53 Özgün Araştırma / Original Investigation Bir İşçi Sağlığı ve Güvenliği Uygulaması olan Temel İlk Yardım Eğitiminin İncelenmesi Investigation of Basic First Aid Training That is an Occupational Health and Safety Şule Aytaç, M. Gürleyen Gök, Seçil Özkan Gazi Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Halk Sağlığı Anabilim Dalı, Ankara, Türkiye ÖZET Amaç: Bu çalışma, Ankara ili Akyurt ilçesinde bulunan bir mobilya fabrikası çalışanlarının mevcut ilk yardım bilgi düzeylerini saptamak ve verilen ilk yardım eğitimi sonrasında ölçülen bilgi düzeylerini önceki durumla karşılaştırmak amacıyla yapılmıştır. Eğitim durumu ve daha önce ilk yardım eğitimi alınıp alınmadığı gibi ilk yardım bilgi düzeyini etkileyebileceği düşünülen faktörler de çalışma kapsamında araştırılmıştır. Gereç ve Yöntem: Çalışma 61 kişiye yönelik olarak gerçekleştirilmiştir. Katılımcıların ilk yardım bilgi seviyelerini ölçmek için anket yöntemi kullanılmıştır. Katılımcıların mevcut durumlarını belirlemek için yüz yüze görüşme yoluyla gerçekleştirilen öntest akabinde ilk yardım konusunda teorik bir eğitim verilmiş ve sonrasında söz konusu test yinelenmiştir. Katılımcılar için 100 üzerinden ilk yardım bilgi puanları hesaplanmış ve karşılaştırmalar bu puanlar kullanılarak yapılmıştır. Bulgular: Öntest sonucu katılımcıların puan ortalaması 54,1 iken, sontest sonucu puan ortalaması 69,9 olarak gerçekleşmiştir. Verilen eğitimin bir diğer etkisi de ilk yardım bilgi seviyesindeki artışın genele yansımış olmasıdır. Nitekim bilgi puanı için öntest sonucunda 338,46 olarak belirlenen varyans, sontestten sonra yaklaşık %67 lik bir azalış göstererek 112,32 ye düşmüştür. Keza 84 olan dağılım aralığı 52 ye inmiştir. Sonuçlar: Çalışma sonucunda, ilk yardım eğitiminin katılımcıların bilgi seviyelerini önemli derecede arttırdığı ve eğitim düzeyinden ve daha önceki kurslardan kaynaklanan katılımcılar arası bilgi farklılıklarını ortadan kaldırdığı belirlenmiştir. Anahtar Sözcükler: İlk Yardım, ilk yardım bilgi seviyesi, ilk yardım eğitimi Geliş Tarihi: 01.07.2015 Kabul Tarihi: 24.01.2016 ABSTRACT Objectives: This study was conducted to determine the current level of first aid knowledge of the workers and compare it to the level that measured after a training given at a furniture manufacturing factory located in Akyurt district of Ankara province. In the study, educational status and the state of being received a first aid course previously were also analyzed considering the possible effects on first aid knowledge level. Material and Method: 61 employees were covered in the study. Survey methodology was used in order to measure the level of first aid knowledge. Firstly, to view the current status, the participants were applied pre-test with a questionnaire by face to face interview, than they trained on first aid subject, and post-test was applied with the same questionnaire. Participants first aid knowledge scores were calculated as of 100 points and comparisons were made using these scores. Results: While the mean score of participants was 54.1 according to the pretest, after posttest the mean score of participants was raised to 69.9. Another effect of the given training was the widespread increase in the level of first aid knowledge. Thus the variance of pre-test fell from 338.46 to 112.32 in the post-test with a decrease of about 