Bildiğiniz üzere Deutsche bank'ın arzı ile varantlar İMKB'de işlem görmeye başladı. Bu konuda çok soru gelmiş. Basit bir şekilde ne olduğunu açıklamak da bize farz oldu. Fakat hemen şunu belirteyim ki; acayip tehlikeli birşeydir ve bilmeden elinizi sürmenizi tavsiye etmem. Bildiğiniz üzere, bazı karmaşık konuları basitleştirerek anlatmayı seviyorum. Aslında bu durum okuyucu için de iyi oluyor. Varant konusunda kafalar karışık. Bunu bana gelen maillerden anlıyorum. Şimdi olayı şöyle düşünün. Temel ile Dursun iddiaya giriyor. Temel diyor ki - "bence şu an 7.20 TL olan GARANTİ kağıdının fiyatı 31 Aralık 2010 itibariyle 6 TL'nin altında olacaktur". Dursun - Haydi oradan kafayı mı yedin? Yıl sonularına doğru borsalar her zaman artmıştır. Garanti en az 9 TL olur. Üçüncü bir kişi de Yaşar hoca olsun. Yaşar hoca da diyor ki, öyle atıp tutmanıza gerek yok. İşte varantlar ortada. Buyrun iddianızın arkasındaysanız bu varantlara yatırım yapın. - Nasıl yani hocam? - Bak Temel sen diyorsun ki bu yıl sonu itibariyle GARANTİ hissesi, 6 liranın altına düşecektir. O zaman şimdi gider, piyasada garantinin PUT dedikleri (GADPPV) kodlu varantını alırsın. Bu varant da şu an borsada hisse gibi işlem görüyor ve az önce baktığımda fiyatı 93 kuruştu ve 31 1 / 5
Aralık itibariyle kullanım fiyatı 7.50 TL'dir. Yani 31 Aralık'ta sana 7.50 TL'den satma hakkı veriyor. Eğer 31 Aralık'ta GARANTİ 6.00 TL olacaksa o tarihte 7.50'den satma hakkın olduğu için bu hakkını kullanır acayip kâr edersin. - Hocam birşey anlamadum. Bu şimdi ne temek oluyor? - Bu, şu demek oluyor; şimdi garantinin PUT varantını (satma hakkını) 93 kuruştan aldığın zaman, 31 Aralık günü eğer garanti hissesinin fiyatı senin iddia ettiğin gibi 6 TL olmuşsa, sana 7.50 TL - 6.00 TL=1.50 TL ödeyecekler. - Peki hocam 31 Aralık günü bu hissenin fiyatu 5 TL olursa bana ne odeyecekler? - Kulanım fiyatı 7.50 olduğu için 7.50'den 5 TL'yi çıkarırsan 2.50 TL ödeyecekler. - Uyyy demek ben 93 kuruş yatıriyrum ve Garanti hissesi 6 Tl olursa bana 1.50 Tl oduyorlar. Hocan yanlişmu düşüniyrum? Demek ki, 1.50 TL-0.93 = 0.57 TL yani 57 kuruş kazaniyrum. O zaman şöyle diyebiliriuz. 93 kuruş yerine 93 bin TL yatırırsam ve Garanti hissesi 3 Aralık'da benim dediğim gibi 6 Tl olursa, tam tamina 57 bin TL kazanmiş olacağum. - Temel sen yapıyorsun yahu... 93 bin TL yatırılırmı kardeşim? Peki ya 31 Aralık tarihinde Garanti hissesinin fiyatı Dursunun dediği gibi 8 Tl olursa ne olacak? - Eee ne olacak hocam? Yatırdığım paramı çekeceğum. - Hayırr Temel malesef çekemeyeceksin, 93 bin TL'nin hepsi yanıyor. Yani iddianda haksız çıktığın anda, ya da 31 Aralık tarihi itibariyle, Garanti hissesi 7.50 TL kapansa bile 93 bin Tl yanıyor. - Uyyy Hocam ne diysun? paramın hepsini mi kaybediyrum? - Evet - Peki 7.00 TL kapanırsa ne oli? - Bu durumda sana (7.50-7.00=0.50 TL) 50 kuruş ödüyorlar, ama sen başlangıçta 93 kuruş yatırdığın için tam tamına 43 kuruş kaybediyorsun. Eğer sen kalkar da, 93 bin TL yatırırsan elinde 43 bin liran kalıyor. - HOcam peki Tursun'un durumu nasil oli? Yani ben PUT varanti aliyrum Tursun, iddiası için ne alacak? - Dursun da, CALL varantı denilen alım hakkı veren varantı alacak. Şu an bunun kodu da (GADAAV) şeklinde ve şu an bu varantın fiyatı 59 kuruş seviyesinde bulunuyor. Ama bunun kullanım fiyatı 7.50 TL değil, 8.00 TL. Yani dursun, mademki Garanti hissesinin 31 Aralıkta 9 TL'yi aşacağını düşünüyor bu durumda 8 TLden alım hakkını 59 kuruşa satın alabilir. Bunun anlamı şudur. 31 Aralıkta Garanti hissesi eğer 9 TL olursa Dursuna 1 TL odeyecekler demektir. 2 / 5
