1 Rapor No: 13 BUZULDAKİ PETROL Paylaşımı Ağustos 2013
2 RAPOR NO: 13 Raporun Adı Denizi : Buzuldaki Petrol Paylaşımı. Enerji Jeopolitiği ve Kuzey Buz Raporu Hazırlayan : Topraksuenerji ÇalıĢma Grubu Editör :Dursun YILDIZ 1 RAPOR HAKKINDA İklim düzensizliklerinin ortaya çıkardığı en açık sonuç eriyen buzullar oldu.bu erime bir yandan bilim insanlarındaki gelecekle ilgili endişeleri arttırıken diğer taraftan enerji jeopolitiği ve deniz yolları rotalarını da değiştiriyor. Dünya da bugün ekonomik krizin etkileri, gıda güvenliği ve küresel ısınma, çevre konuları tartışılırken bir kenarda sessizce Kuzey Kutbu nun statüsü hakkında çalışmalar yapılmaktadır. Kuzey Kutbu nda buzulların eriyip enerji kaynaklarına giden yolların açılmasıyla yeni yüzyılın satranç tahtası bu bölgeye kurulmuş oldu. ABD Jeolojik AraĢtırmalar Dairesi ne göre dünyanın petrol ve gaz rezervlerinin yüzde 25 i Kuzey Kutup bölgesinde yer alıyor. Bu açıklamalar Kuzey Buz denizi uluslararası bölgesinin petrol ve doğalgaz kaynaklarıyla dünya enerji jeopolitiğinde etkili olacağını ortaya koyuyor. Bu nedenle topraksuenerji Çalışma Grubu olarak dünyanın fosil enerji kaynaklarına olan açlığını dikkate alarak bu bölgedeki durumun incelenmesini yararlı gördük. Bu konuda yapılacak analizlere katkıda bulunmak amacıyla bu raporu hazırladık. Raporumuzun Saygılarımızla topraksuenerji bu konudaki değerlendirmelere fayda sağlayacağını umuyoruz. 1 İnşaat Mühendisi,Su Politikaları Uzmanı,DSİ Eski Yöneticisi
3 Ġçindekiler BÖLÜM 1 1.KUZEY BUZ DENĠZĠ 1.1. Kuzey Buz Denizi Dairesi 1.2.Buzullar Eriyor mu? 1.3. Eriyen Buzullar Yeni Ticaret Yolları Açtı BÖLÜM 2 2. BUZULDAKĠ PETROL PAYLAġIMI 2.1. Yirmibirinci Yüzyıl ile BaĢlayan Hak Ġddiası Süreci 2.2.Bölgede Petrol Sondajı Artıyor 2.3. Kuzey Kutbu Kimin? BÖLÜM 3 3. SONUÇ VE DEĞERLENDĠRME BÖLÜM 1
4 KUZEY BUZ DENĠZĠ 1.1.Kuzey Buz Denizi Dairesi Kuzey Buz Denizi ya da Kuzey Buz Okyanusu ya da Arktik Okyanusu; Asya, Avrupa ve Kuzey Amerika'nın kuzeylerinde yer alan, Kuzey Kutbu'nu kapsayan, buzlarla kaplı bir okyanustur. Uluslararası Hidrografi Örgütü (IHO) tarafından okyanus olarak kabul edilmektedir (Arctic Ocean). Yüzölçümü 14.090.000 km² olan devasa bir alandır. Diğer okyanuslara göre sığ olup, en derin noktası 5.502 m, ortalama derinlik 1.038 m'dir. Rusya, ABD, Kanada, Grönland, Norveç ile kıyıları vardır.
5 Kuzey Buz Denizi Dairesi Kuzey Kutbu ve Kutup dönencesi arasında, birkaç denizden meydana gelmiş, bir büyük denizdir. İçinde bulunan denizler, özellikle Beyaz Deniz, Barent Denizi, Kara Denizi, Beaufort Denizi, Grönland Denizi ve Bering Denizidir. Avrupa, Asya, Amerika nın kuzey kıyıları ile sınırlanmıştır. En derin yeri (Lena Çukuru) 5502 m dir. Yüzölçümünün çok büyük bir kısmını buzullar kaplar. Şubat ayında buzların yoğunluğu artar, Haziran ayında buzlar erimeye yüz tutar. Yaklaşık %40'ı buzullardan kurtulur. İkinci Dünya Savaşında Amerika dan Rusya ya malzeme taşıyan konvoyların bu denizden geçmeleri bölgenin stratejik önemini ortaya koymuştu. ABD Uluslararası Kar ve Buz Veri Merkezi ne göre 1979 yılında buzulların kapladığı alan 4.662.000 kilometrekareydi Bugün ise Kuzey Kutbu ndaki buzullar 2.227.400 kilometrekarelik bir alanı kapsıyor 2. 1.2 Buzullar Eriyor mu? Bilim insanlarını en fazla korkutan geri besleme mekanizması gezegendeki buzulların erimesi. Örneğin geçen yaz aylarında Kuzey Buz Denizi ndeki buzulların erimesini dramatik bir hıza ulaşabileceğini bilim insanları tahmin edememişlerdi. Bu arada Grönland ın buzulları ve Antarktika nın buzulları da eriyor. Erimenin boyutlarını tespit etmek için uydu aracılığı ile izlenen Gröndland ın buzulları hızla yok oluyor. Ayrıca yer ölçümlerine göre Alaska daki Columbia Buzulu nun denize doğru kayma hızı günde bir metreden, günde 15-20 metreye ulaşmış durumda. Antartika ve Grönland da, kıyı boyunca deniz üzerinde yüzen büyük buz şelfleri çöküyor. Bu da şelflerin ne kadar hızla yok olduklarının bir işareti. Isınan deniz suları buz şelflerini alttan oyarken, ısınan hava ise yukarıda çatlaklar oluşturuyor. Buz şelfleri payanda vazifesi görür; 2 http://news.usni.org/2013/08/22/report-arctic-route-could-be-alternative-if-suezcloses?utm_source=rss&utm_medium=rss&utm_campaign=report-arctic-route-could-be-alternative-if-suezcloses
