BEL CERRAHİSİ SONRASI DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN KONULAR Bel ağrısı, mevcut verilere göre dünya nüfusunun %60-80 inin hayatlarının herhangi bir döneminde yaşadıkları çok sık rastlanan ve maliyeti giderek artan bir problemdir. Bu nedenle bel ağrısında ağrıyı tanımak, günlük yaşamda beli koruma ilkelerini öğrenmek, anatomisi hakkında genel bilgi sahibi olmak cerrahi sonrası iyileşmeyi hızlandırmakta ve tekrarlama olasılığını azalmaktadır. Ben bir hastalık üzerinde düşünürken önce tedaviyi değil, önleyici tedbirleri düşünürüm. Pastuer. BEL ANATOMİSİ: Omurgada boyun, sırt ve bel bölgesinde 3 adet doğal eğrilik (kavis) vardır. Bel bölgesi 5 adet omur ve sakrum (sağrı) kemiğinden oluşur. Omurlar üst üste gelerek; içinden omurilik ve sinirlerin geçtiği omurga kanalını oluşturur. Omurlar birbirlerine önde disk dediğimiz yastıkçıklar, arkada faset eklemleri ile tutunurlar. Omurlar birbirlerine arkadan iki adet faset eklemi ile tutunur ve vücut yükünün %5-20 sinin taşınmasından sorumludur. Her disk iki bölümden oluşur; sağlam liflerle örülmüş dış bölüm, yumuşak ve jölemsi iç bölüm. Sağlam dış bölüm yumuşak ve jölemsi iç bölümü korur ve esnek hareketi sağlar. Disklerin görevi yürüme, oturma, yük kaldırma sırasında oluşan sarsıntıları emmek, omurların üzerine düşen yükü eşit olarak azaltarak, ağırlığı dengeli biçimde alt seviyelere iletmektir. Omurga bu oluşumlar dışında bağlar ve kaslar tarafından desteklenir. Bağlar, diskleri ve omurları yerinde tutan sağlam şeritlerdir. Kaslar ise hareketi denetler, omurgayı destekler sağlamlık kazandırır. Omurilik beynimizin verdiği emirleri vücudumuzun diğer bölümlerine taşınmasından sorumludur. Omurilik üst bel bölgesinde sonlanarak bacak kaslarına, idrar kesesine, cinsel organlara giden sinir dalları verir.
Bu sinirler bacağın hareketini, hissini, idrar çıkarma, dışkılama ve cinsel fonksiyonunuzu sağlar. BEL AĞRISI NEDENLERİ: Kötü duruş, beli kötü kullanma Hareketsiz iş ve yaşam düzeni (Büro işi vb.) Ağır kaldırma, eğilme bükülme hareketini yanlış yapma Uzun süreli araç kullanma (Şoförler vb.) Fazla kilo Zayıf karın ve sırt kasları Uygun olmayan (ortopedik olmayan) yatak kullanma Hamileliğin son ayları Yüksek riskli sporlarla uğraşma (Halter, kürek vb.) Doğuştan gelen bel problemleri (Spina bifida vb.) Sigara kullanma Ruhsal gerginlik (Stres, depresyon) BEL HASTALIKLARI: Bel Fıtığı, Disk Kayması: Her iki bel omuru arasında yastık görevi yapan jölemsi kıkırdak dokunun kayması ve taşmasıdır.bu kıkırdak parçası belden çıkarak bacağımıza,ayağımıza giden sinire baskı yaparak ağrıya sebep olur.öksürmekle, ıkınmakla, hapşırmakla bel ve bacak ağrısı artar.hastaların çoğu yatak istirahati, ilaç tedavisi ile şikayetlerinden kurtulur. Sinir ve omuriliğe bası devam ederse; bacak kaslarında kuvvet kaybı, his kusuru, reflekslerde azalma, idrar tutamama gibi şikayetler oluşabilir.o zaman tedavi cerrahidir. Omurga Kanalında Daralma (Dar Kanal - Omurga Stenozu): Omurilik ve sinirlerinin geçtiği kanalların daralması,sinirleri sıkıştırması ile oluşur. İleri yaşlarda özellikle belli bir mesafe yürüdüğünde bacaklarda ağrı, uyuşma ve topallama ile kendini gösterir.
