Ders: Genel İktisat Öğr. Gör. Yonca BİR e-mail: yonca.bir92@gmail.com Kitap : Meslek Yüksekokulları İçin İktisada Giriş Prof. Dr. Tümay Ertek %50 Vize %50 Final Ch 1-1
2
* *Fiyat Mekanizması *Talep Edilen Miktar Talep Edilen Miktarı Neler Belirler? *Talepteki Değişme 3
Fiyat Mekanizması Belirli bir otoritenin müdahalesi olmadığı durumlarda bir malın ya da hizmetin fiyatı pazar koşulları doğrultusunda alıcılar ve satıcılar tarafından serbestçe belirlenmektedir. Piyasada oluşan arz ve talep sonucunda mal ve hizmetin fiyatı oluşmaktadır. 4
Tam Rekabet Piyasası 5
Talep edilen miktar Bir ekonomide bütün tüketicilerin belli bir zaman içinde satın almayı planladıkları mal veya hizmet miktarıdır. 6
Talep edilen miktar; Satın alma isteği Satın alma gücü Belirli bir zaman Belirli bir piyasa Belirli bir piyasa fiyatı 7
Talep Edilen Miktarı Neler Belirler Malın fiyatı İlişkili diğer malların fiyatı Gelir Gelir dağılımı Nüfus Tercihler Reel faiz oranı Geleceğe dönük fiyat ve gelir beklentileri 8 Mevsimlik faktörler
1. Talep edilen miktar ve fiyat; Talep kanunu; diğer etkenler sabit kalmak üzere, talep edilen miktar ile fiyat arasında ters yönlü bir ilişki vardır. 9
TALEP KANUNU 10
Talep eğrisi: Bir bütün olarak talebi ifade eder. Diğer etkenler sabit kalmak üzere talep edilen miktar ile fiyat arasındaki ilişkinin tümünü ifade eder. 11
12
Talepteki Değişme; Talep eğrisi, fiyat dışında diğer bütün etkenlerin sabit kaldığı varsayımı altında çizilmiştir. Sabit varsayılan diğer etkenlerden bir veya daha fazlası sabit kalmayıp değişirse, o zaman talepte bir değişme olur ve talep eğrisi sağa veya sola doğru kayar. Sağa doğru kaymışsa talepte bir artış, sola doğru kaymışsa talepte 13 bir azalış vardır.
14
2. Talep ve ilişkili diğer malların fiyatı; İkame mallarda; ceteris paribus, ikame malın fiyatı artarsa incelediğimiz malın talebi artar. İkame malın fiyatı ile incelediğimiz malın fiyatı arasında pozitif ilişki vardır. Koyun eti- dana eti örneği 15
2. Talep ve ilişkili diğer malların fiyatı; Tamamlayıcı mallarda; ceteris paribus, tamamlayıcı bir malın fiyatı artarsa diğer malın talebi azalacak, fiyat azalırsa incelediğimiz malın talebi artacaktır. Çay-şeker örneği 16
17
3. Talep ve gelir; Ceteris paribus, tüketici geliri arttıkça birçok mal ve hizmet için talep artar (talep eğrisi sağa kayar). Az sayıda mal ve hizmet için ise talep azalır (talep eğrisi sola kayar). Tüketici geliri arttıkça talebi artan mallara normal mallar denir. Tüketici geliri arttıkça talebi azalan mallara düşük mallar 18 denir.
4. Talep ve gelir dağılımı; Ceteris paribus, bir toplumda gelir dağılımı değiştikçe çeşitli mal ve hizmetlere olan talep de değişir. Geliri azalan tüketicilerce daha çok talep edilen mallarda talep azalması olur. Geliri artan tüketicilerce daha çok talep edilen mallarda talep artması olur. 19
5. Talep ve nüfus; Ceteris paribus, bir ülkede nüfusun artması tüketici sayısını ve dolayısıyla hizmetlere olan talebi arttırır. 20
6. Talep ve tercihler; Ceteris paribus, tercih bir mal lehine gelişiyorsa talep artar, bir mal aleyhine gelişiyorsa talep azalır. Reklamlar, insanların tercihlerini etkiler, reklam yapılan mal ve hizmetin talebini arttırır. 21
7. Talep ve reel faiz oranı; Ceteris paribus, reel faiz oranları çeşitli mal ve hizmetlere olan talebi etkiler. Reel faiz oranı azalınca insanlar daha az tasarruf ve daha fazla tüketime yönelirler. Ayrıca tüketiciler bankalardan daha fazla tüketici kredisi alır Konut, otomobil ve beyaz eşya gibi mallara olan talep artar. 22
8. Talep ve geleceğe dönük fiyat ve gelir beklentisi; Ceteris paribus, gelecekte bazı malların fiyatlarında artış beklenirse, o mallara olan şimdiki talep artar, fiyatlarda azalma beklenirse talep azalır. 23
8. Talep ve geleceğe dönük fiyat ve gelir beklentisi; Ceteris paribus, gelecekte gelirin artması bekleniyorsa şimdiki mal ve hizmet talebi artar, azalması bekleniyorsa şimdiki mal ve hizmet talebi azalır. 24