67%. Likewise, the range dropped to 52 from 84 in terms of first aid knowledge scores. Conclusion: As a result, the participants' knowledge of first aid significantly increased after the training and it is found out that theoretical training given on first aid eliminated the differences originating from the level of education and the previous trainings among participants. Key Words: First Aid, first aid knowledge level, first aid training Received: 07.01.2015 Accepted: 01.24.2016 Yazışma Adresi / Address for Correspondence: Dr.Şule Aytaç, T.C. Özelleştirme İdaresi Başkanlığı, Fidanlık Mahallesi, Ziya Gökalp Cd., No:80 06600 Kurtuluş Ankara, Türkiye E-posta: sule10606@gmail.com Telif Hakkı 2016 Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi - Makale metnine http://medicaljournal.gazi.edu.tr/ web adresinden ulaşılabilir. Copyright 2016 by Gazi University Medical Faculty - Available on-line at web site http://medicaljournal.gazi.edu.tr/ doi:http://dx.doi.org/10.12996/gmj.2016.18
GMJ GİRİŞ Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) sağlığı, yalnızca hastalık ya da sakatlığın olmaması değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal yönlerden de tam bir iyilik durumu olarak tanımlamıştır (1). İnsanlar gündelik yaşamlarının yaklaşık 1/3 ünü çalışma ortamında geçirmektedirler. Ancak üretim alanındaki gelişmelere harcanan çaba, bunların sağlık üzerinde yapabileceği zararların ortaya çıkarılması için gösterilmemektedir. Gelişen teknolojiye uyum sağlayamamak yüzünden bugün dünyada her yıl binlerce iş kazası meydana gelmekte, bunların bir kısmı ölümle, bir kısmı ise tamamen ya da geçici iş göremezlikle sonuçlanmaktadır (2). Kaza, kişinin kendi isteği ve iradesi dışında, dışarıdan aniden gelen bir gücün etkisiyle, önceden planlanmayan ve öngörülmeyen bir zamanda, can ve mal kaybı ile sonuçlanan kötü olay ve bilinen yanlış davranış ve ihmaller veya nedenler zincirinin son halkasıdır. İş kazaları (düşme, yanma, ezilme, kesikler, sıkışma, elektrik çarpması vb.) önceden alınacak önlemlerle kaçınılabilir ve korunulabilir olaylar olmalarına karşın (3,4); bilgisizlik, sorumsuzluk, umursamazlık, ihmalkârlık, heyecan, panik, şiddet, telaş, dikkatsizlik ve eğitimsizlik (5,6) gibi sebeplerle sıklıkla gerçekleşmektedir. Bu noktada ilk yardım ve ilk yardımın önemi konuları ortaya çıkmaktadır. Zamanında ve yerinde yapılan basit ama etkili bir ilk yardımla yaralının hayatını kurtarmak, sakat kalmasını önlemek ya da sakatlık derecesini azaltmak mümkündür (1). Kazalar ve kazalara bağlı ölümlerin oranı ülkeler arasında farklılık göstermekle birlikte, ülkemizde ölüm oranlarının yüksek olmasının başlıca nedeni, kaza sonrası bilinçli ilk yardım ve geniş kapsamlı acil bakım hizmetlerinin olmamasıdır (7). İlk yardım konusu, toplumun ilk yardım uygulamalarını bilmemesi, ağır ve tehlikeli işlerde çalışanlar, şoförler, polisler, itfaiyeciler gibi değişik risk grupları başta olmak üzere, toplumun tamamını ilgilendirmesi, ölümleri ve sakat kalmayı azaltması nedeniyle önemli bir halk sağlığı sorunudur. İlk yardım uygulamalarını bilen, zamanında ve doğru şekilde uygulayabilen kişilerin sayılarının arttırılması, ülke genelinde ilk yardım gerektiren durumlarda ölüm ve sakatlanmaları azaltacaktır (8). Herhangi bir kaza ya da yaşamı tehlikeye düşüren bir durumda sağlık görevlilerinin yardımı sağlanıncaya