20GW@2023 Nasıl 5 KASIM 2014 TÜREK 2014
MW Her yıl 500+ MW Yeni RES 2010 ve 2011 yılında RES lerin bağlantı hakkı için TEİAŞ tarafından yapılan ihalelerin sonucunda olumlu bağlantı görüşü alan RES ler yavaş da olsa devreye giriyor. Kurulu güç stokunun önemli bir kısmını 1 Kasım 2007 öncesinde lisans başvurusunu yapmış olan projeler oluşturuyor. Olumlu bağlantı görüşü almış toplam 8.000 MW a yakın güçteki projenin çok az bir kısmı hayata geçebilmiş durumda. 4500 4000 3.483 MW@Eylül 2014 2014 te devreye giren RES lerde dikkate değer bir artış var. Rakamın sürdürülebilirliği önemli. 3500 3000 2500 2000 1500 1000 528,6 408,5 531,9 499,0 724,3 500 791,6 MW@2009 2009 2010 2011 2012 2013 2014 YIL
RES lerin kısa tarihi oldukça olaylı geçti 1 3 İzinler ve arazi kullanımına ilişkin sorunlar ve mevzuat değişiklikleri Şebekeye bağlantı haklarının TEİAŞ tarafından yapılan ihalelerde verilmeye başlanması 2 Mayıs 2014 4 Sendromu 2 1 yıllık ölçüm zorunluluğu Son 5 yıllık dönemde, RES Projelerinin fizibilitelerini ve zamanlamalarını etkileyen gelişmeler yaşandı. «1 Kasım 2007» başvurularından bir kısmı temelde finansman sorunundan ötürü «2 Mayıs 2014» sendromunu yaşadılar ve lisanslarını iade ettiler. Görece daralmış ancak finansal olarak daha güçlü proje stoku ile hızlı devreye giriş BAĞLANTI İMKANI FİZİBİLİTE VE FİNANSMAN İZİNLER 3
RES hedefinin önünde kaynakları farklı olsa da, yine birbiriyle bağlantılı 3 faktör ön plana çıkıyor FİZİKİ LİMİT: BAĞLANTI İMKANI Lisanslı RES ler için lisans almanın ilk koşulu Pahalı Uzun Yer Seçimi Sorunu Zamanlama sorunu: Lisans başvurularının belli zamanlarda alınması İDARİ/YASAL LİMİT: İZİNLER Tarım alanları, orman alanları, koruma alanları Ölçüm izinleri «ÇED gerekli değildir» vs «ÇED» belgesi süreçleri FİNANSAL LİMİT: FİNANSMAN Yerli ekipman teşviklerinden arazi kullanım ücretlerine, bağlantı hakkı için katkı payından ölçüm maliyetlerine fizibiliteyi etkileyen herşey Genel ekonomik konjonktörü, bankacılık sistemini, fon fiyatlarını etkileyen herşey 4
20GW@2023 kolektif bir çaba gerektiriyor Sektör, Politika yapıcı, düzenleyici ve altyapı sağlayıcı rolüyle kamu Ekipman üreticileri Mühendislik-Müşavirlik hizmeti sağlayıcılar Anahtar teslim hizmet sağlayıcılar Fon sağlayıcılar Sigorta vb finansal hizmet sağlayıcılar ve elbette yatırımcılar gibi taraflarıyla bir bütündür ve sektörel hedeflerde sadece kamunun değil tüm tarafların sorumluluğu bulunmaktadır. YATIRIMCI Teknikve finansal fizibilite çalışmalarına dayalı rasyonel proje geliştirme KAMU Yatırım ikliminin geliştirilmesi İzin prosedürlerinin iyileştirilmesi Arazi kullanımına ilişkin düzenlemelerin elverişliliği Şebeke bağlantı imkanlarının genişlemesi Altyapı imkanlarının artırılması Bakanlıklar ve kurumlar arası işbirliğinin artırılması FON SAĞLAYICILAR Fizibl projelerde proje finansmanı imkanlarının artırılması EKİPMAN ÜRETİCİLERİ «Yerli katkı ilavesi»nden yararlanmayı mümkün kılacak rekabetçi kalitede yerli ekipmanın üretilir olması Yatırımcıya doğru yönlendirme yapılması 5
Kamu nun rolü: Çeşitli boyutlarıyla daha elverişli bir yatırım iklimi yaratılması (1/3) Fiziki ve Teknik Altyapı Güçlü İletim Şebekesi ile daha fazla ve daha fizibl RES RES Projelerinin fizibilitelerini etkileyen en önemli konuların başında «bağlantı hakkı ihalelerinde oluşan katkı payı» gelmektedir. Bağlantı hakkı, iletim şebekesinin sınırlı ölçekte RES in devreye girmesine imkan verebilmesinden ötürü ihale ile dağıtılmaktadır. Şebekenin dünya örneklerinde de olduğu gibi talep eden tüm RESlerin şebekeye entegre edilmesini temin edecek şekilde güçlendirilmesi RES lerin hem fizibilitesini olumlu yönde etkileyecek, hem de lisans başvurularının belirli dönemlerde alınması uygulamasını ortadan kaldıracaktır. Merkezi üretim tahmini ve izleme yapısı ile şebekenin dengelenmesinin kolaylaştırılması sağlanabilecektir. Ölçümlerin optimizasyonu: daha hızlı ve daha az maliyetli proje geliştirme imkanı YEKA kapsamındaki alanların rüzgar ölçümlerinin merkezi olarak yapılması ile çok yüksek olan ölçüm maliyetlerinin optimize edilmesi mümkün olabilecektir. Güçlü iletim şebekesinin etkisi RES fizibilitelerine doğrudan yansıyacaktır. 6