6 deniz tabanına dayanan buzları ve karadaki komşu buzulların yerçekimi kuvvetinin durmaksızın çekmesi sonucu denize kaymasına engel olur. Yüzen buzların erimesi su seviyesinde yükselmeye yol açmaz, ama batan buzullar seviyeyi arttırır. Buz kaybı deniz seviyesini arttıracağı için değil, çok güçlü bir geri besleme mekanizmasını tetikleyeceği için korkutucudur. Buz, güneş ışığını uzaya geri yansıtır. Buzlar ortadan kalkarsa daha koyu renkli olan kara ve deniz daha fazla miktarda güneş ısısı emer, daha fazla buz erir. Yeryüzünün yüzey yansımasındaki bu değişiklik, çok küçük bir kuvvetin bile ne kadar büyük bir felaket yaratabileceğini gösteriyor. Bazı bilim insanları deniz seviyesinde bekledikleri artışı açıklıyorlar.ancak başta Pennsylvania Üniversitesi nden jeolog Richard Alley olmak üzere, bazıları da bu konuda kesin bir rakam vermenin güçlüğüne dikkat çekiyor. NASA Açıkladı: Gröndland da Erime Hızlandı NASA nın Kaliforniya-Pasadenada Jet Propulsion Laboratuvarındaki Son Nghiem uydu fotoğraflarını inceliyordu. Birden Greenland da o ayki tüm gözlem süresi içindeki en büyük buzul erimesinin oluştuğunu farketti. Yaptığı analizde 2012 yılının 12 Temmuz unda neredeyse o bölgedeki buzların % 97 sinin erimiş olduğu ortaya çıktı. Hata yapıyor olabilirdi.bu nedenle Son Nghiem bu bulgusunu diğer analistlerle ve New York ve Georgia Üniversitesindeki bilim insanlarıyla paylaştı.onlar da bu bulgunun doğruluğunu onaylıyorlardı Uzmanları heyecanlandıran sadece bu erime değildi Bu dönemde sıcaklıkta olağanüstü bir dalgalanma oluşmuştu 3.Yaklaşık bir hafta önce de Petermann Buzulundan Manhattan ın iki katı büyüklüğündeki bir buzul kopmuştu. 2011 yılında is bunun iki katı büyüklüğünde bir buzul ana kütleden kopmuştu.uzmanlar tüm bu ürkütücü gelişmelerden rahatsız olmuştu. Bölgedeki Sıcaklık Arttı Greenland ın yakınında ve en soğuk bölgedeki Ulusal Oşinografik ve Atmosferik İnceleme Kuruluşu nun meteorolojik gözlem istasyonu ndaki ölçümler sıcaklık değerinin kısa bir zaman için donma sıcaklığının üstüne çıktığını gösterdi.bu verileri doğrulamak için diğer araştırmacılarla da ilişki kuran Nghiem Bu durum çok olağandışı bir durum olup önce verilerin doğru olup olmadığını kontrol etmem gerekiyordu dedi. Uzmanlar Greenland daki buz tabakasının tarihinde çeşitli değişimlerin yaşandığını belirterek Ancak bu olayın diğerleriyle birlikte ele alındığında çok olağandışı ve karışık bir konu olduğunu açıklıyor.nasa yetkilileri Uydu görüntüleri, bu gibi olayların diğerleriyle ve hatta büyük iklim sistemi ile nasıl ilişkisi olabileceğini anlamamızda yardımcı oluyor açıklamasını yaptı. Devam Ederse EndiĢemiz Artar! Yukarıdaki analizlerin yanısıra diğer veriler ise buzul erimesinin Greenland in doğal çevrimi içinde mümkün olabileceğini ortaya koyuyor. 3 Matthew r. Farrell newjerseynewsroom.com
7 Zirvedeki buzul çekirdekleri bu tip erime olayının ortalama her 150 yılda bir gerçekleştiğini gösteriyor. Son kez 1889 yılında gerçekleşmişti. Diyen buzul uzmanı Lora Koening devamla ancak bu erimenin devam ettiğini görürsek gelecek yıllar için endişe duymamız gerekecek dedi 4. Huber ise Elimizin altındaki tüm karbonu yakarsak PETM e benzer bir sıcak döneme girmemiz kesinleşir diyor. Bu, Kuzey Kutbu ndaki timsahlar için iyi bir haber olmakla birlikte, insanlar ve ekosistem için felaket anlamına gelir. Bilim insanlarının uykusunu kaçıran, bu geri beslemelerin insanlar için bir tehdit oluşturması değil, başka mekanizmaları tetikleme olasılığıdır. Bu mekanizmaların başında gezegenin suyu veya hidrolojik döngüsü geliyor. Her yıl iklim değişikliğinin, su baskınları ve kuraklıklar gibi aşırı hava olaylarına yol açtığına tanık oluyoruz. Rusya da 2010 yılındaki aşırı sıcak yaz, ABD de 2011-2012 kışının normalin üzerinde sıcak geçmesi bunların en dikkat çekici örnekleri. Bu mekanizmanın işleyişi şöyle: Denizlerdeki buzlar eriyince kuzey denizleri ısınır. Denizler sonbaharda havaya aşırı ısı salar. Bu da atmosferdeki basınçta değişiklik yaratır. Bunun sonucunda jet akıntılarında daha