Pansiyonlu ve Pansiyonsuz Öğrencilerin Sosyal Medya Kullanımlarının Ders Başarılarına Etkisinin İncelenmesi Mehmet Uğur YILDIZ 1 ÖZ Bu çalışma ile pansiyonlu Anadolu liselerinde okuyan öğrencilerin sosyal medya kullanımlarının ders başarıları üzerine etkisi incelenmiştir. Çalışmaya; Gaziantep ili Şehitkamil ilçesinin Necip Fazıl Kısakürek Anadolu Lisesi nin 59 pansiyonlu, 70 pansiyonlu olmayan öğrencisi gönüllü olarak katılmıştır. Gaziantep Necip Fazıl Kısakürek Anadolu Lisesi nde okuyan öğrencilerin sosyal medya tutumu, sosyal medya kullanımlarının ders başarıları üzerindeki etkisinin incelenmesi hedeflenmiş ve nitel araştırma yöntemlerinden betimsel tarama modeli olarak anket yöntemi kullanılmıştır. Araştırma sonucunda sosyal medyanın öğrencilerin ders başarılarına etkisi incelendiğinde; pansiyonlu olma değişkenine göre anlamlı farklılık göstermediği tespit edilmiştir. Araştırma sonunda bulgular üzerinden araştırmacılara ve uygulayıcılara yönelik önerilerde bulunulmuştur. Anahtar Kelimeler: Sosyal Medya, öğrenci, Web 2.0, pansiyon, HTML5 1 Zirve Üniversitesi Medya ve İletişim Bilimleri Anabilim Dalı Yüksek Lisans öğrencisi, mugur81@gmail.com 44
Giriş Günümüzde bilgi teknolojileri çok hızlı bir şekilde gelişmektedir. Bilgiyi ortaya koymak, yaygınlaştırma, bilgiye ulaşma sürecini hızlandırma, bilgiyi doğru yoldan doğru bir şekilde sunmak, bilgi çağında daha kolay bir hal almıştır. İnsanlar artık sosyal medya siteleri üzerinden anında bilgiye ulaşabiliyor, çift yönlü iletişim imkanı bulabiliyor, sosyal hayatlarında ulaşamayacakları insanlara sanal ortamda çok daha rahat bir şekilde ulaşabiliyor. Sosyal medyanın gücü eğitim alanında da çok bariz bir şekilde görülmektedir. Öğrenciler kendi akrabasıyla, arkadaş çevresiyle, öğretmenleriyle, erişmek istediği kişilere çok rahat bir şekilde ulaşabiliyor. Sosyal medya, gençlerin bilgi birikimlerine ve kişisel gelişimlerine bir katkı sağlıyor. Sosyal Medya Pansiyon: Resmî ve örgün ortaokul, imam-hatip ortaokulu ile ortaöğretim kurumlarında parasız veya paralı yatılı okuyan öğrencilerin barınma, yatma ve beslenme ihtiyaçlarının karşılandığı yer (MEB,1983). Pansiyonlu okullar ülkemizin dört bir yanında bulunmaktadır. Pansiyonlu okullarda sadece pansiyonda kalan öğrenciler eğitim görmemektedirler. Pansiyonlu okullar daha çok maddi ve imkan yetersizliği bulunan bölgelerde yayın olarak görülmektedir. Sosyal Medya: Eğitimsel öğrenmeyi desteklemek için Web 2.0, sosyal medya, e-posta hizmetleri, Youtube ve Wikipedia gibi çevrimiçi video ve metin tabanlı bilgileri, sosyal medyanın verimli iletişimine örnekleridir. Ayrıca IM ve Skype gibi ses ve video teknolojileri öğrencilere daha ucuz ve hızlı yollardan birlikte öğrenmeyi sağlamaktadır. Öğrenciler kendi sınıf arkadaşlarıyla e-posta, tartışma grubu, forum ve sohbet sayesinde eş zamanlı ya da ayrı zamanlı işbirliği içerisinde diyalog kurma imkanı bulabilirler. (Aghaee, 2010, s:29) Sosyal medya, bireyler ve topluluklar aracılığıyla yüksek etkileşimli platformlar yaratmak için internet tabanlı teknolojilere ve mobile; paylaşma, yeniden oluşturma, tartışma ve mevcut içeriği düzenleme istihdamı yapar. Bugün popüler basında sosyal medyaya muazzam bir maruz kalma görülmektedir. Öyle görünüyor 45
