ORTA ANADOLU İ HRACATÇI Bİ RLİ KLERİ O D U N D I Ş I O R M A N Ü R Ü N L E R İ ( O R M A N TA L İ Ü R Ü N L E R İ ) SEKTÖR RAPORU A Ğ U S T O S 2 0 1 1 Orta Anadolu Ağaç Mamulleri ve Orman Ürünleri İhracatçıları Birliği Adres : Mahatma Gandhi Cad. No: 103 G.O.P. 06700 ANKARA Tel : (312) 447 27 40 (pbx) Faks: (312) 446 96 05-447 01 80 e-posta : oaib@ekonomi.gov.tr WEB : www.oaib.gov.tr / www.turkishwood.org
ORTA ANADOLU İ HRACATÇI Bİ RLİ KLERİ İ Ç İ N D E K İ L E R SAYFA NO GİRİŞ 1 ODUN DIŞI ORMAN ÜRÜNLERİ SEKTÖRÜ SINIFLANDIRMASI 3 DÜNYADA ODUN DIŞI ORMAN ÜRÜNLERİ SEKTÖRÜ 4 -Dünya Odun Dışı Orman Ürünleri İhracatı 4 -Dünya Odun Dışı Orman Ürünleri İthalatı 5 TÜRKİYE DE ODUN DIŞI ORMAN ÜRÜNLERİ SEKTÖRÜ 6 -Türkiye de Odun Dışı Orman Ürünleri Üretimi 6 -Türkiye nin Odun Dışı Orman Ürünleri İhracatı 7 -Türkiye nin Odun Dışı Orman Ürünleri İthalatı 9 ODUN DIŞI ORMAN ÜRÜNLERİ SEKTÖRÜ SWOT ANALİZİ 11 ODUN DIŞI ORMAN ÜRÜNLERİ SEKTÖRÜNÜN SORUNLARI VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ 12 SONUÇ 14 KAYNAKLAR 15 TÜRKİYE DEKİ ODUN DIŞI ORMAN ÜRÜNLERİ ÜRETİCİ VE İHRACATÇILARI LİSTESİ 16 Hazırlayanlar: Sevil SAKARYA/Şeref CANLI AĞUSTOS 2011 Orta Anadolu Ağaç Mamulleri ve Orman Ürünleri İhracatçıları Birliği Adres : Mahatma Gandhi Cad. No: 103 G.O.P. 06700 ANKARA Tel : (312) 447 27 40 (pbx) Faks: (312) 446 96 05-447 01 80 e-posta : oaib@ekonomi.gov.tr WEB : www.oaib.gov.tr / www.turkishwood.org
G İ R İ Ş Odun Dışı Orman Ürünleri Raporu Türkiye bitki tür çeşitliliği, yaban hayatı kaynakları ve endemik türler bakımından zengin kaynaklara sahiptir. Türkiye'de 10.500 farklı bitki türü bulunmaktadır. Bunun %32'si (3.400 adedi) endemik türlerdir. Orman içi ve açıklıklarında yetişen, insanların ve diğer canlıların kendi ihtiyaçlarını karşılamak veya gelir sağlamak için yararlandıkları her türlü bitkisel veya hayvansal ürünler odun dışı orman ürünleri olarak tanımlanmaktadır. Ekonomik üstünlüklerinden dolayı bazı türler özel arazilerde de üretilmektedir. Ancak, odun dışı orman ürünlerine ilişkin tanımlarda farklı yaklaşımlar görülmektedir. Av hayvanları ve yabanıl hayvan kaynakları ile su üretim havzaları ve hayvan yemi kaynakları, Türkiye için ayrı ayrı ele alınması gerekecek kadar büyük önem taşıdığından odun dışı orman ürünleri kapsamı dışında bırakılmıştır. Ancak, bazı çevreler odun dışı orman ürünlerinin sadece, orman içi ve açıklıklarda yetişen bitkisel ve hayvansal ürünlerle sınırlandırılamayacağını, bu kavramın, orman kaynağından elde edilen odun ürünü hariç tüm yararlanmaları (rekreasyon, hayvan otlatma, CO2 tutma, oksijen oluşturma, gen kaynağı sağlama, bilimsel amaçlı yararlanma, su rezervi ve erozyon kontrolü sağlama vb. gibi) içermesi gerektiğini vurgulamaktadır. Bu bağlamda, ülkemizde şimdiye kadar kalkınma planları kapsamında değerlendirilen odun dışı orman ürünlerinin genellikle bitkisel kaynaklı odun dışı orman ürünleri olduğu ve tali ürün kavramına karşılık geldiği görülmektedir. 1995 yılında Endonezya da yapılan bir toplantıda FAO nun non-wood forest products (NWFP)=odun dışı orman ürünleri için kabul ettiği tanım şu şekilde belirtilmiştir NWFP hem odundan başka biyolojik kökenli ürünlerden hem de ormanlar ve bitişiğindeki arazi kullanımlarından kaynaklanan hizmetlerden meydana gelmektedir. Daha sonra, bu tanımın ormanın sosyal, kültürel, dinsel, dekoratif, çevresel ve koruma fonksiyonları gibi diğer önemli odun dışı orman işlevlerini içermediğinden eksik olduğu dile getirilmiş ve bu nedenle bahsedilen boşluğu doldurmak üzere yeniden bir tanım yapılması önerilmiştir. Odun dışı orman ürünlerinin içeriği yabanıl besin bitkileri, tıbbi bitkiler, aromatik bitkiler, boya bitkileri, soğanlı bitkiler, mantarlar, bal şeklinde örneklendirilebilir. Bunlar: Fıstık çamı, ıhlamur, ceviz, meşe, kestane, fındık, kızılcık, alıç, badem, akasya, ardıç, okaliptus, orman gülü, keçiboynuzu, sığla, defne gibi türlerin çevresel fonksiyonları yanında odun, kabuk, meyve, çiçek ve yaprakları, Acı çiğdem, sumak, kuşdili, dağ çayı, beyaz zambak, çöven, adaçayı, kekik, frenk üzümü, kardelen, oğul otu, güzel avrat otu, cehri, kral tacı, sümbül, nergiz, çoban lalesi, eğrelti otu, orkide, yoğurt çiçeği vb. gibi bitkilerin çiçek, yaprak ve soğanları, Böğürtlen ve kuşburnu gibi bitkilerin