ZORLU JEOTERMAL ENERJİ ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş. Zorlu Plaza Avcılar-İstanbul Tel: 0 212 456 21 30 Faks: 0 212 422 00 99 45 MWe ALAŞEHİR JEOTERMAL ENERJİ SANTRALİ PROJESİ MANİSA İLİ ALAŞEHİR İLÇESİ ERENKÖY, OSMANİYE VE ÇEŞNELİ KÖYLERİ MEVKİİ ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ BAŞVURU DOSYASI ENVY Enerji ve Çevre Yatırımları A.Ş. Çetin Emeç Bulvarı 1314. Cadde No: 7 Öveçler 06450 ANKARA - TÜRKİYE Tel: +90(312) 583-8800 (Pbx) Faks: +90(312) 472-6710 e-posta: envy@envy.com.tr www.envy.com.tr ANKARA 2013
BAŞLIK SAYFASI Proje Sahibinin Adı: ZORLU Jeotermal Enerji Elektrik Üretim A.Ş. Adresi: Zorlu Plaza Avcılar-İstanbul Telefon ve Faks Numaraları: Telefon : +90 (212) 456 21 30 Faks : +90 (212) 422 00 99 Projenin Adı: Projenin Kapasitesi/Isıl Gücü 45 MWe Proje Bedeli: Proje için Seçilen Yerin Açık Adresi (İli, İlçesi, Mevkii): 110 Milyon USD Manisa İli Alaşehir İlçesi Erenköy, Osmaniye, Çeşneli Köyleri Mevkii Proje için Seçilen Yerin Koordinatları, Zon: SAHA KOORDİNATLARI No Projeksiyon UTM 35 Datum ED50 Projeksiyon Coğrafik WGS 84 X Y Y X 1 624779,334 4251067,582 28,4284526012 38,3974609088 2 624996,655 4251048,308 28,4309371349 38,3972569119 3 624992,000 4250948,000 28,4308660285 38,3963538461 4 624945,000 4250820,000 28,4303052435 38,3952072081 5 624961,000 4250705,000 28,4304679939 38,3941688893 6 624872,000 4250799,038 28,4294658241 38,3950285481 7 624865,550 4250892,148 28,4294085034 38,3958683160 8 624819,000 4250965,555 28,4288886149 38,3965361689 KUYU KOORDİNATLARI No Projeksiyon UTM 35 Datum ED50 Projeksiyon Coğrafik WGS 84 X Y Y X A1 624870 4250739 28,4294322770 38,3944879195 A2 624924 4251152 28,4301237672 38,3982012686 A3 624299 4251195 28,4229760834 38,3986757670 A4 624409 4250136 28,4240482479 38,3891194665 A5 625234 4250429 28,4335441331 38,3916441072 A6 625450 4251030 28,4361238786 38,3970284874 A7 624269 4251667 28,4227159859 38,4029323928 A8 624030 4250769 28,4198213504 38,3948750882 A9 626245 4251047 28,4452282271 38,3970697713 A10 624174 4249711 28,4212832458 38,3853230947 A11 626000 4250653 28,4423528902 38,3935546314 A12 626900 4250890 28,4526984513 38,3955626013 A13 625900 4249150 28,4409393888 38,3800275996
Ş1 628293 4250507 28,4685754796 38,3919133089 Ş2 627578 4250288 28,4603509979 38,3900425395 Ş3 626550 4249904 28,4485144375 38,3867289727 Ş4 627290 4249667 28,4569419992 38,3844887772 Ş5 628000 4249841 28,4651003550 38,3859550990 Ş6 627667 4249290 28,4611888418 38,3810385484 Projenin ÇED Yönetmeliği Kapsamındaki Yeri (Sektörü, Alt Sektörü): Raporu Hazırlayan Kuruluşun / Çalışma Grubunun Adı: Raporu Hazırlayan Kuruluşun / Çalışma Grubunun Adresi, Telefon ve Faks Numaraları: Raporu Hazırlayan Kuruluşun Yeterlilik Belgesi No.su, Tarihi: Madde 24 (b) Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliğine tabi olmayan veya Seçme Eleme Kriterlerine tabi projelere kredi almak ve benzeri finansal nedenlerle proje sahibinin talebi üzerine Bakanlığın uygun gördüğü projeler ENVY Enerji ve Çevre Yatırımları A.Ş. Çetin Emeç Bulvarı 1314. Cadde No: 7 06450 Öveçler / ANKARA Telefon : + 90 (312) 583 8800 (Pbx) Faks : + 90 (312) 472 6710 09 / 30.01.2013 Rapor Sunum Tarihi (Gün, Ay, Yıl): Haziran - 2013
İçindekiler Eklerin Listesi Tabloların Listesi Şekillerin Listesi Fotoğrafların Listesi Kısaltmalar İÇİNDEKİLER i iii iv v v vi I. PROJENİN TANIMI VE GAYESİ... 1 I.1. Proje Konusu Yatırımın Tanımı, Ömrü, Hizmet Maksatları, Önem ve Gerekliliği... 1 I.2. Projenin Fiziksel Özelliklerinin, İnşaat ve İşletme Safhalarında Kullanılacak Arazi Miktarı ve Arazinin Tanımlanması... 2 I.2.1. Projenin Fiziksel Özellikleri... 2 I.2.2. Kullanılacak Arazi Miktarı ve Arazinin Tanımlanması... 8 I.3. Önerilen Projeden Kaynaklanabilecek Önemli Çevresel Etkilerin Genel Olarak Açıklanması (Su, Hava, Toprak Kirliliği, Gürültü, Titreşim, Işık, Isı, Radyasyon ve benzeri)... 8 I.3.1. Su Kalitesi... 8 I.3.2. Hava Kalitesi... 9 I.3.3. Katı Atıklar...10 I.3.4. Tehlikeli Atıklar...11 I.3.5. Flora - Fauna Üzerine Etkiler...11 I.3.6. Gürültü...11 I.4. Yatırımcı Tarafından Araştırılan Ana Alternatiflerin Bir Özeti ve Seçilen Yerin Seçiliş Nedenlerinin Belirtilmesi...12 II. PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KONUMU...14 II.1. Proje Yeri ve Alternatif Alanların Mevkii, Koordinatları, Yeri Tanıtıcı Bilgiler...14 III. PROJE YERİ VE ETKİ ALANININ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİ (önerilen proje nedeniyle kirlenmesi muhtemel olan çevrenin; nüfus, fauna, flora, jeolojik ve hidrojeolojik özellikler, doğal afet durumu, toprak, su, hava, (atmosferik koşullar) iklimsel faktörler, mülkiyet durumu, mimari ve arkeolojik miras, peyzaj özellikleri, arazi kullanım durumu, hassasiyet derecesi (Ek-V deki duyarlı yöreler llistesi de dikkate alınarak) ve yukarıdaki faktörlerin birbiri arasındaki ilişkileri de içerecek şekilde açıklanması.)...20 III.1. Nüfusun Sosyal ve Ekonomik Nitelikleri...20 III.1.1. Konum...20 III.1.2. Nüfus...20 III.1.3. Sosyo Ekonomik Yapı...21 III.2. Flora ve Fauna...24 III.3. Jeolojik ve Hidrojeolojik Özellikler...24 III.3.1. Bölgenin Genel Jeolojisi...24 III.3.2. Proje Alanının Jeolojisi ve Hidrojeolojisi...27 III.3.3. Depremsellik...30 III.3.4. Afet Durumu...33 III.4. Toprak Özellikleri...33 III.5. Hidrolojik Özellikler...37 III.5.1. Barajlar...37 III.5.2. Akarsular...37 i / vii
III.5.3. Göller, Göletler ve Rezervuarlar...40 III.6. Meteorolojik ve İklimsel Özellikler...41 III.7. Mülkiyet Durumu...55 III.8. Mimari ve Arkeolojik Miras...55 III.9. Peyzaj Özellikleri...56 III.10. Arazi Kullanım Durumu...56 III.11. Hassasiyet Derecesi...56 IV. PROJENİN ÖNEMLİ ÇEVRESEL ETKİLERİ VE ALINACAK ÖNLEMLER...66 IV.1. Önerilen Projenin Aşağıda Belirtilen Hususlardan Kaynaklanması Olası Etkilerinin Tanıtımı (Bu tanım kısa, orta, uzun vadeli, sürekli, geçici ve olumlu olumsuz etkileri içermelidir)...66 IV.1.1. Proje için Kullanılacak Alan...66 IV.1.2. Doğal Kaynakların Kullanımı...66 IV.1.3. Kirleticilerin Miktarı (atmosferik şartlar ile kirleticilerin etkileşimi), Çevreye Rahatsızlık Verebilecek Olası Sorunların Açıklanması ve Atıkların Minimizasyonu...67 IV.2. Yatırımın Çevreye Olan Etkilerinin Değerlendirilmesinde Kullanılacak Tahmin Yöntemlerinin Genel Tanıtımı...74 IV.3. Çevreye Olabilecek Olumsuz Etkilerin Azaltılması için Alınması Düşünülen Önlemlerin Tanıtımı...74 IV.3.1. Sıvı Atıklar...74 IV.3.2. Evsel Nitelikli Atıklar...75 IV.3.3. Ambalaj Atıkları...75 IV.3.4. Hafriyat Atıkları...75 IV.3.5. Sondaj Çamuru...75 IV.3.6. Ömrünü Tamamlamış Lastikler...76 IV.3.7. Atık Pil ve Akümülatör...76 IV.3.8. Bitkisel Atık Yağlar...76 IV.3.9. Tehlikeli Atıklar ve Atık Yağlar...76 IV.3.10. Tıbbî Atıklar...77 IV.3.11. Emisyonlar...77 IV.3.12. Gürültü...77 V. HALKIN KATILIMI...79 V.1. Projeden Etkilenmesi Muhtemel Halkın Belirlenmesi ve Halkın Görüşlerinin Çevresel Etki Değerlendirmesi Çalışmasına Yansıtılması İçin Önerilen Yöntemler...79 V.2. Görüşlerine Başvurulması Öngörülen Diğer Taraflar...79 V.3. Bu Konuda Verebileceği Diğer Bilgi ve Belgeler...79 VI. YUKARIDA VERİLEN BAŞLIKLARA GÖRE TEMİN EDİLEN BİLGİLERİN TEKNİK OLMAYAN BİR ÖZETİ...80 VII. KAYNAKÇA...88 NOTLAR VE KAYNAKLAR ii / vii