9. Talep ve mevsimlik faktörler; Pek çok mala ve hizmete olan talep mevsim şartlarına bağlı olarak değişir. Dondurma, hurma 25
* *Arz Edilen Miktar Arz Edilen Miktarı Neler Belirler *Arzdaki Değişme 26
Arz edilen miktar: Bir piyasada bütün firmaların (üreticilerin) belli bir zaman içinde satmayı planladıkları mal veya hizmet miktarına arz edilen miktar denir. 27
Arz edilen miktar; Belirli bir zaman dilimi Ürünlerin sunulduğu bir piyasa Belirlenmiş fiyatlar dizisi 28
Arz Edilen Miktarı Neler Belirler Malın fiyatı Girdi fiyatları Teknoloji düzeyi Üretilen diğer malların fiyatı Firma sayısı Geleceğe dönük fiyat beklentisi 29
1. Arz edilen miktar ve fiyat; Arz kanunu; diğer etkenler sabit kalmak üzere, talep edilen miktar ile fiyat arasında pozitif bir ilişki vardır. 30
ARZ KANUNU 31
Arz eğrisi: Bir bütün olarak arzı ifade eder. Diğer etkenler sabit kalmak üzere arz edilen miktar ile fiyat arasındaki ilişkinin tümünü ifade eder. 32
33
Arzdaki Değişme; Arz eğrisi, fiyat dışında diğer bütün etkenlerin sabit kaldığı varsayımı altında çizilmiştir. Sabit varsayılan diğer etkenlerden bir veya daha fazlası sabit kalmayıp değişirse, o zaman arzda bir değişme olur ve arz eğrisi sağa veya sola doğru kayar. Sağa doğru kaymışsa arzda bir artış, sola doğru kaymışsa arzda bir 34 azalış vardır.
35
2. Arz ve girdi fiyatları; Girdiler üretim faktörlerinin yanısıra ara malları da kapsar ve gerçek hayattaki üretim faaliyetini daha iyi yansıtır. 36
2. Arz ve girdi fiyatları; Ceteris paribus, bir malın üretiminde kullanılan herhangi bir girdinin fiyatının azalması maliyetleri azaltarak karı arttırır. Kar artınca o fiyatta daha fazla mal arzı olur. Arz eğrisi sağa kayar. Bir girdinin fiyatının artması ise maliyetleri arttırıp karı azaltır. Kar azalınca o fiyatta daha az mal arzı olur. Arz eğrisi sola kayar. 37
3. Arz ve teknoloji düzeyi; Ceteris paribus, maliyetleri azaltan herhangi bir teknolojik yenilik malın belirli bir fiyatında karı arttırır ve o maldan daha fazla üretilip arz edilmesine neden olur. 38
4. Arz ve üretilen diğer malların fiyatı; İkame mallarda; ikame malın birine talep fazla olup fiyatı artarsa ceteris paribus, o maldan daha fazla diğerlerinden daha az üretilecektir. TOFAŞ ın ürettiği; Doğan, Şahin, Doblo Pamuk, Mısır, Buğday gibi tarla ürünleri 39
4. Arz ve üretilen diğer malların fiyatı; Tamamlayıcı mallarda; mallardan birine talep fazla olup o malın fiyatı artarsa ceteris paribus, diğer mala olan arz da artar. Koyun eti fiyatı ile koyun derisi arzı arasındaki ilişki 40
41
3. Arz ve firma sayısı; Ceteris paribus, piyasadaki firma sayısı arttıkça arz eğrisi sağa kayar, firma sayısı azaldıkça arz eğrisi sola kayar. 42
3. Arz ve geleceğe dönük fiyat beklentisi; Ceteris paribus, bir malın gelecekte fiyatının azalması bekleniyorsa, şimdi daha fazla arz edilecek (arz eğrisi sağa kayacak), fiyatının artması bekleniyorsa şimdi daha az arz edilecektir (arz eğrisi sola kayacaktır). 43
* *Piyasa Dengesi 44
Piyasa: Talep ettikleri mal ve hizmetler karşılığında para vermek isteyen alıcılarla, para karşılığında mal ve hizmet sunmak isteyen satıcıların buluştukları yer piyasa olarak tanımlanır. Arz ve talebin bir araya gelmesiyle piyasa oluşur. 45
Denge; genel anlamda, denge zıt güçler arasındaki uzlaşmayı ifade eder. Piyasada alıcıların(tüketicilerin) arzusu fiyatın düşük olması yönünde, satıcıların (firmaların) arzusu fiyatın yüksek olması yönündedir. Dolayısıyla firmaların ve tüketicilerin çıkarları zıt yönlerdedir. 46
Arz fazlası; fiyat denge noktasından yüksek olduğunda arz edilen miktar talep edilen miktardan fazla olacak ve bir arz fazlası oluşacaktır; piyasa dengede olmayacaktır. Talep fazlası; fiyat denge noktasının altında olduğunda talep edilen miktar arz edilen miktardan fazla olacak ve bir talep fazlası oluşacaktır; piyasa yine dengede olmayacaktır. 47
Piyasa Dengesi: Talep edilen miktarın arz edilen miktara eşit olmasına piyasa dengesi denir. 48