meyve ve çiçekleri, Yenilebilir doğal mantarlar, Liken, yosun ve kamış gibi bitkilerdir. Dünya Sağlık Örgütüne (WHO) göre, dünyada çeşitli amaçlarla kullanılan bitki sayısı 20.000 civarındadır. Bunlardan 4.000 i bitkisel ilaç olarak yaygın bir şekilde kullanılırken, yaklaşık %10'unun ticareti yapılmaktadır. Türkiye de tıbbi olarak kullanılan bitkilerin sayısının 500 civarında olduğu tahmin edilmektedir. Ancak, doğadan toplanarak ticareti yapılan bitki türlerinin sayısının 346 olduğu ve bunların 98 inin ihraç edildiği, 24 ünün endemik olduğu ve endemik türlerin 7 sinin de halen ihraç Orta Anadolu Ağaç Mamulleri ve Orman Ürünleri İhracatçıları Birliği 1
edildiği belirtilmektedir. Örneğin adaçayı, kekik, çöven ve şalba nın bazı türleri endemik olup ihraç edilen türlerdir. Bunun yanı sıra; doğadan toplanan ve aktarlar, semt pazarları ve marketler aracılığıyla ticareti yapılan türlerin sayısının da 179 olduğu tespit edilmiştir. Bu çerçevede; bazı orman ağaç ve ağaççıklarının gövdelerine tekniğine uygun metotla yara açmak suretiyle elde olunan reçine, sığla yağı v.s., gibi balzami yağlar, defne, okaliptüs v.s. gibi ağaç ve ağaççıkların yaprakları, mazı, palamut, sumak, defne, mahlep, menengiç, çam fıstığı gibi meyveler, bazı ağaç ve ağaççıkların gövde kabukları, ince dal ve sürgünleri ile, gerek orman altı florayı teşkil eden gerekse orman rejimine giren sahalarda yayılış gösteren kekik, adaçayı, eğrelti otu, nane, pelin otu, hardal v.s. gibi ağaççık, çalı, çalımsı görünüşteki bitkiler ile, otsu, rizomlu, yumrulu ve soğanlı bitkiler odun dışı orman ürünleri (orman talî ürünleri) olarak adlandırılmaktadır. Asli ürün üretimi esnasında açığa çıkan ağaç kabukları, kozalaklar, çalılar, yongalar, kökler ile mantarlar, orman toprağı ve örtüsüde aynı grupta yer almaktadır. Bu ürünlerden reçine, sığla yağı, çıra ve şimşir gibi bazılarının üretimi, yıllık üretim programı dahilinde yapılmakta, diğerleri ise 6831 sayılı Orman Kanununun 37. ve 40. maddesine göre değerlendirilmektedir. Orta Anadolu Ağaç Mamulleri ve Orman Ürünleri İhracatçıları Birliği 2
ODUN DIŞI ORMAN ÜRÜNLERİ SEKTÖRÜ SINIFLANDIRMASI Odun dışı orman ürünleri sektörüne giren ürünlerin adı ve G.T.İ.P. numaraları şu şekildedir: ÜRÜN TANIMI ODUN DIŞI ORMAN ÜRÜNLERİ SEKTÖRÜ GTİP NO KEKİK 0910.99.31 0910.99.33 0910.99.39 DEFNEYAPRAĞI 0910.99.50 MEYAN KÖKÜ 1211.90.85.00.18 SİNSENG KÖKÜ 1211.20 IHLAMUR 1211.90.85.00.24 1211.90.85.00.25 ADAÇAYI 1211.90.85.00.26 1211.90.85.00.27 DİĞERLERİ 1211.90.85.00.28 1211.90.85.00.90 BİBERİYE 0910.99.91.00.12 0910.99.99.00.12 LAK SAKIZ, REÇİNE, DİĞER BİTKİSEL ÜRÜNLER VE HÜLASALAR 13+14 MEŞE PALAMUDU, AT KESTANESİ, MEYVE POSALARI (ÜZÜM POSASI HARİÇ) 2308.00.40 2308.00.90 3201 Orta Anadolu Ağaç Mamulleri ve Orman Ürünleri İhracatçıları Birliği 3
DÜNYADA ODUN DIŞI ORMAN ÜRÜNLERİ SEKTÖRÜ Odun Dışı Orman Ürünleri Raporu Dünya Odun Dışı Orman Ürünleri İhracatı: Sektörün dünya ihracatı 2006 yılında 5,7 milyar $ düzeyinde iken, 2010'da 8,5 milyar $'a yükselmiştir. Dünya Odun Dışı Orman Ürünleri İhracatı (Milyon $) 9.000 Milyon $ 8.000 7.000 6.000 5.000 4.000 5.785 6.638 7.690 7.413 8.575 3.000 2.000 1.000 0 2006 2007 2008 2009 2010 Kaynak: Trademap, 2011 Dünya odun dışı orman ürünleri ihracatından en büyük payı 1,3 milyar $ la 2010 yılında Çin almıştır. Dünya ihracatının %15,8 ini gerçekleştiren Çin i, 939 milyon $ la Hindistan takip etmektedir. Dünya ihracatından %11 pay alan Hindistan ı 908 milyon $ la ABD üçüncü sıradan takip etmektedir. Bu üç ülkeden sonra odun dışı orman ürünleri sektöründe söz sahibi olan ülkeler sırasıyla Almanya (%8,6) ve Mısır (%3,5) olmuştur. Türkiye ise 196 ülke arasından dünyanın en fazla odun dışı orman ürünü ihracatı yapan 21. ülkesi olarak yerini almıştır. Dünya Odun Dışı Orman Ürünleri İhracatı (Bin $) Sıra Ülkeler 2006 2007 2008 2009 2010 2010-2009 Değ (%) % Pay 1 Çin 547.627 709.416 980.507 1.070.679 1.355.090 26,6 15,8 2 Hindistan 548.607 587.877 731.857 571.566 938.915 64,3 11,0 3 A.B.D. 507.832 559.340 630.292 728.593 908.052 24,6 10,6 4 Almanya 532.411 623.914 859.142 719.360 736.312 2,4 8,6 5 Mısır 0 0 125.787 276.753 302.580 9,3 3,5 6 Fransa 304.425 322.250 328.824 288.731 284.722-1,4 3,3 7 İspanya 240.627 274.652 299.565 255.172 279.323 9,5 3,3 8 Nijerya 188.875 