EKLERİN LİSTESİ Ek-1 Ek-2 Ek-3 Ek-4 Ek-5 ÇED Gerekli Değildir Belgesi ve ÇED Başvuru Dosyası Hazırlanması Onay Yazısı Lisans Tadil Başvurusu ve Bilgi Formu Jeotermal Kaynak İşletme Ruhsatı Kamulaştırma Karar Yazıları (EPDK ve İl Özel İdaresi) Büyük Toprak Grupları, Şimdiki Arazi Kullanma Şekli, Arazi Kullanma Kabiliyet Sınıfı Ve Erozyon Derecesi Haritaları Ek-6 Hizmet Servis Protokolü Ek-7 1/25.000 Ölçekli Topoğrafik Harita Ek-8 Vaziyet Planı Ek-9 Jeofizik Etüd Raporu Ek-10 1/500.000 Ölçekli Jeoloji Haritası Ek-11 Meteoroloji Bülteni Ek-12 Tehlike Tanımlama ve Risk Değerlendirme Formu iii / vii
TABLOLARIN LİSTESİ Tablo I-1: İnşaat Çalışmalarında Kullanılacak Makina ve Ekipmanlar... 9 Tablo II-1: Proje Sahasına EnYakın Yerleşim Yerleri... 14 Tablo II-2: Ruhsat Alanı na Ait Koordinatlar... 18 Tablo II-3: Santral Alanı na Ait Koordinatlar... 18 Tablo II-4: Kuyu Koordinatları... 18 Tablo III-1: Manisa İli ve Alaşehir İlçesi Nüfusları... 21 Tablo III-2: Manisa-Afyon-Kütahya-Uşak Bölgesi 2012 İşgücü Bilgileri... 21 Tablo III-3: Manisa İli nin Yıllara Göre Aldığı ve Verdiği Göçdeğerleri... 22 Tablo III-4: Manisa İli ne Ait Yıllara Göre Net Göç Değerleri ve Net Göç Hızı... 22 Tablo III-5: Hastane Poliklinik Sayıları ve Yatak İşgal Oranı... 23 Tablo III-6: Arazi Kullanım Kabiliyet Sınıfları ve Ekime Uygunluk... 33 Tablo III-7: Manisa İli Arazi Varlığı Dağılımı... 34 Tablo III-8: Manisa Merkez Şimdiki Arazi Kullanım Şekillerinin Kabiliyet Sınıflarına Dağılımı... 35 Tablo III-9: Büyük Toprak Gruplarına Göre Arazi Kullanım Durumları (ha)... 36 Tablo III-10: Akarsu Havzalarının Brüt Su Kuvveti Potansiyeli... 39 Tablo III-11: İşletmedeki Sulama Tesisleri... 40 Tablo III-12: Basınç Değerleri... 41 Tablo III-13: Sıcaklık Değerleri... 42 Tablo III-14: Yağış Değerleri... 43 Tablo III-15: Maksimum Kar Kalınlığı... 44 Tablo III-16: Nispi Nem Değerleri... 45 Tablo III-17: Buharlaşma Değerleri... 46 Tablo III-18: Sayılı Günler Verileri Tablosu... 47 Tablo III-19: Ortalama ve Maksimum Rüzgar Yönü ve Hızı Verileri... 48 Tablo III-20: Fırtınalı ve Kuvvetli Rüzgarlı Gün Sayıları Verileri... 49 Tablo III-21: Yönlere Göre Rüzgarların Esme Sayıları Toplamı... 50 Tablo III-22: Yönlere Göre Rüzgarın Mevsimlik Esme Sayıları Toplamları... 51 Tablo III-23: Yönlere Göre Ortalama Rüzgar Hızı... 54 Tablo III-24: Tabiat Koruma Alanları... 58 Tablo IV-1: Emisyon Faktörleri... 71 Tablo IV-2: Toz Hesaplamaları Emisyon Faktörleri... 71 Tablo IV-3: Üniteler ve Kapladığı Alan... 72 Tablo IV-4: İnşaat Çalışmalarında Faaliyete İlişkin Uyulması Gereken Sınır Değerler... 74 iv / vii
ŞEKİLLERİN LİSTESİ Şekil I-1: Tipik Jeotermal Kaynak Elektrik Üretimi Akım Şeması... 3 Şekil I-2: İş Akım Şeması... 6 Şekil I-3: Üretim Akış Şeması... 7 Şekil II-1: Karayolları Haritası... 15 Şekil II-2: Yer Bulduru Haritası... 17 Şekil II-3: Uydu Haritası... 19 Şekil III-1: Deprem Bölgeleri Haritası... 31 Şekil III-2: Aktif Fay Haritası... 32 Şekil III-3: Basınç Değerleri Grafiği... 42 Şekil III-4: Sıcaklık Değerleri Grafiği... 43 Şekil III-5: Yağış Değerleri Grafiği... 44 Şekil III-6: Maksimum Kar Kalınlığı Grafiği... 45 Şekil III-7: Nispi Nem Değerleri Grafiği... 46 Şekil III-8: Buharlaşma Değerleri Grafiği... 47 Şekil III-9: Sayılı Günler Verileri Grafiği... 48 Şekil III-10: Ortalama ve Maksimum Rüzgar Hızı Grafiği... 49 Şekil III-11: Fırtınalı ve Kuvvetli Rüzgarlı Günler Grafiği... 50 Şekil III-12: Esme Sayılarına Göre Yıllık Rüzgar Diyagramı... 51 Şekil III-13: Esme Sayılarına Göre Mevsimlik Rüzgar Diyagramları... 52 Şekil III-14: Esme Sayılarına Göre Aylık Rüzgar Diyagramları... 54 Şekil III-15: Yönlere Göre Ortalama Rüzgar Hızı Diyagramı... 55 Şekil III-16: Proje Alanı ve Gen Koruma Alanı... 57 FOTOĞRAFLARIN LİSTESİ Fotoğraf II-1: Proje Sahası - Piyadeler Yolu... 15 Fotoğraf II-2: Proje Sahası ve Çevre Tesisler Genel Görünümü... 16 v / vii
KISALTMALAR % Yüzde A.Ş Anonim Sirketi B Batı Bkz. bakınız CO Karbon monoksit CO 2 Karbon dioksit cm santimetre ÇED Çevresel Etki Degerlendirmesi D Doğu db(a) Desibel (A) DSİ Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü G Güney GB Güneybatı GD Güneydogu ha hektar hpa hektopaskal HC Hidrokarbon HES Hidroelektrik Santrali IUCN Uluslararası Doga Koruma Birligi (International Union for the Conservation of Nature and Natural Resources) JES Jeotermal Elektrik Santrali K Kuzey KB Kuzeybatı KD Kuzeydogu kg kilogram km kilometre kv kilo volt kwh Kilowatt-saat L litre M magnitüd / büyüklük MGM Meteoroloji Genel Müdürlüğü MTA Maden Tetkik Arama M.Ö. milattan önce MWe Megawatt elektrik m metre mm milimetre m 2 metrekare m 3 metreküp N Kuzey NCG Kondanse olmayan gazlar NO x Azot oksitler PM Partiküler Madde SKHKKY Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliği Kontrol Yönetmeliği SSW Güney-güneybatı sn saniye SO2 Kükürt Dioksit vi / vii
T.C. T.M. TEİAŞ TÜİK USD USEPA vb. vd. yy. Türkiye Cumhuriyeti Trafo Merkezi Türkiye Elektrik İletim A.Ş. Türkiye İstatistik Kurumu Amerikan Doları Amerika Birlesik Devletleri Çevre Koruma Örgütü ve benzeri ve digerleri yüzyıl vii / vii
