ÖĞRETİM TEKNİKLERİ VE MATERYAL GELİŞTİRME

OKUL ÖNCESİ EĞİTİMİ İÇİN ÖĞRETİM TEKNİKLERİ VE MATERYAL GELİŞTİRME (Renkli Materyal Örnekleriyle Desteklenmiştir) Editörler: Yrd. Doç. Dr. Eser ÜLTAY Yrd. Doç. Dr. Neslihan ÜLTAY

Editörler: Yrd. Doç. Dr. Eser ÜLTAY Yrd. Doç. Dr. Neslihan ÜLTAY Okul Öncesi Eğitim İçin ÖĞRETİM TEKNİKLERİ VE MATERYAL GELİŞTİRME ISBN 978-605-318-453-9 Kitap içeriğinin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir. 2016, Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ne aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. 1. Baskı: Mayıs 2016, Ankara Yayın-Proje: Didem Kestek Dizgi-Grafik Tasarım: Didem Kestek Kapak Görseli: http://tr.depositphotos.com maj ID: 2204587 Copyright: tobkatrina Baskı: Salmat Basım Yayıncılık Ambalaj Sanayi Tic. Ltd. Şti. Büyük Sanayi 1. Cadde 95/1 İskitler/ANKARA Tel: 0312-3411020 Yayıncı Sertifika No: 14749 Matbaa Sertifika No: 26062 İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi: 0312 430 67 50-430 67 51 Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60 Dağıtım: 0312 434 54 24-434 54 08 Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38 Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60 İnternet: www.pegem.net E-ileti: pegem@pegem.net

ÖN SÖZ Son yıllarda yapılmış çalışmalar, birçok kavramın temelinin okul öncesi dönemde atıldığını göstermektedir. Okul öncesi dönem çocukları öğrenmeye aşırı istekli olup doğal bir bilim adamı gibi her şeyi araştırmaya, defalarca denemeler yapıp doğruya ulaşmaya heveslidirler. Ancak bu dönemin özellikleri itibariyle, çocuklar soyut olarak düşünemeyecekleri için veya soyut kavramları algılayamayacakları için kavramların somutlaştırılarak öğretilmesi bir gerekliliktir. Okul öncesi dönemde kavramların somutlaştırılmasında en çok başvurulan yol materyal kullanımıdır. Materyal gelişiminde uygun teknolojinin ve yöntemlerin kullanılması artık çağımız için bir zorunluluk haline gelmiştir. Bu kitap da bu noktadan hareketle okul öncesi öğretmen adayları için Öğretim Teknikleri ve Materyal Geliştirme dersinde okutulmak üzere yazılmıştır. Bu kitap, Temel Kavramlar, Öğretim Teknolojisi ve İletişim, Araç Gereç Geliştirme, Öğretim Araç Gereçlerinin Teorik Temelleri, Öğretim Materyalinin Seçimi, Hazırlanması ve Tasarımı, Teknolojik Öğretim Araçları ve Özellikleri, İki ve Üç Boyutlu Araç Gereçlerin Hazırlanması ve Uygulanması, Bilgisayar Destekli Öğretim Araç Gereçlerinin Hazırlanması ve Uygulanması ve Materyal Örnekleri bölüm isimleriyle toplam dokuz bölümden oluşmaktadır. Ayrıca bu kitap, renkli materyal örnekleriyle de desteklenmiş ve görsel açıdan zenginleştirilmiştir. Basım aşamasına kadar, kitap taslağı defalarca kontrol edilmiş ve düzenlemeler yapılmıştır. Buna rağmen gözümüzden kaçan bazı hatalar bulunabilir. Kitap içerisindeki hataları, ilk baskı heyecanına vermenizi diler, görüş ve önerilerinize ihtiyaç duyduğumuzu belirtmek isteriz. Kitabın tüm öğretmen ve öğrencilere faydalı olması dileğiyle, kitabın hazırlanması sürecinde emeği geçen herkese, ayrıca kitabın basım aşamasında desteklerini bizden esirgemeyen Sayın Yrd. Doç. Dr. Bünyamin ÇETİNKAYA ya şükranlarımızı sunar, teşekkür ederiz. Yazarlar Adına, Editörler: Yrd. Doç. Dr. Eser ÜLTAY Yrd. Doç. Dr. Neslihan ÜLTAY Giresun, 2016

