðaç yaþýna baðlý olarak bir seçicilik göstermeyen (Tablo 2) birlik aðaç gövdesinde hem tabanda hem de üstte bulunabilmektedir. Birliðin özellikle Carpinus orientalis üzerinde daha fazla geliþim göstermesi aðaç kabuðunun kimyasal yapýsýndan daha çok kalýnlýk, pürüzlülük gibi fiziksel yapýsýna baðlýdýr (Barkman 1958). Birlik içerisindeki taksonlarýn substrat afinitesine bakýldýðýnda (Þekil 3) çoðunlukla epifitik olan taksonlarýn örtüþ oranýnýn %30, hem epifitik hem de epilitik olan takson oranlarýnýn ise %23 olduðu görülmektedir. Bu durum birliðin baðlandýðý ordo Þekil 5. Yaþam stratejisi spektrumu. ve sýnýfýn özellikleriyle çeliþmektedir. Bunun nedeni hem toprak, hem kaya, hem de epifitik olabilen Anomodon attenuatus ve Palamocladium euchloron (C. Müll.) Wijk & Marg. un ve genellikle epifitik olan Leucodon sciuroides'in birlik içerisindeki bulunuþ ve örtüþünün yüksek oluþudur. Birliði oluþturan taksonlarýn %85'i pleurokarp, %15'i ise akrokarptýr. Bu durum birliðin yayýlýþ gösterdiði Yahyalý yaylasý ve çevresinde hakim olan Amanoslara özgü çok nemli iklimden kaynaklanmaktadýr. Birlik içerisinde obligat epifitik olan yalnýzca bir takson (Orthotrichum pallens Brid. ) vardýr. Bu durum birliðin baðlandýðý alyansýn ve sýnýfýn karakteristiðine uygundur. Birliðin floristik kompozisyonuna bakýldýðýnda ve floristik özellikleriyle 66

Türkiye için Yeni bir Epifitik Biryofit Birliði (Anomodontetum attenuati)-i Ekoloji deðerlendirildiðinde birliðin kayalar üzerinde de yayýlýþ gösterebileceði ve obligat epifitik deðil, fakültatif epifitik olduðunu düþündürmektedir. Marstaller (2002) tarafýndan Almanya'da belirlenen Anomodontetum attenuati birliði 18 adet örneklik alandan oluþmakta olup örneklik alanlarýn 16'sý kayalar üzerinden, 2'si ise aðaç gövdesi üzerinden (Acer pseudoplatanus L.) tespit edilmiþtir. Bu birliðin içerisindeki epifitik olan örneklik alanlar bizim belirlediðimiz birlikle floristik olarak büyük benzerlik göstermektedir. Bu nedenle belirlediðimiz birliðe Almanya'daki birlikle ayný isim verilmiþtir. Almanya'daki birlik içerisindeki epifitik örneklik alanlar çalýþma alanýmýzdan belirlediðimiz örneklik alanlarla karþýlaþtýrýldýðýnda Anomodon attenuatus, Neckera complanata, Metzgeri furcata (L.) Dum., Porella platyphylla (L.) Pfeiff. ve Hypnum cupressiforme Hedw. taksonlarýnýn ortaklýðý bu benzerliði desteklemektedir. Buna karþýn Almanya'daki birlikte bulunan Neckerion complanatae alyansýnýn karakteristiði Leskellla nervosa (Brid.) Loeske. tespit ettiðimiz birlikte bulunmamaktadýr. Goia ve Schumacker (2004) tarafýndan üç örneklik alanla Romanya'dan (Fagus orientalis üzerinden epifitik olarak) tespit edilen birlik bizim tespit etiðimiz birlikle Almanya'daki birlikten daha benzerdir. Karakteristik türler, floristik komposizyon ve ormanýn yapýsýnýn ortak olmasý her iki birliðinin benzerliðini artýran özelliklerdir. Birliðe ait taksonlarýn hayat formlarý birliðin bulunduðu ortamýn ekolojik özelliklerini yansýtmaktadýr (Magdefrau 1982, Kürschner ve ark. 1998). Genel olarak kserofitik þartlarda geliþim gösteren akrokarp karayosunlarý arasýnda st ve Cu hayat formlarýnýn oraný fazladýr. Ancak daha nemli, gölge ve higrofitik þartlarda geliþim gösteren pleurokarp karayosunlarý arasýnda ise Ma, We, Ta ve Fa hayat formlarýnýn oraný daha fazladýr (Kürschner 2004, Ezer ve ark. 2009). Birlik içerisinde pleurokarp karayosunlarý yüzdesinin fazla olmasý Ta hayat formu hakimiyetini de beraberinde getirmiþtir. Anomodon attenuatus, Leucodon sciuroides ve Palamocladium euchloron gibi pleurokarp biryofitlerin yüksek örtüþünden dolayý birlik içerisinde Ta