I. PROJENİN TANIMI VE GAYESİ I.1. Proje Konusu Yatırımın Tanımı, Ömrü, Hizmet Maksatları, Önem ve Gerekliliği Zorlu Jeotermal Enerji Elektrik Üretim A.Ş tarafından Manisa İli Alaşehir İlçesi Erenköy, Osmaniye, Çeşneli Köyleri Mevkii nde 1/25.000 ölçekli topoğrafik haritada İzmir L20-b2 paftasında tapunun 27, 28, 30 ve 31 no lu parsellerinde toplam 39.975 m² lik mülkiyeti şahıslara ait tarım alanında 30 MWe kurulu güce sahip jeotermal enerjiden elektrik üretim santralı kurulması planlanmıştır. Söz konusu proje Manisa Valiliği İl Çevre ve Orman Müdürlüğü tarafından, 17.07.2008 tarih ve 26939 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren ÇED Yönetmeliği nin Ek-II listesi Madde 30 kapsamında değerlendirilmiş olup 18.10.2010 tarih ve 8012 sayılı yazısı ile ÇED Gerekli Değildir Kararı ve ekinde 101 Karar Numarası ile ÇED Gerekli Değildir Belgesi verilmiştir (bkz. Ek-1). 30 MWe kurulu güce sahip Alaşehir-1 Jeotermal Enerji Santrali (JES) Projesi kapsamında 7 si üretim, 6 sı reenjeksiyon ve 1 tanesi de kondanse reenjeksiyon olmak üzere 14 adet jeotermal kuyu yeralmakta olup, Sistemin bağlantı noktası 154 kv Alaşehir TM olarak öngörülmüştür. Zorlu Jeotermal Elektrik Üretimi A.Ş. tarafından ÇED Gerekli Değildir Kararı verilen 30 MWe kurulu gücündeki jeotermal enerji üretim tesisi ile ilgili olarak kapasite artırımına karar verilmiş olup hali hazırda 30 MWe lik üretim lisansı ve ÇED Gerekli Değildir Belgesi bulunan Alaşehir-1 JES yatırımı için 45 MWe lik lisans tadilatı başvurusunda bulunulmuştur (bkz. Ek-2). Bununla birlikte yatırımcı tarafından proje kapsamında yerli ve/veya yabancı kaynaklı kredi kullanılması planlandığından projenin ÇED Yönetmeliği Madde 24 (b) kapsamında değerlendirilmesi hususunda başvurulmuş olup, T.C Çevre ve Şehircilik Bakanlığı nın 12.06.2013 tarih ve 9804 sayılı onay yazısına istinaden bu ÇED Başvuru Dosyası hazırlanmıştır (bkz. Ek-1). 45 MWe Alaşehir JES Projesi bundan sonra Alaşehir JES Projesi olarak anılacaktır. Alaşehir JES Projesi kapsamında 10 tanesi üretim ve 9 tanesi reenjeksiyon olmak üzere 19 adet jeotermal kuyu sondajı yapılması planlanan tesiste, jeotermal enerji kullanılarak 45 MWe eşdeğerinde elektrik üretilmesi planlanmakta olup üretim miktarı 300.000.000 kwh/yıl olarak, kapasite faktörü %96 olarak öngörülmektedir. İnşaat öncesi dönem 22 ay, inşaat dönemi 38 ay olmak üzere 60 ayda tamamlanması planlanan tesis 154 kv Alaşehir TM ne tek hat şemasına uygun bağlanacaktır. Jeotermal enerjide üretim teknolojisi, yer ısısının akışkanlar ve sondajlar aracılığı ile yüzeye çıkartılmasından sonra, bu enerjinin elektrik enerjisine dönüştürülmesi, ısı enerjisi şeklinde doğrudan kullanımı, endüstri ve turizm alanında çeşitli yöntemlerle kullanılması şeklinde olmaktadır. Proje alanı 14.08.2009 tarih ve 1175 sayılı makam oluru ile onaylanan 1/100.000 ölçekli Manisa-Kütahya-İzmir Planlama Bölgesi Çevre Düzeni Planı içerisinde kalmaktadır. Ancak bu plan ile ilgili olarak yürütmeyi durdurma kararı verilmiştir. Projenin inşaat aşaması 38 ay ve proje ömrü 30 yıl olarak öngörülmektedir (bkz. Ek-2). 1 / 88
I.2. I.2.1. Projenin Fiziksel Özelliklerinin, İnşaat ve İşletme Safhalarında Kullanılacak Arazi Miktarı ve Arazinin Tanımlanması Projenin Fiziksel Özellikleri Zorlu Jeotermal Enerji Elektrik Üretim A.Ş tarafından Manisa İli Alaşehir İlçesi Erenköy, Osmaniye, Çeşneli Köyü Mevkii 1/25.000 ölçekli topoğrafik haritada İzmir L20-b2 paftasında tapunun 27, 28, 30 ve 31 no lu parsellerinde toplam 39975 m 2 lik mülkiyeti şahıslara ait tarım alanında gerçekleştirilmesi planlanan kapsamında jeotermal kuyuların açılması öngörülmüş olup kuyuların bulunduğu alana ait Jeotermal Kaynak İşletme Ruhsatı Ek-3 te yer almaktadır. Proje kapsamında kuyulardan elde edilecek jeotermal akışkan santrale getirilerek su ve buhar olarak ayrışrırılacak, buhardan elektrik elde edilecek ve enerji üretimi sonrası kalan sıcak su reenjeksiyon kuyuları vasıtasıyla yeraltına verilecektir. Kuyunun açılması sırasında mudpit adı verilen çukur açılacak ve bu çukurun yüzeyi jeosentetik membran ile kaplanarak sızdırmazlık sağlanacaktır. Sondaj çamuru bu çukura verilecektir. Üretim kuyusundan çıkan akışkan, rezervuarın beslenmesi ve çevreyi kirletmemesi amacıyla yeraltına farklı bir kuyudan reenjekte edilecektir. Üretim kuyusundan 200ºC civarında sağlanan akışkan, 100ºC altında reenjeksiyon kuyusu vasıtasıyla yeraltına enjekte edilecektir. 10 tanesi üretim ve 9 tanesi reenjeksiyon olmak üzere 19 adet jeotermal kuyu sondajı yapılması planlanmaktadır (bkz. Tablo II-4). Jeotermal kaynağın, dolayısıyla da santralin verimini ve ömrünü belirleyen en önemli faktörler, santralde kullanılacak olan jeotermal akışkanın miktarı, debisi, ısısı ve basıncıdır. Bu nedenle, santrali besleyen jeotermal kuyudaki rezervuarı beslemek amacıyla reenjeksiyon uygulaması yapılacaktır. Böylece rezervin azalmasından kaynaklanan basınç düşüşü ve ısı kaybı önlenmiş olacaktır. Jeotermal santral ömrünü belirleyen bir diğer faktör de tesisteki ve jeotermal akışkanın taşındığı borulardaki kalsit tabakası oluşumudur. Jeotermal kaynaktan sağlanan yüksek akış kaynak basıncının azalmasına neden olmakta, bu da buharın ve yoğunlaşmayan gazların (CO2 gibi) daha fazla buharlaşmasına ve santral yüzeyinde kalsit tabakasının oluşumuna neden olmaktadır. Kuyularda boru cidarlarında kalkerleşme oluşumu, boru çapının daralmasına ve jeotermal akışının sınırlanmasına yol açacağından bu kalkerleşmenin giderilmesi gerekmektedir. Jeotermal akışkanın kuyulardan boru hatlarına iletilmesi aşamasında, sistemde oluşabilecek Kalsit kabuklaşmasını önlemek için kimyasal inhibitörler enjekte edilmekte ve stabil akış kontrolü ve manuel vanalar vasıtasıyla sağlanmaktadır. Boru hatları vasıtasıyla toplanan jeotermal akışkan belirli bir basınç altında ayrıştırılmak üzere ayırma istasyonuna iletilmekte ve elde edilen buhar türbinlerin çevrilmesinde kullanılmakta ve geriye kalan basınç ve sıcaklığını kaybetmiş akışkan (yaklaşık %80), reenjeksiyon pompaları ve boru sistemi vasıtasıyla reenjeksiyon kuyularına basılmaktadır. Böylelikle, içerisinde yüksek miktarda çevreye zararlı mineral barındıran jeotermal akışkan çevreye zarar vermeden tekrar yeraltına iletilecek ve böylece jeotermal kaynağın korunması ve rezervin sürekliliği sağlanmış olacaktır. 2 / 88