BÖLÜMLER VE YAZARLARI 1. BÖLÜM: TEMEL KAVRAMLAR Yrd. Doç. Dr. Eser ÜLTAY 2. BÖLÜM: ÖĞRETİM TEKNOLOJİSİ VE İLETİŞİM Yrd. Doç. Dr. Neslihan ÜLTAY 3. BÖLÜM: ARAÇ GEREÇ GELİŞTİRME Öğr. Gör. Ufuk KANDAZ 4. BÖLÜM: ÖĞRETİM ARAÇ GEREÇLERİN TEORİK TEMELLERİ Yrd. Doç. Dr. Belkıs TEKMEN 5. BÖLÜM: ÖĞRETİM MATERYALİNİN SEÇİMİ, HAZIRLANMASI VE TASARIMI Yrd. Doç. Dr. Necla DÖNMEZ USTA 6. BÖLÜM: TEKNOLOJİK ÖĞRETİM ARAÇLARI VE ÖZELLİKLERİ Yrd. Doç. Dr. Müge ŞEN 7. BÖLÜM: İKİ VE ÜÇ BOYUTLU ARAÇ GEREÇLERİN HAZIRLANMASI VE UYGULANMASI Yrd. Doç. Dr. Binnur YILDIRIM HACIİBRAHİMOĞLU 8. BÖLÜM: BİLGİSAYAR DESTEKLİ ÖĞRETİM ARAÇ GEREÇLERİNİN HAZIRLANMASI VE UYGULANMASI Yrd. Doç. Dr. Mustafa Serkan ABDÜSSELAM 9. BÖLÜM: MATERYAL ÖRNEKLERİ Yrd. Doç. Dr. Eser ÜLTAY

İÇİNDEKİLER ÖN SÖZ...iii BÖLÜMLER VE YAZARLARI... iv İÇİNDEKİLER... v BÖLÜM 1 TEMEL KAVRAMLAR 1.1. Eğitim... 1 1.2. Öğrenme... 2 1.3. Öğretme... 3 1.4. Öğretim... 4 1.5. Teknoloji... 5 1.5.1. Teknoloji Okuryazarlığı... 6 1.5.2. Eğitim Teknolojisi ve Öğretim Teknolojisi... 7 Değerlendirme... 8 Kaynaklar... 9 BÖLÜM 2 ÖĞRETİM TEKNOLOJİSİ VE İLETİŞİM 2.1. Öğretim Teknolojisinin Eğitime Yansımaları... 11 2.2. Bilgi ve İletişim Teknolojisinden Eğitimde Yararlanması... 12 2.3. Öğretim Teknolojisi ve İletişim... 16 2.4. Öğretim Materyalleri ve İletişim Arasındaki İlişki... 19 Değerlendirme... 21 Kaynaklar... 22 BÖLÜM3 ARAÇ GEREÇ GELİŞTİRME 3.1. Öğretim Sürecinin Planlanmasında Araç Gereç İlişkisi... 24 3.2. Araç Gereç ve Tasarım İlişkisi... 25 3.2.1. Planlama... 26 3.2.2. Tasarlama... 27 3.2.3. Uygulama... 28 3.2.4. Değerlendirme... 29 3.3. Bir Öğretim Etkinliği İçinde Araç Gereç Kullanımı... 30 3.3.1. Giriş... 34 3.3.2. Gelişme... 35 3.3.3. Sonuç... 36 Değerlendirme... 39 Kaynaklar... 40