Omurlarda Kayma (Spondilolistezis) ve Biçim Bozuklukları: Bel omurlarının birbirlerinin üzerinden kaymasıyla karakterize spondilolistezis de bel ağrısı nedenidir. Hareketle ağrı artar. Ayrıca beldeki eğrilikler (skolyoz), düzleşmeler (lordoz), beldeki açıklıklar (spina bifida), fazla veya eksik bel omuru (lumbalizasyon-sakralizasyon) bel ağrısı nedeni olabilir. Kireçlenme (Osteoartrit): Yaşın ilerlemesi ile kemik yapıda, bağlarda ve disklerde yıpranma başlar. Kemik kalsiyum içeriğini kaybeder ve daha kolay kırılır. Bunu engellemek için vücut doğal tepkisi olarak bu yıpranmış dokuları kireçlendirir ve buraları hareketsiz kılmak ister. Oluşan yeni kemikçikler, taşlaşmış bağlar ve daralmış disk mesafeleri sinirlere bası yaparak sırt, bel, bacak ve genel vücut ağrısına sebep olabilir. KİMLERE CERRAHİ TEDAVİ ÖNERİLİR? İlerleyici kas gücü kaybı, duyu ve refleks kaybı olanlara, (Nörolojik defisiti olanlar) Yapılan radyolojik incelemelerle (BT, MRI, Myelogram ) tanısı doğrulananlara. İdrar ve dışkı denetimini yitirenlere (Kauda ekuina sendromu), (Acil cerrahi tedavi gerektirir.) Tedaviye rağmen şikayetleri 4-6 hafta sürenlere, Omurgada tümörü veya apsesi olanlara, Bazı tip omurga kırığı olanlara, Omurgada spondilolistezis (Bel kayması) veya anormal instabilite (Bel hareketliliği) olanlara, Cerrahi tedavi önerilir!!! CERRAHİ YÖNTEMLER Diskektomi Genel anestezi altında belin ortasına 5-6 cm. lik kesiyle cerrah omurgaya ulaşır. Kemik üzerinde bir pencere açarak sinir dokusunun yanından hasarlı diskteki jölemsi kıkırdak dokuyu çıkartır. Diskin yaklaşık %30 u çıkartılır. Çıkan diskin yerine bir şey konulmasına gerek yoktur.yeniden disk oluşma şansı %1 den azdır. Anestezi riski, sinir kopması, enfeksiyon, kan toplanması, geç dönemde yapışıklık oluşması ve sakat kalma korkusu bel fıtığı ameliyatının en önemli sorunlarıdır. Bütün bu komplikasyonların oluşum yüzdesi %2 den azdır. Laminektomi Omurun arkasında lamina denilen kısmın tamamı çıkartılır. Dar kanalın ve omurilik sinirlerinin görülmesi istendiğinde kullanılır.