Reenjeksiyon prosesi devreye alınmadan tesis işletmeye geçmeyecektir. Hem üretim aşamasında hem de reenjeksiyon çalışmaları sırasında tatlı su akiferlerinin zarar görmemesine dikkat edilecektir. Reenjeksiyon veya santral ile ilgili herhangi bir problemle karşılaşılması sonucu santralın devre dışı kalması ihtimaline karşı ise santral sahasında 1 adet sızdırmaz depolama havuzu bulundurulacaktır. Havuz yaklaşık olarak 7.500 m³ depolama kapasitesine sahip, üzeri açık, betonarme bir yapı olacaktır. Bu havuz, sistem devreye girene kadar üretim kuyularından taşınan jeotermal akışkanın depolanmasında kullanılacak ve sistem tekrar devreye alındıktan sonra herhangi bir alıcı ortama deşarj edilmeden tekrar reenjeksiyon hatlarına verilecektir. Kuyudan alınan jeotermal akışkan seperatörde buhar ve sıvı faz olarak ikiye ayrılacak olup, buhar faz türbine gönderilecek ve türbinin kanatlarını döndürerek bir jeneratör vasıtasıyla elektrik üretiminin sağlanacak ve sıvı fazın borularla tekrar reenjeksiyon kuyusuna dek iletilmesiyle sonlanacaktır. Tipik jeotermal kaynak elektrik üretimi akım şeması Şekil I-1 de verilmiştir. Şekil I-1: Tipik Jeotermal Kaynak Elektrik Üretimi Akım Şeması Alaşehir jeotermal sahasının yüksek entalpili bir saha olması dolayısıyla santral tasarımının çift kademeli buharlaştırma (double-flaş) teknolojisi ile yapılması planlanlanmaktadır. Bu sistemde, ayrışma istasyonuna getirilen jeotermal akışkan öncelikle yüksek basınç buhar ayırıcısında buhar ve sıvı olarak ayrıştırılır. Bu sıvı tekrar düşük basınçlı buhar ayrıştırıcısına alınarak, düşük basınçlı buhar sıvıdan ayrıştırılır. Elde edilen yüksek basınçlı ve düşük basınçlı buhar, enerji üretmek için buhar türbinine, geriye kalan akışkan ise reenjeksiyon sistemine iletilir. Tesise jeotermal su yaklaşık 180ºC civarında gelecek ve proses sonrasında enejisi alınan jeotermal su 100ºC nin altında bir sıcaklıkta reenjekte edilecektir. Soğutma kulesindeki su sıcaklığı ise yaklaşık 32-33ºC civarında olacaktır. Üretim Sistemi Jeotermal üretim kuyulardan gelen yaklaşık 2200 ton/saat miktardaki yüksek basınca sahip iki faz halindeki akışkan (Brine+ buhar karışımı gaz) boru iletim hatları yardımıyla, stabil hale getirilerek santrala gönderilecektir. Santral ın türbini çift kademeli (yüksek ve düşük basınç kademeli) olduğundan, kuyulardan üretilen toplam akışkan yüksek ve düşük ayrıştırma basıncına sahip silindirik tank şeklindeki yüksek basınç ve düşük basınç ayrıştırıcılarına gönderilecektir. 3 / 88
Ayrıştırma İstasyonu İki fazlı akışkan öncelikle yüksek basınç ayrıştırıcısına girerek buhar ve sıvı elde edilecektir. Bu akışkan düşük basınç ayrıştırıcısına alınarak tekrar ayrıştırılacak ve düşük basınçlı buhar edilecektir. Yüksek ve düşük basınç ayrıştırıcılarından gelen buhar + gaz önce durultucudan (Demister) geçirilip enerjı üretmek için çift kademeli buhar türbinine iletilecektir. Diğer taraftan düşük basınç ayırıcısından çıkan akışkanın, enjeksiyon pompaları ile basıncı yükseltilecek ve başka bir işleme maruz kalmadan, rezervuara enjeksiyon kuyuları vasıtasıyla geri basılacaktır. Buhar Türbini, Jeneratör Buhar türbinine gelen yüksek ve düşük basınçlı buhar + gaz; türbinin farklı kademelerden girerek türbin kanatlarının dönmesini sağlar ve bu şekilde üretilen kinetik enerjide jeneratörde elektrik enerjisine dönüştürülür. Herbir türbin girişi kontrol vanaları ile donatılacaktır. Sistem dahilinde yer alan yağlama ekipmanları türbin ve jeneratör ekipmanlarında bulunan rulmanlara uygun sıcaklıklarda düşük basınçlı yağlama yapacaktır. Ayrıca, bu sistem hidrolik olarak kontrol edilen kontrol vanalarına yüksek basınçlı yağlamada sağlar. Türbin içinde üretim sırasında oluşacak su ayrı bir tanka alınarak ayrıştırılacaktır. Türbinin yüksek basınç sisteminden enerjisini kaybetmiş şekilde ve yaklaşık 100 C de çıkan yoğuşmayan gazlar ve buhar egsoz kanalı ile Binary ünitelere aktarılır. Alçak basınç tarafında ise buhar ve su karışımı da soğutma işleminde kullanılmak üzere kondansere gönderilecektir. Binary Ünite Türbinin yüksek basınç tarafından çıkan buhar ve gaz karışımından ekstra enerji üretebilmek için kapalı bir çevrimde ikincil bir akışkanın kullanıldığı binary sistemine iletilir. Buhar ve gazlar kalan enerjilerinin bu ikinci akışkana aktarılarak buharlaşması ve binary türbinleri çevimesi sağlanır. Bu işlem sonucunda Binary jenaratörden ekstra enerji üretilir. Burada enerjisini kaybeden buhar ve yoğuşmayan gazlar sistemden uzaklaştırılmak üzere soğutma kulesine iletilir. Kondanser Sistemi Türbinin alçak basınç tarafından çıkan su, buhar ve gaz karışımı ise yoğuşturulmak üzere direkt temaslı, sprey jet tipi Kondanser a gönderilir ve soğutma kulesinden alınan su ile soğutulur. Yoğuşan kısım devirdaim suyu sistemi ile soğutulmak üzere soğutma kulesine gönderilir. Gaz kısmı ise yoğuşmayan gaz sistemi ile sistemden uzaklaştırılır. Yoğunlaşmayan Gaz Sistemi Kondenserden çıkan vakum (atmosferik basınçtan düşük) basıncına sahip yoğuşmayan gazlar atmosferik basınç tan yüksek bir basınca getirilmek suretiyle iki aşamalı olarak santralden uzaklaştırılır. İlk aşama intercondenser ve jet ejektörlerden meydana gelmektedir. Ejektörler yüksek basınçlı buharın sahip olduğu momentumu kullanarak herhangi bir enerji sarf etmeden gazları interkondenser a gönderirler. Ayrıca, Türbinden atık olarak alınan buharda yoğuşturulmak üzere interkondenser a gönderilir. Bu yoğuşma işlemi için soğutma suyu sistemin aracılığıyla gelen soğuk sular kullanılır. İnterkondenser den çıkan sular tekrar Kondenser e gönderilir. İkinci aşama vakum pompası ve yedek aftercondenser sisteminden meydana gelir. Aftercondenser vakum pompası arızalandığı zaman devreye girecek şekilde tasarlanmıştır. Bu aşamada ilk aşamadan çıkan ve içerdiği su buharının çoğunu interkondenser da bırakan gaz vakum pompaları vasıtasıyla atmosfere verilmesine yetecek kadar pozitif basınç kazanarak, santralden uzaklaştırılmak üzere soğutma suyu kulesine gönderilir. Soğutma suyu sisteminden gelen soğutma suyu NCG (kondanse olmayan gazlar) 4 / 88
sisteminden uzaklaştırılacak gazın içerdiği su buharını ayrıştırmak için su ayırma tankına gönderilir. Buradan çıkan gaz soğutma kulesine gönderilirken ayrıştırılan sıvı kondansere iletilir. Devirdaim Su Sistemi Bu sistem soğutma suyu kulesinden çıkan suların, Türbin den çıkan buharın yoğuşturulmasından ve diğer santral içindeki soğutma işlevlerinde kullanılmasından meydana gelmektedir. Kondenser dan çıkan yoğuşturulmuş su buharı ile elde edilen sular Hotwell pompaları vasıtasıyla tekrar soğutulmak ve santralde soğutma suyu olarak kullanılmak üzere Soğutma Kulesi ne gönderilmektdir. Soğutma Suyu Sistemi Devirdaim suyu sistemine ek olarak, santralde bulunan interkondenser, afterkondenser, kompresörler, vakum pompaları ve diğer ekipmanlarda; enjeksiyon pompaları motorlarında, jeneratör soğutma sisteminde ve türbin yağlaması yapan sistemde soğutma işlevini gerçekleştirmek üzere dizayn edilmiş bir sistem olup, muhtelif soğuk su pompaları ve boru hatlarından oluşmaktadır. Soğutma Kulesi Devirdaim Suyu Sistemi ile Kondanserden çıkan yoğuşmuş sular soğutma kulesine iletilmektedir. Bu sular soğutma kulesi hücrelerinde soğutma kulesi fanları tarafından oluşturulan hava akımı ve karşı akış prensibi ile soğutularak soğutma kulesi havuzunda depolanır ve buradan devirdaim suyu ve soğutma suyu sistemleri ile santralde kullanılmak üzere alınır. Ayrıca soğutma kulesinin devamlılığını ve soğutma suyun kalitesini korumak amacıyla soğutma kulesi girişinde sistem mikrobiyolojik ve ph etkilerinden korunmak amacı ile biosit, kostik soda, sodyum hipokloritin belirlenen dozajlarda kullanılması ile kimyasal arıtmaya tabi tutulur. Yağ/Su Seperatörü Santral sahasında oluşacak atık suların toplanarak, içerisinde bulunan yağ ve benzeri atıklardan arındırılmak üzere yağ/su ayırıcısına iletilerek ve yağın ayrıca depolanmasını, suyun sızdırmaz foseptik çukura verilerek sistemden uzaklaştırılmasını sağlar. Bu sistem olası kazalar, yağ döküntüleri vb durumlar için dizayn edilecek bir yağ tutma sistemidir. Projeye ait iş akım şeması Şekil I-2 de verilmiştir. 5 / 88