BÖLÜM 4 ÖĞRETİM ARAÇ GEREÇLERİNİN TEORİK TEMELLERİ 4.1. Araç Gereçlerin Öğretimde Yeri ve Önemi... 42 4.2. Araç Gereçlerin Eğitime Sağladığı Faydalar... 43 4.2.1. Okul Öncesi Dönemde Materyallerin Rolü... 45 4.3. Materyal Seçiminde Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar... 47 4.3.1. Sağlığa Uygun Olma... 48 4.3.2. Gelişim Düzeyine Uygun Olma... 49 4.3.3. Dayanıklı ve Ergonomik Olma... 49 4.3.4. Geliştirilebilir ve Erişilebilir Olma... 50 4.3.5. Biçimsel Özellikler Açısından Dikkat Çekici Olma... 50 4.3.6. Açık, Anlaşılır ve Kazanımlara Uygun İpuçlarını İçerme... 51 4.4. Materyal Kullanımında Temel İlkeler... 51 4.5. Farklı Okul Öncesi Eğitim Yaklaşımlarında Materyallerin Rolü... 52 4.5.1. Montessori Yaklaşımında Materyaller... 53 4.5.2. Reggio Emilia Yaklaşımında Materyaller... 54 4.5.3. High Scope Yaklaşımında Materyaller... 56 Değerlendirme... 57 Kaynaklar... 58 BÖLÜM 5 ÖĞRETİM MATERYALİNİN SEÇİMİ, HAZIRLANMASI VE TASARIMI 5.1. Öğretim Materyalinin Seçimi... 61 5.1.1. Öğretim Materyalinin Seçimini Etkileyen Faktörler... 61 5.2. Materyallerin Hazırlanması... 64 5.3. Materyal Tasarımı... 65 5.3.1. Tasarım Öğeleri... 66 5.3.2.Tasarım İlkeleri... 73 Değerlendirme... 79 Kaynaklar... 80 BÖLÜM 6 TEKNOLOJİK ÖĞRETİM ARAÇLARI VE ÖZELLİKLERİ 6.1. Bilgisayar... 85 6.1.1. Bilgisayarın Okul Öncesi Eğitim Ortamlarında Kullanımı... 86 6.2. Televizyon... 91 6.3. Yansı Cihazları (Projektörler)... 95 6.3.1. Yansıtıcı (Projektör)... 95 6.3.2. Tepegöz... 97 6.4. Eğitsel Amaçlı Tahtalar... 99

6.5. CD/Mp3, Mp4, Mp5 Çalar...101 6.6. Dijital Ses Kayıt Cihazı...102 6.7. Tablet, Akıllı Telefon...103 6.8. Dijital (Sayısal) Fotoğraf Makinesi ve Kamera...104 Değerlendirme...106 Kaynaklar...107 BÖLÜM 7 İKİ VE ÜÇ BOYUTLU ARAÇ GEREÇLERİN HAZIRLANMASI VE UYGULANMASI 7.1. Kavram Eğitimi Materyalleri (Eğitici Oyuncak)...112 7.1.1. Eğitici Oyuncak/Kavram Eğitimi Materyalleri Hazırlama Basamakları...114 7.2. Duyu Eğitimi Materyalleri...117 7.2.1. Çıngıraklar...119 7.2.2. Mobiller...119 7.2.3. Oyun Minderi...119 7.2.4. Duyu/Dokunma Yastıkları...120 7.2.5. Duyu Kitabı...120 7.2.6. Duyu Küpleri/Dokunma Kesesi...121 7.2.7. Ses Kutuları...122 7.2.8. Koku Şişeleri/Koku Keseleri...122 7.2.9. Dokunma Kartları...123 7.2.10. Pembe Kule...124 7.2.11. Dolgu Oyuncaklar...124 7.3. Modüler Oyuncaklar...126 7.4. Kukla, Maske ve Kostümler...127 7.4.1. Okul Öncesi Dönemde Kuklaların Önemi...128 7.4.2. Kukla Yapım İlkeleri...129 7.4.3. Kukla Çeşitleri...131 7.5. Hikaye Anlatımı Materyalleri...135 7.5.1. Hikaye Kartları (Şimşek Kart)...136 7.5.2. Pazen Pano...136 7.5.3. Yap-Boz Hikaye...136 7.5.4. Tren Tekniği...137 7.5.5. Hikaye Evi...137 7.5.6. Hikaye Önlüğü...137 7.6. Artık Malzemelerden Materyaller...137 7.6.1. Artık Materyal Çeşitleri...139 7.6.2. Artık Materyal Ürün Yapma Aşaması...141 7.6.3. Örnek Artık Materyal Etkinlikleri...142 7.7. Tangram...144

