Ocak 2007 Say : 1 3 YTL erakl Minik Ayl k Okul Öncesi Bilim Dergisi M Y K ar a yo r
erakl Minik M Sevgili Okurlar m z, flte sonunda karfl n zday z. Sizlerle buluflman n verdi i gurur ve mutluluk o kadar büyük ki... Çünkü, ülkemizde bir ilki gerçeklefltirdik ve 3 6 yafla yönelik bir bilim dergisi yay mlamaya bafllad k. Bundan böyle her ay n ilk günü sizlerle birlikte olaca z. lk say m zda kar konusuna yer verdik. Karda neler yap labilece inden, kar n nas l olufltu undan, kar tanelerinin biçiminden söz ettik. Ka ttan kar taneleri yapt k. Dünyan n en so uk yerine gittik. K fl n üflümemek için neler giymemiz gerekti ini düflündük. Peynirden kardan adam yapt k. Kardan adam m zda kulland m z havuç bitkisini daha yak ndan tan d k... Tüm bunlar yaparken kahramanlar m z hep bizimleydi. Kimler mi? Minik, Çakçak, K rç l, Karamel ve Çekirdek ten söz ediyoruz. Onlar, birlikte gezip oynayan, merak ettikleri her fleyin peflinde koflan, bu arada bir sürü de keflif yapan kahramanlar m z. Onlarla dergimizin içinde s k s k karfl laflacaks n z. Çünkü sokakta, bahçede, ormanda, kumsalda, her yerdeler. Keflfedecekleri daha çoook fley var! Meltem Yenal Coflkun Çekirdek Karamel Çakçak Minik K rç l Benim manevi miras m ilim ve ak ld r Mustafa Kemal Atatürk Sahibi TÜB TAK Ad na Baflkan V. Prof. Dr. Nüket Yetifl Editör Meltem Yenal Coflkun meltem.coskun@tubitak.gov.tr Sorumlu Yaz flleri Müdürü Raflit Gürdilek rasit.gurdilek@tubitak.gov.tr Yay n Kurulu Güldal Büyükdamgac Alogan Mustafa Atakan Raflit Gürdilek Berrin Akman Feyza Tantekin Erden Gelengül Haktan r Belma Tu rul Ayfle Yal n Teknik Koordinatör Duran Akca duran.akca@tubitak.gov.tr Redaksiyon Zeynep Tozar zeynep.tozar@tubitak.gov.tr Araflt rma ve Yaz Grubu Tu ba Can tugba.can@tubitak.gov.tr Zuhal Özer zuhal.ozer@tubitak.gov.tr Asl Zülal asli.zulal@tubitak.gov.tr Logo ve Karakter Tasar m Tülay Sözbir Seidel Grafik Tasar m Fulya Koçak fulya.kocak@tubitak.gov.tr Hülya Y lmazcan hulya.yilmazcan@tubitak.gov.tr Okur liflkileri Vedat Demir vedat.demir@tubitak.gov.tr Zehra fien zehra.sen@tubitak.gov.tr Figen Akdere figen.akdere@tubitak.gov.tr brahim Aygün ibrahim.aygun@tubitak.gov.tr dari Hizmetler Kemal Çetinkaya kemal.cetinkaya@tubitak.gov.tr Yaz flma Adresi Merakl Minik Dergisi Atatürk Bulvar No: 221 Kavakl dere/06100/ankara Tel (312) 427 06 25 (Yaz flleri) Tel (312) 468 53 00 (TÜB TAK Santral) Faks (312) 427 66 77 (Yaz flleri) nternet www.tubitak.gov.tr/merakliminik e-posta merakli.minik@tubitak.gov.tr Sat fl-abone-da t m Tel (312) 467 32 46 Faks (312) 427 13 36 ISSN 977-1307-1998 Fiyat 3 YTL (KDV dahil) Bask Promat Bas m Yay n A. fi. www.promat.com.tr Bask Tarihi 29.12.2006 HER AYIN 1 NDE ÇIKAR