Jeotermal Kuyu Açılması Atık Çamur Santral Seperatör Atık Sıcak Su (Reenjeksiyon) Kondensör ( kondense olmayan gazlar CO 2 ) Türbin Soğutma Kulesi (ısı) Jeneratör Elektrik Üretimi Şalt Sahası Alaşehir TM Şekil I-2: İş Akım Şeması Proje kapsamında üretilen elektrik şalt sahasında toplandıktan sonra yapılacak iletim hattıyla 154 kv Alaşehir Trafo Merkezine bağlanacak olup TEİAŞ la bağlantı sözleşmesi yapıldıktan sonra tekrar Manisa Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü ne başvurulacak ve iletim hattıyla ilgili olarak ÇED Yönetmeliği açısından gerekli başvurular yapılacaktır. Alaşehir jeotermal enerjiden elektrik üretim tesisine ait üretim akış şeması Şekil I-3 te verilmiş olup burada gürültü oluşturabilecek kaynaklar Türbin, Jeneratör, Ejektör, Vakum pompaları ve Soğutma kulesidir. Proje kapsamında, inşaat aşamasında azami 300 kişi çalışacak olup projenin işletme aşamasında ise 40 kişi çalışacaktır. Proje alanı Alaşehir İlçe Merkezi nin güneybatısında Alaşehir İlçe Merkezi ne yaklaşık 8 km, Manisa İl Merkezi ne 90 km, Çağlayan Köyü ne 1,09 km, Alhan Köyü ne 1,12 km, Piyadeler Köyü ne 1 km, Çeşneli Köyü ne 3,7 km, Erenköy Köyü ne 5,78 km ve Osmaniye Köyü ne 7,7 km uzaklıktadır. Proje kapsamında yapılması planlanan santral inşaatının 38 ayda tamamlanması planlanmaktadır. Tesiste kullanılan tüm teknolojilerin seçilmesinde insan ve çevre sağlığı açısından gereken azami tedbirler alınacak ve oluşabilecek atıkların çevreye zarar vermesini önlemek için gerekli teknik ve idari tedbirler alınacaktır. Yangın vb. durumlara karşı personel eğitilecek ve yangın söndürme tertibatları hazır bulundurulacaktır. 6 / 88
Şekil I-3: Üretim Akış Şeması 7 / 88
I.2.2. Kullanılacak Arazi Miktarı ve Arazinin Tanımlanması Zorlu Jeotermal Enerji Elektrik Üretim A.Ş.tarafından Manisa İli Alaşehir İlçesi Erenköy, Osmaniye ve Çeşneli Köyü Mevkii 1/25.000 ölçekli topoğrafik haritada İzmir L20b2 nolu paftada, 27, 28, 30 ve 31 nolu parsellerde toplam yaklaşık 39.975 m² lik, mülkiyeti şahıslara ait tarım alanında Zorlu Jeotermal Enerji Elektrik Üretim A.Ş.tarafından yaklaşık 45 MWe Alaşehir Jeotermal Enerji Santrali Projesi yapılması planlanmaktadır. Santralin kurulacağı alana ait imar planları hazırlanarak İl Özel İdaresi ne teslim edilmiştir. Ayrıca, santralin kurulacağı taşınmazların mülkiyetine ilişkin iş ve işlemler çerçevesinde EPDK tarafından kamulaştırma kararı verilmiştir (bkz. Ek-4). Santral sahasının bulunduğu alan alüvyal topraklar üzerinde yer almakta olup I. Sınıf arazi kullanım kabiliyetindedir (bkz. Ek-5). I.3. Önerilen Projeden Kaynaklanabilecek Önemli Çevresel Etkilerin Genel Olarak Açıklanması (Su, Hava, Toprak Kirliliği, Gürültü, Titreşim, Işık, Isı, Radyasyon ve benzeri) Sözkonusu Proje kapsamında inşaat ve işletme aşamasında sıvı atıklar, katı atıklar, emisyon (egzoz gazı, toz) ve gürültüden kaynaklanacak etkiler olabilecektir. Ancak, proje kapsamında radyasyon, ışık gibi etkiler beklenmemektedir. Bu etkiler ilerleyen alt başlıklarda verilmişitr. I.3.1. Su Kalitesi İnşaat Aşaması Proje kapsamında oluşacak atıksular, inşaat aşamasında çalışacak personelin içme ve kullanma amaçlı ihtiyaç duyacağı suyun kullanımdan sonra oluşacak evsel nitelikli atıksular olup, İnşaat aşamasında oluşacak evsel nitelikli atıksular için 19.03.1971 tarih ve 13783 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Lağım Mecrası İnşaası Mümkün Olmayan Yerlerde Açılacak Çukurlara Dair Yönetmelik hükümlerine uygun olarak sızdırmaz fosseptik yapılacak ve burada toplanan atıksular vidanjörle çektirilerek Piyadeler Belediyesi tarafından alınarak bertaraf edilecektir (bkz. Ek-6). İşletme Aşaması İşletme aşamasında oluşacak evsel nitelikli atıksular için 19.03.1971 tarih ve 13783 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Lağım Mecrası İnşaası Mümkün Olmayan Yerlerde Açılacak Çukurlara Dair Yönetmelik hükümlerine uygun olarak sızdırmaz fosseptik yapılacak ve burada toplanan atıksular vidanjörle çektirilerek Piyadeler Belediyesi tarafından alınarak bertaraf edilecektir (bkz. Ek-6). İşletme döneminde oluşan jeotermal atıksu hem üretim aşamasında hem de reenjeksiyon çalışmaları sırasında tatlı su akiferlerinin zarar görmemesi için açılacak reenjeksiyon kuyusuna verilecektir. Reenjeksiyon veya santral ile ilgili herhangi bir problemle karşılaşılması ve santralın devre dışı kalması ihtimaline karşı ise santral sahasında yaklaşık 7.500 m³ lük 1 adet sızdırmaz depolama havuzu bulundurulacaktır. Bu havuz, problem giderilene kadar jeotermal sıvının depolanması 8 / 88
amacıyla kullanılacaktır. Problem giderildikten sonra havuzda biriktirilen su herhangi bir alıcı ortama deşarj edilmeden tekrar reenjeksiyon sistemine verilecektir. I.3.2. Hava Kalitesi İnşaat Aşaması Tozlanmaya karşı 30.03.2010 tarihli, 27537 sayılı Resmî Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği ne uygun olarak alınacak tedbirlerle oluşacak toz emisyonu değerinin çok daha az olacağı teknik ve pratik bakımdan kesindir. Bu amaçla faaliyet sırasında oluşacak tozun azaltılması için aşağıdaki önlemler alınacaktır; Faaliyet alanı içerisinde çalışacak araçlar nedeniyle oluşacak tozlanmanın engellenebilmesi amacıyla mevsime ve buharlaşma hızına bağlı olarak tozlanmaya müsait yollar özellikle yaz aylarında sulanacaktır. Yükleme ve boşaltma yapılırken savurma yapılmadan ve yavaş bir şekilde yapılması sağlanacaktır. Kamyonlar aşırı yüklenmeyecek, üzeri branda ile örtülecek ve karayolları hız sınırına uyulacaktır. Projenin işletme aşamasına geçene kadar yapılacak olan arazi hazırlık ve inşaat çalışmaları esnasında kullanılacak araçlar Tablo I-1 de verilmiştir. Tablo I-1: İnşaat Çalışmalarında Kullanılacak Makina ve Ekipmanlar MAKİNA VE EKİPMAN ADI ADEDİ Kamyon 3 Yükleyici (Loder) 1 Ekskavatör 1 Beton