68.106 66.747 166.759 232.794 39,6 2,7 9 İtalya 162.123 158.027 186.335 165.198 172.747 4,6 2,0 10 Kanada 126.047 133.321 114.094 135.376 171.555 26,7 2,0 11 Meksika 144.814 151.683 153.446 150.363 163.501 8,7 1,9 12 İngiltere 128.600 148.282 244.175 166.355 159.655-4,0 1,9 13 Belçika 79.705 117.584 154.812 154.742 156.469 1,1 1,8 14 Hollanda 90.407 168.612 166.360 146.806 146.168-0,4 1,7 15 Şili 120.705 127.778 149.564 132.934 143.788 8,2 1,7 16 Kuzey Kore 112.487 110.707 118.501 123.459 139.583 13,1 1,6 17 Filipinler 48.031 72.015 98.992 88.164 119.393 35,4 1,4 18 İsviçre 87.011 95.812 113.497 103.173 111.774 8,3 1,3 19 Endonezya 87.978 120.572 105.153 102.050 111.743 9,5 1,3 20 Brezilya 64.788 63.438 91.592 78.307 101.946 30,2 1,2 21 Türkiye 29.219 96.648 103.464 84.136 99.417 18,2 1,2 Diğerleri 1.633.133 1.927.517 1.867.713 1.704.671 1.738.987 2,0 20,3 Toplam 5.785.452 6.637.551 7.690.419 7.413.347 8.574.514 15,7 100,0 Kaynak: Trademap, 2011 Orta Anadolu Ağaç Mamulleri ve Orman Ürünleri İhracatçıları Birliği 4
Dünya Odun Dışı Orman Ürünleri İthalatı: 2006-2010 döneminde dünya odun dışı orman ürünleri ithalatı, 2009 yılı dışında, son beş yıldır sürekli artış göstermiştir. 2006 yılında 6,3 milyar $ değerinde olan ithalatın 2010 yılında 9,0 milyar $ a kadar çıktığı görülmektedir. Dünya Odun Dışı Orman Ürünleri İthalatı (Milyon $) 10.000 8.000 7.237 8.298 7.772 9.036 Milyon $ 6.000 4.000 6.303 2.000 0 2006 2007 2008 2009 2010 Kaynak: Trademap, 2011 2010 yılında dünyanın en büyük odun dışı orman ürünleri ithalatçısı 1,3 milyar $ lık ithalatı ile ABD dir. Onu sırasıyla Almanya (%8), Japonya (%5,8), Fransa (%4,5) ve Hong Kong (%4,4) takip etmiştir. Türkiye, odun dışı orman ürünleri ithalatı yapan 219 ülkeden 32. si olarak dünya sıralamasında yerini almıştır. Dünya Odun Dışı Orman Ürünleri İthalatı (Bin $) Sıra Ülkeler 2006 2007 2008 2009 2010 2010-2009 Değ (%) (%) Pay 1 A.B.D. 1.062.295 1.148.338 1.284.718 1.162.955 1.337.591 15,0 14,8 2 Almanya 536.278 618.740 689.377 662.709 722.325 9,0 8,0 3 Japonya 491.046 478.294 541.437 477.176 521.686 9,3 5,8 4 Fransa 316.005 387.093 470.192 377.812 409.804 8,5 4,5 5 Hong Kong 197.380 220.578 216.404 212.706 400.791 88,4 4,4 6 Çin 195.736 213.716 232.379 265.939 396.451 49,1 4,4 7 İngiltere 241.554 279.527 291.883 270.364 312.882 15,7 3,5 8 İtalya 228.793 263.577 304.528 250.576 269.437 7,5 3,0 9 İspanya 166.790 200.649 249.616 215.542 237.020 10,0 2,6 10 Hollanda 147.290 182.494 220.995 193.536 236.430 22,2 2,6 11 Kanada 161.203 169.288 193.052 187.802 221.000 17,7 2,4 12 Güney Kore 158.502 176.333 183.758 178.644 220.784 23,6 2,4 13 Belçika 144.645 190.937 222.342 210.049 207.121-1,4 2,3 14 Nijerya 11.645 29.588 23.399 33.539 194.966 481,3 2,2 15 Rusya Fed. 70.603 106.651 172.019 146.866 167.693 14,2 1,9 16 Meksika 136.734 133.910 158.521 149.073 161.036 8,0 1,8 17 Hindistan 96.139 98.178 122.355 124.300 158.273 27,3 1,8 18 Polonya 83.508 109.484 142.225 143.176 154.018 7,6 1,7 19 Vietnam 21.497 27.699 35.979 38.725 132.349 241,8 1,5 20 Singapur 92.632 124.328 125.941 123.569 131.788 6,7 1,5 32 Türkiye 37.333 34.203 40.493 38.459 49.197 27,9 0,5 Diğerleri 1.704.963 2.043.692 2.376.582 2.308.573 2.392.951 3,7 26,5 Toplam 6.302.571 7.237.297 8.298.195 7.772.090 9.035.593 16,3 100,0 Kaynak: Trademap, 2011 Orta Anadolu Ağaç Mamulleri ve Orman Ürünleri İhracatçıları Birliği 5
TÜRKİYE DE ODUN DIŞI ORMAN ÜRÜNLERİ SEKTÖRÜ 1.Türkiye de Odun Dışı Orman Ürünleri Üretimi: Türkiye odun dışı orman ürünleri üretimi bakımından büyük bir potansiyele sahiptir. Bu kaynakların yönetiminde önemli sıkıntılarla karşılaşılmaktadır. Bunlardan bazıları üretim, bazıları da kaynakların pazarlanması ile ilgilidir. 