İÇİNDEKİLER KISALTMALAR CETVELİ Sayfa TABLOLAR LİSTESİ, xv ŞEKİLLER LİSTESİ xiv No xiii BİRİNCİ BÖLÜM GÖREV ZARARI KAVRAMI VE GÖREV ZARARININ OLUŞUMUNU ETKİLEYEN FAKTÖRLER I. GÖREV ZARARI KAVRAMININ TANIMI VE SÜBVANSİYON KAVRAMINDAN AYRILAN ÖZELLİKLERİ 1 A- TANIM I 1. Dar Anlamda Görev Zararı 4 2. Geniş Anlamda Görev Zararı 5 B- GÖREV ZARARINI SÜBVANSİYONDAN AYIRAN ÖZELLİKLER 8 1. Sübvansiyonun Tanımı ve Çeşitleri 9 a) Sübvansiyonun Tanımı 9 aa) Dar Anlamda Sübvansiyon. 9 ab) Geniş Anlamda Sübvansiyon. I 1 b) Sübvansiyoların Çeşitleri 12 ba) Sübvansiyonun Alınma Biçimine Göre Ayrım 13 baa) Doğrudan Sübvansiyonlar 13 bab) Dolaylı Sübvansiyonlar. 13 bb) Geçerlilik Sürelerine Göre Ayrım 13 V
bba) Bir Defada Ödenen ya da Süreli Uygulanan Sübvansiyonlar JJ bbb) Birkaç Defada ya da Sürekli Verilen Sübvansiyonlar 13 bc) Etki Alanına Göre Ayrım I bca) Kısmi Sübvansiyonlar 13 bcb) Genel Sübvansiyonlar 13 bd) Amaçlarına Göre Ayrım 13 bda) İktisadi Sübvansiyonlar I bdb) İktisadi Olmayan Sübvansiyonlar be) Etki Şekillerine Göre Ayrım bea) Fiyat Sübvansiyonları beb) Maliyet Sübvansiyonları bf) Yatırımlardan Yararlanacaklara Göre Ayrım bfa) Üretici Sübvansiyonları bfb) Tüketici Sübvansiyonları ' 4 bg) Yardımların Veriliş Şekline Göre Ayrım bga) Nakit Verilen Sübvansiyonlar bgaa) Maktu Yardımlar Şeklinde Verilen Sübvansiyonlar ' 4 bgab) Prim Şeklinde Verilen Sübvansiyonlar bgb) Kredi Şeklinde Verilen Sübvansiyonlar. bgc) Devletin Gelirlerinden Vazgeçmesi Şeklindeki Sübvansiyonlar 2. Görev Zararı ve Sübvansiyonların Benzerlik ve Farklılıkları ' a) Görev Zararı ve Sübvansiyonların Benzerlikleri ^ b) Görev Zararı ve Sübvansiyonların Farklılıkları ' 15 15 II. GÖREV ZARARLARININ ORTAYA ÇIKMASINDA ETKİLİ OLAN FAKTÖRLER 'A- EKONOMİK FAKTÖRLER B- SOSYAL FAKTÖRLER C- SİYASAL FAKTÖRLER 17 17 2 2 24 III. GÖREV ZARARLARININ ORTAYA ÇIKIŞ ŞEKİLLERİ A- DAR ANLAMDA GÖREV ZARARLARININ ORTAYA ÇIKIŞ ŞEKİLLERİ 25 I. Reel Sektördeki Kamu İktisadi Teşebbüslerinde Görev Zararının Ortaya Çıkması, 25 25 vi
2. Finans Sektöründe Faaliyet Gösteren Kamu İktisadi Teşebbüslerinde Görev Zararının Ortaya Çıkması 28 a) Reel Sektördeki Kamu İktisadi Teşebbüslerinin Hazine Tarafından Kamu Bankaları Yoluyla Finansmanı 30 b) Kamu Bankalarının Kendi Faaliyet Alanlarından Kaynaklanan Görev Zararları 31 B- GENİŞ ANLAMDA GÖREV ZARARLARININ ORTAYA ÇIKIŞ ŞEKİLLERİ 32 1. Görev Zararlarının Kamu Maliyesi Açısından Niteliği ve Finansmanı 32 2. Görev Zararı Harcamalarına Ayrılan Kaynağın Fırsat Maliyeti 34 3. Finans Kesimindeki Düzenlemelerden Kaynaklanan Görev Zararları 35 a) İç Borçlanma İhalelerinde Hazinenin Kamu Bankaları Üzerindeki Etkisi... 