kadar hayatın kurtarılması ya da durumun daha kötüye gitmesini önleyebilmek amacıyla ilaçsız olarak yapılan uygulamalara ilk yardım denir (9). Dolayısıyla ilk yardımın amaçları; yaşamı koruma ve sürdürülmesini sağlama, durumun kötüleşmesini önleme ve iyileşmeyi kolaylaştırma olarak sayılabilir (10). Kaza sonrası ölümlerin %10 u ilk beş dakikada, %50 si ise ilk 30 dakika içinde meydana gelmektedir. Yapılacak bilinçli ve yeterli ilk yardım sayesinde, ölümlerin %38 inin kaza yerinde önlenebileceği saptanmıştır (11). En etkili ilk yardım ilk 5 dakikada içerisinde yapılmaktadır (12). Bu veriler, kaza ortamında bulunan kişilerin ilk yardım konusunda bilgi sahibi olmalarının ne kadar hayati olduğunu ortaya koymaktadır. Bu çalışmanın ana amacı, bir işçi sağlığı ve güvenliği uygulaması olan temel ilk yardım eğitiminin etkinliğinin incelenmesidir. Bu maksatla bir mobilya fabrikasında çalışan işçilere teorik olarak temel ilk yardım eğitimi verilmesi ve katılımcıların ilk yardım eğitimi öncesi ve sonrası bilgi düzeylerinin karşılaştırılması hedeflenmiştir. Diğer yandan, eğitim durumu ve daha önce ilk yardım eğitimi alınıp alınmadığı gibi ilk yardım bilgi düzeyini etkileyebileceği düşünülen bazı faktörler de çalışma kapsamında araştırılmıştır. GEREÇ ve YÖNTEM Çalışmanın yapıldığı mobilya fabrikası Ankara ili Akyurt ilçesinde bulunmakta olup, 1978 yılında kurulmuştur. Toplam 29.000 m2 üretim alanına sahip fabrikada; idari, teknik ve yardımcı işler dâhil olmak üzere toplam 203 kişi çalışmaktadır. Fabrikanın bir sağlık kabini bulunmakta ve burada bir işyeri hekimi görev yapmaktadır. Çalışmanın ilk yardım eğitimi safhasına katılacak personele, çalışma akışı dikkate alınarak işveren tarafından karar verilmiştir. Netice itibarıyla çalışmanın bütünü (öntest, eğitim ve sontest) işveren tarafından izin verilen 61 kişiye (%30; n=61) yönelik olarak gerçekleştirilebilmiştir. Çalışmada kullanılan anket formu 4 bölümden (katılımcıları tanımlayıcı bilgiler, son bir yılda maruz kalınan ilk yardım gerektiren durumlar, ilk yardım bilgilerinin kaynakları ve ilk yardım bilgi düzeyini belirlemeye yönelik sorular) ve 39 sorudan oluşmaktadır. Soruların 25 i ilk yardım bilgi düzeyini ölçmeye ilişkin olup; her doğru yanıt 4 puan olarak değerlendirilerek, katılımcılar için 100 puan üzerinden bilgi seviyesi hesaplanmıştır. Buna göre, anket sorularına verdikleri yanıtlar uyarınca her katılımcı için 0-100 arasında bilgi seviyesi puanı hesaplanmıştır. Formun cevaplanma süresi 25-30 dakika sürmüştür. İlk yardım bilgisini değerlendiren ilk test 1 Temmuz-31 Eylül 2009 tarihleri arasında yüz yüze görüşme tekniğiyle uygulandıktan sonra ilk değerlendirme yapılmış; akabinde çalışma grubuna dâhil olan 61 çalışana ilk yardım konusunda eğitim verilmiştir (4 Ekim 2009). Aytaç ve ark. Temel ilk yardım eğitimi 54 Bu eğitimde; ilk yardım temel uygulamaları, koruma - bilgilendirme - kurtarma (kbk), solunum yolu tıkanıklıkları, kanamalar, hasta yaralı taşıma, kırıklar, bazı tıbbi durumlarda ilk yardım, yabancı cisim batmaları, yaralanmalar, zehirlenmeler vb. konular kapsanmıştır. Sontest ise eğitimden iki hafta sonra aynı anket formu kullanılarak, tüm katılımcılara eş zamanlı olarak gözlem altında uygulanmıştır (20 Ekim 2009). Gruplar arasında fark olup olmadığı incelenirken Mann-Whitney U i ve Kruskal-Wallis Varyans Analizi tekniklerinden