6831 sayılı Orman Kanununun 23.09.1983 gün ve 2896 sayılı kanunla değişik 37. maddesi gereğince; devlet ormanlarından çıkarılacak tomruk, tel direk, maden direk, sanayi odunu, sırık, çubuk, yakacak odun, reçine, sığla yağı, çıra ve şimşir gibi yıllık üretim programına alınmış orman ürünlerinin dışındaki her nevi orman ürün ve artıklarının üretimi; Orman Genel Müdürlüğünce tayin olunacak mıntıka ve süreler içersinde yapılmaktadır. Öncelik sırasına göre 40. maddede belirtilen Orman Köylerini Kalkındırma Kooperatiflerine veya iş yeri civarındaki orman işlerinde çalışan köylülere ilanen duyurulmak suretiyle ve tarife bedeli ödemeleri şartıyla izin verilerek yaptırılmaktadır. Bu yerlerin halkının veya kooperatiflerinin bu işe istekli olmadıkları yada iş güçlerinin yeterli bulunmadığının tespit ve tevsiki halinde ise; yıllık üretim programına alınmamış bu ürün ve artıkların toplanması için diğer isteklilere aynı şartlarla izin verilerek veya Orman Genel Müdürlüğünce üretilerek satılabilmektedir. Odun dışı orman ürünlerinin yıllık üretim programı yapılırken; amenajman, silvikültür ve işletme planlarının verileri, ormanların aktüel durumları, yol durumu, ağaçlandırma ve orman imar-ıslah projeleri, önceki yıllardan devreden stok miktarları, bu ürünlere olan iç ve dış talepler göz önünde bulundurulmaktadır. Üretim programına alınmamış ürünlerin üretimi ise, bu ürünlerin devamlılığını tehlikeye sokmayacak biçimde tehdit ve tahrip faktörleri dikkate alınarak, her ürün için uygun olan hasat mevsimine bağlı kalınarak, envanter çalışmaları neticesi elde edilen değerlere göre hazırlanacak hasat planlarıyla yapılmaktadır. Bu çerçevede, yıllık üretim programına alınmış ürünlerin yılı ve bütçesi kesinleştikten sonra Orman İşletme Şefliklerince yapılacak üretim, taşıma ve satış programları düzenlenmekte, buna bağlı olarak işletmelerin ve en son olarak da Bölge Müdürlüklerinin iş programları hazırlanmaktadır. Yılı ve mevsiminde değerlendirilmesi lüzumlu, üretim programına alınmayan kestane keçiboynuzu, çam fıstığı meyveleri gibi odun dışı orman ürünlerinin hasat plânları yapılmakta, mahallen taliplisi olmaması halinde de değerlendirilmesi ve ekonomiye kazandırılması sağlanmaktadır. Devlet ormanlarından, üretim programındaki odun dışı orman ürünlerine ait üretim işleri, Devlet Orman İşletmesi ve Döner Sermayesi Yönetmeliği nin 19.maddesi gereği; öncelikle iş yerindeki veya civarındaki orman köylerini kalkındırma kooperatiflerine ve iş yerindeki köylülere veya iş yeri civarındaki orman işlerinde çalışan köylülere, kalifiye orman işçisini gerektiren işlerde sürekli kalifiye işçi çalıştırılması kaydıyla birim fiyatla, taahhütle veya idarece gündelikle yaptırılabilir. Bu işlerin vahidi fiyat, eksiltme ve gündelikle yaptırılmasına bir parasal limite bağlı olmaksızın doğrudan İşletme Müdürlükleri yetkilidir. Üretim programına alınmayan işlerin yaptırılması, Orman kanununun 37.maddesi gereğince; tayin olunacak mıntıka ve süreler içinde toplayıp çıkarmaları, konulan şartlarda üretim yapmak kaydıyla öncelik esasına göre, Orman Kanununun 40.maddesinde belirlenen orman köylerini kalkındırma kooperatiflerine ve iş yerindeki veya civarındaki köylülere ilanen duyurulmak suretiyle ve tarife bedeli karşılığı yaptırılmaktadır. İzin verilebilecek taliplilerin olmaması veya ürünün tarife bedeli karşılığı toplanmasının ormanda zarar husule getirebileceğinin ve özel bir üretim tekniği gerektirdiğinin tespit ve tevsiki halinde bu ürünlerde, söz konusu tebliğde belirlenecek usul ve esaslarla vahidi fiyat, taahhüt veya gündelikle yaptırılabilmektedir. Orta Anadolu Ağaç Mamulleri ve Orman Ürünleri İhracatçıları Birliği 6
2. Türkiye nin Odun Dışı Orman Ürünleri İhracatı: Değer Bazında Türkiye'nin Odun Dışı Orman Ürünleri İhracatı 110 Milyon $ 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 100,6 95,0 95,1 80,1 65,8 58,2 55,1 49,3 47,4 44,0 38,7 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Kaynak: TÜİK verileri Son on yıllık gelişimine bakıldığında; Türkiye nin odun dışı orman ürünleri ihracatı, 2002 yılından sonra sürekli artmış ve 2009 yılındaki ekonomik krizle birlikte bir düşüş yaşamış ancak 2010 yılında tekrar toparlanmıştır. Türkiye, 2000 yılında 44 milyon $ değerinde odun dışı orman ürünü ihraç ederken, 2010 yılına gelindiğinde söz konusu sektörden ihracatını 95 milyon $ a kadar yükseltmeyi başarmıştır. Ülkelere Göre Türkiye'nin Odun Dışı Orman Ürünleri İhracatı ($) Sıra Ülke 2009 2010 2009-2010 Miktar (kg) Değer ($) Miktar (kg) Değer ($) Değişim Pay (%) (%) 1 Çin 14.414.687 5.572.577 15.014.422 14.212.335 155,0 15,0 2 A.B.D. 3.794.462 7.198.131 4.796.471 8.876.335 23,3 9,3 3 Almanya 4.058.667 8.433.592 5.489.905 8.821.181 4,6 9,3 4 Vietnam 4633976 8840704 3.757.405 7.539.280-14,7 7,9 5 İspanya 4.489.112 2.622.846 5.772.722 5.750.125 119,2 