hayat formu (%54) dominantlýk göstermektedir. Bu hayat formu Anomodontetum attenuati birliðinin de nemli, gölge ve higrofitik karaktere sahip olduðunu göstermektedir. Hayat formu spektrumu içerisindeki diðer hayat formlarý daha düþük yüzdelere sahiptir. Anomodontetum attenuati içerisinde Radula complanata'nýn yüksek örtüþ ve tekerrüründen dolayý Ma hayat formu ikinci sýrayý alýrken (%18), bunu Fa (%15) ve We (%12) hayat formlarý takip etmektedir. Anomodon attenuatus'un yaný sýra Palamocladium euchloron un da Ta hayat formuna sahip oluþu hayat formu spekturumundaki Ta deðerini yükseltmektedir (Þekil 4). We hayat formuna sahip olan Hypnum cupressiforme'nin birlik içerisinde nispeten yüksek tekerrürü, bu hayat formunun üçüncü sýrayý almasýna neden olmaktadýr. Birlik içerisinde Cu hayat formu Orthotrichum pallens'in varlýðýnýn bir sonucudur. Bu türün tekerrürü ve örtüþüne bakýldýðýnda pleurokarplarýn hakim olduðu bu birlik içerisinde akrokarp olan bu taksonun tesadüfen yer aldýðý kanýsý oluþmaktadýr. Biryofitlerde yaþam stratejisi düzensiz ortam koþullarýna karþý biryofitlerin verdiði ya da vereceði muhtemel ve gerçek tepkiler olarak deðerlendirilmektedir (During 1979). Ayný durum birey bazýnda düþünülebileceði gibi birlik bazýnda da düþünülebilir. Böylelikle birliðe ait yaþam stratejisi spektrumu birliðin yaþadýðý ortamdaki deðiþmeleri gösterebilir. Anomodontetum attenuati birliðinin yaþam stratejisi analizine göre birlik içerisinde perennial mekik ve perennial kalýcýlar olarak iki ana gurup belirlenmiþtir (Tablo 3). Perennial mekik türler uzun yaþam süresi (pluriennial-perennial), düþük veya yüksek eþeyli ve eþeysiz üreme gücü, 25μm den büyük sporlar ve büyük sporlarýndan dolayý kýsa mesafelere yayýlma ile karakterize edilmektedir (During 1979, Kürschner ve Parolly 1999). Perennial mekik türler üreme stratejilerine göre üç alt kategoriye ayrýlmaktadýr (Pg, Pv, Pp). Perennial mekik strateji, Anomodontetum attenuati birliði içerisinde Anomodon attenuatus ve Radula complanata' nýn yüksek örtüþü ve tekerrüründen dolayý %56 oranýna sahiptir. Bu oran alanýn çok nemli þartlara ve türlerin güçlü kolonal geliþime sahip olmalarýný göstermektedir. Yüksek eþeysiz üreme gücüne sahip türler (%52), spektrumda ilk sýrayý alýrken bunu sýrasý ile Perennial mekik türler (Pg, Pp) takip etmektedir (Þekil 5). Bundan da anlaþýlmaktadýr ki birliðin tespit edildiði alandaki habitat þartlarý çok deðiþken deðildir ve birlik az çok klimaks bir birliktir. Perennial kalýcýlar uzun yaþam süresi (perennial), 25μm den küçük sporlar, yüksek eþeyli ve eþeysiz üreme gücü ve küçük sporlardan dolayý uzak mesafelere yayýlma ile karakrerize edilmektedir (During 1979, Kürschner ve Parolly 1999). Palamacladium euchloron'un birlik içerisindeki tekerrürü ve örtüþ oraný bu stratejinin spektrum içerisinde ikinci sýrayý almasýna neden olmuþtur. Perennial kalýcýlar birlik içerisinde üç alt kategoriye ayrýlmaktadýr: Generatif perennial kalýcýlar (Ag) ve vejetatif perennial kalýcýlar (Av) düzenli ve sýk olarak sporofit verme ile karakterize edilirken, pasif perennial kalýcýlar (Ap) düþük gemma ve sporofit verme gücü ile karakterize edilmektedir. Spektrum 67