7.8. Origami...145 7.9. Gerçek Nesne...145 7.10. Resimler...146 7.11. Grafikler...146 7.12. Model-Maket...147 7.13. Çalışma Yaprağı...148 Değerlendirme...150 Kaynaklar...151 BÖLÜM 8 BİLGİSAYAR DESTEKLİ ÖĞRETİM ARAÇ GEREÇLERİNİN HAZIRLANMASI VE UYGULANMASI 8.1. Bilgisayar Destekli Öğretim...153 8.1.1. Bilgisayar Destekli Öğretim Yazılımları...154 8.1.2. Etkili Öğretimin Yazılımlarının Genel Özellikler...155 8.2. Eğitim ve İnternet...156 8.2.1. Web 1.0 ve Öğrenme 1.0...156 8.2.2. Web 2.0 ve Öğrenme 2.0...157 8.2.3. Web 3.0 ve Öğrenme 3.0...157 8.2.4. Eğitimde İnternet Kullanımı...158 8.2.5. İnternet te Öğretimin Sınırlılıkları...159 8.3. Uzaktan Eğitim...160 8.3.1. Uzaktan Eğitimin Sağladığı Olanaklar...161 8.4. Öğretmenlere Önerilebilecek Destekleyici Uygulamalar...161 8.4.1. Bloglar...161 8.4.2. Google Drive Paylaşım Uygulamaları...163 8.4.3. Sınıf Tartışma Ortamları...164 8.4.4. Grup Çalışma Ortamları...165 8.4.5. Etkileşimli Sınav Oluşturma Ortamları...167 8.4.6. Kodlama Öğretim Ortamları...169 8.4.7. Anket Hazırlama Ortamları...170 8.4.8. Animasyon Hazırlama Ortamları...171 8.4.9. Karekod Uygulaması...172 8.4.10. Oyun Geliştirme Ortamları...173 8.4.11. Araştırma ve Gözlem Kayıt Ortamları...175 8.4.12. Dijital Kitap Hazırlama Ortamları...176 8.4.13. Hikaye Tahtası Hazırlama Ortamları...177 Değerlendirme...179 Kaynaklar...180

BÖLÜM 9 MATERYAL ÖRNEKLERİ Materyal Örneği - 1...184 Materyal Örneği - 2...185 Materyal Örneği - 3...186 Materyal Örneği - 4...187 Materyal Örneği - 5...188 Materyal Örneği - 6...189 Materyal Örneği - 7...190 Materyal Örneği - 8...191 Materyal Örneği - 9...192 Materyal Örneği - 10...194 Materyal Örneği - 11...195 Materyal Örneği - 14...198 Materyal Örneği - 15...200 Materyal Örneği - 16...201 Materyal Örneği - 17...202 Materyal Örneği - 18...203 Materyal Örneği - 19...204 Materyal Örneği - 20...205 Materyal Örneği - 21...206 Materyal Örneği - 22...207 Materyal Örneği - 23...208 Materyal Örneği - 24...209 Materyal Örneği - 25...210 Materyal Örneği - 26...211 Materyal Örneği - 27...212 Materyal Örneği - 28...213 Materyal Örneği - 29...214 Materyal Örneği - 30...216 Cevap Anahtarı...217

1. BÖLÜM TEMEL KAVRAMLAR Eser ÜLTAY Kazanımlar Bu bölümün sonunda öğrencilerin, Eğitim, öğrenme, öğretme, öğretim, teknoloji, teknoloji okuryazarlığı, eğitim teknolojisi ve öğretim teknolojisi kavramlarının tanımlarını yapabilmeleri, Eğitim, öğrenme, öğretme ve öğretim arasındaki ilişkiyi kurabilmeleri, Teknoloji okuryazarlığını ve teknoloji okuryazarı bireylerin özelliklerini kavrayabilmeleri beklenmektedir. Öğrencilerin belirli bir konuda derinlemesine bilgi sahibi olabilmeleri için, o konu kapsamındaki kavramları iyi kavrayabilmeleri gerekmektedir. Konu ile ilgili kavramlar iyi kavranılıp konunun temeli sağlam atıldıktan sonra yeni bilgiler bu sağlam temel üzerine kolaylıkla inşa edilebilir. Bu bağlamda, bu bölümde eğitim, öğrenme, öğretme, öğretim, teknoloji, teknoloji okuryazarlığı, eğitim teknolojisi ve öğretim teknolojisi kavramlarından bahsedilmiştir. Böylece öğrenciler eğitim, öğrenme, öğretme ve öğretim arasındaki ilişkiyi; teknoloji okuryazarlığını; teknoloji okuryazarı bireylerde bulunması gereken nitelikleri; eğitim teknolojisi ve öğretim teknolojisi kavramlarını kavrayabileceklerdir. Bu temel kavramların iyi kavranabilmesi de öğrenmenin anlamlı olması açısından önemlidir. 1.1. Eğitim Bir bilimin ürettiği sistematik bilgi birikimine ulaşmanın yolu, o bilimin kavramlarının anlamlarının bilinmesinden geçer. O nedenle bir bilim dalında ilk önce, o bilime dair kavramlar belirlenir, o kavramların tanımları yapılır, o kavramlar arasındaki ilişkiler üzerinde durulur. Eğitim bilimlerinin de en temel kavram-