yararlanılmıştır. Öntest ve sontest sonuçlarına göre ilk yardım bilgi düzeyi arası farklılık olup olmadığı İki Eş Arasındaki Farkın i yöntemiyle; öntest ve sontest sorularına verilen doğru cevap sayıları arasında istatistiksel olarak farklılık bulunup bulunmadığı ise Bağımlı Gruplarda Ki-Kare i (McNemar ) ile incelenmiştir. Çalışmada elde edilen veriler SPSS istatistik paket programı ile analiz edilmiştir. BULGULAR Katılımcılara (n=61) ait tanımlayıcı bilgiler Tablo 1 de verilmiştir. Buna göre katılımcıların %42,6 sı 41-50 yaş grubunda, %78,7 si erkek, %77 si ise mavi yakalıdır. Söz konusu çalışanların %11,5 i hiç evlenmemiş olup, %45,9 u iki ve daha çok çocuğa sahiptir. Çalışma grubunun incelenen nitelikler itibarıyla çeşitliliğe sahip olduğu söylenebilir. Tablo 2 de görüldüğü gibi öntestten elde edilen puan ortalaması 54,1; standart sapma ise 18,4 dür. Sontestte ise puan ortalaması 69,9 a çıkmış; standart sapma 10,6 ya düşmüştür. Standart sapmadaki bu değişim, verilen eğitim sayesinde katılımcılar arası bilgi farklılıklarının azaldığını göstermektedir. Keza öntestte 4 ve 88 olan en düşük ve en yüksek puanlar, sontestte sırasıyla 40 ve 92 ye çıkmıştır. Tablo 3 de katılımcıların öntest-sontest bilgi puan grubuna göre dağılımı yer almaktadır. Söz konusu tablo incelendiğinde; öntestten 0-25 puan alan 6 katılımcı bulunmasına karşın, sontestte bu puan grubunda katılımcı bulunmadığı görülmektedir. Benzer şekilde, öntestten 76-100 puan almış olan katılımcıların oranı %8,2 iken, bu miktar sontestte %39,3 e çıkmıştır. Diğer yandan, öntest sonuçlarına göre başarılı (51 ve üzeri puan) olan katılımcıların oranı %63,9 iken, bu değer sontest neticesinde %96,7 ye yükselmiştir. Katılımcıların öntest ve sontest ilk yardım bilgi puanları İki Eş Arasındaki Farkın i ile analiz edilmiştir. Bu test sonucuna göre, verilen ilk yardım eğitimi katılımcıların ilk yardım bilgi düzeyinde istatistiksel olarak anlamlı bir artış sağlamıştır (p<0,01). Çalışmada katılımcıların ilk yardım bilgi sorularına eğitim öncesinde ve sonrasında verdikleri yanıtlar da değerlendirilmiştir. Doğru cevaplar üzerinden yapılan Ki-kare testi (McNemar i) sonucunda; 25 bilgi sorusundan 21 ine verilen doğru cevap sayısında artış gözlenmiştir. Bu artışlar istatistiksel olarak anlamlıdır. Seçilmiş sorulara ilişkin öntest-sontest doğru cevap sayı ve yüzdeleri ile test sonuçlarının yer aldığı bilgiler Tablo 5 de verilmiştir. Örneğin, Gözde yabancı cisim bulunması halinde hangi uygulama yapılmaz şeklindeki soruya öntestte sadece 13 kişi (%21,3) doğru yanıt vermişken, eğitim sonrasında bu soruya doğru cevap veren katılımcı sayısı 29 a (%47,5) çıkmıştır. Bu bağlamda, verilen eğitimin soru bazlı olarak da ilk yardım bilgi seviyesinde iyileşme sağladığı açıktır. Katılımcıların en son bitirilen okul durumuna karşılaştırıldığı Tablo 6 incelendiğinde, Kruskal-Wallis Varyans Analizi sonucuna göre öntest puanları bakımından grupların ilk yardım bilgi düzeyleri arasında istatistiksel olarak anlamlı fark olduğu görülmektedir (p<0,05). Grupların ikişerli olarak Mann- Whitney U i ile karşılaştırılması sonucunda, farklılığın üniversite mezunları ile diğer eğitim seviyesindeki kişiler arasında olduğu anlaşılmaktadır (Benferroni düzeltmesi yapılarak, p değerleri α=0,0167 ile karşılaştırılmıştır). Buna göre, üniversite mezunu katılımcıların ilk yardım bilgi