2..Annelere, Babalara, E itimcilere Notlar 4 4...Kar Ya yor... 9...Kar Taneleri Ne Kadar Güzelmifl 1 0...Bugün Ne Giyeyim? 1 1...Çok Merak Ediyorum 1 2...Bu Kardan Adam Çok Lezzetli 1 3 1 3...Havuç Sever misin? 1 4...Dünyan n En So uk Yeri Neresi? 1 7...Portakal, Kedi... 1 4 1 8... mparator Penguen 2 0...Çakçak Keflfediyor 2 2...Küçük Eller flbafl nda 2 4...K rç l n Seçtikleri 1 8
Annelere, Babalara, E itimcilere Notlar... Türkiye nin, 3-6 yafl grubu çocuklar na yönelik ilk ayl k bilim dergisi. görünür. Ancak dikkat edin, onlara balonun içinde hava oldu unu söylemek, yeni bir soru sormalar na yol açabilir! Peki hava nedir? Çocuklar n merak ettiklerini, dünyada neler olup bitti ini anlayabilecekleri flekilde aç klamak her zaman kolay de ildir. Üstelik, aç klama yaparken onlara do ru bilgiyi vermek gerekir. En önemlisi de düflünme becerilerinin geliflti i bu dönemde onlara rehberlik edebilmektir. Merakl Minik, her ay n birinde okurlar yla bulufluyor. Dergi, içindeki birbirinden renkli çizim ve foto raflar, etkileyici yaz lar, ilginç bilgiler ve e lenceli etkinliklerle çocuklar bilim dünyas nda bir yolculu a ç kar yor. Derginin, serüvenlerle dolu bu yolculukta çocuklara efllik eden kahramanlar Minik, Çakçak, K rç l, Karamel ve Çekirdek, okuyucular pefllerinde sürükleyerek her say da yeni bir konuyu keflfe ç k yorlar. Çocuklar biliminsanlar na benzerler. Çocuklar, bitmek bilmeyen meraklar ve zengin düfl dünyalar sayesinde dünyay keflfetmeye çal fl rlar. Dünyay keflfetmenin en iyi yolu soru sormakt r. Çocuklar da soru sormay çok severler. Yapraklar neden yeflil? Gökyüzü neden mavi? Kufllar nas l uçar? Balonun içinde ne var? Bu sorular uç uca eklense dünyan n en kal n kitab yaz l r! Çocuklar n sorular na yan t vermek kolay gibi Merakl Minik dergisinin amac, çocuklara rehberlik etmektir. Anne babalar ve ö retmenler çocuklar n do- ufltan sahip olduklar merak duygusunu tetiklemek, yaflam n güzel, zengin ve bir o kadar da flafl rt c yanlar n onlara göstermek ve onlar yaflama haz rlamak üzere u raflmazlar m? Bunlar ilke olarak benimseyen Merakl Minik dergisi, anne ve babalar n çocuklar yla birlikte güzel zaman geçirmelerini sa layacak bir f rsat, ö retmenler için de bir kaynak. Çocuklar meraklar, zengin düfl dünyalar kadar sorunlara dahice çözüm bulmalar yla da bizi kendilerine hayran b rak rlar. Onlar için bir bulmacan n yaln zca tek bir çözümü yoktur. Bu nedenle büyüklerin, gelece e ad m ad m iler- 2
