ANKARA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ YÜKSEK LİSANS TEZİ GÖLBAŞI NA ENDEMİK CENTAUREA TCHIHATCHEFFII FISH. & MEY. (SEVGİ ÇİÇEĞİ) TOHUMLARININ ÇİMLENMESİ ÜZERİNDE ARAŞTIRMALAR Aslı GÜNÖZ BAHÇE BİTKİLERİ ANABİLİM DALI ANKARA 2008 Her hakkı saklıdır

1. GİRİŞ Biyolojik çeşitlilik ya da biyoçeşitlilik, ekosistemlere güç, canlılık, direnç, denge, renk, çeşni, güzellik kazandıran dinamik ve devamlılık arz eden bir özelliktir. Biyolojik çeşitlilik, türler içerisinde ve türler arasında genetik farklılıklardan dolayı görülen çeşitlilik (Kışlalıoğlu ve Berkes 1987); belirli bir alan, çevre, ekosistem veya dünyadaki canlıların genetik, taksonomik ve ekosistem çeşitliliği (Kocataş 1992); bir bölgedeki genlerin, türlerin, ekosistemlerin ve ekolojik olayların oluşturduğu bir bütün (Işık 1997) olarak tanımlanmaktadır. Türkiye Çevre Vakfı (2001) na göre, Biyolojik çeşitlilik herhangi bir ekosistemde doğal olarak bulunan birden fazla canlı türü varlığıdır ve belirli genişlikteki bir ekosistemde bulunan türlerin sayısı, o ekosistemin biyolojik zenginliğinin ölçütü sayılmaktadır. Bitkilerin, hayvanların, mikroorganizmaların bütün türlerini, ekosistemleri ve bu ekosistemlerin parçaları olan ekolojik süreçleri içermektedir (Türkiye Tabiatını Koruma Derneği 2001). Çepel (2003) ise bu kavramı, genetik farklılıklara sahip canlı türlerinden oluşan, değişik işlevlere sahip, çeşitli ekosistemlere dağılmış bulunan, sayı ve tür bakımından zengin canlılar toplumunun oluşturduğu yaşam dünyaları olarak tanımlamaktadır. Değişik boyutlarda ele alınmakta olan ve bir bölgedeki genlerin, türlerin, ekosistemlerin ve ekolojik olayların oluşturduğu bir bütün olan biyolojik çeşitlilik; çok sayıdaki hiyerarşik bileşenlerin toplamıdır ve belli bir bölgedeki ekosistemler, yaşam toplumları, türler, populasyonlar ve genlerin sayısını da ifade etmektedir (Işık 1997, Çolak 2001). Biyolojik çeşitlilikteki bozulmaların ve bir türün yok olması biçimindeki kayıpların diğer türleri nasıl etkileyeceğini önceden tahmin etmek mümkün olmamakla birlikte, en önemli kaybın genetik çeşitliliğin azalması yönünde olacağı kesindir. Yapılan tanımlamalarda vurgulanan kavramlardan genetik çeşitlilik, bir türe ait bireylerin kalıtsal yapısındaki çeşitliliktir ve bir tür içerisinde çok sayıda çeşit ve ırkın bulunması durumudur. Tür, yapısal ve işlevsel özellikleri yönünden birbirine benzeyen, aynı çevresel koşullara benzer tepki gösteren, doğal koşullarda serbest olarak birbirleriyle çiftleşip verimli yavrular oluşturabilen bireylerin ait olduğu taksonomik birimdir. Tür çeşitliliği, belli bir bölge veya ekosistemde yaşayan toplam tür sayısını ifade etmektedir. Ekosistem, belli bir bölgede yaşayan ve birbirleriyle sürekli 1