6,0 6 Polonya 762.232 2.643.546 800.082 2.898.109 9,6 3,0 7 Hollanda 1629074 1640574 2.658.250 2.434.704 48,4 2,6 8 İtalya 997.855 1.732.059 1.420.188 2.202.811 27,2 2,3 9 Japonya 492.013 2.111.978 507.728 2.054.784-2,7 2,2 10 G.Kore 127.505 379.143 280.510 1.688.640 345,4 1,8 Diğerleri 16.692.935 38.919.544 15.843.628 38.583.170-0,9 40,6 TOPLAM 52.092.518 80.094.694 56.341.311 95.061.474 18,7 100,0 Kaynak: TÜİK verileri 2010 yılında Türkiye nin odun dışı orman ürünleri sektöründen en fazla ihracat yaptığı ülke Çin dir. Anılan sektörde Türkiye nin toplam ihracatının %15 i Çin e yapılmakta olup, 2010 yılında bu ülkeye 14,2 milyon $ değerinde ihracat gerçekleştirilmiştir. Sektör ihracatında ikinci sırada yer alan ABD ise 8,8 milyon $ la toplam ihracattan %9,3 oranında pay almaktadır. Bu ülkeleri sırasıyla Almanya (%9,3), Vietnam (%7,9) ve İspanya (%6) takip etmiştir. Orta Anadolu Ağaç Mamulleri ve Orman Ürünleri İhracatçıları Birliği 7
Mal Gruplarına Göre Türkiye'nin Odun Dışı Orman Ürünleri İhracatı GTİP Ürün Tanımı 2008 2009 2010 Miktar (kg) Değer ($) Miktar ($) Değer ($) Miktar (kg) Değer ($) 09109931 Yaban Kekiği (Ezilmemiş, Öğütülmemiş) 69.443 250.238 93.362 218.647 44.334 137.872 09109933 Diğer Kekiği (Ezilmemiş, Öğütülmemiş) 2.391.558 9.186.740 2.795.215 5.347.042 3.328.889 6.132.403 09109939 Kekik (Ezilmiş, Öğütülmüş) 7.221.737 33.440.585 8.586.083 23.096.734 9.583.793 21.867.500 Kekik Toplam 9.682.738 42.877.563 11.474.660 28.662.423 12.957.016 28.137.775 091099910012 Biberiye (Ezilmemiş, Öğütülmemiş) 65.312 221.205 102.227 268.361 90.188 244.597 091099990012 Biberiye (Ezilmiş, Öğütülmüş) 507.984 1.366.245 517.286 1.402.762 594.948 1.295.734 Biberiye Toplam 573.296 1.587.450 619.513 1.671.123 685.136 1.540.331 121190850024 Ihlamur; Küçük Paketler İçerisinde Bitkisel Çay Olarak Kullanılanlar 0 0 0 0 5.223 136.089 121190850025 Ihlamur; Diğer 121.207 1.392.248 179.002 1.427.736 111.544 897.030 Ihlamur Toplam 121.207 1.392.248 179.002 1.427.736 116.767 1.033.119 121190850026 Adaçayı; Küçük Paketler İçerisinde Bitkisel Çay Olarak Kullanılanlar 0 0 0 0 10.696 145.517 121190850027 Adaçayı; Diğer 1.862.227 6.641.020 1.544.730 6.047.915 1.631.858 6.002.677 Adaçayı Toplam 1.862.227 6.641.020 1.544.730 6.047.915 1.642.554 6.148.194 121190850028 Diğer Bitkilerin Kısımları; Küçük Paketler İçerisinde Bitkisel Çay Olarak Kullanılanlar 0 0 0 0 24.518 479.100 121190850090 Bitki Kısımlarının Diğerleri 852.619 2.668.804 1.238.212 3.581.241 1.015.040 2.586.872 Diğerleri Toplam 852.619 2.668.804 1.238.212 3.581.241 1.039.558 3.065.972 23080040 Meşe Palamudu, At Kestanesi, Meyve Posası(Üzüm Posası Hariç) 208.450 120.519 200.775 136.765 4.268 7.964 23080090 Diğerleri 3.113.658 601.221 761.070 235.626 858.030 217.933 Meşe Palamudu, At Kestanesi, Meyve Posası(Üzüm Posası Hariç) Toplam 3.322.108 721.740 961.845 372.391 862.298 225.897 3201 Debagatte Kullanılan Bitkisel Menşeli Hülasalar ve Tanen Tuzları, Türevleri 581.570 837.168 713.168 900.454 548.310 745.455 09109950 Defne Yaprağı 6.932.860 20.006.950 9.063.349 24.301.033 8.891.026 25.618.067 121120 Ginseng Kökü 0 0 3 337 0 0 121190850018 Meyan Kökü 226.535 431.472 310.511 471.212 292.356 523.258 13 Lak; Sakız, Reçine ve Diğer Bitkisel Özsu ve Hülasalar 449.749 3.617.619 351.091 1.525.151 1.124.926 4.683.288 14 Örülmeye Elverişli Bitkisel Maddeler; Tarifenin Başka Yerinde Belirtilmeyen 33.142.749 19.774.393 25.636.434 11.133.678 28.181.364 23.340.118 veya Yer Almayan Bitkisel Ürünler TOPLAM 57.747.658 100.556.427 52.092.518 80.094.694 56.341.311 95.061.474 Kaynak: TÜİK verileri. 2010 yılında odun dışı orman ürünleri sektöründen en fazla ihracat yapılan kalem 28,1 milyon $ la kekik olmuştur. Onu 25,6 milyon $ la defne yaprağı, 23,3 milyon $ la ise örülmeye elverişli bitkisel maddeler izlemiştir. Orta Anadolu Ağaç Mamulleri ve Orman Ürünleri İhracatçıları Birliği 8