ki, tamamıyla yeni bir iletişim sahasının ortasındayız (Kietzmann, Hermkens, McCarthy ve Silvestre, 2011). Yeni dünya düzeninin en önemli aktörlerinden biri olarak sosyal medyayı söylemek mümkün olabilir. Yeni iletişim sahası hayatımızın her alanında kendini hissettirmektedir. Web 2.0 teknolojileri ile başlayan süreç, HTML5 yapısının entegrasyonu ile başka bir boyuta varmıştır. Önceleri sadece bilgisayarlar üzerinden bağlanılan sosyal medya, şimdilerde akıllı telefonlarla birlikte sürekli aktif kullanıcı konumundadır. Günlük hayatta insanların yolda yürürken, otobüste yolculuk yaparken, çalışırken, parklarda dinlenirken, hatta yatarken bile mobil cihazlar ya da bilgisayarlar vasıtasıyla bu teknolojiyle bağlantılı halde kaldıkları görülmektedir. Web 2.0: Önceleri web siteleri daha çok tanıtma amaçlı olduğu için kullanıcı etkileşimlerini gözlemlemek mümkün değildi. Buradan yola çıkarak internet kullanıcılarının duygu ve düşüncelerini metin, ses, video, resim ve animasyon tabanlı olarak paylaşım imkanının geliştirildiği platform Web 2.0 teknolojileridir. İnternet kullanıcıları bu sayede bloglar oluşturabilir, alışveriş yapabilir, konum ve diğer paylaşımlarda bulunabilme imkanını kavuşmuşlardır. HTML 5: İnternet teknolojilerinin günden güne hayatımıza girmesiyle yeni yazılımlar ve teknolojik cihazlar üretilmeye başlanmıştır. Bunlardan en önemlisi şüphesiz mobil cihazlardır. İnternet sayfalarının mobil cihazlarda sağlıklı bir şekilde çalışması, internet kullanıcılarının, internette gezinirken rahat bir şekilde erişim sağlaması ve ihtiyaçlarını giderebilmek adına HTML 5.0 teknolojisi internet sayfalarına entegre edilmiştir. Böylelikle kullanıcılar artık mobil cihazlar üzerinden sorunsuz bir şekilde istedikleri sayfalarda gezinti yapabilmektedirler. Facebook: Facebook, insanların arkadaşlarıyla iletişim kurmasını ve bilgi alışverişi yapmasını amaçlayan bir sosyal web sitesidir (Bostancı, 2010). Milyonlarca kullanıcısı olan Facebook özellikle gençler arasında büyük talep görmektedir. Dünyanın en çok kullanılan sosyal medya aracıdır. Facebook ile fotoğraf, düşünce, video, ses ve konum paylaşımlarında bulunarak kullanıcılar çevresindeki profillere etkileşim imkanı bulmaktadırlar. Twitter: Twitter, bir sosyal ağ ve mikroblog sitesidir. Kullanıcılarına 140 karakterlik metinler yazma imkanı veren Twitter, çeşitli araçlarla daha etkin kullanılabilen bir yeni nesil iletişim aracıdır (Bostancı, 2010). Her gün milyonlarca 46