etkileşim içinde bulunan canlılar ile bunların cansız çevrelerinin oluşturduğu bütün; Ekosistem çeşitliliği ise bir bölgedeki ekosistem sayısıdır. Ekosistemler göl, deniz, nehir, orman, çayır, step ekosistemlerinde olduğu gibi hem fiziksel ortam hem de içindeki canlılar bakımından çeşitlilik göstermektedir (Boşgelmez vd. 2005a). Anadolu, biyolojik zenginlik açısından dünya ülkeleri arasında çok önemli bir konuma sahiptir. Ülkemizde 9222 bitki türü, 12006 takson, 2891 endemik bitki türü ve 3778 endemik bitki taksonu bulunmaktadır. Avrupa kıta florasının sahip olduğu tür sayısı 12000, endemik tür sayısı ise 2750 civarındadır. Sadece belli bir bölgeye özgün olup, başka hiçbir yerde bulunmayan endemik türlerin, aynı ortamdaki bütün canlı türler içindeki yüzde payı olarak ifade edilen endemizm oranı, bitkiler açısından, ülkemizde %30 dur (Güner vd. 2000, Avcı 2005). Belirtilen değerler ve Türkiye ile Avrupa kıtasının yüzölçümleri kıyaslandığı zaman, ülkemizdeki toplam bitki tür sayısı ve endemik tür sayısının ne kadar yüksek olduğu anlaşılmaktadır. Bu durum, hem biyolojik mirasımızın gelecek kuşaklara bırakılmasının hem de sahip olunan doğal kaynaklarımızdan gereği gibi yararlanılmasının önemini belirgin şekilde vurgulamaktadır. Bugünkü kayıtlara göre Ankara florası 99 familya, 495 cinse ait 1365 çiçekli bitki türüne sahiptir ve bunların %19.85 i endemiktir (Boşgelmez vd. 2005a). Ankara nın biyolojik çeşitlilik bakımından en önemli yerlerinden olan ve 22.10.1990 tarihinde 90/1117 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla Gölbaşı Özel Çevre Koruma Bölgesi olarak tespit ve ilan edilen Mogan-Eymir Gölleri yakın çevresinde 52 si endemik olmak üzere 488 bitki türü ve 22 si yırtıcı olmak üzere 200 civarında kuş türü tespit edilmiştir. Bölgede biyoçeşitlilik açısından çok önemli olan endemik türlerden birisi de Centaurea tchihatcheffii dir. Asteraceae familyasında yer alan türlerden Centaure tchihatcheffii Fish.&Mey., tek yıllık, 25-30 cm uzunluğunda (Şekil 1.1), Nisan sonlarında ve Mayısta çiçek açan, çok güzel ve çarpıcı mor, kırmızı, pembe renkte çiçeklere (Şekil 1.2) sahip olmasından dolayı halk arasında yanardöner ve sevgi çiçeği adı ile de anılan, otsu bir bitkidir. 1848 2

yılında Afyon çevresinde yetiştiğine dair kayıt bulunmakla birlikte, C. tchihatcheffii günümüzde, sadece Ankara Gölbaşı nda yetişen endemik bir türdür (Wagenitz 1975). Şekil 1.1 Centaure tchihatcheffii Fish.&Mey. bitkisinin görünümü (Boşgelmez 2005) Şekil 1.2 Centaure tchihatcheffii Fish.&Mey. çiçekleri (Boşgelmez 2005) Daha önceki yıllarda Gölbaşı çevresindeki tarlalarda yaygın olarak görülen bu bitkinin populasyon yoğunluğu, yetiştiği doğal habitatların yerleşime açılması sonucu ortaya çıkan yoğun yapılaşma, yol genişletme faaliyetleri, anız yakılması, yoğun herbisit kullanımı gibi bilinçsiz tarım uygulamaları, süs bitkisi olarak kullanılma potansiyeli dolayısıyla bilinçsizce yapılan sökümler ve Ankara pazarlarında kesme çiçek olarak satılması gibi nedenlerle hızla azalmaktadır. Günümüzde sadece Ankara Mogan Gölü 3