35 b) Bankacılık Kesimindeki Düzenlemelerin Etkisi 37 4. Kamu İktisadi Teşebbüslerinin Kuruluş Yerleri ve Yönetim Şekilleri 38 İKİNCİ BÖLÜM TÜRKİYE'DE GÖREV ZARARLARI, ORTAYA ÇIKIŞ NEDENLERİ, HUKUKİ DAYANAKLARI VE BOYUTLARI I. TÜRKİYE'DE UYGULANAN İKTİSADİ POLİTİKALAR VE KAMU İKTİSADİ TEŞEBBÜSLERİNİN BU POLİTİKALARDAKİ YERİ VE ÖNEMİ 41 A- 1980 ÖNCESİ TÜRKİYE'DE UYGULANAN İKTİSADİ POLİTİKALAR VE KAMU İKTİSADİ TEŞEBBÜSLERİNİN BU POLİTİKALAR İÇİNDEKİ YERİ VE ÖNEMİ 41 B- 1980 SONRASI TÜRKİYE'DE UYGULANAN İKTİSADİ POLİTİKALAR VE KAMU İKTİSADİ TEŞEBBÜSLERİNİN BU POLİTİKALAR İÇİNDEKİ YERİ VE ÖNEMİ 44 1. IV. Beş Yıllık Kalkınma Planı (1979-1983) 44 2. 1980 Yılı ve 24 Ocak Kararlan 45 3. 1980 Sonrası İktisadi Gelişmeler ve Kamu İktisadi Teşebbüsleri Üzerindeki Etkisi 48 II. 1980 SONRASI GÖREV ZARARI DOĞURUCU FAALİYETLERİN YASAL DAYANAKLARI VE GÖREV ZARARININ BELİRLENMESİ 57 A- GÖREV ZARARI DOĞURUCU FAALİYETLERİN YASAL DAYANAKLARI. 57 B- GÖREV ZARARI MİKTARININ BELİRLENMESİ 61
III. TÜRKİYE'DE 1980 YILI SONRASINDA ORTAYA ÇIKAN GÖREV ZARARLARININ YAPISI VE BOYUTLARI A-1980 SONRASI REEL SEKTÖRDEKİ KAMU İKTİSADİ TEŞEBBÜSLERİNDE GÖREV ZARARLARI 1. T.C. Devlet Demiryolları İşletmesi'nde Ortaya Çıkan Görev Zararı 2. Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş.'de Ortaya Çıkan Görev Zararı 75 3. Türkiye Elektrik Üretim İletim A.Ş.'de Ortaya Çıkan Görev Zararı 4. Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş.'de Ortaya Çıkan Görev Zararı - 5. Toprak Mahsulleri Ofisi'nde Ortaya Çıkan Görev Zararı. 6. Diğer Bazı Kamu İktisadi Teşebbüsleri'nde Ortaya Çıkan Görev Zararı ^ a) TEKEL : : b) Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü(ÇAYKUR) ^ c) Türkiye Demir Çelik İşletmeleri Genel MUdürlüğü(TDÇİ) d) Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü(TİGEM) e) Devlet Hava Meydanları Genel Müdürlüğü(DHMİ) B- 1980 SONRASI FİNANS SEKTÖRÜNDE FAALİYET GÖSTEREN KAMU İKTİSADİ TEŞEBBÜSLERİNDEKİ GÖREV ZARARI 1. Ziraat Bankası'nda Görev Zararı Doğurucu Faaliyetlerin İncelenmesi ve Ortaya Çıkan Görev Zararı Büyüklüğü 2. Türkiye Halk Bankası'nda Görev Zararı Doğurucu Faaliyetlerin İncelenmesi ve Ortaya Çıkan Görev Zararı Büyüklüğü " 3. Türkiye Emlak Bankası'nda Görev Zararı Doğurucu Faaliyetlerin İncelenmesi ve Ortaya Çıkan Görev Zararı Büyüklüğü IV. GÖREV ZARARLARININ BÜTÇEDEN FİNANSMANI VE 1980 SONRASINDA TÜRKİYE'DEKİ DURUM A- REEL SEKTÖRDEKİ KAMU İKTİSADİ TEŞEBBÜSLERİNİN 1980 SONRASI GÖREV ZARARLARININ KARŞILANMASI 1. Hazine'nin Türkiye Devlet Demiryolları'na Yaptığı Görev Zararı Ödemeleri 1 2. Hazine'nin Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş:'ye Yaptığı Görev Zararı Ödemeleri 101 3. Hazine'nin Türkiye Elektrik Üretim İletim A.Ş.'ye Yaptığı Görev Zararı Ödemeleri 102 4. Hazinenin Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş.'ye Yaptığı Görev Zararı Ödemeleri 102 5. Hazine'nin Toprak Mahsulleri Ofisine Yaptığı Görev Zararı Ödemeleri 102 66 6 6 71 95 96 73 viii