seviyeleri daha alt eğitim düzeyine sahip katılımcılardan istatistiksel olarak daha yüksektir. Buna karşın sontest sonuçlarına göre gruplar arası bir farklılık görülmemektedir (p>0,05). Bu bağlamda, verilen ilk yardım eğitiminin, katılımcıların eğitim seviyesinden kaynaklanan farklılığı ortadan kaldırdığı söylenebilir. Çalışma kapsamındaki kişilerin % 28,4 i ilk yardım konusunda en az bir kursa/eğitime katılmıştır. Bu durumun, ilk yardım bilgi seviyesini olumlu etkilediği anlaşılmaktadır. Nitekim ilk yardım konusunda herhangi bir eğitim almış kişilerin öntest bilgi puanı ortalaması 62,12; hiç eğitim almamış katılımcıların öntest bilgi puanı ortalaması ise 51 dir. Yapılan Mann-Whitney U i sonucuna göre, ilk yardım kursu/eğitimi almış ve almamış katılımcıların öntest bilgi puanları arasında istatistiksel olarak anlamlı fark vardır (p<0,05). Buna karşın, verilen ilk yardım eğitimi neticesinde katılımcıların hem puan ortalamaları yükselmiş hem de gruplar arası fark ortadan kalkmıştır. Bu çerçevede, verilen ilk yardım eğitiminin, katılımcıların önceden eğitim almalarından kaynaklı farklılığı ortadan kaldırdığı görülmektedir.
Aytaç ve ark. 55 Temel ilk yardım eğitimi Tablo 1. Katılımcıların Tanımlayıcı Bilgileri Nitelik Sayı % Yaş Grubu Tablo 2. Katılımcıların Öntest ve Sontest İlk Yardım Bilgi ları İstatistik Öntest Sontest Ortalama 54,1 (±18,4) 69,9 (±10,6) GMJ 19-30 Yaş Grubu 31-40 Yaş Grubu 41-50 Yaş Grubu Cinsiyet 14 23,0 21 34,4 26 42,6 Ortanca 56 72 En Az 4 40 En Çok 88 92 Tablo 3. Katılımcıların Öntest ve Sontest Bilgi Grubuna Göre Dağılımı Erkek Kadın 48 78,7 13 21,3 Grubu Ön Son Çocuk Durumu Sayı % Sayı % Hiç Evlenmedi 7 11,5 Çocuğu Yok 10 16,4 Tek Çocuk 16 26,2 İki ve Üzeri Çocuk 28 45,9 İşteki Durum 61 100,0 0-25 6 9,8 0 0,0 26-50 16 26,2 2 3,3 51-75 34 55,7 35 57,4 76-100 5 8,2 24 39,3 Beyaz Yakalı Mavi Yakalı 14 23,0 47 77,0 Tablo 4. Katılımcıların Öntest ve Sontest larının Analizi Sayı Ortalaması Standart (t) Önemlil ik Öntest 61 54,1 18,4 Sontest 61 69,9 10,6-9,55 0,00
GMJ Tablo 5. Katılımcıların Öntest ve Sontest İçin Doğru Cevap Sayı ve Yüzdeleri (Seçilmiş Sorular) Aytaç ve ark. Temel ilk yardım eğitimi 56 Soru No Soru İçeriği 16. Aşağıdakilerden hangisi ilkyardımın öncelikli amaçlarından birisi değildir. 18. Türkiye de hastanın en yakın sağlık kuruluşuna sevkini sağlamak amacıyla hangi telefon numarası aranmalıdır. 19. Hasta/Yaralının ilk değerlendirilmesinde ilk önce aşağıdakilerden hangisi kontrol edilmelidir. 25. Yetişkin bir insanda dakikadaki normal nabız sayısı kaçtır. 26. Donma olaylarında aşağıdakilerden hangisi yanlıştır. 27. Kanamayı durdurmak için ilkyardımcının ilk yapması gereken aşağıdakilerden hangisidir. 28. Burun kanamasında ilk yardımda ne yapılmalıdır. 37. Kedi-köpek ısırmalarında ilkyardım nasıl olmalıdır. 38. Suda boğulmalarda uygulanan ilkyardımda aşağıdakilerden hangisi yapılmaz. 