CERRAHİ SONRASI NELERE DİKKAT EDİLMELİ? Cerrahi sonrası ilk gün yürüyüş için ayağa kalktığınız zaman düşük tansiyon ve ateş problemi yaşamamak için mutlaka hafif bir kahvaltı yapın ve bol su için. Doktorunuz tarafından yara yeri pansumanınızı gerçekleştirildikten sonra varsa korseniz ile birlikte ayağa kaldırılıp yürüyüş analiziniz yapılacak ve ağrı ve uyuşma gibi şikayetleriniz değerlendirilecektir. Yatakta yatarken Mutlaka orta sertlikte (ortopedik) yatakta yatmaya özen gösterin. Yüzüstü yatmayın. Ameliyattan sonra belinize en az yük binmesini sağlamak ve olağan ağrınızı en aza indirmek için sırt üstü yatış pozisyonunda dizlerinizin altına bir yastık ve boynunuzun altına bir yastık yerleştirin. Yan yatabilirsiniz. Bunun için ağrıyan taraf üstte kalacak şekilde bacağınızı kalça ve dizden bükerek dizlerinizin arasına bir yastık yerleştirin. Yataktan kalkarken Önce yatağın kenarına yaklaşıp yan dönün, bacaklarınızı karnınıza doğru çekip kıvırın, bacaklarınızı aşağıya doğru sallandırırken dirseğinizden kuvvet alarak doğrulun ve oturun. Yatarken de önce oturun aynı işlemin tam tersini uygulayın. Varsa korsenizi yataktan kalkmadan takıp, yatağa yattıktan sonra çıkartın. Korseyi ayakta ve oturur pozisyonlarda iken kullanıp, istirahat halinde iken çıkartın. Egzersizlerinizi korseyi çıkardıktan sonra yapın. Korseyi minimum 6 hafta kullanmanız uygun olacaktır. Daha uzun süreli kullanım için doktorunuza veya fizyoterapistinize danışın. Otururken İlk 1 hafta intra diskal basıncı (bel bölgesi eklem içi basıncı) düşürmek için oturma minimale indirgenir. Bu dönemde yatarak veya ayakta yemek yiyip, sadece tuvalet ihtiyacınız için birkaç dakika klozetli tuvalette oturabilirsiniz. Bu ilk hafta ayakta dolaşabilir veya yatarak istirahat edebilirsiniz. Ameliyattan; 1. hafta sonunda; günde 3 defa 5 er dakika ile başlayıp her gün birkaç dakika artırılarak 2. hafta sonunda; günde 3 defa 20 er dakikaya ulaşın. Size verilen bu süreyi yemek yemek için kullanabilirsiniz. Otururken yüksek bir koltuğa ya da sandalyeye dik oturun. Sırtınızı arkaya yaslayın, belinizi küçük bir yastıkla destekleyin. Yürürken Uygun beden duruşu, diskler üzerindeki basıyı azaltmaya yardımcı olur ve daha az yorulmanızı sağlar. Yürürken, omurganızın dik durmasına özen gösterin. Yürüyüş mesafesini yavaş yavaş artırın. Günde 3-4 kez yürüyüş yapınız. 1. hafta; 50-100 m. ile başlayıp her seferinde bu mesafeye 15-20 m. ilave edip 2. hafta; 400-500 m. yol yürüyün. Bu hafta ev dışına çıkabilirsiniz. 3. hafta; yaklaşık 1 km. 4. hafta; yaklaşık 2 km. yol yürür hale gelmeniz gerekmektedir. Yürüyüş sırasında mutlaka dinlenme aralıkları verin.
Yürüyüş için kullanacağınız ayakkabının tabanının ve topuğunun yumuşak olmasına özen gösterin. Yüksek topuklu ayakkabı kullanmayın. Eve dönüş Hastaneden eve dönüşte belinizi korumak için eğer size önerilen bir korse varsa bunu mutlaka takın. Arabanın ön koltuğunu geriye doğru maksimum düzeyde yatırın. Başınızın altına bir rulo havlu, belinizin arkasına bir küçük yastıkçık yerleştirin. İlk 6 hafta boyunca yerden bir objeyi kaldırma, öne eğilme ve çömelme kesinlikle yapılmamalı ve 6. haftadan sonra diz ve kalçanızı bükerek, belinizin bükmeden yavaş yavaş bu işlemlere geçilmelidir. Vücut esnekliği ve kas gücünüzü tekrar kazanmak için