3.Türkiye nin Odun Dışı Orman Ürünleri İthalatı: 2000-2010 yılları arasında inişli çıkışlı bir trend gösteren Türkiye nin odun dışı orman ürünleri ithalatı, 2000 yılında 26,3 milyon $ iken 2010 yılında 55,2 milyon $ olarak gerçekleşmiştir. Değer Bazında Türkiye'nin Odun Dışı Orman Ürünleri İthalatı 60 50 40 46,4 51,9 48,1 42,2 40,5 48,3 42,8 55,2 Milyon $ 30 20 26,3 24,0 31,8 10 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Kaynak: TÜİK verileri 2010 yılında Türkiye nin en fazla odun dışı orman ürünü ithal ettiği ülke 7,5 milyon $ la Almanya olmuştur. Türkiye nin toplam ithalatının %13,7 si Almanya dan yapılmış olup, onu %10,4 le Hindistan, %9,1 le Çin, %8 le Fransa ve %6,2 yle İtalya takip etmiştir. Ülkelere Göre Türkiye'nin Odun Dışı Orman Ürünleri İthalatı ($) 2009 2010 2009- Sıra Ülke 2010 Pay Miktar (kg) Değer ($) Miktar (kg) Değer ($) Değişim (%) (%) 1 Almanya 431.905 7.253.880 532.839 7.581.374 4,5 13,7 2 Hindistan 2.984.545 3.245.698 4.861.677 5.732.860 76,6 10,4 3 Çin 890.932 2.178.531 1.268.937 5.022.585 130,5 9,1 4 Fransa 602086 5765330 602.024 4.431.174-23,1 8,0 5 İtalya 393.362 3.097.893 562.080 3.422.642 10,5 6,2 6 Arjantin 1.319.195 2.165.217 1.832.050 3.041.029 40,4 5,5 7 A.B.D. 135528 1435716 163.695 2.496.277 73,9 4,5 8 Fas 1.090.535 1.285.770 1.204.346 2.245.518 74,6 4,1 9 Danimarka 75.439 1.123.553 150.035 1.765.091 57,1 3,2 10 Arnavutluk 602.401 1.612.166 723.235 1.703.969 5,7 3,1 Diğerleri 15.116.257 13.627.735 31.332.806 17.776.719 30,4 32,2 TOPLAM 23.642.185 42.791.489 43.233.724 55.219.238 29,0 100,0 Kaynak: TÜİK verileri Orta Anadolu Ağaç Mamulleri ve Orman Ürünleri İhracatçıları Birliği 9
Mal Gruplarına Göre Türkiye'nin Odun Dışı Orman Ürünleri İthalatı GTİP Ürün Tanımı 2008 2009 2010 Miktar (kg) Değer ($) Miktar (kg) Değer ($) Miktar (kg) Değer ($) 09109931 Yaban Kekiği (Ezilmemiş, 0 0 0 0 0 0 Öğütülmemiş) 09109933 Diğer Kekiği (Ezilmemiş, Öğütülmemiş) 850.740 2.485.695 448.412 1.102.124 975.790 2.015.717 09109939 Kekik (Ezilmiş, Öğütülmüş) 8 144 11.958 96.107 9.627 132.697 Kekik Toplam 850.748 2.485.839 460.370 1.198.231 985.417 2.148.414 091099910012 Biberiye (Ezilmemiş, Öğütülmemiş) 553.484 613.030 479.848 589.584 586.218 672.831 091099990012 Biberiye (Ezilmiş, Öğütülmüş) 0 0 283 4.509 508 5.836 Biberiye Toplam 553.484 613.030 480.131 594.093 586.726 678.667 121190850024 Ihlamur; Küçük Paketler İçerisinde Bitkisel Çay Olarak Kullanılanlar 0 0 0 0 0 0 121190850025 Ihlamur; Diğer 136.753 1.162.965 34.568 185.151 46.408 247.574 Ihlamur Toplam 136.753 1.162.965 34.568 185.151 46.408 247.574 121190850026 Adaçayı; Küçük Paketler İçerisinde Bitkisel Çay Olarak Kullanılanlar 0 0 0 0 0 0 121190850027 Adaçayı; Diğer 1.155.354 2.928.371 546.786 1.551.061 595.280 1.589.512 Adaçayı Toplam 1.155.354 2.928.371 546.786 1.551.061 595.280 1.589.512 Diğer Bitkilerin Kısımları; Küçük 0 0 0 0 44.995 126.809 121190850028 Paketler İçerisinde Bitkisel Çay Olarak Kullanılanlar 121190850090 Bitki Kısımlarının Diğerleri 526.682 868.582 1.087.910 1.344.378 1.014.072 2.035.360 Diğerleri Toplam 526.682 868.582 1.087.910 1.344.378 1.059.067 2.162.169 23080040 Meşe Palamudu, At Kestanesi, Meyve 69.045 137.124 32.770 46.308 60.380 82.538 Posası(Üzüm Posası Hariç) 23080090 Diğerleri 580.116 544.447 517.009 416.472 305.927 381.392 Meşe Palamudu, At Kestanesi, Meyve Posası(Üzüm Posası Hariç) Toplam 649.161 681.571 549.779 462.780 366.307 463.930 3201 Debagatte Kullanılan Bitkisel Menşeli Hülasalar ve Tanen Tuzları, Türevleri 4.912.070 8.716.687 2.764.640 5.165.389 4.287.884 7.923.718 09109950 Defne Yaprağı 41.025 111.030 177.342 338.772 509.760 889.105 121120 Ginseng Kökü 3.205 50.961 953 18.220 3.718 88.228 121190850018 Meyan Kökü 4.780 88.245 9.050 103.685 5.500 45.919 13 Lak; Sakız, Reçine ve Diğer Bitkisel Özsu ve Hülasalar 3.385.938 25.678.598 3.425.693 27.558.634 5.249.653 32.121.884 Örülmeye Elverişli Bitkisel Maddeler; 14 Tarifenin Başka Yerinde Belirtilmeyen veya Yer Almayan Bitkisel Ürünler 29.677.659 4.919.703 14.104.963 4.271.095 29.538.004 6.860.118 TOPLAM 41.896.859 48.305.582 23.642.185 42.791.489 43.233.724 55.219.238 2010 yılında odun dışı orman ürünleri sektöründe Türkiye nin en fazla ithalat yaptığı kalem 32,1 milyon $ la lak, sakız, reçine ve diğer bitkisel hülasalar olmuştur. İkinci mal grubu ise 7,9 milyon $ la debagatte kullanılan bitkisel menşeli hülasalar olmuştur. Orta Anadolu Ağaç Mamulleri ve Orman Ürünleri İhracatçıları Birliği 10