39. Gözde yabancı cisim bulunması halinde hangi uygulama yapılmaz. Ön Son Değişim Sayı % Sayı % Sayı % 35 57,4 51 83,6 16 45,7 0,00 59 96,7 60 98,4 1 1,7 1,00 13 21,3 32 52,5 19 146,2 0,00 28 45,9 42 68,9 14 50,0 0,00 10 16,4 28 45,9 18 180,0 0,00 21 34,4 36 59,0 15 71,4 0,00 22 36,1 34 55,7 12 54,5 0,00 27 44,3 42 68,9 15 55,6 0,00 18 29,5 37 60,7 19 105,6 0,00 13 21,3 29 47,5 16 123,1 0,00 Not: Tablodaki sayı ve yüzdeler doğru cevap sayıları üzerinden hesaplanmıştır. Tablo 6. Katılımcıların Eğitim Durumlarına Göre Karşılaştırması Ön Son Eğitim Durumu Kişi Sayısı St. Sıra Numarası Ki- kare St. Sıra Numarası Ki- kare Ortaokul ve Altı 35 48,00 18,611 24,643 67,54 11,221 27,043 Lise ve Dengi 13 54,46 16,128 30,615 71,69 10,387 33,615 Üniversite 13 70,15 7,936 48,500 74,46 7,401 39,038 Toplam 61 54,10 18,397 0,000 17,249 0,000 69,90 10,598 4,758 0,093 Tablo 7. Katılımcıların İlk Yardım Kursu/Eğitimi Alma Durumlarına Göre Karşılaştırması İlk Yardım Kursu/ Eğitimi Alma Durumu Kişi Sayısı Ön St. Sıra Numarası (Z) Son St. Sıra Numarası (Z) Evet 17 62,12 14,840 38,294 70,12 9,810 30,706 Hayır 44 51,00 18,843 28,182 69,82 10,995 31,114 Toplam 61 54,10 18,397-2,002 0,045 69,90 10,598-0,081 0,935
Aytaç ve ark. 57 Temel ilk yardım eğitimi TARTIŞMA Yapılan çalışma sonucunda, katılımcıların en son mezun oldukları okula göre ilk yardım bilgi düzeyleri arasında istatistiksel olarak anlamlı fark bulunduğu; üniversite mezunlarının bilgi seviyelerinin daha yüksek olduğu saptanmıştır. Çeşitli çalışmalarda öğrenim düzeyi yükseldikçe ilk yardım bilgi puanlarının da yükseldiği saptanmıştır (13,14). Çalışmamızda, önceden ilk yardım eğitimi almış kişilerin (sürücü kursu, hizmet içi eğitimler, askerlik sırasında vb.) bu konudaki bilgi seviyelerinin eğitim almamış kişilerden daha yüksek olduğu tespit edilmiştir. Polat ve Turacı (15) ve Savaşer (16) de çalışmalarında benzer saptamalarda bulunmuştur. Savaşer ayrıca, sürücü belgesi olanların belgelerini almalarının üzerinden geçen sürenin uzunluğuna göre ilk yardım bilgi puanları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulgulamıştır. Buna göre, sürücü belgelerini yeni alanlar, yani daha yakın bir zaman içinde ilk yardım kursu görmüş olan kişiler diğerlerinden daha başarılıdır. Temel inceleme konusu, ilk yardım eğitimi öncesi ve sonrası katılımcıların bilgi düzeylerinde fark olup olmadığını belirlemek olan bu çalışma neticesinde, katılımcılara verilen teorik ilk yardım eğitimi öncesi yapılan test ile eğitim sonrası uygulanan testten alınan puanların istatistiksel açıdan farklı olduğu saptanmıştır. Öntest sonucu katılımcıların puan ortalaması 54,1 iken, sontest sonucu puan ortalaması 69,9 olarak gerçekleşmiştir. Bu artışın bir diğer boyutu da bilgi seviyesindeki artışın genele yansımış olmasıdır. Nitekim bilgi puanı için öntest sonucunda 338,46 olarak belirlenen varyans, sontestten sonra yaklaşık %67 lik bir azalış göstererek 112,32 ye düşmüştür. Keza 84 olan dağılım aralığı (En az=4, En çok=88), 52 ye (En az=40, En çok=92) inmiştir. Bu durum katılımcıların bilgi seviyesinin homojenleştiğini göstermektedir. SONUÇ Çalışmamız sonuçlarına göre, ilk yardım eğitimi katılımcıların bilgi seviyesinde önemli artış meydana getirmiş; ayrıca kişilerin eğitim seviyelerinden ve bu konuda daha önce kurs görmelerinden kaynaklanan farklılıkları ortadan kaldırmıştır. Bir konuda başarıya ulaşmanın en önemli yollarından birisi amaçlı ve sürekli eğitimdir (17,18). İlk yardım eğitimlerinin kapsamı, bilgi vermek ve bu konuda beceri kazandırmak olmakla birlikte, öğrenilenlerin uygulamaya konulabilmesini sağlamak en büyük hedeftir. Dolayısıyla, ilk yardım eğitimlerinin amacına ulaşabilmesi için düzenli ve sürekli bir şekilde verilmesi, işyerlerinin yıllık eğitim planlarına dâhil edilmesi, belirli aralıklarla tekrarlanması, içeriğinin ihtiyaçları