büyük kıvrımlar oluştuğu için olduğu yerde daha uzun süre takılıp kalır. Bu kıvrımlara bağlı olarak ABD nin Kuzeydoğu bölgesinde kış ayları daha sıcak geçerken, Doğu Avrupa soğuklardan kırılır 5. Ġklimler Sürekli DeğiĢir,Buzullar Erir Mi? Bir taraftan yukarıda söz edildiği gibi bu erimenin insan kaynaklı ve yeni olduğunu ileri süren bilim insanları varken diğer taraftan bazı bilim insanları ise bunun dünya iklimlerindeki doğal değişimin bir sonucu olduğunu ileri sürüyor. Bu konuda Dokuz Eyül Üniversitesi Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Enstitüsü'nden Prof Dr Doğan Yaşar aşağıdaki açıklamayı yapıyor : " Bugün buzulların erimeye başlaması ile Kuzeyden gemilere rota açılmıştır. Ancak bu dünyanın tarihinde sık rastlanılan bir durumdur. Örneğin 1000'li yıllarda buzulların erimesi ile Vikingler de bir kara parçası bulmuşlar ve adına "yeşilkara" anlamına gelen Görnland demişlerdir. Çünkü bu dönemler bugün buz ile kaplı olan Görnland'da buzlar erimişti. Ve 1000'li yıllardan sonra başlayan soğuma ile yeniden buz altında kalmıştı." Bu konu " Küresel Isıtılan Dünya ve Su " kitabımızda detaylı bir şekilde ele alınıp incelenmiştir 6. 1.3 Eriyen Buzullar Yeni Ticaret Yolları Açtı Son yıllarda Kuzey kutup bölgesi buzullarında görülen erime bölgedeki ticari gemi trafiğinin rekor hızla yükselmesine neden oldu 4 Matthew r. Farrell newjerseynewsroom.com 1 Ağustos 2012 5 Reyhan Oksay (Çev.) Bu yüzyılda deniz seviyesinde yükseliş 2-5 m arasında kalacak.scientific American, Kasım 2012 6 Prof Dr Doğan Yaşar,Dursun Yıldız " Küresel ısıtılan Dünya " Truva Yayınları 2009 İstanbul
8 Pek çoklarının gözünde Kuzey Buz Denizi buzlarla kaplı yapısı sebebiyle erişilemez ve seyahat edilemez konumdaydı. Fakat gelişen teknoloji ve küresel ısınmanın da yardımıyla kuzeyin popülaritesi artacak gibi görünüyor.çin, buzla kaplı denizlerde seyahat edebilecek son teknoloji ürünü gemileri sayesinde, normalde Süveyş Kanalı üzerinden ulaştığı Avrupa ya kuzeyden ulaşmayı tasarlıyor. Asya ile Avrupa arasındaki ticaret yolunun kontrolünden sorumlu Rusya'nın Kuzey Deniz Hattı İdaresi 1 Ocak - 22 Temmuz 2013 tarihleri arasında 222 gemiye hattı kullanma izni verdi. Aynı izin 2010 yılında 4, 2011'de 34, 2012'de ise 46 gemi için verilmişti 7. Bu rota genelde temmuz ayında açılıp kasım ayının sonunda suların buzullaşması ile kapanıyor. Konuyla ilgili açıklama yapan NSR Bilgi Ofisi Başkanı Sergey Balmasov, En iyi aylarımız Eylül ile Ekim. Bu aylarda rota üzerinde çok az buz bulunuyor. Sıcaklıkların artmaya devam etmesi durumunda buradan geçiş yapan gemilerin sayısında artış bekliyoruz dedi. Güney Kore Denizcilik Enstitüsü 2030 yılında Asya-Avrupa arasındaki ticaretin dörtte birinin bu hattan sağlanacağını öngörüyor. Rus Atomflot filosunun kaptanı Valentin Davydants ise 2021 yılına kadar hattaki trafiğin 10 kat artacağını ve hattın yılda 8 ay açık kalabileceğini söylerken, geçen yıl 1.26 milyon ton sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) nakliyesinin gerçekleştiği hatta, 2021'de ise petrol ile birlikte bu rakamın 25 milyon tona ulaşabileceğini iddia ediyor.ancak uzmanlar Kuzey Deniz Hattının, Süveyş Kanalı na alternatif olabilmesi için zamana ihtiyaç olduğu görüşündeler. 1.4 Yeni Rota: Kuzey Buz Denizi Çin, zorlu şartları sebebiyle bugüne kadar deniz taşımacılığında pek tercih edilmeyen Kuzey Buz Denizi ni canlandırmak istiyor. Teknolojinin sağladığı imkanlar sayesinde, deniz ticaretinin önemli bir bölümünün, Kuzey Buz Denizi üzerinden Avrupa ya ulaştırılması planlanıyor. 7 http://www.yesilekonomi.com/surdurulebilirlik/kuresel-isinma-ticaret-yollarini-degistiriyor