Pompası 1 Vinç 1 Jeneratör 1 İnşaat aşamasında çalışacak iş makinelerinin kullanacağı yakıttan kaynaklı azot oksitler (NO x ), karbon monoksit (CO), kükürt dioksit (SO 2 ), hidrokarbonlar (HC) ve partikül madde (PM) emisyonları olacaktır. Ancak, bu iş makinelerinden kaynaklanan emisyonların miktarlarının, sayılarının fazla olmaması nedeniyle, Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliği Kontrol Yönetmeliği (SKHKKY) de verilen sınır değerlerin oldukça altında kalacaktır. Egzoz emisyonlarının en az seviyede kalması amacıyla, araçların gereksiz yere çalışmaları önlenecek, kaliteli yakıt kullanımı sağlanacak, araçların periyodik bakımları, egzoz emisyon kontrolleri düzenli olarak yapılacak, gerekli bakım, yağ değişimi v.b. işlemleri zamanında yaptırılacaktır. Ayrıca, egzoz emisyon kontrolleri de düzenli olarak yaptırılacaktır. Dolayısı ile bu kaynaklardan hava kalitesi üzerine oluşabilecek olumsuz bir etki beklenmemektedir. İşletme Aşaması Jeotermal enerji üretim tesislerinde yoğuşmayan karbondioksit salınımı olmaktadır. Çok düşük oranda kükürtdioksit salınımı yapar, nitrojen oksit salınımı ise yoktur. 9 / 88
İşletme aşamasında jeotermal akışkan içerisinde bulunan yoğuşamayan gazların bir kısmı soğutma kulesinden atmosfere verilecektir. Soğutma kulesinde takribi 6 fan bulunacaktır. Bu fanların zeminden yüksekliği 14 metre çapı 9 metre civarında olacaktır. Yapılacak idari binada çalışanların ısınma ihtiyacı klimalarla sağlanacaktır. Söz konusu faaliyet 29.04.2009 tarih ve 27214 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmeliğin Ek-1 ve Ek-2 Listeleri kapsamında faaliyet irdelendiğinde faaliyetin proses açısından Ek:1 Listesi Madde 10. Diğer Tesisler (10.1 Sondajlar ((Toprağın stabilitesinin araştırılması için yapılan sondajlar ve gözlem kuyuları hariçtir.*10.1.1 Jeotermal sondajlar))) kapsamında yer aldığı görülmüştür. Bu sebeple, faaliyetle ilgili olarak işletme aşamasında Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik kapsamında çevre izni alınmasına yönelik olarak Hava Emisyonu Uygunluk Kararı alınacaktır. Ayrıca faaliyetle ilgili olarak 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği kapsamındaki ilgili tüm hükümlere uyulacaktır. I.3.3. Katı Atıklar İnşaat Aşaması Söz konusu proje kapsamında çalışacak personelden kaynaklı evsel nitelikli katı atık oluşumu söz konusudur. Bu atıklar 14.03.1991 tarih ve 20814 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiş olan Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği Hükümlerine göre biriktirilecektir. Evsel katı atıklar Piyadeler Belediyesi tarafından bertaraf edilecektir (bkz. Ek-6). Arazi hazırlığı ve inşaat aşamalarında oluşacak hafriyat atıkları, 18.03.2004 tarih ve 25406 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği hususlarına uyularak depolanacak olup, hafriyat atıklarının bir kısmı dolgu amaçlı kullanılacak olup, kalan kısmı Piyadeler Belediyesi tarafından gösterilen alanda depolanacaktır. Yüzeyden sıyrılacak bitkisel toprak ise hafriyat toprağından ayrı olarak depolanacaktır. Bu depolama esnasında toprak yığınlarının üzeri naylon örtüler ile örtülecek ve tabanları sudan uzak tutulacak şekilde kaplanacaktır. Böylelikle yağış ve rüzgara bağlı toprak kaybı önlenebilecektir. İnşaat aşamasında yüzeyden sıyrılacak olan bitkisel toprağın bir kısmı peyzaj amaçlı kullanılacak olup, geri kalan kısmı ise köylülere tarımsal amaçlı kullanılmak üzere verilecektir. Tesiste oluşacak kağıt, karton, cam, plastik, pet şişe vb. atıklar ise 24.08.2011 tarih ve 28035 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Ambalaj ve Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği hükümleri doğrultusunda ayrı olarak biriktirilecektir ve geri kazanımı mümkün olan atıkların değerlendirilmesi lisanslı firmalar vasıtasıyla sağlanacaktır. İnşaat aşamasında kuyunun açılması esnasında bir miktar çamur çıkışı olacaktır. Kuyunun açılması sırasında mudpit adı verilen çukur açılacak ve bu çukurun yüzeyi jeosentetik membran ile kaplanarak sızdırmazlık sağlanacak ve sondaj çamuru bu çukura verilecektir. 10 / 88
İşletme Aşaması İşletme aşamasında oluşacak atık kaynakları aşağıda yer almaktadır. Evsel nitelikli atıklar Ambalaj Atıkları Atık Yağlar ve tehlikeli atıklar I.3.4. Tehlikeli Atıklar Projenin arazi hazırlık ve inşaat aşamasında oluşması muhtemel tehlikeli atıklar ise 14.03.2005 tarih ve 25755 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği nde belirtildiği üzere, sürekli kapalı olacak şekilde ve kimyasal reaksiyona uğramayacak şekilde geçici olarak depolanacaktır. Geçici olarak depolanan tehlikeli atıklar daha sonra lisanslı firmalara teslim edilerek bertaraf edilecektir. Tesisteki makina ve ekipmanın bakım ve onarımı sırasında meydana gelecek atık yağların bertarafı için 30.07.2008 tarih ve 26952 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. Öte yandan inşaat ve işletme aşamasında çalışacak araçların bakım, onarım ve yakıt ikmalleri tesise yakın akaryakıt ve araç bakım istasyonlarında gerçekleştirilecek olup, bu tarz işlemler tesis alanı içerisinde yapılmayacaktır. I.3.5. Flora - Fauna Üzerine Etkiler Proje kapsamında yapılacak olan arazi hazırlama işleri sırasında proje alanı ve civarında bulunan flora ve fauna üzerinde bazı etkiler olabilecektir. Oluşacak etkileri incelemek üzere çalışmalar gerekli çalışmlar yapılacaktır. Alanda belirlenen türlere göre koruma statüleri ve alınması gereken önlemler belirtilecektir. Yapılacak olan çalışmaların sonuçları ÇED Raporu Özel Formatı na uygun olarak ÇED Raporunda sunulacaktır. I.3.6. Gürültü İnşaat Aşaması Proje kapsamında oluşacak gürültü; arazinin hazırlanması ve inşaat aşamasında çalışacak olan araçlardan, işletme aşamasında ise tesise gelen araçlardan ve tesiste bulunan makine ve ekipmanlardan kaynaklanacaktır. Proje gerçekleşirken, gerek arazinin hazırlanması gerekse de inşaatların faaliyetleri sebebiyle oluşan gürültünün insan sağlığını olumsuz yönde etkilememesi için yönetmelikte öngörülen standartlara uyulacaktır. Teknik olarak makinelerdeki gürültü seviyesini daha aşağılara düşürmek mümkün olmadığından, çalışanlara pratik ve kullanılması kolay kulaklıklar verilecektir. Bunun yanında İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü ile Yapı İşlerinde İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü nde belirtilen hükümlere uyulacaktır. İşletme Aşaması İşletme aşamasındaki gürültü kaynakları Türbin, jeneratör, ejektör, vakum pompaları ve soğutma kulesidir. Teknik olarak makinelerdeki gürültü seviyesini daha aşağılara düşürmek mümkün 11 / 88