karşılayacak şekilde güncellenmesi ve hitap ettiği kitlenin düzeyine uygun olması sağlanmalıdır. Eğitimler periyodik olarak sürdürüldükçe, çalışanların ilk yardım bilinci daha da artacak, arzulanan davranış değişiklikleri sağlanacaktır. Neticesinde, ilk yardım uygulamalarını bilen, zamanında ve doğru şekilde uygulayabilen kişilerin varlığı sayesinde işyerlerinde, okullarda, evlerde, sokaklarda vb. meydana gelecek olan tüm kaza ve ilk yardım gerektiren durumlarda ölüm, sakatlanma ve iyileşme süreleri azalacaktır. Çıkar Çatışması Yazarlar herhangi bir çıkar çatışması bildirmemişlerdir. KAYNAKLAR GMJ 1- Saltık, A. Çağdaş Sağlık Anlayışı, İşyeri Hekimliği Ders Notları, 6. Baskı, Ankara: Türk Tabipleri Birliği Yayını; 2001; 13-44. 2- Fişek, A.G. İşçi Sağlığı Ve Boyutları, Teksir Edilmiş Ders Notu, Ankara: Gazi Üniversitesi, 2003 :8 3- Kirilmaz A.Y., Arisoy M. Ev Kazaları Ve İlk Yardım, Sağlık Ve Toplum Dergisi, Ekim-Aralık 2002, 12(4): 27-32. 4- Bozkurt,A. Gece Konduda Yaşayan Annelerin İlk Yardım Yeterlilikleri ve Öğrenme Gereksinimleri. Yüksek Lisans. Ankara: Ankara Üniversitesi; 1999. 5- Balibey, M. Kırsal, Yarıkentsel Ve Kentsel Yerleşim Yerlerinde Çocukluk Çağı Ev Kazaları Ve Kazalara Yol Açan Etmenler, Uzmanlık Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi; 2001 6- Tümerdem,Y. Halk Sağlığı, Toplumda Kazalar Ve Önleyici Hekimlik Hizmetleri. İ.Ü.Basımevi Ve Film Merkezi, Üniversite Yayın No: 3626, İstanbul:1992; 3626: 540-7 7- Nazik, B.0-6 Yaş Çocuğu Olan Annelere Verilen Ev Kazalarında İlk Yardım Eğitimi Modellerinin Araştırılması, Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara 1997 8- Bumin, M.Ali, Ayoğlu, F.: Kazalarda İlk Yardım Ve Acil Bakım Hizmetlerinin Önemi Sürekli Tıp Eğitim Dergisi, Türk Tabipleri Birliği Yayını, 1996; 5 :380-3. 9- Süzen, B., İnan, H.: İlk Yardım, Birol Basın Yayın Dağıtım Ve Ticaret Lmt.Şti, 2.Baskı, İstanbul, Ağustos 2003 10- Thein MM, Lee BW, Bun PY. Knowledge, attitude and practices of childhood injuries and their prevention by primary caregivers in Singapore. Singapore Med J 2005; 46:122-6. 11- Singer AJ, Gulla J, Thode HC, Cronin KA. Pediatric first aid knowledge among parents. Pediatr Emerg Care 2004; 20:808-811. 12- Lingard H. The effect of first aid training on Australian construction workers' occupational health and safety motivation and risk control behavior. Journal of Safety Research 2002; 33:209-30. 13- Selby ML. Indicators of response to a mass media CPR recruitment campaign. Am J Public Health 1982;72:1039-42. 14- Bernard S. Outcome from prehospital cardiac arrest in Melbourne, Australia. Emerg Med 1998;10:25-9. 15- Polat S. Aytaç, Turaci, G. : Bir Polis Okulundaki Öğrencilerin İlk Yardım Konusundaki Bilgi Ve Tutumları,Fırat Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı, Elazığ.2002 16- Savaşer, F. Çankırı İlinde Görev Yapan Hekim Dışı Sağlık Personeli İle Lise Öğretmenlerinin İlk Yardım Konusunda Bilgi Düzeylerinin Karşılaştırılması, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Sağlık Eğitimi Ana Bilim Dalı, Ankara 2001 17- Wong TW, Yeung KC. Out-of-hospital cardiac arrest: two and a half years experience of an accident and emergency department in Hong Kong. J Accid Emerg Med 1995;12:34-9. 18- Leung LP, Wong TW, Tong HK, Lo CB, Kan PG. Outof-hospital cardiac arrest in Hong Kong. Prehosp Emerg Care 2001;5:308-11.