leyen çocuklar n kendi yollar n bulmalar na olanak sa lamalar önemlidir. Çocuklar n düflünme becerileri ancak bu flekilde; merak ederek, soru sorarak, inceleyerek, keflfederek ve bularak geliflir. Dergimizde buna yönelik birçok etkinlik var. Merakl Minik dergisinin zengin içeri i, çocuklarla birlikte zaman geçirmek için size f rsatlar yarat yor! Merakl Minik dergisinin rengârenk ve dopdolu sayfalar nda birçok konu, bir teman n flemsiyesi alt nda çocuklar etkin k lacak biçimde ele al n yor. Bu sayfalarda anne baba ya da ö retmenlerinin deste iyle çocuklar, penguen adl uçamayan büyük bir kufl oldu unu, yaflad m z yerden çok ama çok uzakta Antarktika adl bir k ta bulundu unu fark ediyorlar. Ö renmeyi kolaylaflt racak etkinliklerin oldu u sayfalarda, nesneleri s n fland r yor, benzerlikleri ve farkl l klar buluyor, renkleri ya da flekilleri ay rt ediyorlar. Baz sayfalar arac - l yla da evde, s n fta, bahçede ya da mutfakta e lenceli, yarat c ve gündelik yaflam n parças çal flmalarla, küçük eller ifl bafl na geçiyor. Kar ya d nda çocuklarla birlikte bir yandan kar topu oynay p ayak izinizi ç kar rken bir yandan kar tanelerini inceleyebilirsiniz. Kâ ttan kar taneleri yap p, her bir kar tanesinin di erinden farkl oldu unu keflfedebilirsiniz. Yedi imiz sebze ve meyvelerin nas l yetiflti ini, bunlar n elde edildi i bitkilerin ilginç özelliklerini fark edebilirsiniz. Çocuklarla birlikte tohum ekip, ona sab r ve özenle bakarak büyümesini gözlemleyebilirsiniz. Mutfak, lezzetli ve yarat c tariflerin denendi i, peynirden kardan adamlar, havuçtan gemiler, yumurta ak ndan kufl yuvalar n n yap ld bir atölyeye; banyo da suyun birbirinden ilginç özelliklerinin keflfedildi i bir okyanusa dönüflebilir. Dünyada onbinlerce ilginç hayvan var; elbette çocuklar n da bunlar tan maya yönelik büyük bir istekleri. Çocuklarla birlikte bir kelebe i, kuflu, tavflan gözlemleyebilir, baflka ülkelerde, k talarda yaflayan hayvanlar hakk nda da ilginç bilgiler edinebilirsiniz. Çocuklar n merak etti i birçok sorunun yan t n dergimizde bulabilirsiniz. Onlarla birlikte t pk oyun oynar gibi deneyler yapabilirsiniz. Buzun erimesi, yumurtan n suda yüzmesi gibi gündelik yaflamda ve yan bafl m zda olan birçok konuyu birlikte keflfedebilirsiniz. Öte yandan çocuklar n dünyas yla ilgili olarak duyuraca m z haberler, yay nlar ve etkinlikler de size f rsatlar yaratabilir. Üstelik, aral klarla verece imiz bellek kartlar yla hem çocuklar n çeflitli kavramlarla tan flt n, hem de oyun arac l yla düflünme becerilerinin geliflti ini görebileceksiniz. Elbette baflka sürprizlerimiz de olacak! Merakl Minik dergisi arac l yla; 3
4 K r Y gıyor...
Sen hiç kar gördün mü? Ya da kar ya arken d flar ç kt n m? Her yer karla kapland nda yapacak o kadar çok fley olur ki! Karda ayak izi ç karmak, kar topu oynamak, kardan adam yapmak ya da k zakla kaymak... Hepsi de birbirinden e lenceli. Peki kar ya d nda sen ne yapars n? 5
Kar taneleri bulutlar n içinde oluflur. Bulutlarsa bir sürü su damlac ndan... Bazen hava çok so uk olur. O zaman, bu su damlac klar, bulutlardaki toz parçalar n n üzerinde donup kal r. 6 Böylece küçük buz parçac klar oluflur.