civarında tesis edilen birkaç hektarlık Ankara Valiliği Çevre Koruma Vakfına ait ağaçlandırma alanı olan Süleyman Demirel Ormanı nda 3-5 kilometrekare kadar olan sınırlı bir alanda yaşamakta olan bu endemik bitki (Şekil 1.3), Kırmızı Bülten de Kritik (Critically Endangered-CR) ; IUCN (Dünya Doğayı Koruma Birliği) kriterlerine göre Nesli Tehlike Altında ; Bern Sözleşmesi ne (Avrupa nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarının Korunması Sözleşmesi) göre de Kesin Korunan Bitki Türü listesinde yer almaktadır (Ekim vd. 2000, IUCN 2001, Vural ve Adıgüzel 2001, Arif vd. 2004). Şekil 1.3 Centaure tchihatcheffii Fish.&Mey. bitkisinin sınırlı sayıdaki korumaya alınmış yetişme alanlarından görüntü (Boşgelmez 2005) Özellikle nesli tükenmekte olan türlerin etkin biçimde korunmasındaki temel noktalardan birisinin de, söz konusu türün çoğaltılmasına yönelik önlemlerin belirlenmesi ve uygulanması olduğu tüm dünyada kabul edilmektedir. Centaurea tchihatcheffii nin endemik konumu ve korunması çerçevesinde bazı inceleme ve araştırmalar yapılmış olmakla birlikte (Boşgelmez 2005, 2006), bu türün çoğaltılmasına 4

ilişkin çalışmaların sayısı sınırlıdır. Yapılan literatür taramasında farklı Centaurea türlerinin doku kültürü yoluyla çoğaltılmasına ilişkin bazı bulgular (Cuenca et al. 1998; Cuence and Amo-Marco 2000, Perica 2003) ile Özel (2002) ve Tıpırdamaz vd. (2006) ın verilerine rastlanmıştır. Araştırıcılar, C. tchihatcheffii nin doku kültürü ile çoğaltımına uygun koşulların henüz tam anlamıyla optimize edilemediğini ifade etmektedirler. Buna göre kullanılabilecek en etkin çoğaltma yöntemi tohumla çoğaltma olacaktır. Centaurea tchihatcheffii doğada tohumları ile çoğalmakta ancak tohumlar klasik yöntemlerle çimlenmeye alındığında sorunlarla karşılaşılabilmektedir. Türün çoğaltılmasındaki engeller ve süs bitkisi olarak kullanılabilme potansiyeli dikkate alındığında, bu türün korunması ve çoğaltılmasında, tohum çimlenmesinde karşılaşılan sorunların çözümü yönündeki çalışmaların gerekliliği ortaya çıkmaktadır. Bu nedenlerle planlanan araştırmada, Centauera tchihatcheffii Fish.&Mey. tohumlarının çimlenmeleri üzerine, çimlenmeyi uyarıcı bazı ön uygulamalar (suda bekletme, GA 3 uygulamaları, katlama) ile sürelerinin ve tohum çimlenme ortamındaki farklı ph derecelerinin etkilerinin araştırılması amaçlanmıştır. 5