fizyoterapistinizin size önerdiği egzersizlere belirtilen zaman ve tekrarda başlayıp mutlaka yapınız. Kilo almamaya, hatta fazla kilonuz varsa vermeye özen gösterin. Başarılı geçen bir cerrahi sonrası kilo tamir edilen sahanın tekrar zarar görmesine yaşam kalitenizin düşmesine neden olacaktır. Banyonuzu ameliyat yerinde bir problem yoksa dikişler alındıktan üç gün sonra (gizli dikiş uygulandı ise ameliyattan bir hafta sonra) yapabilirsiniz. Banyonuzu dik oturur şekilde veya ayakta dik durur pozisyonda yapabilirsiniz. Cinsel yaşantınıza ameliyattan 1 ay sonra başlayabilirsiniz. Ameliyat yerinde uyuşma, karıncalanma ve sertlik olabilir, bunlar geçicidir. Eğer ameliyat yerinde açılma ve akıntı olursa doktorunuza başvurun. Ağrınız olursa bilinen ağrı kesicilerden birini kullanabilirsiniz. Sigara ve alkol ameliyat bölgesinin az kanlanmasına dolayısıyla geç iyileşmesine neden olacağından özellikle ilk 3 ay kesinlikle kullanmayın. Hasta ziyaretlerinin mümkün olduğunca kısa tutulmasına dikkat edin ve dinlenmeniz için zamana ihtiyacınız olduğunu unutmayın. Araba kullanma Erken dönem araba kullanımı belinizde zorlamaya neden olabilir. Bu nedenle ameliyattan 4 hafta sonra araba kullanmaya başlayın ve size reçete edilen ilacınız varsa ilacı aldıktan 24 saat içinde araba kullanmayın. Arabaya yolcu olarak bindiğinizde uzun yolculuktan kaçının ve her saat başı veya belirli zaman aralıkları ile mola verin. Sportif aktiviteler Ameliyattan hemen sonra yürüyüş yaparak spora başlayın. Yüzme, bisiklet gibi spor dallarına 3. aydan itibaren başlayabilirsiniz. Ameliyat sonrası ruh haliniz Ameliyatınız başarıyla geçti artık bundan sonra size verilen önerileri yerine getirerek normal yaşantınıza geri dönebilirsiniz.kafanızda şüphe oluşturan her konuda doktorunuz veya fizyoterapistinize sorular yöneltin. Belinizi aşırı yorgunluk açığa çıkacak düzeyde çaliştırmamanız gerektiği gibi tekrarlama korkusu ile aşırı istirahat ettirerek tembelleştirmeyin. Aşırı korku ve endişe gerçekte var olmayan ağrılar ortaya çıkmasına ve karın ağrısı, baş ağrısı gibi her türlü ağrının altında bel ağrısının yattığını düşünmenize neden olacaktır.bu kısır döngünün atlatılması ruh sağlığınız açısından önemlidir.
BEL EGZERSİZLERİ: Egzersizler; bel ve omurganın zayıf kaslarını güçlendirir. Mekanik yüklenmeyi azaltarak, hareket kabiliyetini artırır. Yanlış postürü ve duruşu düzeltir. Ağrıyı azaltır. Ameliyat sonrası verilen egzersiz programını doğru bir şekilde uygulamanız normal yaşam aktivitelerine en kısa zaman ve kalitede dönmenize yardımcı olacaktır. Egzersizleriniz fizyoterapistiniz tarafından mevcut fiziksel durum ve gerçekleştirilen ameliyat tekniğinize özel olarak ayrıntılı değerlendirmeler sonucu oluşturulacaktır. Genel ilkeler: Egzersizler düzenli olarak her gün yapılmalıdır. Devamlılık olmadıkça sonuç alınamaz. Başlangıç için sabah 15 dakika, akşam 15 dakika idealdir. Süreler daha sonra uzatılabilir. En az iki ay devam ettikten sonra günde bir kez 10 dakika yeterlidir. Egzersizin sayısına değil, iyi yapılmasına önem verin. Egzersiz halsizlik, kas ağrısı ve sertlik yapabilir. Bu normaldir. Bu durum birkaç gün sonra devam ediyorsa, egzersizleri çok ve hızlı yapıp yapmadığınıza dikkat edip, yavaşlayın. Yatarken ve yataktan kalkarken kurallara uygun davranın.