2 Okul Öncesi Eğitim İçin Öğretim Teknikleri ve Materyal Geliştirme larından birisi eğitimdir. Eğitim kavramının birçok tanımı yapılmıştır. Bunlardan bazıları şu şekildedir: Eğitim, kişinin toplumsal yeteneklerinin ve en uygun kişisel gelişiminin sağlanması için, seçkin ve kontrollü bir çevreyi ve okul etkinliklerini içine alan sosyal bir süreçtir (Varış, 1988). Eğitim, bireyin davranışlarında kendi yaşantısı yoluyla ve kasıtlı olarak istendik değişme meydana getirme sürecidir (Ertürk, 1972). Eğitim, en geniş anlamıyla bireyde kendi yaşantıları yoluyla davranış değişikliği meydana getirme sürecidir (Erdem, 1998). Eğitimin çok sayıda tanımının yapılması, onun herkesin üzerinde uzlaşabileceği bir tanımın yapılamayacağı anlamını taşımaz. Tanımların ortak noktaları belirlenerek daha geniş kapsamlı bir tanım yapmak da mümkündür. Nitekim Ertürk (1982), eğitimcilerin yapmış oldukları tanımları incelemiş ve ortak noktalarını tespit etmiştir. Bu tespitler sonucunda Ertürk ün yapmış en genel tanıma göre, Eğitim, bireyin davranışlarında, kendi yaşantısı yoluyla ve kasıtlı olarak istendik değişme meydana getirme sürecidir. Bu tanımı biraz inceleyecek olursak, eğitimin bir davranış değiştirme süreci olduğu görülmektedir. Genel anlamda davranış, psikolojik anlamda canlıların dış dünyaya karşı gösterdikleri her türlü bilişsel, duyuşsal ve psikomotor (bedensel-fiziksel) tepkilerin genel adıdır. Söz konusu bilişsel, duyuşsal ve psikomotor boyutlar birbiri ile etkileşim halindedir. Bunun neticesinde ise davranış ortaya çıkar. Canlıların dış dünyaya verdikleri tepkiler yani davranışları, bilinçli ve bilinçsiz olmak üzere ikiye ayırmak mümkündür. Eğer canlı organizması, etkinin farkındaysa ve bu etkiye verilen tepkinin yönünü ve biçimini bilinçli olarak değiştirebiliyorsa ve eyleme dönüştürebiliyorsa bu tür tepkilere bilinçli davranış denir. Organizma, aldığı tepkiye karşı göstermesi gereken tepkinin yönünü ve biçimini değiştirmede kendi iradesini kullanamıyor ve tepki, tamamen istem dışı ve kendiliğinden oluşuyorsa bu tür tepkiler de bilinçsiz davranış denir. 1.2. Öğrenme Öğrenme ile ilgili birçok tanım mevcuttur. Senemoğlu nun (1997) yaptığı tanıma göre, öğrenme, büyüme ve vücutta değişik etkilerle oluşan geçici değişmelere atfedilmeyecek, yaşantı sonucunda davranışta ya da potansiyel davranışta meydana gelen nispeten kalıcı izli değişme şeklindedir. Yapılan bir başka tanımda Bacanlı (2001) öğrenmeyi, tekrar ya da yaşantı yoluyla organizmanın davranışlarında meydana gelen oldukça kalıcı değişiklikler olarak tanımlamıştır. Bir diğer tanımda

