Ulu s l a ra ra s ı D iya b e t Fe dera s ynu Mdül III-7 Mdül III-7 Uzun Dönem Kmplikasynları Genel Açıklama Amaçlar Diyabetin majör frmlarının fi zypatljisi ve yönetimi farklıyken, retinpati, nefrpati, makrvasküler hastalık gibi mikrmakrvasküler kmplikasynların ve periferik ve tnmik nörpati gibi uzun dönem kmplikasynlarının gelişmesi yaygın rtak özellikleridir. Bu kmplikasynlara artmış mrbidite ve mrtalite eşlik eder. Mikrvasküler kmplikasynların gelişiminde diyabetin süresi ve kötü metablik kntrl belirleyicidir. Bununla birlikte kmplikasynların ilerlemesi hızlı ve agresif bir tedavi ile azaltılabilir. Bu nedenle, erken tanı knulabilmesi için yaklaşımlar belirlenmelidir. Tip 2 diyabet tanıdan yıllar önce bulunabileceğinden ve bireylerin % 30 unda tanı sırasında en az bir kmplikasyn mevcut lduğundan, kmplikasynların değerlendirilmesine tanı sırasında başlanmalı ve snra her yıl tekrarlanmalıdır. Tip 1 diyabetli erişkinler tanıdan 5 yıl snra ve snrasında da yıllık larak değerlendirilmelidir. Mikrvasküler ve makrvasküler kmplikasynların fi zypatljisinin tam larak anlaşılmasını sağlamak Katılımcıların erken tanılama ve erken tedavi için önerilen ve savunulan rllerini, bazı vakalar için uygulanan kmplikasyn tanılama testlerini anlamalarını sağlamak Uzun dönem kmplikasynlarının izleme ve tedavisinin anlamını tartışmak Uzun dönem kmplikasynlarının birey ve aile üyeleri açısından psikljik snuçlarını anlamak Kmplikasynların önlenmesi ve yönetiminde pzitif yaklaşımı sağlayabilmek için, dürüst lmanın gerekliliğini ve krkutucu taktikler ve mesajlar vermemek gerektiğini tartışmak Diyabet Sağlık Prfesynelleri İçin Uluslararası Eğitim Rehberi 69
Mdül III-7c Ulu s l a ra ra s ı D iya b e t Fe dera s ynu Mdül III-7c Diyabetik Nörpati Hedefler Bu mdül tamamlandıktan snra katılımcı aşağıdaki knularda yeterliliğe ulaşacaktır: Ergen ve yetişkinlere kötü glisemik kntrl ile ilişkili lan nörpati gelişme riski hakkında danışmanlık yapmak Diyabetle ilişkili pli ve mnnörpatilerin farklı tiplerini açıklamak (mtr, duyusal, tnmik, trankal ve kranial sinir gibi) Otnmik nörpatinin çeşitli rganlar üzerine etkisini açıklamak Otnmik nörpatinin yaşam kalitesi üzerine etkisini açıklamak (Bakınız: Mdül I-4, Psikssyal ve Davranışsal Yaklaşımlar ve Mdül III-9, Diyabet ve Cinsel Sağlık) Duyusal ve mtr sinirlerin rl ve fnksiynlarını açıklamak Diyabetik periferik nörpatinin belirti ve bulgularını açıklamak Ağrılı diyabetik nörpatinin özelliklerini açıklamak Ağrılı diyabetik nörpati ile diğer sebeplere bağlı periferik ağrıları ayırt etmek His kaybı lan semptmsuz ayağın önemini açıklamak Gastrparezinin metablik kntrl üzerine etkisini ve yönetimini açıklamak Diyabetik periferik nörpatide luşan metablik ve yapısal anrmallikleri ve bu anrmalliklerin açıklanmış fi zyljik luşum mekanizmalarını anlatmak* Diyabetik ayağın değerlendirilmesi Diyabetin damarlar, sinirler ve eklemler üzerine etkilerini açıklamak Ayakta ülserasyn riskine sebep lan faktörleri açıklamak Yüksek riskli ayak ı açıklamak Bu faktörlerin amputasyna nasıl sebep labildiğini açıklamak Nn-invaziv testleri uygulamak, ilişkili ayak öyküsünü rtaya çıkarmak, periferik damar hastalığının klinik belirti ve bulgularını gözlemek 76 Diyabet Sağlık Prfesynelleri İçin Uluslararası Eğitim Rehberi