Kamu nun rolü: Çeşitli boyutlarıyla daha elverişli bir yatırım iklimi yaratılması (2/3) Fiziki ve Teknik Altyapı İdari süreçlerin optimizasyonu 28 farklı taraftan görüş ve izin alma zorunluluğunun süreçler kısaltılacak şekilde yeniden tasarlanarak, elektronik platform desteği devreye alınarak, tek durak ofis uygulamasına gidilerek pozitif idari sükut uygulamasının tüm ilgili taraflarla koordinasyon içinde hayata geçirilmesi vb yaklaşımlarla optimize edilmesi ile yatırımcı daha hızlı sonuca ulaşabilecektir. Kurumlar arası koordinasyon İzin süreçlerinde farklı konulara odaklanan Çevre ve Şehircilik Bakanlığı; Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı; Orman ve Su İşleri Bakanlığı; Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının daha fazla koordinasyonu ile izin süreçlerinde zaman ve efor kaybı önlenebilecektir. 20GW@2023 Hedefi sadece Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığının tek başına gerçekleştireceği bir hedef değildir. 7
Kamu nun rolü: Çeşitli boyutlarıyla daha elverişli bir yatırım iklimi yaratılması (3/3) Fiziki ve Teknik Altyapı Gün içi piyasa Halihazırda test aşamasında olan gün içi piyasa ile RES lerin dengesizliklerinin ticari anlamda yönetilmesi kolaylaşacaktır. Yeşil sertifikalar Yenilenebilir enerjiye dayalı elektriğin farklı bir ürün olarak konumlandırılmasının, fiyatlanmasının, tüketilmesinin sağlanabilmesi için sertifikalandırılması anlamlı olacaktır. Tarife çeşitliliği Mevcut 7,3 USDcent/kwh in yeterliliği hakkında çok fazla tartışma var. Kamu maliyesi ve enerji politikası açısından yükseltilmesi mümkün olmasa da Ölçek Lokasyon RES hedefine yaklaşma durumu gibi kriterlere göre çeşitlendirilmesi veya kademelendirilmesi ile teşvik unsurunun yönetilmesinde fayda olabilecektir. 20GW@2023 Hedefine ulaşmak RES yatırımlarının finansal fizibilitesi, cazibesi ve fonlanabilir olmasıyla mümkün olacaktır. 8
Yatırımcı ve Kamunun ortak çabası: Güçbirliği ve işbirliği ile ölçek ekonomisi yakalamak Kamu ve yatırımcı daha fazla işbirliği yapabilir mi Yatırımcılar birbirleriyle daha fazla işbirliği yapabilir mi Enerji kooperatiflerinin hayata geçirilmesi ile güçbirliği imkanlarının artırılması Talep birleştirme ve üretim birleştirme imkanlarının hayata geçirilmesi Yatırımcıların Ölçümlerde yatırımcıların sinerji yaratmasına imkan verecek düzenlemelerin yapılması altyapıya ve izinlere (ÇED vb) ilişkin sinerji yaratabilecekleri uygulamalar 9
Yatırımcının rolü: Rasyonalite (1/2) BU YATIRIMI NEDEN YAPIYORUM RİSKLERİMİN FARKINDA MIYIM TÜM RİSKLERİMİ YÖNETEBİLİYOR MUYUM ARAZİ SEÇİMİNDEN BAĞLANTI HAKKI İÇİN VERECEĞİM KATKI PAYINA DEK TÜM KARARLARIM UYUMLU MU ÖLÇÜM SONU.ÇLARIMIZ VE EKİPMAN SEÇİMİMİZ UYUMLU MU, DOĞRU EKİPMANI SEÇTİK Mİ ÇEŞİTLİ TİCARİ ALTERNATİFLERİ GÖZ ÖNÜNDE BULUNDURDUM MU 20GW@2023 Hedefine ulaşmada RES yatırımcılarının rasyonel bir şekilde yatırım yapma davranışları etkili olacaktır. 10
