İÇİNDEKİLER BÖLÜM 1 KURAMSAL BAKIŞ 1. 'Parlamento' sözcüğünün anlamı ve kökeni nedir? Parlamentolu her siyasal rejim için parlamentarizm geçerli midir? 1 2. Dünya parlamentolarını bir laf üretme makinesi olarak gören "Parlamentonun Krizi (sönümlenmesi)" görüşlerinin temeli nedir? Ne zaman gündeme gelmiştir? 4 3. Parlamentonun reformu söylemlerinin çıkış noktası nedir? Reform tartışmalarının ana başlıkları ve önerileri nasıldır? 6 4. Parlamento hukuku nasıl tanımlanabilir? Başlıca kaynakları nelerdir? 9 5. "Yasama Kısıtı" ne anlama gelir? Anayasa Mahkemesi'nin konuya ilişkin yaklaşımı nasıldır? 10 BÖLÜM 2 TEMEL KAVRAMLAR, KURUMLAR VE İLKELER 14. TBMM'nin toplantı düzeni çerçevesinde Oturum, Birleşim, Yasama Yılı, Yasama Dönemi ne demektir? Eski tutanaklarda karşılığı nedir? 39 15. Yasama dönemi numaraları nasıl belirlenmektedir ve kapsadığı tarihler nelerdir? 42 16. Yasama İşlemi nedir? Ne tür yasama işlemleri vardır? 45 17. içtüzük nedir? TBMM İçtüzüğü için "Sessiz Anayasa", "Gizli Anayasa" deyimlerinin kullanılması haklı mıdır? 46 18. İçtüzük Notları ne işe yaramaktaydı? Notlama Sistemi nasıldı? Bu sistem günümüzde de devreye sokulabilir mi? 47 19. Kanun tekniği ne demektir? 48
20. Kanun kavramı nasıl açıklanabilir? kod kanun, çerçeve kanun, organik kanun, temel kanun gibi Kanun türleri ne anlama gelir? Madde, fıkra, bent, alt bent, cümle ve ibare ne demektir? 49 21. Komisyonlar Bülteni, Kadük (Hükümsüz) Listesi ne anlama gelir? Neleri kapsar? 61 22. Sıra Sayısı ne demektir? 62 23. Gelen Kağıtlar Listesi ne demektir? 63 24. Önerge ve tezkerelerin sahiplerince geri çekilmesinde uygulanan "ters işlem ilkesi" ne demektir? 64 25. TBMM İçtüzüğünün "Temel Kanunlar" başlıklı 91. Maddesi neden boştur? Kanguru, obstrüksiyon, giyotin sözcüklerinin yasama dilindeki anlamları nedir? 65 26. öncelikle Görüşme ne anlama gelmektedir? 67 27. ivedilikle Görüşme nedir? 68 28. İşaretle oylama, açık oylama, gizli oylama, yoklama işlemi ne demektir? 69 29. Gündem nedir? Gündem-dışı nedir? 74 30. Özel Gündem ne demektir? Hangi konular özel gündemde yer alabilir? 78 31. Toplantı yetersayısı ne demektir? Nasıl saptanır? 79 32. Karar yetersayısı ne demektir? 81 33. Komisyonda ve Genel Kurulda 48 saatlik "Bekleme Süresi" ne demektir? 82 34. "Sadedden huruç" ve "Lisanı nezahet" ilkelerinin anlamı nedir?.83 35. Geçici Başkan ve Geçici Başkanlık Divanı nasıl belirlenir? Görev ve yetkileri sınırlı mıdır? 85 36. Siyasi parti gruplarının parlamento hukuku yönünden konumu ve işlevleri nelerdir? 87 37. Danışma Kurulunun oluşumu nasıldır, işlevleri nelerdir? 89 39. TBMM Başkanlık Divanın kuruluş ve işleyişi konusundaki temel ilkeler nasıl açıklanabilir? 98
40. Anayasa Uyum (Uzlaşma) Komisyonunun hukuki dayanağı var mıdır? Ne gibi işlevler üstlenmektedir? 103 41. Karma komisyon nedir? Kaç tür karma komisyon vardır? 103 42. "Erteleme" nedir? Genel Kurulda komisyonun ve hükümetin temsili nasıldır? 105 43. Komisyonlarda yeniden görüşme (tekriri müzakere) nedir? 108 44. Genel Kurulda yeniden görüşme (tekriri müzakere) nedir? 108 45. Yenileme nedir? Hükümetin düşmesi veya çekilmesi ve yasama döneminin sona ermesi durumlarında tasarı ve teklifler ne olur? 109 BÖLÜM 3 İŞLEVLER VE İŞLEYİŞ 46. Kanun tasarısı ve kanun teklifi nedir? Kanun tekniğine uygun olarak bir kanun teklifi nasıl hazırlanır? 111 47. Kanun numaraları nasıldır? Türkiye'de Kanun enflasyonu olgusu var mıdır? 115 48. Kanun tasarı ve tekliflerinin hangi komisyona havale edileceği nasıl kararlaştırılır? Bu saptamada dikkat edilmesi gereken başlıca noktalar nelerdir? 117 49. Bir kanunun genel gerekçesi veya madde gerekçesi nasıl aranır? 118 50. Anayasa değişikliği yapılmasında nasıl bir yöntem izlenir? 119 51. İçtüzük değişikliği nasıl yapılır? 121 52. Hangi TBMM kararları Resmi Gazetede yayınlanır? Bunun dayanağı nedir? 122 53. Milletvekillerinin ödenek ve yollukları nasıl hesaplanır? Milletvekillerine kıyak emeklilik söyleminin kaynağı nedir? 124 54. Milletvekillerinin devamsızlığı nasıl izlenir? "Devamsızlık Cetveli"nin anlamı nedir? 125