9 Bu rota değişikliği sayesinde Çin, Rotterdam ve Hamburg gibi Avrupa nın en büyük limanlarına 12 ila 15 gün daha kısa sürede varmayı ve bu sayede büyük bir tasarruf sağlamayı hedefliyor.dahası, Arktik bölgesindeki buzulların erimesiyle, deniz yolları giderek ticarete uygun hale geliyor.. Kuzey Deniz rotası 35, Süveyş Kanalı rotası ise 48 gün sürüyor. Çin in Yong Sheng gemisi Çin den Avrupa ya ulaşım için diğer gemilerin izlediği güney rotasından farklı olarak Kuzey Kutbu üzerinden yeni bir rota takip eden ilk konteyner taşıyıcı gemisi olacak Bu yeni güzergâh ile yolculuk süresi iki hafta kısalacak. Çin in kuzeydoğusundaki Dalian şehrinden 8 Ağustosta ayrılan geminin Bering Boğazı ndan geçerek 11 eylülde Hollanda nın Rotterdam şehrine varması planlanıyor. Normalde Süveyş Kanalı ve Akdeniz üzerinden 48 günde tamamlanan yolculuk, böylece yaklaşık 35 günde tamamlanmış olacak. 8 bin 100 deniz mili uzunluğundaki bu yeni rota Şanghay dan Rotterdam a gitmek için gemilerin takip ettiği normal Süveyş Kanalı rotasından yaklaşık 2 bin 400 deniz mili daha kısa. Bu yılın başında Yong Shen gemisinin yapacağı bu seyahat duyurulduğunda Cosco şirketi, Kuzey rotası yolculuk süresini 12 ila 15 gün düşürebilir. Bu denizcilik sektörü için Altın Su Yolu gibi demişti. Çin devlet medyası ise yaklaşık 5 bin 470 kilometrelik Kuzey Denizi Rotası nın (NSR) Çin - Avrupa arasındaki gemi ulaşımı için en ekonomik çözüm olduğu üzerinde duruyor. Gemiciler Temkinli Gemiciler ise bu yeni rotanın potansiyelini kabul etseler de ticari olarak yeterli olup olmadığının anlaşılması için yıllara ihtiyaç olduğu üzerinde duruyorlar. Avrupa ile ticaret için gemileri bazı Çinli şirketler tarafından kiralanan bir gemi şirketi sahibi yaptığı yorumda, Bu yeni güzergâh ile ilgili hâlâ birçok belirsizlik var. Seyahat yapılabilecek zaman aralığı kısa ve eğer buzullar beklenmedik bir gelişmeye neden olursa maliyetiniz bir buz kırıcı gemi bulmaya
10 çalışacağınızdan oldukça yükselebilir diyor. Kopenhag merkezli SeaIntel Maritime Analysis Müdürü Lars Jensen ise şirketlerin nakliyat masraflarını azaltmak için artan bir şekilde daha büyük gemilere yatırım yaptıklarını bu büyük gemilerin ise Kuzey Kutbu ndaki sularda seyir etmeye ise uygun olmadığını söyledi. Jensen, her ne kadar Kuzey Kutbu rotası daha kısa olsa da o bölgede seyredebilecek daha küçük gemilere oranla büyük gemilerin çok daha az yakıt tüketiyor olmasının kutup rotasının cazibesini azaltabileceğine dikkat çekiyor. Asya dan Avrupa ya yapılan deniz taşımacılığı toplam ticaretin yüzde 15 ini oluşturuyor. Nakliyat sektörü ile ilgili veri derleyen Lloyd s List şirketi, 2021 yılında kuzey kutbu aracılığı ile 15 milyon ton yük taşınacağı tahmininde bulunuyor. Yine de bu rakam, şu an 17 bin geminin 900 milyon ton yük taşıdığı Süveyş Kanalı ndaki hacmin yanında çok küçük kalıyor. Bu hedefi test için yola çıkan 19,000 tonluk Yong Sheng gemisinin planlandığı gibi 11 Eylül de Hollanda nın Rotterdam limanına ulaşması halinde bu rotanın yükü artabilir. Çin Rusya Ġle ĠĢbirliği Ġstiyor Russia Today in haberine göre, Çin, canlandırmayı düşündüğü rotada yalnızca kendi başına seyahat etmek istemiyor. Rusya ile teknolojilerini birleştirerek Kuzey Buz Denizi ni canlı bir ticaret yoluna dönüştürmeyi arzulayan Çin 2021 yılına kadar kuzeyden yaptığı ticaret hacmini 15 milyon tona çıkarmayı hedefliyor. 2012 de dünyanın en büyük ticari gücü haline gelen Çin, net ticaret gelirinde 3.87 trilyon dolara ulaşmış ve 3.82 trilyona ulaşan ABD yi geride bırakmıştı. Buzullardaki Azalma
11 Sarı çizgiyle belirtilen alan bir zamanlar buzullarla kaplıydı. Merkezi Colorado da olan kurumun başkanı Mark Serreze, buzullardaki bu azalmanın bilim dünyasını çok şaşırttığını ifade ediyor. Serreze, yaptığı yorumda, Kuzey Kutbu nda hava çok hızlı iyileşiyor ve gelecek 20 yıl içerisinde bir yaz mevsiminde hiçbir buzula rastlamazsam buna şaşırmayacağım. Bu nedenle gemi şirketleri bu rota konusunda çok iyimser. Geçen son 50 yıl içerisinde Kuzey Kutbu ndaki sıcaklıklar yaklaşık dört derece arttı ki, bu çok büyük bir artış. Dünya genelinde ortalama sıcaklık artışı ise bir derece dedi. Buz Denizi 2054'de "Kuzey Denizi" mi Olacak? Kuzey Buz Denizi'ndeki buzul yüzeyi 1979-2001 arasındaki on yıllık dönemlerde yüzde 6'nın üzerinde erime gösterdi. 2001'de ise erime hızı iki katına çıktı. 2007 ve 2012 yıllarında ise tüm zamanların rekoru kırıldı ve eylül 2012 de uzun dönemli ortalamada buzul yüzeyindeki erime yüzde 49'a çıktı.abd, Albany, New York Devlet Üniversitesi'nde Haziran 2013'de tamamlanan bir çalışma ise kuzey kutup bölgesindeki erimenin ulaşabileceği boyutlar hakkında dikkat çekici öngörülerde bulunuyor.