Temel Kavramlar 3 ise öğrenme, Özmen (2004) tarafından çevre ile etkileşim sonucu kişide oluşan düşünce, duyuş ve davranış değişikliği şeklinde ifade edilmiştir. Öğrenme ürünü davranışlar bilişsel, duyuşsal ve psikomotor (devinişsel) olmak üzere üç bölüme ayrılmaktadır. Bilişsel alandaki davranışlar bilgiyi ve bilgiden doğan zihinsel yeteneklerle becerileri kapsar. Bilişsel öğrenme genellikle kavram, prensip, kanun ve teorilerle (bilgi türleri) problem çözme süreci ile ilgili bilgilerin öğrenilmesini içerir. Duyuşsal davranışlar da ilgi, tutum, niyet, inanç, his, değer verme ve uyum ile ilgili kavramların bireylerdeki kalıcı izli değişimi kapsar. Psikomotor (devinişsel) alandaki davranışlar ise yürüme, koşma, kalem tutma, yazma, çizme, konuşma, el, göz ve kas becerileri, duyu organlarının koordineli kullanımı, laboratuvar araç-gereçlerinin kullanımı ve deney düzeneklerinin kurulup düzenlenmesi gibi pratik becerilerin geliştirilmesi kapsar. 1.3. Öğretme Öğretme genel olarak, öğrenmenin kolaylaştırılması, öğrenmeye rehberlik edilmesi, öğrenene öğrenmeyi gerçekleştirmesinde yardımcı olunması süreci olarak ele alınmaktadır. Ertürk (1982) öğretmeyi, herhangi bir öğrenmeyi kılavuzlama ve sağlama faaliyeti olarak tanımlamaktadır. Öğretme sürecinin her zaman okulda yer alması gerekmez. Bu süreçte önemli olan, herhangi bir yerde ve zamanda, öğrenen, öğreten ve öğrenilen diyebileceğimiz üç öğenin etkileşim içinde olmasıdır. Örneğin: Anne, mutfakta çocuğuna kurabiyenin nasıl yapıldığını bizzat kendi yaparak ve nasıl yaptığını açıklayarak öğretebilir. Ya da öğretmen sınıfta tahtaya çizerek ana ve ara yönleri öğrencilere öğretebilir. Ya da bir çocuk bir başka çocuğa, parkta tırmanma merdivenine nasıl çıkılacağını kendi çıkıp göstererek ve öteki çocuğu teşvik ederek öğretebilir. Öğreten, kimi bilgi ve becerilere sahip olan kişi durumundadır. Ayrıca öğrenene kimi öğrenmeleri gerçekleştirmesi için yardım etmeye çalışmaktadır. Öğretme süreçlerinin hemen hepsinde aynı öğeler yer almakta, öğreten ile öğrenenin etkileşim biçimleri de birbirine benzemektedir. Anlatma, açıklama, gösterme, güdüleme, dönüt verme ve düzeltme, öğrenenin çabalarını yönlendirme, öğreneni yüreklendirme sıklıkla uygulanan etkileşim biçimlerinden kimileridir. Öğretme ve öğrenme çoğunlukla birlikte kullanılan iki kavram olduğu için, öğretme süreci sonucunda mutlaka öğrenmenin gerçekleşmesi gerektiği düşünülmektedir. Bu düşünce çoğu zaman doğru olmakla birlikte, öğretme ve öğrenme

4 Okul Öncesi Eğitim İçin Öğretim Teknikleri ve Materyal Geliştirme süreçleri birbirinden bağımsız olarak da devam edebilir. Bazen öğretme etkinlikleri olmadan öğrenmeler gerçekleşebileceği (gök gürültüsünden sonra yağmur yağma ihtimalinin gözlem yaparak öğrenilmesi) gibi, süreç sonunda öğrenmenin meydana gelmediği öğretme faaliyetleri (sınıf ortamında öğrenmenin gerçekleşemediği kavram öğretimi) de olabilir. 1.4. Öğretim Öğretme etkinliklerinin önceden saptanan amaçlar doğrultusunda, istenen davranışların kazandırılması amacıyla düzenlendiği yerler genellikle eğitim kurumlarıdır. Okullarda gerçekleştirilen planlı, denetimli ve örgütlenmiş öğretme etkinliklerine öğretim denir. Varış (1994) öğretimi, öğrenmenin gerçekleşmesi ve bireyde istenen davranışların gelişmesi için uygulanan süreçlerin tümü olarak nitelerken, Gürkan ve Gökçe (1999) öğretimi, insan yaşamının belli dönemlerinde planlı, programlı, destekli, genellikle bir belge ile sonuçlanan, bireyde istenen yönde davranışların gelişmesi için uygulanan süreçler toplamı biçiminde tanımlamaktadır. Öğretim, eğitimin okul içindeki bölümünü kapsayan kısmıdır. Diğer bir ifadeyle öğretim, eğitimin okullarda planlı, programlı ve profesyonel kişiler tarafından verilen bölümüdür. Bir birey okula başladığında ona neyin ne zaman, nerede, ne şekilde, ne kadar sürece, hangi araçlarla ve kim tarafından öğretileceği daha önceden planlanmış olup hedeflerle birlikte yazılı şekle getirilmiştir. Öğretim boyunca bu plan ve programın dışına çıkılmaz. Öğretimde hedefler daima olumlu yöndedir. Olumsuz bir davranışı kazandırmak hiçbir zaman öğretimin hedefleri arasında yoktur. Örneğin, ilkokulda sosyal bilgiler dersinde sigara içmek değil; sigaradan uzak durmak konusunda eğitim verilir. Bireyin okulda sigara içmeyi öğrenmesi ise resmi olmayan eğitim olup bunun öğretimle ilgisi yoktur. Birey arkadaşlarını gözlem ve taklip yoluyla onlardan olumsuz bir davranış öğrenir ve bu resmi olmayan eğitimin konusu olan bir durumdur. Öğretim, profesyonel kişiler olan öğretmenler tarafından verilir. Yani ebeveynlerin çocuğuna yeni bilgiler öğretmesi öğretim değildir. Öğretimin olabilmesi için plan ve program şarttır. Aynı zamanda öğretim bir eğitim kurumunda verilmek durumundadır. Evde çocuğuna yeni bilgiler veren ebeveynlerin yaptığı öğretim değil eğitimdir.