ODUN DIŞI ORMAN ÜRÜNLERİ SEKTÖRÜNÜN SWOT ANALİZİ Güçlü Yönler 1. Türkiye nin bitki tür çeşitliliği, yaban hayatı kaynakları ve endemik türler bakımından zengin kaynaklara sahip olması 2. Odun dışı orman ürünleri sektörünün bir devlet politikasıyla sisteme kavuşturulmasıyla güçlendirilmesi ülke ekonomisi için de büyük bir adım olma olanağı taşıması Zayıf Yönler 1. Odun dışı orman ürünlerinin sağlıklı bir şekilde kayıt altına alınamaması 2. Ürün fiyatlandırma politikalarının sağlıklı olmaması 3. Arz açığı 4. Sektörde Ar-Ge çalışmalarının yetersizliği Fırsatlar 1. Türkiye de kırsal alanda yaşayanlar için odun dışı orman ürünleri sektörü bir şanstır 2. Sektörün gelişimi sonucunda ortaya çıkacak faydanın çok yönlü (ekonomik, sosyal, kültürel, ekolojik...) oluşu Tehditler 1. Odun dışı orman ürünleri gelirinin paylaşımının kırsal kesimin yararına olmaması 2. Odun hammaddesi üretimi ve ağaçlandırmalar sırasında bu kaynaklara zarar verilmesi Orta Anadolu Ağaç Mamulleri ve Orman Ürünleri İhracatçıları Birliği 11
ODUN DIŞI ORMAN ÜRÜNLERİ SEKTÖRÜNÜN SORUNLARI VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ Türkiye de odun dışı orman ürünleri sektörünün sorunları ve çözüm önerilerini şu şekilde sıralamak mümkündür: Odun dışı orman ürünleri gelirinin paylaşımının kırsal kesimin yararına olmaması sorun olarak görülmektedir. Odun dışı orman ürünleri üretiminde faaliyet gösterenler, topladığı ya da kültürünü yaptığı ürünün bir bölümünü kendi ihtiyaçları için kullanmakta, kalanını ise aracılara satmaktadır. Aracılar, ürünleri büyük kentlerde bulunan ihracatçı firmalara ulaştırmaktadır. Yapılan bir araştırmaya göre; odun dışı orman ürünleri ticaretindeki toplam gelirden Orman Genel Müdürlüğü %3 oranında, orman köylüleri %30 oranında, aracı ve ihracatçılar ise %67 oranında pay almaktadır. Yaratılan gelirin paylaşım oranının uygun olmadığı düşünülmektedir. Odun dışı orman ürünlerinin sağlıklı bir şekilde kayıt altına alınamaması önemli bir sorundur. Devlet orman işletmeleri odun dışı orman ürünleri için tarife bedeli uygulamaktadır. Ancak, kaçak taşınan ve kırsal kesimin kendi ihtiyaçları için sakladığı odun dışı orman ürünlerinden tarife bedeli alınamamaktadır. Tarife bedeli alınan ürünler Orman Genel Müdürlüğü kayıtlarına girmekte, ancak odun dışı orman ürünlerinin gerçek üretim miktarına ulaşılamamaktadır. Türkiye`de tarife bedeli genelde aracılar tarafından ödenmektedir. Diğer bir ifadeyle, ürün birim fiyatı aracılar tarafından belirlenmektedir. Ürünü toplama işini yürüten orman köylüleri topladıkları ürün miktarıyla orantılı olarak gelir sağlamaktadır. Yine ürüne yönelik bürokratik işlemler çoğunlukla aracılar tarafından gerçekleştirilmektedir. Bu nedenle, odun dışı orman ürünlerinin kayıt altına alınabilmesi için köy temsilcilerinin ve yerel aracıların takip edilmesi oldukça önemlidir. Odun hammaddesi üretimi ve ağaçlandırmalar sırasında bu kaynaklara zarar verilmesi büyük bir sorundur. Her ne kadar odun dışı orman ürünlerinin Türkiye deki yayılışları genel olarak biliniyorsa da bu türlerin ancak %62 sinin envanteri tamamlanabilmiştir. Üretim planlarında büyük bir boşluğun yaşanması ve orman envanteri ve amenajman planlarının bu boyuta ilgi göstermemesi büyük sorun teşkil etmektedir. Orman Genel Müdürlüğü nün kekik, defne ve çam fıstığı toplayıcılarından aldığı tarife bedeli düşüktür. Orman Genel Müdürlüğü söz konusu tarife bedelini, toplanan ürünün kayıt dışında kalmasını önlemek ve yurt dışında ihracatçıların kolay rekabet edebilmesi için maliyetleri arttırmamak nedeniyle düşük tutmaktadır. Bu bağlamda, Orman Genel Müdürlüğü`nün odun dışı orman ürünleri fiyatlandırma politikasının uygunluğunun hem kurumun sürdürülebilirliği hem de ürünün sürdürülebilirliği bağlamında sorgulanması gerektiğini düşünen kesimler bulunmaktadır. Devlet ormanlarında genel hatları ile bakıldığında, halen ticari olarak özellikle yabancı pazarlara sunulabilecek odun dışı orman ürünlerinin bulunduğu ve iyi bir pazarlama programıyla ülke ve kırsal kalkınma için kaynak oluşturabilecek bir fırsatın var olduğu düşünülmektedir. Bununla beraber, kekik ve defnenin son yıllarda ihracat miktarının arttığı ancak ihracat birim fiyatlarının düştüğü göz önüne alınırsa; pazarlama aşamasında fiyatlandırma kararlarının üretici ve toplayıcılar için biran önce sağlıklı bir yönteme kavuşturulması gerektiği Orta Anadolu Ağaç Mamulleri ve Orman Ürünleri İhracatçıları Birliği 12