Yatırımcının rolü: Rasyonalite (2/2) 2010-2011 döneminde 13 paket halinde yapılan RES bağlantı hakkı ihalelerinde yatırımcıların 20 yıl boyunca ödemeye razı oldukları katkı payı düzeyi pek çok RES projesinin ölü doğmasına neden oldu. Kuruş/kWh Rüzgar hızı yüksek olan ve yüksek kapasite faktörü beklentisi olan bölgelerde daha yüksek katkı payları oluştu. Ancak rakamsal bakıldığında RESlerde %1 lik kapasite faktörü farkının net bugünkü değerde yarattığı fark, 1 kuruşluk katkı payının yarattığı farkın yarısı kadar. Fizibilitesi tehlikede alan 1,71 Maksimum verilen katkı payı (kuruş/kwh %10 2010-2011 dönemindeki bağlantı hakkı ihalelerinde gerçekleşen ortalama fiyat (kuruş/kwh) 6,53 Maksimum katkı payı, sabit fiyat garantisinin %40 ı kadar! (Maksimum: 6,52 kuruş/kwh =2,9 USDcent/kWh) %40 Katkı paylarının aritmetik ortalaması, sabit fiyat garantisinin %10 ı kadar! (Ortalama:1,71 kuruş/kwh =0,77 USDcent/kWh) 11
Değer zincirindeki diğer oyuncuların 20GW@2023 hedefini desteklemesi kritik MÜŞAVİR FİRMALARIN YATIRIMCIYI DAHA FAZLA BİLİNÇLENDİRMESİ PROJE FINANSMANI İMKANLARININ ARTIRILMASI STK LARIN POLİTİKA YAPMA AŞAMALARINDA KATILIMLARININ ARTMASI YERLİ MÜŞAVİR VE ANAHTAR TESLİM FİRMALARIN YETKİNLİKLE RİNİN ARTMASI Değer zincirinin başta ekipman üreticileri ve fon sağlayıcılar olmak üzere tüm bileşenlerinin hedefe yönelik uyumlu çalışmasına ihtiyaç vardır. ÖLÇÜM EKİPMANLARININ YERLİ İMALATININ ARTMASI VE REKABETÇİ OLMASI KATMA DEĞERİ YÜKSEK (JENERATÖR VB) EKİPMANLARIN YURTİÇİNDE İMAL EDİLMESİ DIŞ KAYNAKLI FONLARIN DAHA FAZLA ÇEKİLMESİ TÜRBİN YATIRIMCILARININ TÜRKİYE YATIRIMLARININ BAŞLAMASI Yılda 1 GW a yakın kurulu güç artışıyla önemli bir pazar 12
Deloitte; bir veya birden fazla, ayrı ve bağımsız birer yasal varlık olan, İngiltere mevzuatına gore kurulmuş olan Deloitte Touche Tohmatsu Limited ve üye firma ağına atfedilmektedir. Deloitte Touche Tohmatsu Limited ve üye firmalarının yasal yapısının detaylı açıklaması için lütfen www.deloitte.com/about adresine bakınız. Deloitte, faaliyet alanı birçok endüstriyi kapsayan özel ve kamu sektörü müşterilerine denetim, vergi, danışmanlık ve kurumsal finansman hizmetleri sunmaktadır. Küresel bağlantılı 150 den fazla ülkedeki üye firması ile Deloitte, nerede faaliyet gösterirse göstersin, başarılarına katkıda bulunmak için müşterilerine birinci sınıf kapasitesini ve derin yerel deneyimini sunar. Deloitte un yaklaşık 200.000 uzmanı, mükemmelliğin standardı olmaya kendini adamıştır. Bu yayın ile içeriğindeki bilgiler, belirli bir konunun çok geniş kapsamlı bir şekilde ele alınmasından ziyade genel çerçevede bilgi vermek amacını taşımaktadır ve aralarında Deloitte Türkiye nin de bulunduğu hiçbir Deloitte Touche Tohmatsu Limited üye firması, bunlarla ilgili sarih veya zımni bir beyan ve garantide bulunmamaktadır. Yukarıdakileri sınırlamaksızın, hiçbir Deloitte üye firması, söz konusu materyaller ve içeriğindeki bilgilerin hata içermediğine veya belirli performans ve kalite kriterini karşıladığına dair bir güvence vermemektedir. Buna uygun şekilde, bu materyallerdeki bilgilerin amacı, muhasebe, vergi, yatırım, danışmanlık alanlarında veya diğer türlü profesyonel bağlamda tavsiye veya hizmet sunmak değildir. Bilgileri kişisel finansal veya ticari kararlarınızda yegane temel olarak kullanmaktan ziyade, konusuna hakim profesyonel bir danışmana başvurmanız tavsiye edilir. Materyalleri ve içeriğindeki bilgileri kullanımınız sonucunda ortaya çıkabilecek her türlü risk tarafınıza aittir ve bu kullanımdan kaynaklanan her türlü zarara dair risk ve sorumluluğu tamamen tarafınızca üstlenilmektedir. Deloitte Türkiye ve diğer Deloitte üye firmaları, söz konusu kullanımdan dolayı, (ihmalkarlık kaynaklı olanlar da dahil olmak üzere) sözleşmeyle ilgili bir dava, kanunlar veya haksız fiilden doğan her türlü özel, dolaylı veya arızi zararlardan ve cezai tazminattan dolayı sorumlu tutulamaz.. Member of Deloitte Touche Tohmatsu Limited 13. Member of Deloitte Touche Tohmatsu Limited