Buz parçac klar birbirlerine yap fl p kar tanelerini olufltururlar. Kar taneleri, büyümeye devam ederler. Bulutlar n tafl yamayaca kadar a rlafl nca da yere düflmeye bafllarlar. flte kar ya maya bafllad! 7
Kar tanelerinin genelde alt kolu vard r ve birbirlerine çok benzerler. Ancak hiçbir kar tanesi birbirinin ayn de ildir. 8 Meltem Yenal Coflkun Çizimler: P nar Büyükgüral Foto raflar: http://www.snowcrystals.com/
Kar Taneleri Ne Kadar Güzelmifl... Bu kar tanelerinin ikisi birbirinin ayn. Onlar bulabilir misin? Sen de buraya kendi kar tanelerini çizmek ister misin? Meltem Yenal Coflkun Foto raflar: http://www.snowcrystals.com/ 9
Bugün Ne Giyeyim? D flar da kar ya yor. Eda, d flar ç k p kar topu oynamak istiyor. Peki d flar ç karken ne giysin? Eda n n d flar ç karken giymesi gereken giysilerin üzerine çarp (X) iflareti çizebilirsin. Peki hayvanlar k fl n üflüyor mu? Onlar n tüyleri so uktan korunmalar na yard mc oluyor. Duvardaki kâ da tüylü 10 hayvanlardan birinin resmini yapabilirsin. Zuhal Özer Çizim: Hülya Çamo lu
Çok Merak Ediyorum So ukta a z m zdan neden buhar ç kar? Solu umuzla d flar hava veririz. Bu havan n içinde su buhar da bulunur. Normalde su buhar n göremeyiz. A z m zdan ç kan su buhar l kt r. Bu l k su buhar so uk havayla karfl lafl nca su damlac klar na dönüflür. Bu su damlac klar n kolayca görürüz. flte a z m zdan ç kan buhar budur. Merak etti iniz sorular bize gönderebilirsiniz. Adres: TÜB TAK Merakl Minik Dergisi Çok Merak Ediyorum Köflesi Atatürk Bulvar No: 221 Kavakl dere/ankara Zuhal Özer Çizim:Tülay Sözbir Seidel 11
Haydi Mutfaga Bu Kardan Adam Çok Lezzetli! Malzemeler: Küçük bir kal p yumuflak beyaz peynir Ayn miktarda taze kaflar peyniri Bir difl sarm sak Bir havuç Çörekotu Mmmmmm! Bu peynirlerin tad çok güzel! Kahvalt için peynirden bir kardan adam yapal m m? 1 Peynirleri ve sarm sa yiyecek ö ütücüsünde kar flt r n. 2 Bu kar fl mdan üç ayr boyda top yap n. 3 Toplar, en büyü ü en altta, en küçü ü en üstte olacak flekilde yerlefltirin. 4 Kardan adam n gözlerini, a z n ve dü melerini çörekotundan yap n. 5 Kardan adam n flapkas n, burnunu ve atk s n da havuçtan haz rlay n. Atk y kardan adam n üzerine kürdanla tutturabilirsiniz. Peynir kardan adam sarm sak kullanmadan da yapabilirsiniz. Süslemek için zeytin, maydanoz gibi malzemelerden de yararlanabilirsiniz. Elektrikli ve keskin aletleri kullan rken büyüklerinizden yard m almay unutmay n! Afiyet olsun! 12 Zuhal Özer
Havuç Sever misin? Havuç Sever misin? Bunun ne oldu unu biliyor musun? Bu, havuç bitkisinin çiçe i. Havuç bitkisinin kökünü yeriz. Kök, topra n içindedir. Havucun kökü, zengin bir besin deposudur. Ben havucu çok severim. Biliyor musun? Havuç gözlerimiz için çok yararl ym fl. Zuhal Özer 13
antarktson 12/21/05 6:22 PM Page 1 Dünyan n En So Dünyan n en so uk yerinin neresi oldu unu biliyor musun? Elbette Antarktika. Antarktika bizden çok, ama çok uzakta! Buras öyle so uk ki, yaz-k fl her yer buz ve karla kapl! Bu foto raf orada çekilmifl. Suyun üzerinde bile buz parçac klar var. Onlar görüyor musun? 14
antarktson 12/21/05 6:22 PM Page 2 o uk Yeri Neresi? Türkiye Dünyam z n biçimi, bir küre gibi. Antarktika da, bu kürenin dibinde bulunuyor. Antarktika Antarktika da, so ukta yaflayabilen canl lar bulunur. Bu foklar gibi! Kürklerinin alt ndaki kal n ya tabakas onlar so uktan korur. 15