12 Başkanlığını Jiping Liu'nun yaptığı çalışmaya göre iklim politikaları ve küresel ısınma seviyeleri aynı kaldığı takdirde 2054-2058 arasındaki bir Eylül ayı ilk defa Kuzey Buz Denizi'nin tamamen eridiğine şahit olunacak. Buzullar Eridi.Rusya Gözlem Ġstasyonunu Tahliye Etti! Haziran 2013'de yayınlanan Rusya Çevre Bakanlığı raporuna göre Kanada Münhasır Ekonomik bölgesinin yakınlarında bulunan istasyon için bir tahliye planı yapıldı ve üç gün içinde
13 uygulandı.istasyonda görev yapan 16 uzmanın tahliye edilmesi için bölgeye nükleer güçle çalışan bir buz kırıcı gönderildi. BM uzmanları kuzey kutbundaki buzullarda 2012 yılında çok hızlı bir erime saptandığını açıkladı.rusya çevre bakanı ise "Doğal koşullarda anormal gelişmeler yaşanıyor.bu gelişmeler istasyonun güvenliğini ve istasyonda görev yapan personelin güvenliğini tehdit etti. North Pole 40 adlı araştırma istasyonu 2 yıldır aynı bölgede ölçüm ve araştırma yapan bir diğer istasyonun yerine 1 Ekim 2012'de işletmeye alınmıştı.istasyon okyanus çevresi ve kirliliği ile ilgili gözlemler ve meteorolojik ölçümler, deneyler yapıyordu. Kuzey Kutbunda Yer Kapma Çabaları. Neden ġimdi? 2011 yılında Amerikalı Exxon Mobil ve Rus Rosneft Kuzey Buz Denizi nde ortak petrol arama çalışmaları yapmak için anlaştı. Bölgedeki petrolle Çin de ilgilenmeye başladı.tüm bu girişimler bölgenin petrolüne bugün duyulan ihtiyaçtan veya bu petrolün çok kaliteli ve ucuz olmasından değil.hatta tam tersi bu bölgede sondaj ve üretim tahmin edilebileceği gibi çok daha pahalı. Ancak bu ataklarda buzulların erimeye devam edeceği öngörüsünün etkili olduğunu düģünmek yanlıģ olmaz.bu da gelecekte nasıl bir Antartika coğrafyası beklendiğini ortaya koyuyor. Kuzey kutbunda eriyen buzullar gemiler için yeni rotalar oluştururken bölgeye ulaşım da kolaylaşıyor.bölgedeki erimeyi dikkate alan gelişmiş ülkeler bölge kaynaklarını dünya sistemine dahil etmeye karar vermiş görünüyorlar Bölgede kıyısı olanların dışında kıyısı olmayan Çin gibi bazı ülkeler bile bu konuda pozisyon almaya başladılar. Çin bunlardan en istekli olan ülke olarak ortaya çıkıyor.bu ülkeler bölgede uluslararası sularda araştırma yapan ülkeler olarak avantaj sağlayıp daha sonra uluslararası sular hukuku ile ilgili oluşturulabilecek bir düzenlemeden yararlanmak istiyorlar.
14 Bir zamanlar Türkiye de bu konuda bir atak gerçekleştirmeye çalışmıştı.dokuz Eylül Üniversitesi Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Enstitüsü 1991 yılında, biri Pasifik diğeri de Atlantik için 2 adet "Ocean Going" gemi yapımı için DPT'ye başvurmuştu. Ancak bu tarihlerde Enstitü Müdürü Prof.Dr.Erol İzdar'ın görevden alınması nedeni ile bu girişim sonuçsuz kaldı Bu gemilerin ana amaçları öncelikle İklimler ve sonrasında da, Pasifik ve Atlantik Okyanuslarındaki canlı ve cansız deniz kaynakları konusunda araştırma yapmaktı.bu araştırmanın bir amacı da uluslararası sularda bu araştırmaları yapan bir ülke olarak bugünlerde olduğu gibi denizler hukukundaki düzenlemeler sonucu ortaya çıkabilecek bazı avantajlardan yararlanmaktı. Şimdi buzuldaki bu (paylaşım) çalışmalar(ın)a bir göz atalım
15 BÖLÜM 2 BUZULDAKĠ PETROL PAYLAġIMI Kuzey Kutbu nda buzulların eriyip enerji kaynaklarına giden yolların açılmasıyla yeni yüzyılın satranç tahtası bu bölgeye kurulmuş oldu. ABD Jeolojik AraĢtırmalar Dairesi ne göre dünyanın petrol ve gaz rezervlerinin yüzde 25 i Kuzey Kutup bölgesinde yer alıyor. Rezervlerin üzerinde oturan 1,2 milyon km 2 'lik Lomonosov Sıradağları paylaşılamıyor. Buranın kime ait olduğuna dair tartışma sürerken Rusya, 2007 de deniz yatağına titanyumdan yapılma bir Rus bayrağı dikmişti. 2.1. 21. Yüzyıl ile BaĢlayan Hak Ġddiası Süreci 2001 de Rusya Kuzey Kutbu nda hak iddiasıyla BM'ye başvurdu. Yeterli kanıt sunmadığı için ret yanıtı aldı. 1994 de imzalanan BM Deniz Hukuku Sözleşmesi ne göre her ülke 12 millik karasularının dışında 200 millik sınır içinde balıkçılık yapıp ve hammadde arayabiliyor. Ancak bunun bir istisnası var. Bir ülke karalarının denizaltında da devam ettiğini kanıtlayabilirse 200 mili aşma hakkı kazanıyor. Kuzey Kutbu nu bir şeritle çevreleyen Rusya, Sovyetler döneminden beri bölgede bilimsel ve askeri istasyonlara sahip. Rusya, 2008 de bir adım daha ileri gidip Sovyetlerin dağılmasından sonra ilk kez Kuzey Kutbu na bir savaş gemisi gönderdi. 2009 da ise Rusya kutuptaki çıkarlarını korumak için özel bir askeri güç oluşturacağını duyurdu.