2. KAYNAK ÖZETLERİ Ankara nın biyolojik çeşitlik bakımından en önemli yerlerinden olan ve 22.10.1990 tarihinde 90/1117 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla Gölbaşı Özel Çevre Koruma Bölgesi olarak tespit ve ilan edilen Mogan-Eymir Gölleri yakın çevresi, Ankara ilinin yaklaşık 20 km mesafesinde yer almaktadır. Gölbaşı yerleşimi yakın çevresinde bulunan Mogan-Eymir gölleri doğal konumları gereği yer üstü ve yer altından birbirleri ile bağlantılı olup, Mogan Gölü kuzey çıkışından itibaren Eymir Gölü ne bağlantılıdır. Eymir Gölü, Mogan Gölünden ortalama 4 m. daha alt kotlarda yer alır ve kuzey çıkışından itibaren İmrahor Vadisine boşalmaktadır (Anonim 2004). Bugünkü kayıtlara göre, Ankara florası 99 familya, 495 cinse ait 1365 çiçekli bitki türüne sahiptir. Bunların da 271 i (% 19.85) endemiktir. Sadece Ankara ya özgü olan tür sayısı ise 22 dir. Ankara da orman, bozkır, sulak alanlar ve tuzlu topraklar gibi tür zenginliğini destekleyen farklı yaşam ortamlarına (biyomlara) rastlanmaktadır. Dünyada yetişen bitki türlerinin, özellikle sınırlı yayılışa sahip endemiklerin korunmaları konusunda son yıllarda oldukça ciddi çalışmalar yapılmaktadır. Özellikle bu bitkilerin tehlike sınıflarından hangisine ait olduğunun saptanması ve alınacak tedbirlerde önceliğin çok baskı altında olup nesli tükenme tehdidi altında olan bitki türlerine verilmesinin önemli bir gereklilik olduğu bildirilmektedir. Vural (2001), Ankara ya özgü 22 türün varlığından söz etmektedir. Bunlar: Achilea ketenoglui, Aethionema dumanii, Astragalus physodes subsp. acikirensis, Astragalus beypazaricus, Astragalus demirizii, Astragalus densifolius supsp. ayashensis, Astragalus kochakii, Astragalus trichostigma, Astragalus yildirimlii, Campanula damboltiana, Campanula ekimiana, Centaurea halophila, Centaurea tchihatcheffii, Cytisus acutangulus, Isatis glauca subsp. galatica, Muscari adili, Salsola grandis, Salvia aytachii, Sideritis galatica, Silene cserei subssp. aeoniopsis, Verbascum gypsisola, Verbascum heterobarbatum olarak sıralanmıştır. 6

Ankara dan isim alan bitkiler ise şu şekilde sıralanmaktadır : Crocus anycrensis, Jurinea anycrensis, Paracaryum ancyritanum, Dianthus ancyrensis, Verbascum ancyritanum. Dar yayılışlı ve tükenme tehdidiyle karşı karşıya kalan türler, yayılış alanlarının genişliği ve miktarlarına göre tehlike sınıflarına ayrılmaktadırlar (Vural 2001). Buna göre Ankara nın öncelikli korunması gereken türleri şu şekilde sıralanmaktadır: 1-Nesli tükenmiş (Ex): Minuartia corymbulosa var. breviflora 2-Çok tehlikede (CR): Campanula damboldtiana, Centaurea tchihatcheffii, Salsola grandis, Isatis glauca subsp. galatica, Astragalus beypazaricus, Astragalus demirzii, Muscari adilii, Johrenia polyscias 3-Tehlikede (EN): Aristolochia rechingaeriana, Asyneuma linifolium subsp. nallihanicum, Campanula ekimiana, Centaurea halophila, Puccinellia anisoclada subsp. melderisiana, Paronychia kurdica var. fragilis, Astragalus panduratus, Astragalus physodes subsp. acikirensis, Astragalus trichostigma, Vicia parvula, Ornithogalum demirizianum, Verbascum gypsicola, Prangos denticulata. Bu sınıflandırma içerisinde Centaurea tchihatcheffii Çok Tehlikede (CR) olan türler arasında yer almaktadır. Asteraceae (Papatyagiller) familyasının tür sayısı bakımından en büyük cinsi olan Centaurea, tür sayısı ve toplam takson sayısı bakımından Türkiye florasında, Astragalus (Geven) ve Verbascum (Sığır kuyruğu) gibi cinslerden sonra 3. sırada yer almaktadır (Erik vd. 2005). En büyük 3. cins konumundaki Centaurea nın diğer cinsler arasındaki yeri Çizelge 2.1 de verilmiştir. Floradaki toplam 1223 cins arasından 3. sırada yer alan Centaurea nın floranın önemli cinslerinden biri olduğu açıkça görülmektedir. 7