kullanıcı Twitter'da paylaşımda bulunmaktadırlar. Twitter'da gündem olan konu başlıklarına hashtag denilmektedir. Kullanıcılar bu hashtag'lere düşüncelerini, metin, resim ya da video ile sunmaktadırlar. Linkedin: Profesyonel iş ağı olarak adlandırılan Linkedin, milyonlarca kullanıcıya hitap ederken, iş ağı oluşturma fikri ile kullanıcıların aktif olarak katılımını sağlamaktadır. Özellikle sağlık çalışanları tarafından rağbet gören sitede, dünyanın dört bir yanından profesyonel ağ oluşturmak isteyen kullanıcılar, kişisel paylaşımlarının yanında, kurumsal çalışmalarını da paylaşmaktadırlar. Linkedin ile sektörel gruplara dahil olabilir, sektörel gelişmeleri takip ederken, sıcak iş fırsatlarına da katılabilinmektedir. Pinterest: Pinterest, sosyal imleme sitesi olarak adlandırılmaktadır. Genellikle resim ve fotoğraf paylaşımı üzerinde durulan sitede, kullanıcılar ilgi ve istidatları doğrultusunda farklı kategorileri dahil olup paylaşımda bulunabilmektedirler. Sektörel bazda çok rağbet görmese de özellikle mimar ve inşaat sektörüyle uğraşan profesyoneller de katılım göstermektedirler. Pin'lemek olarak adlandırılan paylaşım işlemi, standart Pinterest ikonun dışında kullanıcıların kişisel ikonlarını yüklemeye fırsat veriyor. Özellikle fotoğraf sanatçıları tarafından ilgi görülen sitede profil sayfası oluşturabiliyor, arkadaş ekleme ve sohbet imkanı gibi özelliklerle kullanıcıların beklentilerini karşılıyor. Yöntem Bu araştırmada öğrencilerin sosyal medyaya ilişkin tutumlarının çeşitli değişkenlere göre farklılık gösterip göstermediğini tespit etmek amaçlandığından betimsel tarama modeli kullanılmıştır. Veri toplama aracı olarak Otrar ve Argın (2013) tarafından geliştirilen öğrencilere yönelik Sosyal Medya Tutum Ölçeği kullanılarak, elde edilen veriler SPSS 22.0 sürümünde değerlendirilmiştir. Ölçek 5 li Likert ölçeğidir ve anket 23 sorudan oluşmaktadır. Ölçek Kesinlikle Katılmıyorum (5), Katılmıyorum (4), Kararsızım (3), Katılıyorum (2) ve Kesinlikle Katılıyorum (1) olmak üzere, derecelendirilmiş seçeneklerden oluşmaktadır. Tersine maddelerin olmadığı ölçekte yüksek puan, bireylerin kendi iletişim becerilerini olumsuz yönde 47
değerlendirdikleri anlamındadır. Ayrıca, araştırma grubunun demografik bilgileri de oluşturulan kişisel bilgi formu ile sorgulanmıştır. Araştırmanın evrenini, 2014-2015 eğitim öğretim yılında Gaziantep ili Şehitkamil ilçesindeki Necip Fazıl Kısakürek Anadolu Lisesinde okuyan toplam 650 öğrenciden oluşmaktadır. Örneklem olarak Necip Fazıl Kısakürek Anadolu Lisesi 9., 10., 11., ve 12. sınıflarında öğrenim gören pansiyonlu ve pansiyonda kalmayan öğrencileri alınmıştır. Örneklemi evrendeki öğrenciler arasından basit tesadüfi, oransız küme örneklem yöntemi ile seçilen 14-19 yaş arası 129 öğrenci doldurmuştur. Araştırmanın önemi: Türkiye nin bir çok ilinde pansiyonlu Anadolu Liseleri bulunmaktadır. Pansiyonlu Anadolu Liseleri ne giden öğrencilerin büyük kısmı, ekonomik yetersizlikler ve ebeveyn yoksunluğu çeken başarılı öğrencilerden oluşmaktadır. Bu anlamda Türkiye nin geleceğine yön verecek genç dimağların sosyal medyayı kullanımlarının ders başarılarına etkisi incelenerek, alana katkıda bulunmak ve bu konuda yapılan çalışmalarda yön vermek