16 Bölgede 5 Ülkenin PaylaĢımı Paylaşım savaşında Rusya nın muhatapları ABD, Kanada, Grönland üzerinden Danimarka ve Norveç. Nitekim Kanada Rusya nın iştah kabartan hamlesinden birkaç ay sonra Kuzey Kutbu nda 2 deniz üssü kuracağını ve toplam 7 milyar dolarlık 8 yeni buzkıran gemisi inşa edeceğini ilan ederek meydanı boş bırakmayacağını göstermiş oldu. Ancak Kanada bu savaşı tek başına yürütemeyeceği için sırtını ABD ye dayama çabasında. ABD Kuzey Kutbu nda bir petrol eyaletine sahip olmanın ve bölgeyi boş bırakmamanın peşinde. Nisan 2002 de Kanada, ABD askerlerine Kuzey Kutup bölgesindeki Kanada topraklarında konuşlanma hakkını vermiş, Nisan 2006 da da ABD nin Kanada nın kara sularında savaş gemisi bulundurmasına imkan tanıyan Kuzey Amerika Hava Kuvvetleri Savunma Anlaşması nı (NORAD) imzalamıştı. ABD bu atakları yaparken Rusya nın bu bölge üzerinde hak iddiası sonucunda Hazar ın statü sorununa benzer sıkıntılar yaşayacağı ileri sürülüyordu. Bu sorunlar ve buzulların erimesindeki hızlanma ile Atlas ve Pasifik okyanusları arasında geçiş yolunun Kanada- Danimarka ve ABD arasında sorun olmaya başlaması, bu enerji kaynakları zengini bölge için ilgili ülkeleri harekete geçirdi.kuzey Buz denizine kıyısı bulunan ülkeler 2008 yılında toplandı ve bir mutabakata vardı. ABD'nin Askeri GeniĢlemesi ABD nin 2005 te Kanada ve Meksika ile imzaladığı Kuzey Kutbu na kadar uzanan çok geniş bir alanın askerileştirilmesini hedefleyen Güvenlik ve Refah İçin İşbirliği Anlaşması (SPP) ile Kuzey Amerika Birliği (NAU) de yeni enerji kaynakları üzerindeki egemenlik arayışlarının bir parçası. NORAD, Washington a Kuzey Kutbu nda Rusya ya meydan okuma imkanı tanıyor. ABD nin en kuzeydeki üssü de Grönland ın kuzeyindeki Thule de.
17 ABD Hava Kuvvetleri nin en kuzeydeki üssü olan Thule Gröndland'a çok yakın bir adada yer alıyor.amerika ya yakın olduğu gibi kutup çizgisine de sadace 1100 km civarında bir uzaklıkta bulunan üs ABD'nin bu bölge ile ilgili çalışmalarında ve bölgeyi kontrolde önemli bir avantaj sağlıyor. Üzerinde hak iddia edebileceği toprak parçası Rusya, Kanada ve Danimarka dan çok daha az olan ABD, bir yandan da Healy buzkıranıyla Alaska nın diplerini tarıyor. Kanada, ABD ve Rusya dan bu hamleler gelirken Danimarka da boş durmayıp Oden isimli buzkıran araştırma gemisiyle Kuzey Denizi nde ülkesinin payını araştırıyor. Danimarkalılar Rusların tersi istikametinde sismik ölçümlerle 1800 kilometre uzunluğundaki Lomonosov silsilesinin büyük bir kısmının Grönland ın temeline ait olduğunu 2013 e kadar ispatlayıp BM nin tanıdığı 200 millik alanı genişletmeyi umuyor. Beri tarafta Norveç, Barents denizindeki Snøhvit sahasında buzullar arasında petrol ve doğalgaz çıkarma yeteneğini geliştirmekle meşgul. Çin de bölgeye 2012 yılının sonuna doğru bir buzkıran araştırma gemisi gönderdi.