4.3.2 Çimlenme süresi (gün)... 63 4.4 Suda, GA 3 Çözeltisinde Bekletme Ve Katlama Uygulamaları Gerçekleştirilen Tohumların Farklı ph Değerlerindeki Yetiştirme Ortamlarına Ekilmeleri... 66 4.4.1 Çimlenme oranı (%)... 67 4.4.2 Çimlenme süresi (gün)... 68 5. TARTIŞMA ve SONUÇ... 73 KAYNAKLAR... 81 ÖZGEÇMİŞ... 89 v

ŞEKİLLER DİZİNİ Şekil 1.1 Centaure tchihatcheffii Fish.&Mey. bitkisinin görünümü (Boşgelmez 2005)... 3 Şekil 1.2 Centaure tchihatcheffii Fish.&Mey. çiçekleri (Boşgelmez 2005).. 3 Şekil 1.3. Centaure tchihatcheffii Fish.&Mey. bitkisinin sınırlı sayıdaki korumaya alınmış yetişme alanlarından görüntü (Boşgelmez 2005)... 4 Şekil 2.1 Yayılışları özellik arzeden bazı Centaurea türlerinin Türkiye deki dağılımı (Erik vd. 2005)..10 Şekil 2.2 Devlet Opera ve Balesi ne tahsis edilmiş ve sınırları koruma altına alınmış alanda gelişen C. tchihatcheffii bireyleri (Erik vd. 2005)..11 Şekil 2.3 Orman İçi Dinlenme Tesisi nde yetişmekte olan C. Tchihatcheffii populasyonu (Erik vd. 2005)... 12 Şekil 2.4 Nadas alanlarında yaygın ve iyi gelişen C. Tchihatcheffii populasyonu (Erik vd. 2005, Erik vd. 2006). 12 Şekil 2.5. Yanardöner (Centaurea tchihatcheffii) bitkisinin görünümü... 13 Şekil 2.6 Centaurea tchihatcheffii bitkisinde değişik morfoloji ve renklerdeki çiçek yapıları (Erik vd. 2005).... 14 Şekil 2.7 C. adpressa (Anonim 2008b).... 16 Şekil 2.8 C. alpestris (Anonim 2008c).... 16 Şekil 2.9 C. americana (Anonim 2008 a)...... 16 Şekil 2.10 C. aspera (Anonim 2008d)... 16 Şekil 2.11 C. atropurpurea (Anonim 2008e).. 17 Şekil 2.12 C. bella (Anonim 2008f)... 17 Şekil 2.13 C. calcitrapa (Anonim 2008a, Anonim 2008g).... 17 Şekil 2.14 C. cineraria (Anonim 2008a).... 17 vi

Şekil 2.16. C. dealbata (Anonim 2008h, ı). 18 Şekil 2.17 C. debeauxii (Anonim 2008i)...... 18 Şekil 2.18 C. depressa (Anonim 2008j)...... 18 Şekil 2.19 C. diffusa (Anonim 2008a)...... 18 Şekil 2.20 C. diluta (Anonim 2008k)...... 18 Şekil 2.21 C. horrida (Anonim 2008l)...... 19 Şekil 2.22 C. hypoleuca (Anonim 2008f)...... 19 Şekil 2.23 C. iberica (Anonim 2008m)...... 19 Şekil 2.24 C. jacea (Anonim 2008a)...... 19 Şekil 2.25 C. macrocephala (Anonim 2008f) 19 Şekil 2.26 C. maculosa (Anonim 2008a). 19 Şekil 2.27 C. melitensis (Anonim 2008n). 20 Şekil 2.28 C. montana (Anonim 2008a).... 20 Şekil 2.29 C. nigra (Anonim 2008o). 20 Şekil 2.30 C. nigrescens (Anonim 2008a). 20 Şekil 2.31 C. orientalis (Anonim 2008ö).. 20 Şekil 2.32. C. paniculata (Anonim 2008p). 20 Şekil 2.33 C. ragusina (Anonim 2008ö).... 21 Şekil 2.34 C. repens (Anonim 2008a)... 21 Şekil 2.35 C. sadleriana (Anonim 2008a).... 21 Şekil 2.36 C. scabiosa (Anonim 2008g)... 21 Şekil 2.37 C. solstitialis(anonim 2008a, q )..... 21 Şekil 2. 38 C. uniflora (Anonim 2008r).... 22 vii