Temel Kavramlar 5 Romiszowski (1986), eğitim ve öğretim arasındaki farkı şöyle açıklar: Öğretim, önceden saptanmış amaçlara varmak için kenarları parmaklıklarla çevrili bir yolu izlemeye benzer; eğitim ise, yolun sağındaki ve solundaki tarlalarda -örneğin bir harita ile- özgürce dolaşmaktır. Romiszowski nin (1986) de belirttiği gibi, öğretim belli amaçları gerçekleştirmeye dönük planlı ve programlı bir süreçtir. Bu yönüyle eğitim öğretimi ve öğretmeyi, öğretim de öğretmeyi kapsayan geniş kavramlardır. Eğitim, öğretim, öğretme ve öğrenme kavramları arasındaki ilişki Şekil 1.1 deki gibi şematize edilebilir. Eğitim Öğrenme ile sonuçlanır ile sonuçlanır Öğretme kapsar Öğretim Şekil 1.1. Eğitim, öğrenme, öğretme ve öğretim şeması Bu şemaya göre eğitim, diğer bileşenleri içine alan geniş bir kavramdır. Öğretim, öğretmeyi kapsarken; öğretme ve öğretimin öğrenme ile sonuçlanması beklenmektedir. 1.5. Teknoloji Teknoloji, genellikle insanların geliştirdikleri ve yaşamlarında kullandıkları bütün ürünleri içine alan genel bir terim olarak kullanılır. İnsanlara teknoloji nedir diye sorulduğunda verdikleri ilk cevaplar arasında bilgisayarlar, telefonlar,

6 Okul Öncesi Eğitim İçin Öğretim Teknikleri ve Materyal Geliştirme otomobiller, silahlar, robotlar gibi araç-gereçler gelmektedir. Bazı insanlar ise teknolojiyi bilim ve mühendislikle karşılaştırarak veya karıştırarak tanımlamaya çalışmaktadırlar. Oysaki bir insan etkinliği olarak teknoloji, insanlık tarihinde bilim ve mühendislikten önce ortaya çıkmıştır. UNESCO (the United Nations Education, Social and Cultural Organisation) nun teknoloji tanımı ise, problemleri çözmek, şartları geliştirmek için bir çaba içerisinde doğal ve doğal olmayan çevre üzerindeki kontrolü ilerletmek için insanlara yardım edebilecek yaratıcı yöntemler yapabilme bilgisi şeklindedir. Bu tanımdan da anlaşılacağı gibi, teknoloji insan ihtiyaçlarını karşılayacak ürünleri ve yöntemleri yaratmak için bilgi, deneyim ve kaynakların yararlı uygulamalarını içerir. 20. yy ile birlikte teknoloji kavramının gündelik yaşamda kullanımı artmaya başlamıştır. Bunun neticesinde, teknoloji birçok açıdan sınıflandırılmıştır: Nesne olarak teknoloji: Araçlar, makineler, silahlar, gereçler. Bilgi olarak teknoloji: Teknolojik yeniliklerin arkasında yatan bilimsel içerikler. Yöntem olarak teknoloji: Problem çözme, araştırma ve geliştirme, buluş ve yenilik aşamalarındaki kullanılan yollar. İrade olarak teknoloji: Sosyal gücü temsil etme yeterlilikleri. 1.5.1. Teknoloji Okuryazarlığı Değişen ve gelişsen teknolojiye öğrencilerin ve bireylerin ayak uydurabilmesi için teknoloji eğitimi yoluyla toplum içerisindeki teknoloji okuryazarı bireylerin sayısının artırılması gerekmektedir. Doğa bilimlerinin temel amaçlarından birisi de budur. Teknoloji eğitimi öğrencilerin teknik becerilerini geliştirebilen, teknik prensipleri öğretebilen, kazandığı beceri ve bilgileri modern yaşamda başarıyla uygulanmasını sağlayabilen mantıklı bir eğitim planıdır. Bu yolla öğrenciler, gelecekteki ileri düzeyli teknolojik gelişmelere ve ilerlemelere kolaylıkla adapte olmalarına yardımcı olabilecek, çağdaş ve geleceğin teknolojisine yönelik uygun bir değer oluşturma becerisi geliştireceklerdir. Teknoloji okuryazarı olan bir birey; Teknolojinin ne olduğunu, nasıl ortaya çıkarıldığını, toplumu nasıl şekillendirdiğini ve toplum tarafından nasıl şekillendirildiğini bilen, Teknolojinin kullanılmasında tarafsız ve rahat olan,