18 Çin uluslararası bir coğrafyada araştırmalar yaparak daha sonra bu bölgedeki gelişmelerden pay sahibi olma politikası yürütüyor. Türkiye de 1991 yılında bu konuda bir politika geliştirmeye çalışmıştı. Ancak sonuca ulaşamadı. 5 KıyıdaĢ Ülke AnlaĢtı (2008 ) 2008 yılının Mayıs ayında Kuzey kutbuna kıyısı olan 5 ülke Danimarka'nın organizasyonu ile biraraya geldi. Grönland'da yapılan toplantıya ABD, Rusya, Danimarka, Kanada ve Norveç katıldı. Toplantıda buzların erimesinden sonra ortaya çıkacak enerji kaynaklarının kullanım yolları konusunda mutabakata vardı.rusya'nın, bu kaynakların büyük bölümü üzerinde hak idda edeceği, ilgili ülkeler arasında bu konuda yarış başlayacağı yolundaki kaygılara karşın, Grönland'da yapılan toplantıda 5 ülke, enerji kaynaklarının nasıl kontrol edileceğinin olağan yollarla kararlaştırılması üzerinde mutabakata vardı. Bu mutabakat BM, Kuzey Kutup bölgesinde kimin neye hakkı olduğunu belirleyene kadar diğerlerine zarar veren bir şey yapmamayı da kapsıyor. Danimarka Dışişleri Bakanı Peg Stig Moeller, Danimarka, Norveç, Rusya, Kanada ve ABD bakanlarının Grönland'daki Ilulissat'ta yaptıkları toplantının ardından benimsedikleri ortak bildirinin, Kuzey Buz Denizi'ndeki doğal kaynaklarının gelecekteki barışçı kullanımı konusunda iyi bir siyasal çerçeve çizdiğini belirtti 8. 8 Oğuzhan KÖSE Kuzey Buz Denizinin Statüsü 29.12.2008 http://www.tasam.org/tr- TR/Icerik/1001/kuzey_buz_denizinin_statusu
19 2.3 Bölgede Petrol Sondajları Artıyor Norveç de Buzulda Arama Ġçin Düğmeye Bastı Doğal Hayatı Koruma Vakfı (WWF) 2013 yılının Haziran ayında Norveç'in Kuzey Buz denizinde buzul bölgesinde yapacağı sondaja karşı çıktı. Yapılan açıklamada Doğu Barents Denizinde yapılacak sondajın buzullara kadar ineceği ve bunun birçok tehdit ve tehlike içerdiği belirtildi. Buz parçaları kaplı bir denizde petrol sızıntısını temizlemenin çok zor olacağını ileri süren yetkililer Norveç Dışişleri Bakanının Buzul bölgesinde bir araştırma yapmayacağı açıklamasını da hatırlattı. Bu girişimin Norveç'in 40 yıllık enerjide temiz ve güvenli sondaj politikasına karşı olduğunu ileri süren Norveçli WWF uzmanları yenilenebilir enerji politikalarına ağırlık verilmesini istediler. Kuzey buz denizi bölgesinin doğal çevre için çok düşük sıcaklığa ve kısa dönemli güneş ışığına ve çok kısa bir gelişme dönemine sahip olduğunu ileri süren uzmanlar buradaki bir petrol sızıntısının canlı yaşama vereceği zararın çok uzun bir dönemde noramale döneceğini ileri sürüyor. ABD-Rusya Ġttifakı Ülkeler sessiz sedasız BM ye sunmak üzere delil toplarken 2011 yılının sonuna doğru satranç tahtasında ilginç bir hamle yaşandı. Rus petrol devi Rosneft, Amerikan Exxon Mobil ile Kuzey Buz Denizinde petrol arama konusunda iģbirliği anlaģması yaptı.bu bölgedeki çıkarma çalışmalarında yer almak isteyen BP nin Rusya daki ortakları tarafından engellenmesinin ardından Rosneft tercihini Amerikalı şirketten yana kullandı.rusya
20 Başbakanı Viladimir Putin in de katılımıyla imzalanan anlaşmaya göre iki şirket toplamda 3,2 milyar Dolar lık yatırım yapacak. Anlaşma ayrıca tarihinde ilk kez Rusya ya Amerikan topraklarında petrol sahalarına ortak olma şansı da verdi. BP ile yapılmış ön anlaşmaları çöpe atan ve Norveç in rekabet gücünü düşüren bu yeni ittifak, Kuzey Kutbu ndaki paylaşım savaşının tek düze olmadığını da gösterdi. Buzullar eridikçe kutuptaki paylaşım savaşının daha da kızışması ve şaşırtıcı ittifakların ortaya çıkması kaçınılmaz gözüküyor. Rusya, Kuzey Kutbu için petrol lisansı vermeyi düģünüyor Rusya Enerji Bakanı Alexander Novak 2012 yılının Ekim ayında Financial Times gazetesine yaptığı açıklamada, Batılı dev petrol şirketlerine Kutup suları için petrol lisansı vermeyi değerlendiklerini söyledi. Sadece çevresel olarak olarak güvenli, teknolojisi gelişmiş ve finansal olarak güçlü firmalara verilebileceği söylendi. Kuzey Kutbu petrolü önümüzdeki on yılda dünyanın en büyük petrol üreticisi Rusya için büyük önem arz ediyor. Rusya Kuzey Buz Denizi nde Petrol Arıyor 14 Ağustos, 2013 'de Greenpeace gemisi Arctic Sunrise da bulunan Greenpeace gönüllüleri, Rusya nın kuzeyinde yer alan Barents denizinde sondaj yapmaya hazırlanan Rus petrol devi Rosneft in gemisini protesto etti.