55. TBMM Gündeminde "Sunuşlar" kapsamında neler yer alır? İşleyiş nasıldır? 56. Doğrudan Gündeme alma önergesi ve istemi nasıl yapılır? 1 3 1 Ne işe yarar? 57. TBMM Gündeminde "Yarım Kalan İşler" nasıl işlem görür? 132 58. TBMM Başkanının Cumhurbaşkanına vekalet görevinin hukuki çerçevesi ve uygulaması nasıldır? 133 59. TBMM Başkanının Meclisi Toplantıya Çağırma görev ve yetkisinin çerçevesi nedir? 135 60. Meclis Başkanının Genel Kurula, Başkanlık Divanı, Danışma Kurulu gibi bazı kurullara başkanlık yapma görev ve yetkisinin çerçevesi nasıl açıklanabilir? 136 61. TBMM Başkanının Kanun teklif ve tasarılarına ilişkin görev ve yetkileri nelerdir? 141 62. TBMM Başkanının bilgi edinme ve denetim yollarına ilişkin görev ve yetkileri nelerdir? 147 63. TBMM Başkanının komisyonlara ilişkin görev ve yetkileri nelerdir? 155 64. TBMM Başkanının Geçici Bakanlar Kurulunun Kuruluşuna ilişkin görev ve yetkileri nelerdir? 160 65. TBMM Başkanının personel ve güvenlik güçleriyle ilgili görev ve yetkilerinin hukuki çerçevesi nedir? 161 66. TBMM Başkanının ve Başkanvekillerinin tarafsızlığının hukuki çerçevesi nedir? 163 67. Olağanüstü toplantı (çağrılı toplantı) yolunun hukuki çerçevesi ve uygulaması nasıldır? 164 68. Teşekkür Konuşması ne demektir? 167 69. "Son Söz Milletvekilinin Kuralı" ne demektir? Uygulaması nasıldır? 168 70. "Son Konuşma ya da Oyunun Rengini Açıklama Konuşması" ne demektir? Uygulaması nasıldır? 169 1 2 8
71. TBMM tarafından Sayıştay ve RTÜK üyelerinin seçimi nasıl yapılmaktadır? 169 72. Türk Parlamento hukuku açısından "Erken Seçim Kararı" ve "Küskünler harekatı" ne anlama gelir? Nasıl açıklanabilir? 171 73. TBMM'nde konuşma üslubu ne demektir? Konuşma düzeni nasıldır? 173 74. Sataşma nedir? 174 75. Geçen tutanak hakkında konuşma nedir? 175 76. Yabancı Devlet adamlarının Meclisi selamlamasının ve konuşma yapmasının yöntemi nedir? 176 77. Red Raporu ne demektir? 176 78. Hükümet değişikliği durumunda komisyonlar da değişir mi?...177 79. Değişiklik önergesi nasıl hazırlanır? Biçim ve içerik yönünden sınırları nelerdir? Nasıl işlem görür? 178 80. Bütçe kanunu tasarısının Genel Kuruldaki görüşmelerinde, normal kanun tasarılardan farklı olarak ne gibi yöntemler ve uygulamalar söz konusu olmaktadır? 181 81. TBMM Genel Kurulunda ve komisyonlarda "gürültü ve kavga çıkması" durumunda ne yapılabilmektedir? 183 85. Başkanlıktan Soru nedir?nasıl Hazırlanır? Nasıl İşlem Görür? 192 86. Genel Görüşme Önergesi Nasıl Hazırlanır? Nasıl İşlem Görür? 193 87. Öngörüşme ne demektir? 195 88. Genel görüşme ne demektir? 197 89. Meclis araştırması ne demektir? Meclis araştırması önergesi nasıl hazırlanır? Nasıl işlem görür? 198 91. Meclis soruşturması ne demektir? Meclis soruşturması önergesi nasıl hazırlanır? Ne gibi işlemler görür? 206 92. Meclis Soruşturması Komisyonlarının kuruluş ve işleyişi nasıldır? Meclis soruşturması raporları nasıl görüşülür? Yüce Divan kararı nedir? 213
93. Gensoru nedir? Gensoru önergesi nasıl hazırlanır? Nasıl görüşülür? 218 94. Avrupa Birliği Uyum Komisyonunun kuruluş ve çalışma düzeni nasıldır? 95. İnsan Haklarını İnceleme Komisyonunun kuruluşu ve çalışma düzeni nasıldır? 96. Dilekçe Komisyonunun kuruluşu ve çalışma düzeni nasıldır?..223 98. TBMM Hesaplarını İnceleme Komisyonu'nun kuruluş ve çalışma düzeni nasıldır? 99. TBMM'de suç işlenmesi durumunda ne yapılması gerekmektedir? Ziyaretçiler ve dinleyiciler ne gibi kurallara uymak zorundadır? 100. Genel Kurulu yöneten Başkan tarafından Milletvekillerine uygulanabilecek disiplin cezaları nelerdir? Kaynaklar 2 2 1 2 2 2 2 2 2 2 23 ^ ^ 2 2 8 ^