amaçlanmaktadır. Hipotez olarak, pansiyonlu öğrencileri sosyal medya kullanması ders başarılarını olumsuz etkileyecektir. Araştırmaya katılan tüm öğrenciler, derslerinde başarılı ve araştırma sorularını bilerek ve içtenlikle cevapladıkları sayıltı olarak kabul edilmiştir. Bu araştırma Gaziantep İli Şehitkamil İlçesi Necip Fazıl Kısakürek Anadolu Lisesi öğrencilerinin katılımı ile sınırlıdır. Bulgular Bu bölümde örneklem grubunu oluşturan öğrencilerin demografik bilgilerine daha sonra ise sosyal medya tutum ölçeğinden aldıkları toplam puanların demografik değişkenlere göre anlamlı farklılık gösterip göstermediğine ait analizlere ilişkin bulgu ve yorumlara yer verilmiştir. 48
Tablo 1. Öğrencilerin pansiyonlu olma değişkenine göre dağılımı Pansiyon Durumu Gruplar Frekans(n) Yüzde (%) Pansiyonluyum 59 45,74 Pansiyonlu Değilim 70 54,26 Toplam 129 100,0 Öğrenciler pansiyonlu olma değişkenine göre 59'u (%45,74) pansiyonlu, 70'i (%54,26) pansiyonsuz olarak dağılmaktadır. Tablo 2. Öğrencilerin tanımlayıcı özelliklere göre dağılımı Cinsiyet Sınıfı Sosyal Medya Kullanma Sıklığı Sosyal medya sitelerine en çok hangi ortamdan bağlanıyorsunuz Pansiyonlu Öğrenciler (n:59) Pansiyonlu Olmayan Öğrenciler (n:70) Frekans(n) % Frekans(n) % Kız 25 42,37 37 52,86 Erkek 34 57,63 33 47,14 9.Sınıf 22 37,29 24 34,29 10.Sınıf 18 30,51 28 40,00 11.Sınıf 15 25,42 12 17,14 12.Sınıf 4 6,78 6 8,57 Her gün bir kereden fazla 23 38,98 30 42,86 Her gün bir kere 4 6,78 22 31,43 Haftada bir kereden fazla 16 27,12 4 5,71 Haftada bir kere 4 6,78 6 8,57 Ayda birkaç kere 12 20,34 8 11,43 Ev 21 35,59 50 71,43 Okul 12 20,34 0 0,00 İnternet Kafe 6 10,17 2 2,86 Kablosuz ağ bulunan herhangi bir yer 20 33,90 18 25,71 Öğrenciler cinsiyet değişkenine göre 62'si (%48,07) kız, 67'si (%51,93) erkek olarak dağılmaktadır. Öğrenciler sınıf değişkenine göre 46'sı (%35,66) 9. sınıf, 46'sı (%35,66) 10. sınıf, 27'si (%20,93) 11. sınıf, 10'u (%7,75) 12. sınıf olarak dağılmaktadır. Öğrencilerin sosyal medya kullanma sıklığı değişkenine göre 53'ü (%41,09) her gün bir kereden fazla, 26'sı (%20,16) her gün bir kere, 20'si (%15,5) 49
haftada bir kereden fazla, 10'u (%7,75) haftada bir kere, 20'si (%15,5) ayda birkaç kere olarak dağılmaktadır. Öğrencilerin Sosyal medya sitelerine en çok hangi ortamdan bağlanıyor değişkenine göre 71'i (%55,04) ev, 12'si (%9,30) okul, 8'i (%6,20) internet kafe, 38'ı (%29,46) kablosuz ağ bulunan herhangi bir yer olarak dağılmaktadır. Tablo 3: Sosyal medya kullanan pansiyonlu ve pansiyonlu olmayan öğrencilerin puanlarının karşılaştırılması (Anova) N Ortalama Puan F P Pansiyonlu Olarak Kalıyorum 59 76,76 ± 21,19 3,314,077* Pansiyonlu Değilim 70 69,91 ± 21,36 Tablo 4: Pansiyonlu ve pansiyonlu olmayan öğrencilerin SMTÖ puanlarının ders başarı puan ortalamalarının Mann-Whitney U Testi ile karşılaştırılması n SMTÖ Puanı Sonuç Pansiyonlu Olarak Kalıyorum 59 76,76 ± 21,19 Pansiyonlu Değilim 70 69,91 ± 21,36 P<0,05* Z: -1.752 P:,080 Pansiyonlu ve pansiyonlu olmayan