Şekil 2. 39 C. virgata (Anonim 2008s). 22 Şekil 2.40 C. alba (Anonim 2008g)... 22 Şekil 2.41 C. drabifolia (Anonim 2008ş)... 22 Şekil 2.42 C. gymnocarpa (Anonim 2008t). 22 Şekil 2.43 C. limbata (Anonim 2008g)... 23 Şekil 2.44 C. pseudosinaica (Anonim 2008u)... 23 Şekil 2.45 C. pullata (Anonim 2008ü)... 23 Şekil 2.46 C. urvillei (Anonim 2008ş).. 23 Şekil 2.47 Ankara- Gölbaşı Küçük aşıklar tepesinde C. tchihatcheffii nin doğal habitatı (Erik vd. 2005, Erik vd. 2006).. 24 Şekil 2.48 Centaurea tchihatcheffii nin genel görünümü (Erik vd. 2005)... 27 Şekil 2.49 Centaurea tchihatcheffii nin gövde enine kesiti. A: Genel görünümü; B: Bir bölümünün görüntüsü ve kısımları (Çakırlar vd. 2005a). 28 Şekil 4.50 Centaurea tchihatcheffii nin gövde enine kesitinde iletim demetleri ve kısımları (Çakırlar vd. 2005a). 28 Şekil 2.51 Centaurea tchihatcheffii nin kök enine kesiti ve kısımları (Çakırlar vd. 2005a). 29 Şekil 2.52 Centaurea tchihatcheffii nin yaprakları (üst sıra taban, orta ve alt sıra gövde yaprakları) (Erik vd. 2005)... 30 Şekil 2.53 Centaurea tchihatcheffii nin yaprak alt ve üst epidermisinden yüzeysel kesitler (Çakırlar vd. 2005a). 31 Şekil 2.54 Centaurea tchihatcheffii yaprağının enine kesiti (Çakırlar vd. 2005a) 31 Şekil 2.55 Centaurea tchihatcheffii nin involukrum brakteleri. Uç kısımda tipik saçaklı tırnakların (apendaj) diziliş sırası dış braktelerden iç braktelere doğrudur (Erik vd. 2005)...... 32 Şekil 2.56 A, B, C : Centaurea tchihatcheffii nin aken tipi meyvesi, D: Aken tipi meyve a. Pappus, b. Hilum (Erik vd. 2005)... 33 viii

Şekil 2.57 Centaurea tchihatcheffii nin çiçek durumu ve çiçekleri.. 34 Şekil 2.58 Centaurea tchihatcheffii nin somatik kromozomları (Gömürgen 2005). 35 Şekil 2.59 Centaurea tchihatcheffii poleninin görünüşü; A-B kutuptan görünüşü, C-D ekvatordan görünüşü (Doğan 2005). 36 Şekil 3.1 Araştırmada kullanılan Centauera tchihatcheffii tohumlarının görünümü..... 42 Şekil 3.2 Farklı ph değerlerine ayarlanmış yetiştirme ortamlarının görünümü..... 46 Şekil 4.1 100 ppm GA 3 çözeltisinde bekletilen C. tchihatcheffii tohumlarında çimlenme... 50 Şekil 4.2 Katlama uygulaması yapılan ve yapılmayan (kontrol) Centauera tchihatcheffii tohumlarının çimlenme durumları.. 61 Şekil 4.3 2005 yılında toplanan bazı Centauera tchihatcheffii tohumlarının içi boş görünümleri 70 Şekil 4.4 Centauera tchihatcheffii tohumlarının çimlenme sürecindeki görünümleri a) 2005 yılı tohumları b) 2006 yılı tohumları... 71 Şekil 4.5. Centauera tchihatcheffii tohumlarında şekil bozuklukları... 71 Şekil 4.6 Centauera tchihatcheffii bitkicikleri.. 72, ix