K fl n, Antarktika da deniz k y lar nda çok kal n buzlar oluflur. Bazen bu buzlardan büyük parçalar kopar. Bunlara buzda ad veriliyor. Çünkü bunlar kocaman birer da a benziyor. T pk bu foto raftaki gibi! 16 Asl Zülal
Portakal, Kedi... Portakal, Kedi... Portakal, Kedi... Portakal, Kedi... Portakal, Kedi... Portakal ve kedi, belirli bir s rada duruyorlar. Afla daki resimlerden, bu s raya uymayanlar n üzerine çarp (X) iflareti çizebilirsin. 17
Penguen mparator Penguen 18
Arkas siyah Önü beyaz Kocaman bir kufl bu! Ama uçamaz K vr kt r gagas K sac kt r kanatlar mparator penguen bu! Kaymaz buzda ayaklar Suda çok iyi yüzer Bal k yemeyi pek sever Onu yavrusuyla görmek Bizi çok mutlu eder Tu ba Can Yavru penguen kaybolmufl! Annesinin yan na gitmek istiyor. Yolunu bulmas na yard m edin! Çizim: P nar Büyükgüral 19
çakcak Kesfediyor Su ve Buzun Oyunu! Su ve buzun oyununu gördünüz mü hiç? Bu oyunu görmek istiyorsan z, hemen buz bulup bize kat l n! Bir barda a s cak su koyun. Suyun s cak oldu unu nas l anlars n z? Dikkat edin, s cak su elinizi yakmas n! Bir barda a da so uk su koyun. Peki ama, suyun so uk oldu unu nas l anlars n z? 20
Bir buzu elinize al n. Buz so uk mu? Eliniz slan yor mu? Baflka neler hissediyorsunuz? ki barda a da ayn anda, birer buz at n. Böylece su ve buzun oyunu bafllas n! Buzlar n ne kadar h zl eridiklerini görmek için zaman tutabilirsiniz. Buzlar izleyin. Yüzüyorlar m, bat yorlar m? Buzlar n zamanla eridi ini göreceksiniz. Buzlar erirken ses ç kar yorlar m? Buzlar izlemeye devam edin. Hangi bardaktaki buz önce eriyecek? çinde s cak su olan bardaktaki mi, yoksa so uk su olan bardaktaki mi? Tu ba Can Deney çizimleri: P nar Büyükgüral 21
Kucuk Eller Isbasinda Kâ ttan Kar Tanesi Yap yoruz Kâ ttan kar tanesi yapmak çok e lenceli. Hacettepe Üniversitesi Beytepe Anaokulu ö rencileri bunu sizler için denedi. 22 Kare biçimindeki kâ d m z katlayarak bir üçgen yapt k. Yeniden katlay p daha küçük bir üçgen oluflturduk. Küçük üçgenimizi bir kez daha katlad k.
Herkesin yapt kar tanesi farkl oldu. Çünkü herkes farkl çizgiler çizdi. Buras sizin köfleniz! Bu köflede Mart say m zdan bafllayarak sizin gönderece iniz etkinliklere yer verece iz. fiimdi sizden nohut, mercimek, fasulye gibi yedi imiz tohumlar çimlendirmenizi istiyoruz. Bunu nas l yapaca n z büyüklerinizden ö renebilirsiniz. Çimlenen tohumlar n zla birlikte çektirdi iniz foto raflar n z bize gönderin! Çünkü bunlar n bir k sm na Mart say m zda yer verece iz. TÜB TAK Merakl Minik Dergisi Küçük Eller flbafl nda Köflesi Atatürk Bulvar No: 221 06100 Kavakl dere / ANKARA Kar tanelerimizi seyretmek için onlar s n ftaki oyun evininin balkonuna ast k. Kar taneleri buraya çok yak flt. Kulakç klar kesip att k. Yine bir üçgen olufltu! Tepe noktas n n biraz uza ndan bafllayarak kar tanemizin biçimini belirleyecek çizgileri çizdik. Çizginin d fl nda kalan bölgeyi kesip att k. flte kar tanemizi aç yoruz! Meltem Yenal Coflkun 23