toplam SMTÖ puanı karşılaştırmasında istatistiksel bir anlamlılık tespit edilmemiştir. Pansiyonlu öğrencilerin puanları, pansiyonlu olmayan öğrencilere göre daha yüksektir. p:0,08>0,05 olduğundan anlamlı bir fark ortaya çıkmamaktadır. Tartışma Bu çalışmada sosyal medya kullanan pansiyonlu öğrenciler ile pansiyonlu olmayan öğrencilerin ders başarılarına etkisi tespit edilerek gruplar arasında fark olup olmadığına bakıldı. Ayrıca sosyal medya kullanan pansiyonlu ve pansiyonlu olmayan öğrencilerin ders başarılarına etkisi bazı demografik bilgileri belirlendi. Sosyal Medyanın ders başarılarına etkisinin öğrencilere göre SMTÖ puanları pansiyonlu olanların pansiyonlu olmayanlara göre yüksek tespit edilmiştir. Sosyal 50
medya kullanan pansiyonlu öğrencilerin puanlarının (SMTÖ: 76,76±21,19) sosyal medya kullanan pansiyonlu olmayan öğrencilerin puanlarına (SMTÖ: 69,91±21,36) göre daha yüksek olduğu belirlenmiştir (Tablo 3). (p=0.08>0.05). Lise öğrencilerinin sosyal medya kullanımlarının ders başarılarına etkisi, pansiyonu ya da pansiyonlıı olmama arasında fark olmadığı görülmektedir (Tablo 4). Çalışmaya katılan her iki grubun eğitim düzeylerine bakıldığında ankete katılanların büyük çoğunluğunun 9. sınıf ve 10. sınıf eğitimi alan bireylerden oluştuğu görülmektedir (9.sınıf % 46-10.sınıf % 46) (Tablo 2). Öğrencilerin sosyal medya kullanma sıklığı değişkenine göre 53'ü (%41,09) her gün bir kereden fazla, 26'sı (%20,16) her gün bir kere, 20'si (%15,5) haftada bir kereden fazla, 10'u (%7,75) haftada bir kere, 20'si (%15,5) ayda birkaç kere olarak dağılmaktadır (Tablo 2). Öğrencilerin sosyal medyayı aktif bir şekilde kullandıkları görülmektedir. Sosyal medya sitelerinin eğitimde öğrenme performansını artırmaya yönelik olumlu bir etkisinin olabileceği ancak kullanım sürecinde dikkatli olunması gerektiği ve olumsuz örnek gösterebilecek öğrencilere karşı da hazırlıklı olunması gereklidir (Uysal, 2013). Öğrencilerin Sosyal medya sitelerine en çok hangi ortamdan bağlanıyor değişkenine göre 71'i (%55,04) ev, 12'si (%9,30) okul, 8'i (%6,20) internet kafe, 38'ı (%29,46) kablosuz ağ bulunan herhangi bir yer olarak dağılmaktadır (Tablo 2). Öğrencilerin çoğunlukla evlerinde sosyal medyayı kullandıkları görülürken, okulda sosyal medya kullanım oranı en düşük çıktığı görülmüştür. MEB'in filtreleme sisteminin sosyal medya sitelerini engellediğinden dolayı aynı zamanda öğrencilerin okulda iken derslerine ilgi gösterdikleri yorumlanabilir. Bununla birlikte öğrenciler her ne kadar sosyal medyanın ders başarılarını olumsuz etkilemediklerini düşünseler de, okulda sosyal medya kullanım oranları aslında öğrencilerin dikkatlerini eğitimlerine verdiklerini, sosyal medyanın dikkatlerini dağıtabilecekleri şeklinde yorumlanabilir. Öğrenciler, her ne kadar sosyal ağların kendilerine zararı olmadığını, ders başarılarını olumsuz yönde etkilemediğini belirtseler de aynı zamanda sosyal ağları yararlı bir şekilde kullanmadıklarını belirtmeleri, aslında sosyal ağların kazanımlarından çok da fazla faydalanılmadığı sonucunu ortaya çıkarmaktadır (Karatabak ve Koç, 2011). 51