Temel Kavramlar 7 Teknolojinin ve kullanımının ülke için neden önemli olduğunu anlayan bireydir. 1.5.2. Eğitim Teknolojisi ve Öğretim Teknolojisi Eğitim teknolojisi, uzun yıllardır kullanılan çok geniş kapsamlı bir kavramdır. Birçok araştırmacı tarafından farklı şekillerde tanımlanmaktadır. Bazılarına göre eğitim teknolojisi, öğretmene yardımcı teknolojik cihazların öğretim ortamlarında etkili olarak kullanılması olarak algılanırken, bazıları da bu kavramı, etkili öğretimin sağlanması için öğrenme kaynaklarının tasarlanması, düzenlemesi ve uygulanması olarak ifade etmektedir. Alkan (2011) eğitim teknolojisini, genelde eğitime, özelde öğrenme durumuna egemen olabilmek için ilgili bilgi ve becerilerin işe koşulmasıyla öğrenme ya da eğitim süreçlerinin işlevsel olarak yapısallaştırılması şeklinde tanımlarken; Çilenti (1984), öğrencilerin, eğitim programlarında belirlenmiş özel amaçlara ulaştırılması süreciyle uğraşan bilim dalı olarak ifade etmektedir. Tanımlanması konusunda değişik ifadeler kullanılsa da eğitim teknolojisi, en genel ifadeyle, bireyin öğrenmesi konusunda davranış bilimlerinin araştırma sonuçlarını dikkate alarak, bu süreçte yaşanan sorunları bütün yönleriyle ele alan ve bu sorunları ortadan kaldırmaya yönelik sahip olunan kaynakları uygun şekilde düzenleyen, tasarlayan, uygulayan ve değerlendiren karmaşık bir süreçtir. Öğretim teknolojisi de, eğitim teknolojisi gibi uzun zamandır kullanılmasına rağmen, değişik şekillerde tanımlanan bir kavramdır. Bunun en önemli sebebi, çoğunlukla eğitim teknolojisi ile öğretim teknolojisi kavramlarının birbiri yerine veya aynı anlamda kullanılmasıdır. Yaygın anlamıyla öğretim teknolojisi, öğretmen, kitap ya da yazı tahtası gibi geleneksel öğretim araçlarının yanında televizyonlar, filmler, bilgisayarlar, yansı cihazları, yazılımlar gibi kitle iletişim araçlarının öğretim amaçlı olarak kullanılması olarak kabul edilmektedir. Öğretim teknolojisinin amacı, öğretimi daha üretken ve daha bireysel yapmak, daha bilimsel bir öğretim sağlamak ve herkesin ulaşabildiği, eşitliği öngören, daha güçlü ve daha hızlı bir öğretime ulaşmak şeklinde ifade edilebilir. Özetle öğretim teknolojisi, eğitim teknolojisinin içinde kalır. Yani, eğitim teknolojisi, öğretim teknolojisini de kapsayan daha geniş ve genel bir alanı ifade eder.