Kircil in Sectikleri Öneri Çocuklarla Birlikte Do aya Ç k n! Etkinlik fl Sanat tan Bir lk: Hayvanlar Karnaval K fl geldi! Ülkemizin kimi bölgelerinde hava çok so uk; her yer beyaza büründü. Kimi bölgelerdeyse k fl daha l k geçiyor; a açlar yapraklar n tümüyle dökmüfl, ara ara ya murlar ya yor, sert rüzgârlar esiyor. Do adaki de iflimi gözlemek için çocu unuzla birlikte bir parkta ya da evinizin çevresinde yürüyüfle ç k n. Bu yürüyüfl s ras nda ona çevrenizde gördü ünüz canl lar ve nesnelerle ilgili sorular sorun. Keflif yapmas na katk da bulunabilirsiniz! D flar da kar varsa, çeflitli canl lar n karda b rakt klar ayakizlerini bulmaya ve bu ayakizlerinin hangi canl - lara ait oldu unu birlikte tahmin etmeye çal flabilirsiniz. A aç yapraklar, kozalaklar, akçaa aç tohumlar, mefle palamudu gibi malzemeler toplayarak bunlardan heykelcikler yapabilir; bunlar evdeki herhangi bir nesneyi süslemek için ya da bambaflka bir amaçla kullanabilirsiniz. stanbul da bulunan fl Sanat Sanat Merkezi, Çocuklar çin Klasik Müzik Projesi çerçevesinde, Camille Saint Saëns n ünlü eseri Hayvanlar Karnaval n çocuklarla buluflturuyor. Hayvanlar Karnaval, dünyada ilk kez, üzerine yaz lan sözlerle, koro eflli inde seslendiriliyor: 5 21 yafl aras çocuk ve gençlerden oluflan koroporte, stanbul Üniversitesi Devlet Konservatuvar Senfoni Orkestras eflli inde sahnede flark söyleyip dans ediyor, kukla oynat yor. Gösterinin anlat c s ysa Ayla Algan. Gösteri, 2007 May s ay na kadar fl Sanat ta her ay tekrarlanacak. fl Sanat, gösterimlerin bafllad tarihte, Hayvanlar Karnaval öykü kitab yla birlikte bir müzik CD si ve içinde drama, müzik ve resim etkinlikleri bulunan bir e itimci kitab da yay mlad. Gösterimlerle ilgili her türlü bilgi, Internet te http://www.issanat.com.tr/concert_identity.asp?id=96 adresinden edinilebilir. 24
Yeni Yay nlar Paki - Okula Bafll yorum Büyülü Fener Yay nevi nin yay mlad kitap, 3-6 yafl dönemindeki çocuklar için haz rlanm fl. Paki Okula Bafll yorum, Paki serisinin alt nc kitab. Paki, sevimli bir ay yavrusu. Serinin her kitab nda, bir kayg ya da korkusuyla bafl etmeyi ö reniyor; her defas nda biraz daha büyüyor. Paki nin yeni serüveninde, küçük ay c k okula bafll yor. Okula gitme düflüncesi baflta ona hiç çekici gelmiyor. Çünkü Paki, okula gitmeye bafllarsa anne ve babas - n bir daha göremeyece ini san yor! Daha sonra okulun ailesinden ayr lmak anlam na gelmedi ini ö reniyor. Üstelik, okuldaki ilk günü de öyle güzel geçiyor ki! Paki dizisinin yazar, Rena Rossi-Zairi; resimlerse Leda Varvaroussi ye ait. 36 sayfal k Paki Okula Bafll yorum un çevirisini, Füsun Kam flo lu yapm fl. lk Kitab n Kendin Boya Gün fl Kitapl n n yay mlad Küçük Kara Koyun e lenceli bir öykü kitab, hem de resimleri boyanabiliyor! Kitap, uzak da larda yaflayan bir çoban, köpe i Polo ve bir yavru koyunun serüvenini anlat yor: Yavru koyun, sürüdeki tek kara koyun olmaktan bir parça rahats z. Çoban, farkl olman n kötü bir özellik olmad n ona anlatmaya çal flsa da, Küçük Kara Koyun baflta bunu anlam yor. Ta ki bir gün koyun sürüsüyle birlikte çok ö retici bir deneyim yaflayana kadar. 24 sayfal k kitab Elizabeth Shaw yaz p resimlemifl, çevirisini Bahad r Argönül yapm fl. Yar flma TUDEM den Resimli Kitap Yar flmas TUDEM Yay nc l k n düzenledi i TUDEM Edebiyat Ödülleri nin 2007 y l konusu, 3-8 yafl grubuna yönelik bir resimli kitap yar flmas. Yar flma, tüm yazar ve ressamlar n kat l m na aç k. 2007 Yar flman n son baflvuru tarihiyse 31 Temmuz 2007. Bilgi almak için: http://www.tudem.com Asl Zülal 25
ISSN1307-1998 erakl Minik M 9 771307 199001 Kar Ya yor... Dünyan n En So uk Yeri Neresi? Havuç Sever misin? mparator Penguen