Sonuç ve Öneriler Elde edilen sonuçlar, öğrencilerin sosyal medyayı büyük oranda kullandığını ve bir alışkanlık haline getirdiklerini göstermektedir. Pansiyonlu öğrencilerin, büyük kısmı ders başarılarını olumsuz etkileyebileceğini ifade ettikleri, pansiyonlu olmayan öğrencilerin büyük bir kısmı da olumsuz etkilemeyeceğini ifade ettikleri görülmüştür. Fakat araştırma sonucunda sosyal medya kullanımlarının ders başarılarına etkisi incelediğinde pansiyonlu ya da pansiyonsuz olma arasında anlamlı farkının olmadığı tespit edilmiştir. Öğrencilerin sosyal medyaya yoğun ilgi gösterdikleri, özellikle 9. ve 10. sınıflarda yoğun ilginin olması, yeni jenerasyonun sosyal medyayı daha aktif kullandıklarını göstermektedir. Bu nedenle sosyal ağların kullanımının bilinçlendirilmesi ve olumlu olabilecek özelliklerinden faydalanılmasının gerekliliği ortaya çıkmaktadır. Sosyal medya uygulamaları, sadece eğlence ortamı olarak algılanmamalı eğitim ve öğretim odaklı içerik dönüşümüne katkı sağlayarak teknolojinin gücünden istifade edilmelidir. İnternet güvenliği hakkında konuşmak, onları tehlikelerden korumak için güvenlik programlarından faydalanmak ve tüm yaptıklarıyla yakından ilgilenmek önlemlerden bazıları (Tönel, 2007). Sosyal medya havuzunda öğrencilerin kontrollü bir şekilde internete bağlanmaları ve derslerde internet güveliği ve gizlilik hakkı konularında bilgi verilmesi gerekmektedir. Sosyal medyanın eğitim odaklı kullanım şeklinin artması için, sosyal medya kullanımına yönelik eğitimler verilmelidir. Eğitsel içerikli doneleri sosyal medya üzerinden paylaşarak daha fazla öğrenciye bilgi kaynağı sağlanmasına yönelik telkinler yapılmalıdır. Bu araştırma Anadolu Lisesi öğrencileri üzerine gerçekleştirilmiştir, diğer türlerdeki liselerde gerçekleştirilebilir. 52
Kaynakça Aghaee N. (2010). Social Media Usage in Academia, Uppsala Universitet. Bostancı M. (2010). Sosyal Medyanın Gelişimi Ve İletişim Fakültesi Öğrencilerinin Sosyal Medya Kullanım Alışkanlıkları. (http://www.mustimedia.com/pdfs/yltez.pdf, Erişim tarihi: 03.04.2015) Karatabak ve Koç, (2011). Sosyal Ağların Öğrenciler Üzerindeki Etkisinin Veri Madenciliği Kullanılarak İncelenmesi, Elazığ Kietzmann, Hermkens, McCarthy ve Silvestre, (2011). "Social media? Get serious! Understanding the Functional Building Blocks of Social Media", Business Horizons, Indiana Universty, Sayı: 54) MEB, (1983). (http://mevzuat.meb.gov.tr/html/82.html, Erişim tarihi: 03.04.2015) Otrar ve Argın, (2013). Sosyal Medya Tutum Ölçeği (http://mebk12.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/58/01/198697/dosyalar/2014_03/04103 624_sosyalmedyatutumlei.docx) Tönel, A. (2007). Uzaktan Kumandalı Çocuklar, İstanbul, Hayy Kitap. Uysal, Ş. (2013). Meslek Lisesi Öğrencilerinin Sosyal Medya Kullanım Amaçları ile Eğitsel Sosyal Medya Kullanımlarının Değerlendirilmesi, Yüksek Lisans Tezi. 53