6. Diğer Bazı İşletmeci Kamu İktisadi Teşebbüslerinin Hazine'den Aldıkları Görev Zararı Karşılıkları 102 a) TEKEL '. 102 b) Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü (ÇAYKUR): 103 c) Türkiye Demir Çelik İşletmeleri Genel Müdürlüğü (TDÇİ) 103 d) Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü (TİGEM) 103 e) Devlet Hava Meydanları Genel Müdürlüğü (DHMİ) 103 B- FİNANS SEKTÖRÜNDE FAALİYET GÖSTEREN KAMU İKTİSADİ TEŞEBBÜSLERİNİN 1980 SONRASİ GÖREV ZARARLARININ KARŞILANMASI 103 1. Kamu Bankalarının Görev Zararlarının Karşılanması 103 a) T.C. Ziraat Bankası'nın Görev Zararı Alacaklarının Hazine Tarafından Karşılanması 103 b) T. Halk Bankası'nın Görev Zararlarının Hazine Tarafından Karşılanması. 105 c) T. Emlak Bankası'nın Görev Zararı Alacaklarının Hazine Tarafından Karşılanması 106 2. Kamu Bankalarının Görev Zararlarının Ortadan Kaldırılması Bağlamında Son Dönem Uygulamaları 107 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM GÖREV ZARARI DOĞURUCU FAALİYETLERİN ANALİZİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ GÖREV ZARARI KAVRAMININ HUKUKİ BOYUTUNUN ANALİZİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ 11 1 A- BÜTÇE İLKELERİ VE BÜTÇE UYGULAMASI YÖNÜNDEN ANALİZİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ 102 1, Bütçe İlkeleri Yönünden Analizi ve Değerlendirilmesi 102 2. Bütçe Uygulaması Yönünden Analizi ve Değerlendirilmesi 113 a) Görev Zararı Faaliyetlerini Gerçekleştiren Kuruluşların Zararları Bildirmelerinin Analizi ve Değerlendirilmesi 113 b) Hazine'ye Bildirilen Görev Zararı Alacaklarının Denetimi ve Ödeneklerin Çıkmasının Analizi ve Değerlendirilmesi 1 B- KAMU HARCAMALARI VE HARCAMALARIN FİNANSMANI YÖNÜNDEN ANALİZİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ 1 15
C- KAMU MALİ YÖNETİMİNDE ŞEFFAFLIK VE SİYASAL SORUMLULUK YÖNÜNDEN ANALİZİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ 1. Mali Şeffaflık Açısından Analizi ve Değerlendirilmesi 2. Siyasi Sorumluluk Açısından Görev Zararı Uygulamalarını Analizi ve Değerlendirilmesi 117 117 120 II. GÖREV ZARARI UYGULAMALARININ YARATTIĞI ETKİLERİN ANALİZİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ A- EKONOMİK ETKİLERİN ANALİZİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ 1. Görev Zararı Doğurucu Faaliyetlerin Gerekliliğinin Analizi ve Değerlendirilmesi a) Görev Zararı Doğurucu Faaliyetlerin Teşvik Uygulamaları Açısından Analizi ve Değerlendirilmesi b) Görev Zararı Doğurucu Faaliyetlerin Çeşitli Sektörlerin Desteklenmesi Açısından Analizi ve Değerlendirilmesi 2. Kamu İktisadi Teşebbüsleri Tarafından Üretilen Mal ve Hizmetlerin Fiyatlarının Maliyet ya da Piyasa Fiyatının Altında Belirlenmesinin Analizi ve Değerlendirilmesi 3. Görev Zararlarının Vergiler Yerine Borçlanmayla Finansmanı ve Dışlama Etkisinin Analizi ve Değerlendirilmesi 4. Kamu Bankalarının İç Borçlanma İhalelerindeki Rolünün Analizi ve Değerlendirilmesi B- MALİ ETKİLERİNİN ANALİZİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ 1. Borçlanmayla Finanse Edilen Görev Zararı Harcamalarının Analizi ve Değerlendirilmesi 2. Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu'na Alınan Bankaların Görev Zararları Çerçevesinde Analizi ve Değerlendirilmesi C- SOSYAL ETKİLERİNİN ANALİZİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ III. GÖREV ZARARI DOĞURUCU FAALİYETLERİN UYGULAMA SONUÇLARININ ANALİZİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ > 39 A- GÖREV ZARARI VE SÜBVANSİYON İLİŞKİSİNİN ANALİZİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ 139 B- GÖREV ZARARININ MİKTAR OLARAK BELİRLENMESİNİN ANALİZİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ 2 I. Reel Sektördeki Kamu İktisadi Teşebbüslerinde Oluşan Görev Zararı Miktarının Belirlenmesinin Analizi ve Değerlendirilmesi 2 X
2. Finans Sektöründe Faaliyet Gösteren Kamu Bankalarının Görev Zararlarının Belirlenmesinin Analizi ve Değerlendirilmesi 3 a) Kamu Bankaları Görev Zararlarına Uygulanan Faiz Oranlarının Analizi ve Değerlendirilmesi 3 b) Kamu Bankalarındaki Görev Zararlarının Nakit Açıklarına Etkisinin Analizi ve Değerlendirilmesi 5 IV.TÜRKİYE'DE 1980 SONRASI YARATILAN GÖREV ZARARLARININ SONUÇLARININ ANALİZİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ 7 A- REEL SEKTÖRDE FAALİYETTE BULUNAN KAMU İKTİSADİ TEŞEBBÜSLERİNDE OLUŞAN GÖREV ZARARI BÜYÜKLÜĞÜNÜN VE HAZİNE TARAFINDAN YAPILAN GÖREV ZARARI ÖDEMELERİNİN ETKİLERİNİN ANALİZİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ 7 1. Kuruluşlarda Gerçekleşen Görev Zararları Büyüklüğünün Analizi ve Değerlendirilmesi 7 2. Kuruluşlara Hazine Tarafından Yapılan Görev Zararı Ödemelerinin Analizi ve Değerlendirilmesi, 150 3. Reel Sektörde Faaliyet Gösteren Bazı Kamu İktisadi Teşebbüslerinde Görev Zararı Alacaklarını Arttıran Uygulamaların Analizi ve Değerlendirilmesi 152 a) Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş.'deki Uygulamaların Görev Zararlarına Etkilerinin Analizi ve Değerlendirilmesi 152 b) Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş.'deki Uygulamaların Görev Zararına Etkilerinin Analizi ve Değerlendirilmesi 153 B- FİNANS SEKTÖRÜNDE FAALİYETTE BULUNAN KAMU İKTİSADİ TEŞEBBÜSLERİNDE OLUŞAN GÖREV ZARARI BÜYÜKLÜĞÜNÜN ANALİZİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ : 154 1. Kamu Bankaları Bünyesinde Oluşan Görev Zararı Büyüklüğünün Analizi ve Değerlendirilmesi 1-54 2. Kamu Bankalarına Hazine Tarafından Yapılan Görev Zararı Ödemelerinin Analizi ve Değerlendirilmesi 156 3. Kamu Bankalarında Görev Zararı Büyüklüğünü Etkileyen Uygulamaların Analizi ve Değerlendirilmesi 158 a) Bazı Açıkların Görev Zararı Olarak Ele Alınmasının Analizi ve Değerlendirilmesi 158 xi
b) Kamu Bankalarınca Yapılan Destekleme Uygulamalarından Kaynaklanan Görev Zararlarına İlişkin Yüksek Faiz Uygulamasının Analizi ve Değerlendirilmesi c) Banka Ve Sigorta Muameleleri Vergisi Uygulamasının Analizi ve Değerlendirilmesi SONUÇ ÖZGEÇMİŞ.. '. KAYNAKÇA SERMAYE PİYASASI KURULU YAYINLARI.' x i i