21 Akademik Lazarev gemisine yaklaşan Greenpeace gemisindeki eylemciler, telsiz aracılığıyla Rus gemisiyle iletişime geçerek, geminin operasyonlarını durdurmasını talep etti. Rosneft'in yakın tarihte Exxon Mobil, BP ve Statoil gibi uluslararası petrol firmaları ile anlaşma imzaladığı biliniyor. Rosneft Kuzey Kutbunda 1 Milyon m 2 'lik Alana sahip Rus devletine ait Rosneft şirketi, dünyanın en büyük petrol şirketi olarak Kuzey Kutbu'nda 1 milyon metrekareden daha geniş bir alanı işgal etme yetkisini elinde tutuyor ve 2014 yılı ile birlikte Vostochno-Prinovozemelsky 1 olarak bilinen ve Rus Kuzey Kutup Milli Parkı yakınında yer alan bölgedeki keşifleri dahilinde sondaj çalışmalarına da başlamayı planlıyor 9. Rosneft daha önce petrol sızıntısına neden oldu Rosneft halihazırda karada yüz binlerce fıçı petrol sızıntısından sorumlu. Ayrıca batılı birçok petrol şirketi Rosneft ile ortaklık yaparak gevşek düzenlemeler ve ihmalci güvenlik standartlarından yararlanıyor ve çevresel sorumluluktan kaçınıyor. Bölgede Rosneft başta olmak üzere Rus petrol şirketleri ve daha çok Exxon Mobil, Statoil ve BP gibi batılı şirketlerin faaliyetleri sürüyor. Çevre Koruma hareketlerine göre ;bugün Kuzey Kutup Bölgesi, petrol şirketlerinin yarattığı tehdide daha önce hiç olmadığı kadar çok maruz kalıyor. Buzulların erimesi ile birlikte petrol şirketleri ilk defa keşfin ötesine geçip, eriyen buzullarla kaplı bölgede petrol üretimine başladılar. Shell Kuzey Buz Denizinde Petrol Aramayı Erteledi Greenpeace Uluslararası Kuzey Kutbu Kampanyası Sorumlusu Ben Ayliffe, Shell'in 2012 yılında Kuzey Kutbundaki petrol arama çalışmalarını ertelemesi ilgili olarak : Shell, Kuzey Buz Denizi nde petrol arayabilmek için yedi yıldır uğraşıyor ve yaklaşık 5 milyar dolar harcadı. Şu anda görüyoruz ki, bu harcanan para ve zaman, uygun bir acil durum planı yapmak için yeterli değil. 9 http://www.greenpeace.org/turkey/tr/news/greenpeace-gemisi-kuzey-buz-denizinde-petrol-aramagemisini-protesto-etti-140813/
22 Greenpeace olarak defalarca, şirketin Kuzey Kutbu nda sızıntıya karşı alınabilecek önlem ve kurtarma planları olmadığını söylemiştik. Kuzey Buz Denizi ndeki buzulların hızla erimeye devam ediyor olması, artık iklim değişikliğiyle ilgili mücadelede acil adımlar atılması gerektiğini gösteriyor. Shell in attığı bu geri adım, gezegenimizin ihtiyacı olan pozitif kararlar için bir başlangıç olmalı dedi. 2.3. Kuzey Kutbu Kimin? Buzların hızla eridiği Kuzey Kutbu, süper güçler tarafından paylaşılamıyor. Dünyanın petrol ve doğalgaz rezervlerinin yüzde 25'inin yer aldığı kutuplarda hiç toprağı olmayan Çin in harakete geçmesi ABD, Rusya ve diğer Avrupa ülkelerini alarma geçirdi. Özellikle Grönland de büyük yatırımlar ve çalışmalar yapılıyor. Uzmanlara göre dünyanın süper güçleri arasında kutup savaşı yaşanıyor. Kuzey Kutbu nda buzların rekor bir hızla erimesiyle birlikte dünyanın süper güçleri daha önce boş alan olarak kabul edilen topraklar üzerinde siyasi etki ve ekonomik pozisyon alma yarışına girdi. İklim değişikliği sayesinde Kuzey Kutbu nda eriyen buzların altında yer alan petrol, doğalgaz ve minerallere ulaşılma ihtimalinin de artmasıyla birlikte bir çok ülke hak iddia etmeye başladı. Çin in toprağı bile yok Çin in kutuptaki kaynaklar için önceden harekete geçip aktif bir şekilde çalışması, batılı büyük ekonomileri alarma geçirdi. ABD, Rusya ve diğer Avrupa Birliği üyesi üyesi ülkelerin kutuplarda toprağı bulunurken, Çin in hiç bir toprağının olmaması aradaki gerginliği artırdı. Çin bölgede yer elde etmek için diplomatik ve ekonomik güçlerini kullanmaya başlamasıyla birlikte diğer ülkeler harekete geçti. Avustralya merkezli araştırma şirketi Lowy Uluslararası Politika Enstitüsü direktörü Linda Jakobson, Kuzey Kutbu son iki yıldır Çin in yurtdışı politikalarının gündeminde yer alıyor. Çin bir şekilde bölgede yer almanın yollarını arıyor dedi. Çin de Kuzey Buz Denizi ne gemi gönderdi Çin'in arama ve Buz Kırma Gemisi Xuelong 2012 yılının sonuna doğru ilk kez bir Çin gemisinin Kuzey Buz Denizi üzerinden Atlantik Okyanusu na geçtiği bildirildi.