olmadığından, çalışanlara pratik ve kullanılması kolay kulaklıklar verilecektir. Bunun yanında İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü ile Yapı İşlerinde İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü nde belirtilen hükümlere uyulacaktır. I.4. Yatırımcı Tarafından Araştırılan Ana Alternatiflerin Bir Özeti ve Seçilen Yerin Seçiliş Nedenlerinin Belirtilmesi Halihazırda elektrik üretiminde ağırlıklı olarak fosil yakıtların kullanılması ve bu yakıtların tükenebilir konumda olması insanoğlunu alternatif enerjilere yöneltmiştir. Uluslararası ticaretin olmaması nedeniyle, jeotermal enerjinin dünyadaki fiyatlarına ilişkin herhangi bir bilgi de bulunmamaktadır. Jeotermal enerji, fosil yakıtlarının tüketimi ve bunların kullanımından doğan sera etkisi ve asit yağmurları gibi çevre sorunlarının azaltılması açısından büyük önem taşımaktadır. Bu durum öncelikle, jeotermal enerjinin çevre yönünden diğer enerji türlerine kıyasla sahip olduğu doğal üstünlüklerden kaynaklanmaktadır. Öte yandan, jeotermal enerjinin kullanımıyla ilgili olarak söz konusu edilebilecek çevre sorunlarının çözümü konusunda son zamanlarda önemli gelişmeler sağlanmıştır. Bu durum, jeotermal enerjinin çevre açısından önemini daha da artırmıştır. Jeotermal enerjiye dayalı modern santrallerde C0 2, NOx, SOx emisyonu çok düşük, düzeylere indirilmiştir. Özellikle merkezi ısıtma sistemlerinde söz konusu gazlarla ilgili sorun tümüyle çözümlenmiş durumdadır. Yeni kuşak modern jeotermal santrallerinde, yoğunlaşmayan gazları buharın içinden alıp, kullanılmış jeotermal akışkan ile birlikte yer altına veren tekrar basma (reenjeksiyon) sistemleri vardır ve bu sistemlerden dışarı hiçbir şey atılmaz. Kömür katkılı santrallerdeki CO 2 emisyonu, jeotermal santrallerine göre çok daha fazladır. Bu karşılaştırmaların ışığında, jeotermal enerjinin avantajı kesin olarak görülebilmektedir. Yeni kuşak modern jeotermal santrallarda (Binary Cycle Sistem), yoğunlaşmayan gazları buharın içinden alıp, kullanılmış jeotermal akışkan ile birlikte yeraltına geri veren reenjeksiyon sistemleri vardır. Söz konusu modern jeotermal santrallar ile jeotermal ısıtma sistemlerinde dışarıya hiç bir atık bırakılmaz. Eski tip jeotermal santrallarda ise, üretilen her MWh elektrik için en fazla 0,136 kg karbon dışarı atılır. Bu değer, doğalgaz ile çalışan bir santralda 128 Kg/MWh, 6 nolu fuel-oil ile çalışan bir santralda 190 Kg/MWh, kömür ile çalışan bir santralda ise, 226 Kg/MWh'dır (Goddard ve diğerleri, 1989). Eski tip jeotermal santraller, fosil yakıtları ile çalışan santrallere göre,birim megawatt başına sadece %1'i kadar kükürt atarlar. Ayrıca azot-oksit salınımı da fosil yakıtlı santrallere göre çok düşüktür. Denize yakın bazı jeotermal alanlarda ise, akışkan kimyasal yönden deniz suyu karakterindedir. Bu nedenle, bazı durumlarda atık suyun denize gönderilmesi bir sorun yaratmamaktadır. Atık suların tekrar yeraltına reenjeksiyonu ise, hem çevre hem de rezervuar parametrelerinin korunması açısından önem taşımaktadır. Bu nedenle birçok jeotermal alanda da bu yöntem uygulanmaktadır. Sıcaklık ve gürültü; jeotermal sahalar genellikle yerleşim alanlarından uzakta olmaları nedeniyle, bu konuda önemli problemler yaratmamaktadırlar. 12 / 88
Santral yerinin seçilmesinde en önemli nokta jeotermal kaynağın bu alanda olmasıdır. Açılması planlanan kuyudan temin edilecek jeotermal su santral sahasına getirilerek elektrik üretilecek ve üretilen elektrik 154 kv Alaşehir Trafo Merkezine bağlanacaktır. 13 / 88
II. II.1. PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KONUMU Proje Yeri ve Alternatif Alanların Mevkii, Koordinatları, Yeri Tanıtıcı Bilgiler Zorlu Jeotermal Enerji Elektrik Üretim A.Ş. tarafından yapılması planlanan 45 MW kurulu güce sahip enerji santralı sahası Manisa İli Alaşehir İlçesi Erenköy, Osmaniye, Çeşneli Köyü Mevkii nde 1/25.000 ölçekli topoğrafik haritanın İzmir L20-b2 paftasında, 27, 28, 30 ve 31 nolu parsellerde yaklaşık 39.975 m 2 lik alan içinde kalmaktadır (bkz. Ek-7). Zorlu Jeotermal Enerji Elektrik Üretim A.Ş. 5686 sayılı Jeotermal Kaynaklar ve Doğal Mineralli Sular Kanunu kapsamında 193 numaralı Jeotermal Kaynak İşletme Ruhsatı na sahiptir. Santral sahası ve kuyular 5000 hektarlık bu ruhsat alanı içerisinde yer almaktadır (bkz. Ek-3). Proje sahasının yer aldığı Alaşehir İlçesi, Boz Dağlar ın kuzey eteklerinde kurulmuş, Manisa İli nin güneydoğusundadır. Alaşehir; batıdan Salihli, güneyden Nazilli, Kuyucak ve Kiraz, doğudan Sarıgöl, Eşme, kuzeyden Kula İlçeleri ile çevrilidir. Manisa İl Merkezi ne karayolu ile 110 km ve Ege Denizi ne 145 km, demiryolu ile 170 km uzaklıktadır. Santral sahasına ve kuyu alanlarına en yakın yerleşim yerleri Santral Sahası nın yaklaşık 1090 m kuzeyinde yer alan Çağlayan, yaklaşık 840 m kuzeydoğusunda yer alan Piyadeler ve yaklaşık 1125 m güneybatısında yer alan Alhan, 3700 m güneydoğusunda yer alan Çeşneli, 5780 m güneydoğusunda yer alan Erenköy ve 7695 m Güneydoğusunda yer alan Osmaniye dir (Bkz. Tablo II-1 ve Şekil II-3). Tablo II-1: Proje Sahasına EnYakın Yerleşim Yerleri Yerleşim Mesafe (m) Yön Çağlayan 1090 Kuzey Piyadeler 840 Kuzeydoğu Alhan 1125 Güneybatı Çeşneli 3700 Güneydoğu Erenköy 5780 Güneydoğu Osmaniye 7695 Güneydoğu Alana ulaşım, proje sahasının güneyinde yer alan Eski İzmir Yolu ndan ve batısında yer alan Piyadeler Köy Yolu ndan sağlanmaktadır. Proje alanının kuzeyinde ise Denizli Salihli Karayolu bulunmaktadır. Proje sahasının görüldüğü karayolu haritası Şekil II-1 de yer almaktadır. Santral Sahası nın yaklaşık 300 m. kuzeyinden demiryolu geçmektedir. 14 / 88
Zorlu Jeotermal Enerji Elektrik Üretim A.Ş. PROJE SAHASI Şekil II-1: Karayolları Haritası Proje sahasına ilişkin fotoğraflar aşağıda verilmiştir (Bkz. Fotoğraf II-1 ve Fotoğraf II-2). PİYADELER YOLU PROJE SAHASI Fotoğraf II-1: Proje Sahası - Piyadeler Yolu 15 / 88
PROJE SAHASI Fotoğraf II-2: Proje Sahası ve Çevre Tesisler Genel Görünümü Proje sahasının toplam alanı yaklaşık 39.975 m² lik olup, Proje sahasına ait yer bulduru haritası Şekil II-2, uydu görüntüsü Şekil II-3 te ve Vaziyet Planı Ek-8 de yer almaktadır. 16 / 88
PROJE SAHASI Şekil II-2: Yer Bulduru Haritası Ruhsat alanına ait koordinatlar Tablo II-2 de, proje alanına ait koordinatlar Tablo II-3 te ve kuyu lokasyonlarına ait koordinatlar Tablo II-4 te yer almaktadır. 17 / 88