ÇİZELGELER DİZİNİ Çizelge 2.1 Türkiye florasında tür sayısı bakımından en zengin ilk 10 cins (Erik vd. 2005) 8 Çizelge 2.2 Endemizm oranı yüksek bazı cinsler (Erik vd. 2005). 9 Çizelge 2.3 Centaurea nın endemizm yönünden familya içindeki yeri (Erik vd. 2005) 9 Çizelge 4.1. Farklı uygulamaların Centauera tchihatcheffii tohumlarının çimlenme oranları (%) üzerine etkisine ait varyans analiz tablosu... 48 Çizelge 4.2 Farklı uygulamaların Centauera tchihatcheffii tohumlarının çimlenme oranları (%) üzerine etkisi... 49 Çizelge 4.3. Farklı uygulamaların Centauera tchihatcheffii tohumlarının çimlenme zamanları (gün) üzerine etkisine ait varyans analiz tablosu. 51 Çizelge 4.4 Farklı uygulamaların Centauera tchihatcheffii tohumlarının çimlenme süreleri (gün) üzerine etkisi... 51 Çizelge 4.5. Farklı uygulamaların ve ph değerlerinin Centauera tchihatcheffii tohumlarının çimlenme oranları (%) üzerine etkisine ait varyans analiz tablosu...... 52 Çizelge 4.6. Farklı uygulamaların ve ph değerlerinin Centauera tchihatcheffii tohumlarının çimlenme oranları (%) üzerine etkisi.. 53 Çizelge 4.7 Farklı uygulamaların Centauera tchihatcheffii tohumlarının çimlenme süreleri (gün) üzerine etkisine ait varyans analiz tablosu. 55 Çizelge 4.8 Farklı uygulamaların Centauera tchihatcheffii tohumlarının çimlenme süreleri (gün) üzerine etkisi.. 56 Çizelge 4.9 Farklı katlama uygulamalarının Centauera tchihatcheffii tohumlarının çimlenme oranları (%) üzerine etkisine ait varyans analiz tablosu.. 58 Çizelge 4.10 Farklı katlama uygulamalarının Centauera tchihatcheffii tohumlarının çimlenme oranları (%) üzerine etkisi.. 59 x

Çizelge 4.11 Farklı katlama sürelerinin Centauera tchihatcheffii tohumlarının çimlenme oranları (%) üzerine etkisine ait varyans analiz tablosu... 61 Çizelge 4.12 Farklı katlama sürelerinin Centauera tchihatcheffii tohumlarının çimlenme oranları (%) üzerine etkisi.. 62 Çizelge 4.13 Katlamadan çıkan tohumların kökcük oluşturma oranı (%)... 63 Çizelge 4.14 Farklı katlama uygulamalarının Centauera tchihatcheffii tohumlarının çimlenme süreleri (gün) üzerine etkisine ait varyans analiz tablosu. 63 Çizelge 4.15 Farklı katlama uygulamalarının Centauera tchihatcheffii tohumlarının çimlenme süreleri (gün) üzerine etkisi... 64 Çizelge 4.16 Farklı katlama sürelerinin Centauera tchihatcheffii tohumlarının çimlenme süreleri (gün) üzerine etkisine ait varyans analiz tablosu. 65 Çizelge 4.17 Farklı katlama sürelerinin Centauera tchihatcheffii tohumlarının çimlenme süreleri (gün) üzerine etkisi... 65 Çizelge 4.18 Farklı uygulamaların Centauera tchihatcheffii tohumlarının çimlenme oranları (%) ve süreleri (gün) üzerine etkisine ait varyans analiz tablosu..... 67 Çizelge 4.19 Farklı uygulamalara tabii tutulan Centauera tchihatcheffii tohumlarının çimlenme oranları (%) 67 Çizelge 4.20 Farklı uygulamalara tabii tutulan Centauera tchihatcheffii tohumlarının çimlenme süreleri (gün).. 69 xi