Ulu s l a ra ra s ı D iya b e t Fe dera s ynu Mdül III-7c Biytezimetre ya da mnfi lament gibi nn-invaziv testleri uygulamak ve snuçlarını anlamak, ilişkili semptmların öyküsünü almak, periferik nörpatinin klinik bulgularını gözlemek Ayak defrmitesi gibi mekanik faktörlerin rutin değerlendirmesini yapmak Tırnak ve cilt bütünlüğünü değerlendirmek Tpallama ve istirahat ağrısı varlığını değerlendirmek Ayaklarına bakım knusunda bireylerin yeterliliğini değerlendirmek Bir yönetim planı yapabilmek için hasta değerlendirme snuçlarını yrumlamak Kruyucu ayak bakımını sağlamak Damar hastalığı ve/veya duyu kaybı lan diyabetli birey için düşünülecek uygun ayak bakımı uygulamalarını açıklamak: Uygun ayak malzemesini seçme ve giyme Küçük cilt hasarı, mantar, kuru cilt gibi durumlar için ilk yardım Güvenli egzersiz Günlük ayak muayenesi Uygun tıbbi bakımın ne zaman ve nerede aranacağı Mantar, cilt çatlakları, nasır, tırnak batması gibi yaygın ayak prblemlerinin tedavisini açıklamak Ayak prblemlerini değerlendirmek Aşağıdaki ayak yarası tiplerinin etyljilerini açıklamak: Nörpatik ayak ülseri İskemik ayak ülseri Miks etyljili (nöriskemik) ayak ülserleri Her ülser tipinin özelliklerini ayırt etmek Her ülser tipi için tedavi hedefl erini açıklamak Akıntılı yara iyileşmesinin ilkelerini ve nrmal yara iyileşmesinin aşamalarını anlamak Diyabetli bireylerde yara iyileşmesini geciktiren faktörleri anlamak Lkal yara pansumanı endikasynunu ve uygulamasını anlamak Diyabetik ayakta enfeksiyn belirti ve bulgularını ayırt etmek Diyabet Sağlık Prfesynelleri İçin Uluslararası Eğitim Rehberi 77
Mdül III-7c Ulu s l a ra ra s ı D iya b e t Fe dera s ynu Uygun enfeksiyn kntrlünün önemini anlamak İyileşmeyi klaylaştırmak için, yara üzerindeki basıncı azaltacak basit yöntemler kullanmak (fflading larak bilinir) Yaradaki ölü dkuların temizlenmesi (debridman) işlemini güvenli biçimde uygulamayı anlamak Ayak ülseri yönetiminde kapatıcı yara malzemeleri, X-ray gibi yöntemlerin rlünü açıklamak Yara iyileşmesini klaylaştıracak en uygun beslenmeyi açıklamak Yara yönetimi için önerilen lkal bakım şemalarını açıklamak Hissiz ayak, ayak prblemleri ya da amputasyn lan bireylerde bu srunların yaşam kaliteleri üzerine etkilerini anlamak (Bakınız: Mdül I-4, Psikssyal ve Davranışsal Yaklaşımlar) Şark ekleminin (Şark ayağı, Charct artrpatisi) görünümünü ve fi zypatljisini açıklamak* Şark ayağı, akut, subakut ya da krnik larak evresini belirlemek için, değerlendirmek ve izlemek* Akut, subakut ve krnik Şark ekleminin tedavisini açıklamak* Öğretim Yöntemleri Bu Mdülün Eğitimcisi Öğrenimin Değerlendirilmesi Kaynaklar Anlatım, teri, uygulamalı demnstrasyn, klinik nörpati muayenesine grup katılımı Mümkünse disiplinlerarası ayak kliniğini ziyaret