içerisinde yüksek eþeysiz üreme gücüne sahip çok yýllýk kalýcý türler (Av) %35 ile temsil edilirken %8'lik bir oranla yüksek üreme gücüne sahip çok yýllýk kalýcý türler (Ag) ve %1 lik oranla da oldukça düþük eþeyli ve eþeysiz üreme gücüne sahip çok yýllýk kalýcý türler (Ap) temsil edilmektedir. Vejetatif perennial kalýcýlar ise gemma gibi vejetatif yapýlardan dolayý yüksek eþeysiz üreme gücüne sahiptir (Tablo 4). Anomodontetum attenuati birliðinin yukarýda bahsettiðimiz özelliklerine göre birlik daha çok vejetatif üremeye (%87) dayalý olarak geliþmektedir. Bu da birliðin habitatýnýn ani deðiþimlerden uzak, duraðan bir yapýya sahip olduðunu gösterir. Genel olarak birliðin yaþam stratejisi, nemli habitatlarda yayýlýþ gösteren yüksek eþeysiz üreme gücüne sahip perennial kalýcýlardýr. Bu baðlamda tespit ettiðimiz birlik için deðiþimlerden uzak duraðan ortamda yetiþen, vejetatif olarak üremeyi tercih eden ve pleurokarp hakimiyetli klimaks bir epifitik birliktir diyebiliriz. TEÞEKKÜR Maddi desteði için Çukuova Üniversitesi Araþtýrma Projeleri Birimine teþekkür ederiz (Proje No: FEF2003BAP 11). KAYNAKLAR Barkman JJ (1958) Phytosociology and ecology of cryptogamic epiphytes. Van Gorcum, Assen. Braun-Blanquet J (1964) Pflanzensoziologie Grundzüge der Vegetationskunde 3. Aufl. Springer Verlag, New York. Dierssen K (2001) Distribution, ecological amplitude and phytosociological characterization of European bryophytes. Bryophytorum Bibliotheca 56: 1-289. During HJ (1979) Life Strategies of Bryophytes: A Preliminary Rewiev. Lindbergia 5: 2-18. Ezer T, Kara R, Duzenli A (2009) The Succession, Habitat Affinity, and Life-forms of Epiphytic Bryophytes in the Turkish Oak (Quercus cerris) Forests on Mount Musa. Ekoloji 18 (72): 8-15. Frey W, Kürschner H (1991) Crossidium laevipilum Ther. Et.Trab. (Pottiaceae, Musci), Ein Eigenstandiges, Morphologisch und Standortökologisch Deutlich Unterscheidbares Taxon Der Saharo- Arabischen Florenregion. Criptogamie Bryologie 12 (4): 441-450. Goia I, Schumacker R (2004) The study of corticolous bryophytes communities from the Ariesul Mare Basin. Contributii Botanice 39: 105-114. Kehl H (1998) Eine landschaftsökologische Komplexanalyse im Amanusder Südost-Türkei zu den Ursachen extrazonaler Vegetation. CDROM. ISBN 3-00-003156-1. Kürschner H, Tonguç Ö, Yayýntaþ A (1998) Life Strategies in Epiphytic Bryophyte Communities of the Southwest Anatolian Liquidambar orientalis forest. Nova Hedwigia 66: 435-450. Kürschner H, Parolly G (1999) Syntaxonomy, synecology and life strategies of selected saxicolous bryophyte communities of West Anatolia and a first syntaxonomic conspectus for Turkey. Nova Hedwigia 68: 365-391. Kürschner H (2004) Life Strategies and Adaptations in Bryophytes from the Near and Middle East. Turkish Journal of Botany 28: 73-84. Kürschner H, Parolly G, Erdað A (2006) Life forms and life strategies of epiphytic bryophytes in Quercus vulcanica forest of Turkey. Nova Hedwigia 82: 331-347. Kürschner H, Parolly G, Erdað A, Özkan E (2007) Syanthropic Bryophyte Communities New to Western Turkey-Syntaxonomy, Synecology and Syndromes. Nova Hedwigia 84: 459-478. Magdefrau K (1982) Life-forms of Bryophytes. In: Smith AJE (eds), Bryophyte Ecology, Chapter 2, Chapman and Hall, London, 45-58. Marstaller J (2002) Bryosoziologische Untersuchungen im Gebiet der Schwartzen Wand bei Wilhelmsdorf (Kreis Saalfeld-Rudolstadt, Deutschland), 85 Beitrag zur Moosvegetation Thüringens. Feddes Repertorium 113: 301-320. Marstaller R (2006) Syntaxonomischer Konspekt der Moosgesellschaften Europas und angrenzender Gebiete. Haussknechtia Beiheft 13: 1-192. Walther K, Leblebici E (1969) Die Moosvegetation des Karagöl-Gebietes im Yamanlar Dað nördlich zmir. Monografs of the Faculty of Science, Ege University 10: 1-48. Walther K (1975) Zur Moosvegetation der Liquidambar-walder Südwest-Anatoliens. Phytocoenologia 2: 13-18. Walther K (1979) Die Epifitischen Moosgesellschaften des Nif Dag bei Izmir, Westanatolien. Documents Phytosociologiques 4: 943-950. 68