Dursun buna 59 kuruş yatırdığı için net olarak 41 kuruş kazanmış olacaktır. Yani elindeki parası yüzde 60 artacak demektir. Ama eğer 31 Aralıkta garanti hissesinin fiyatı 8.00 TL olursa, dursun da yatırdığı paranın tamamını yakmış oluyor. (Bu arada dursun devreye girer ve konuşmaya iştirak eder...) - Yaşar hocam bu varantları aldığımızda illaki de 31 Aralık'a kadar elimizde tutacakmıyız? - Hayır tutmanıza gerek yok. Aynen borsada hisse alıp satr gibi bu varantları da istediğiniz anda alıp satabilirsiniz. - Yaşar hocam sen ne diysun yahu... Bu kumarın alası değilmidur hocam? Devlet şimdi bize ha bu borsada buyrun ididaya girin ve kumar oynayın demiş olmiyirmi? - Dursuncuğum, aslında bir yere kadar haklısın. Bu konuları hiç bilmeyen biri eğer girip de bu varant piyasasında işlem yapmaya kalkarsa kumardan farklı olmaz. Ama, bu da bir ihtiyaçtan doğmuştur. Şimdi olaya bir de şöyle bak istersen.. O zaman, eğer doğru kullanılırsa kumar olmadığını anlarsın - Nasil pakayum? - Anlatacağım acele etme... - Diyelim ki sen Garanti hissesine güveniyorsun ve uzun vadeli düşünüyorsun ve 7.20 TL fiyatından 1000 lot alım yaptın. Garanti hissesine Ne kadar ödemiş oldun? - Tabi ki 7200 TL ödedim... - Şimdi seni tedirgin edecek şey nedir? bu hisseleri aldığında ne tür bir gelişme olursa üzülürsün? - Eğer Garanti'nin fiyatı düşerse üzulurum. - Eğer garanti'nin fiyatı 6 TL'ye inerse ne kadar zararın olacak? - O zamaaaaan... dur hesaplayacağum... Hocam penu heyecanlandırdun... Pildiğumu da unuttum.. Dur dur.. hesapliyrum... Tam tamina 1200 TL zararim olur. - Diyelim ki 7.20'den aldığın hisseler düşmeye başladı ve zarar yazmaya başladın. Bu durumda gidip varantın PUT tipinden (satış hakkı veren) satın alırsın. 1000 tane varantı 93 kuruştan alırsan 930 TL ödersin. Eğer hisse fiyatı 6 TL'ye düşerse, 7.50-6.00 TL = 1.50 TL olmak üzere 1000 tane varant için 1500 TL kazanmış olursun. Şimdi hesabı birleştirelim. Eğer varant almasaydın 7200 TL, olan paran garanti hisseleri düştüğü için 6000 TL'ye inecekti ve 1200 TL zarar edecektin. Ama PUT varantı satın alarak, 1000 tane varant için 930 Tl ödedin ve sana 1500 TL ödendi. Demek ki, buradan 570 TL kar yazdın. Yani 1200 TL olacak zararın bir kısmını hedge etmiş oldun. 3 / 5
- Hocam ne etmiş oldum? - Hedge etmiş oldun... yani 1200 TL zarar edecek yere, varant satın alarak sadece 630 Tl zararla kurtardın. Yani zararını azaltıcı ters bir işlem yaptın. Yani amaç sadece kumar değil... ama bence Türkiye'de kumarcılar bu varantları çok sevecekler... - Peki hocam... habu cin kafama çok mukemmel bir soru geldi... sorayimmi? - haydi sor... - Garanti hisselerinin fiyatları aşağı yukarı hareket ettikçe herhalde bu varantların fiyatları da değişiyordur... Varant fiyatları nasıl değişiyor? Sen boş ver 31 Aralık'a kadar beklemeyi, habu işten nasıl para kazanacağız onu anlat... - Ooo Dursun... bir ididaya girdiniz, o kadar vaktimi aldınız... bu osruya bir sonraki buluşmamızda cevap vereyim... ALIM (CALL) varantı hisse semedi fiyatı ile aynı yönde hareket eder.. SATIM(PUT) varantı hisse senedi fiyatı ile ters yönde hareket eder. Hisse senedi yüzde 1 'lik bir hareket yaptığında call ya da Put varant fiyatları (o andaki kaldıraç etkisine göre) bu yüzde 1'lik hareketin 8-10-15 katı hareket yapabilir. Örneğin Garanti'de halka arzın ilk gününde call varantı satın aldığınızı varsayalım. Garanti hissesi 7.15'ten 7.40'a yükseldiğinde calll varantı ise 58 kuruştan 67 kuruşa yükselmiştir. Yani hisse yüzde 3.49 artarken, varant yüzde 15.5 artmıştır. yani tam beş katı artış olmuştur. Varantlar sayesinde aracı kurmlardan kredi kullanmanıza gerek kalmayacak. örneğin 1000 lot Garanti almak isteseniz, 7300 TL yatırmanız gerekiyor(7.30tl*1000). Halbuki 1000 tane Garanti Call varantı satın aldığınızda sadece 600 TL yatırıyorsunuz (20 Ağustos 2010 kapanışına göre). Eğer garanti hissesi 7.30'dan 7.60'a çıkarsa 7300 TL'niz 7.600 TL oluyor ve 300 TL kazanıyorsunuz, halbuki varant alırsanız, aynı veya yakın bir kazancı 600 TL ile sağlayabiliyorsunuz. Kâr ederken güzel ama, terse geldiğinizde koyduğunuz paranın dakikalar içinde sıfıra indiğini de görebilirsiniz. Yani 600 TL yatırıp, bu paranın 300 TL'ye de kısa sürede inmesi mümkün olabilir. 4 / 5
Dolayısıyla çok riskli bir yerdir ve bilmeyen ve kalbi olan bu varant işine girmesin. Yaşar ERDİNÇ 5 / 5