No 1 Adı Tablo II-2: Ruhsat Alanı na Ait Koordinatlar Projeksiyon UTM 35 Datum ED50 Projeksiyon Coğrafik WGS 84 X Y Y X 623 000 4245000 28,4070230682 38,3430412463 2 Ruhsat 624000 4252000 28,4196948405 38,4059698861 3 Alani 630000 4250000 28,4880221741 38,3870991783 4 630000 4242000 28,4865477882 38,3150251041 No Tablo II-3: Santral Alanı na Ait Koordinatlar Projeksiyon UTM 35 Datum ED50 Projeksiyon Coğrafik WGS 84 X Y Y X 1 624779,334 4251067,582 28,4284526012 38,3974609088 2 624996,655 4251048,308 28,4309371349 38,3972569119 3 624992,000 4250948,000 28,4308660285 38,3963538461 4 624945,000 4250820,000 28,4303052435 38,3952072081 5 624961,000 4250705,000 28,4304679939 38,3941688893 6 624872,000 4250799,038 28,4294658241 38,3950285481 7 624865,550 4250892,148 28,4294085034 38,3958683160 8 624819,000 4250965,555 28,4288886149 38,3965361689 No Tablo II-4: Kuyu Koordinatları Projeksiyon UTM 35 Datum ED50 Projeksiyon Coğrafik WGS 84 X Y Y X A1 624870 4250739 28,4294322770 38,3944879195 A2 624924 4251152 28,4301237672 38,3982012686 A3 624299 4251195 28,4229760834 38,3986757670 A4 624409 4250136 28,4240482479 38,3891194665 A5 625234 4250429 28,4335441331 38,3916441072 A6 625450 4251030 28,4361238786 38,3970284874 A7 624269 4251667 28,4227159859 38,4029323928 A8 624030 4250769 28,4198213504 38,3948750882 A9 626245 4251047 28,4452282271 38,3970697713 A10 624174 4249711 28,4212832458 38,3853230947 A11 626000 4250653 28,4423528902 38,3935546314 A12 626900 4250890 28,4526984513 38,3955626013 A13 625900 4249150 28,4409393888 38,3800275996 Ş1 628293 4250507 28,4685754796 38,3919133089 Ş2 627578 4250288 28,4603509979 38,3900425395 Ş3 626550 4249904 28,4485144375 38,3867289727 Ş4 627290 4249667 28,4569419992 38,3844887772 Ş5 628000 4249841 28,4651003550 38,3859550990 Ş6 627667 4249290 28,4611888418 38,3810385484 18 / 88
Çağlayan (1090 m Kuzey) Santral Sahası Piyadeler (840 m Kuzeydoğu) Ruhsat Alanı Alhan (1125 m Güneybatı) Çeşneli (3700 m Güneydoğu) Alaşehir (7400 m Güneydoğu) Eenköy (5780 m Güneydoğu) Kuyu Lokasyonları Osmaniye 7695 m (5780 m Güneydoğu) Şekil II-3: Uydu Haritası 19 / 88
III. PROJE YERİ VE ETKİ ALANININ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİ (ÖNERİLEN PROJE NEDENİYLE KİRLENMESİ MUHTEMEL OLAN ÇEVRENİN; NÜFUS, FAUNA, FLORA, JEOLOJİK VE HİDROJEOLOJİK ÖZELLİKLER, DOĞAL AFET DURUMU, TOPRAK, SU, HAVA, (ATMOSFERİK KOŞULLAR) İKLİMSEL FAKTÖRLER, MÜLKİYET DURUMU, MİMARİ VE ARKEOLOJİK MİRAS, PEYZAJ ÖZELLİKLERİ, ARAZİ KULLANIM DURUMU, HASSASİYET DERECESİ (EK-V DEKİ DUYARLI YÖRELER LLİSTESİ DE DİKKATE ALINARAK) VE YUKARIDAKİ FAKTÖRLERİN BİRBİRİ ARASINDAKİ İLİŞKİLERİ DE İÇERECEK ŞEKİLDE AÇIKLANMASI.) III.1. III.1.1. Nüfusun Sosyal ve Ekonomik Nitelikleri Konum Söz konusu Proje nin yapılacağı alan Manisa İli Alaşehir İlçesi Erenköy, Osmaniye, Çeşneli Köyü Mevkii nde 1/25.000 ölçekli topoğrafik haritanın L20-b2 paftasında 27 ve 28 nolu parsellerde, yaklaşık 39.975 m² lik mülkiyeti şahıslara ait tarım alanını kapsamaktadır (bkz. Ek-7). Alaşehir, Boz Dağlar ın kuzey eteklerinde kurulmuş, Manisa İli nin güneydoğusundadır. Alaşehir; batıdan Salihli, güneyden Nazilli, Kuyucak ve Kiraz, doğudan Sarıgöl, Eşme, kuzeyden Kula İlçeleri ile çevrilidir. III.1.2. Nüfus Manisa genelinde ülke geneline paralel olarak kırsal kesimden özellikle istihdam verebilen ilçe merkezlerine nüfus akışı meydana gelmektedir. Manisa Merkez İlçe başta olmak üzere Akhisar, Soma, Salihli ve Turgutlu İlçe Merkezleri göç almaktadır. Manisa Merkez, son iki sayım dönemi verilerine göre Ege Bölgesi nde nüfusu oransal olarak en hızlı artan il merkezi olmuştur. Bu hızlı artış önemli altyapı sorunlarını, konut ihtiyacını da gündeme getirmiştir. Manisa nın kentsel gelişimi; üzerinde kurulup geliştiği topoğrafyanın imkan ve sınırlılıkları tarafından belirlenmiştir. Kent Manisa Dağı ve Gediz Nehri ile kuzey ve güney yönlerden kısıtlanmıştır. Şehre gelişim alanı olarak dar bir şerit halinde batı yönü ve güneybatı yönü kalmaktadır. Manisa İli Türkiye toplam nüfusunun %1,9 luk bir bölümünü oluşturmaktadır. Merkez İlçe- Alaşehir-Demirci-Kırkağaç-Salihli-Soma ve Turgutlu İlçeleri nde 1985-2000 yılları arası nüfus artışı yaşanırken; Ahmetli-Gördes-Köprübaşı-Akhisar-Saruhanlı İlçeleri nde nüfus azalışı yaşanmış olup, Gölmarmara-Selendi İlçeleri nde kayda değer bir değişiklik olmamıştır. Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK) tarafından 2012 yılında gerçekleştirilen Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Nüfus Sayımı Sonuçları na göre, Manisa İli nin toplam nüfusu 1.346.162 olup, nüfusun %67,19 luk bölümü il ve ilçe merkezlerinde, %32,81 lik bölümü ise belde ve köylerde yaşamaktadır (Bkz. Tablo III-1). Proje sahası Alaşehir İlçesi nde yer almakta olup, bu İlçe nin toplam nüfusu 2012 yılı itibariyle 99.145 kişidir. Nüfusun %48,56 lık bölümü İlçe Merkezi nde, %51,44 lük bölümü ise belde ve köylerde yaşamaktadır (Bkz. Tablo III-1). 20 / 88
Tablo III-1: Manisa İli ve Alaşehir İlçesi Nüfusları Yıl Bölge Toplam (kişi) İl/İlçe Merkezi (kişi) Belde/Köy (kişi) Türkiye 67.803.927 44.006.184 23.797.743 Manisa İli 1.260.169 714.760 545.409 2000 Alaşehir İlçesi 93.760 39.590 54.170 Erenköy Köyü 196 Osmaniye Köyü 653 Çeşneli Köyü 352 Türkiye 75.627.384 58.448.431 17.178.953 Manisa İli 1.346.162 904.513 441.649 2012 Alaşehir İlçesi 99.145 48.147 50.998 Erenköy Köyü 178 Osmaniye Köyü 572 Çeşneli Köyü 468 Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK) III.1.3. Sosyo Ekonomik Yapı İş Alanları ve İşsizlik Manisa İli nin 2000 yılı işsizlik oranı ile Türkiye geneline bakıldığında Manisa da işsizlik oranı, Türkiye nin (%8.9) yarısı kadar olduğunu görmekteyiz. 2000 yılında Türkiye de işgücüne katılma oranı %55,2 oranına sahip iken Manisa da bu oran %60,2 olarak gerçekleşmiştir. Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK) Manisa da son yirmi yılda işgücüne katılım oranı %69,6 dan, %60,2 ye düşmüştür. TUİK tarafından yayınlanan Manisa-Afyon-Kütahya-Uşak Bölgesi 2012 yılı Bölgesel Göstergeler verilerine göre Manisa-Afyon-Kütahya-Uşak Bölgesi 15 yaş ve üzeri nüfus, işgücü, istihdam ve işsizlik sonuçları Tablo III-2 de verilmiştir. Tablo III-2: Manisa-Afyon-Kütahya-Uşak Bölgesi 2012 İşgücü Bilgileri Yıl Veri Türkiye Manisa-Afyon-Kütahya-Uşak 2011 2012 2011 2012 Kurumsal Olmayan Çalışma Çağındaki Nüfus 53.593 54.724 2.123 2.136 İşgücü 26.725 54.724 1.119 1.170 İstihdam Edilenler 24.110 24.821 1.066 1.119 Eksik İstihdam Zamana Bağlı Eksik İstihdam 617 494 13 6 Yetersiz İstihdam 391 349 7 3 İşsiz 2.615 2.518 53 51 İşgücüne Katılma Oranı % 49,9 50 52,7 54,8 21 / 88