Dktr, diyabet eğitimcisi, pdiatrist, yara bakım knsültanı Nörljik muayeneyi gösteren rl canlandırma Yüksek riskli ayak knusunda öğrencinin katıldığı ve yardımcı lduğu ayak bakımı eğitimi Albright AL. Exercise precautins and recmmendatins fr patients with autnmic neurpathy. Diabetes Spectrum 1998; 11: 231-7. American Diabetes Assciatin. Reprt f the expert cmmittee n the diabetic ft. Diabetes Care 1997; 30(Suppl 1): S91-S97. Apelqvist J, Bakker K, van Hutum WH, et al. Internatinal cnsensus and practical guidelines n the management and the preventin f the diabetic ft. Internatinal Wrking Grup n the Diabetic Ft. Diabetes Metab Res Rev 2000; 16 (Suppl 1): S84-S92. Armstrng DG, Tdd WF, Lavery LA, et al. The natural histry f acute Charct s arthrpathy in a diabetic ft specialty clinic. Diabet Med 1997; 14: 357-63. Byk EJ, Ahrni JH, Stensel V, et al. A prspective study f risk factrs fr diabetic ft ulcer. The Seattle Diabetic Ft Study. Diabetes Care 1999; 22: 1036-42. 78 Diyabet Sağlık Prfesynelleri İçin Uluslararası Eğitim Rehberi
Ulu s l a ra ra s ı D iya b e t Fe dera s ynu Mdül III-7c Cnnr H. The St Vincent amputatin target: the cst f achieving it and the cst f failure. Practical Diabetes Internatinal 1997; 14: 152-3. Edmnds ME, Blundell MP, Mrris ME, et al. Imprved survival f the diabetic ft; the rle f specialized ft clinics. Q J Med 1986; 232: 763-71. Gilden JL. Orthstatic hyptensin in individuals with diabetes. Diabetes Spectrum 1998; 11: 237-41. Kumar S, Fernand DJ, Veves A, et al. Semmes-Weinstein mnfi laments: a simple, effective and inexpensive screening device fr identifying patients at risk f ft ulceratin. Diabetes Res Clin Pract 1991; 13: 63-8. McGill M, Mlyneaux L, Yue DK. Use f the Semmes-Weinstein 5.07/10 gram mnfi lament: the lng and the shrt f it. Diabet Med 1998; 15: 615-7. Pecrar RE, Reiber GE, Burgess EM. Pathways t diabetic limb amputatin. Basis fr preventin. Diabetes Care 1990; 13: 513-21. Reiber GE. Lwer extremity ulcers and amputatin in diabetes. In Natinal Diabetes Data Grup. Diabetes in America 2 nd editin. Natinal Institutes f Health. NIH Publicatin 95-1468. Bethesda, 1995. Schumer MP, Jyner SA, Pfeifer MA. Cardivascular autnmic neurpathy testing in patients with diabetes. Diabetes Spectrum 1998; 11: 227-31. The Diabetes Cntrl and Cmplicatins Trial Research Grup. The effect f intensive treatment f diabetes n the develpment and prgressin f neurpathy. Ann Intern Med 1995; 122: 561-8. Valentine V, Barne JA, Hill JVC. Gastrpathy in patients with diabetes: current cncepts and treatment recmmendatins. Diabetes Spectrum 1998; 11: 248-52. Williams DRR. The size f the prblem: epidemilgical and ecnmic aspects f ft prblems in diabetes. In The ft in diabetes 2 nd editin. Bultn AJM, Cnnr H, Cavanagh PR (Eds). Jhn Wiley and Sns. New Yrk, 1994; 15-24. * Bu hedefl er ileri düzeyde yer alacaktır Bu mdül için ilave bilgi bir slayt sunusu larak www.idf.rg adresinden temin edilebilir Diyabet Sağlık Prfesynelleri İçin Uluslararası Eğitim Rehberi 79