düşünülmektedir. Çünkü ürün fiyatı; aracı, perakendeci veya ihracatçı firmanın kontrolünde belirlenmektedir. Bu ürünlerin ormanın uygun kesimlerinde yoğunlaştırılması ve özellikle orman köyleri yakınında kültüre alınmasının desteklenmesi, bütün bunlara taban oluşturmak üzere odun dışı orman ürünlerine ilişkin bir politikanın oluşturulması gerekmektedir. Arz açığı ve karşılaştırmalı üstünlükleri bulunan odun dışı orman ürünlerinin teşvik edilmesi önem taşımaktadır. Gelişmelerin önünü açmak üzere odun dışı orman ürünleri alanında ülkeye özgü bir sertifikalandırma sisteminin oluşturulması gerekmektedir. ARGE çalışmalarındaki odun dışı orman ürünlerine ilişkin çalışmaların payının artırılması, bu doğrultuda araştırma enstitülerinden birinin bu konu temelinde örgütlenmesi sektörün gelişimine fayda sağlayacaktır. Üretimin programlanması, ürünlerin toplanması, işlenmesi, sertifikalandırılması ve pazarlanması gibi sürecin farklı aşamalarında çalışan kurum, firma, kooperatif, köy tüzel kişileri, sivil örgüt, dernek... vb. oluşumların katılımıyla bir ulusal kurulun meydana getirilmesi gerekmektedir. Ulusal kurulun yanında, bu sektörün içinde yer alan öğelerin bütünleşmesi, uyumu, çıkarlarının korunması, tanıtım, iletişim, bilgilendirme işlevlerini gerçekleştirecek bir sivil toplum örgütünün (dernek, vakıf, oda...) oluşturulması büyük önem taşımaktadır. Orta Anadolu Ağaç Mamulleri ve Orman Ürünleri İhracatçıları Birliği 13
S O N U Ç Ortaya çıkan faydanın çok yönlü (ekonomik, sosyal, kültürel, ekolojik...) oluşu, faydalanan kitlenin ve faydalanma alanlarının genişliği göz önüne alındığında odun dışı orman ürünleri sektörünün önemi daha net anlaşılmaktadır. Odun dışı orman ürünleri, iç ve dış pazarlarda değerlendirilebildiği için gelir sağlamaktadır. Türkiye de odun dışı orman ürünleri ihracatı büyük çoğunlukla hammadde veya yarı-mamul olarak yapıldığından sağlanan gelir, potansiyel gelirin çok altındadır. Defnenin yaprak, kekiğin ise ezilmemiş biçimde işlenmeden ihraç edildiği gerçeğine bakıldığında; Türkiye de odun dışı orman ürünlerinin hammadde yerine işlenmiş olarak ihracına yönelik çalışmaların hızlı ve düzenli bir şekilde desteklenmesi ve güçlendirilmesi gerekliği açıkça ortaya çıkmaktadır. Odun dışı orman ürünleri sektörü, daha çok orman içi ve orman kenarı köylülerini ilgilendirmekte gibi görünse de kırsal kalkınma yönünden çok büyük bir potansiyel taşıdığından aslında ülke ekonomisi için de hayatidir. Türkiye de orman köylerine en çok parasal ve reel gelir sağlayan ikinci sektör odun dışı orman ürünleridir. Bu çerçeveden bakıldığında; Türkiye de kırsal alanda yaşayanlar için düşük gelir düzeyi, yetersiz sermaye birikimi, tarımsal üretim risklerinin bulunması, ürettikleri ürünlerin fiyatının aracı ve tüketicilerin kontrolünde oluşması, sağlık, sosyal olanaklardaki belirsizlikler, kentlere göç eğilimi gibi kaygıları olduğu düşünülürse; göçün durdurulması için odun dışı orman ürünleri sektörü bir şans olarak görülebilir. Uzun yıllardan beri devam eden orman köylülerini kalkındırmak ve göçlerini durdurmak yönündeki destekleyici çalışmalar, bu şekilde yürütülen planlı bir politika ile hayat bulacaktır. Türkiye de odun dışı orman ürünleri sektörünün bir devlet politikasıyla sisteme kavuşturulmasıyla güçlendirilmesi ülke ekonomisi için de büyük bir adım olma olanağı taşımaktadır. Orta Anadolu Ağaç Mamulleri ve Orman Ürünleri İhracatçıları Birliği 14
ORTA ANADOLU İ HRACATÇI Bİ RLİ KLERİ K A Y N A K L A R Kekik, Defne ve Çam Fıstığının Üretimi ve Pazarlaması, İsmail ŞAFAK, Taner OKAN, Doğu Akdeniz Ormancılık Araştırma Müdürlüğü/Doa Dergisi /2004 T.C.Orman Bakanlığı, Orman Genel Müdürlüğü, İşletme ve Pazarlama Dairesi Başkanlığı, Tebliğ No:283, Tasnif No:IV-1434, Orman Tali Ürünlerinin Üretim Ve Satış Esasları, ANKARA-1995 http://odundisiurun.ogm.gov.tr/ Trademap (www.trademap.org) Orman Genel Müdürlüğü (www.ogm.gov.tr) TÜİK verileri Orta Anadolu Ağaç Mamulleri ve Orman Ürünleri İhracatçıları Birliği Adres : Mahatma Gandhi Cad. No: 103 G.O.P. 06700 ANKARA Tel : (312) 447 27 40 (pbx) Faks: (312) 446 96 05-447 01 80 e-posta : oaib@ekonomi.gov.tr WEB : www.oaib.gov.tr / www.turkishwood.org
TÜRKİYE'DEKİ BAŞLICA ODUN DIŞI ORMAN ÜRÜNLERİ ÜRETİCİ VE İHRACATÇILARI LİSTESİ (2010) UNVAN ADRES ILCESI ILI TEL FAKS EMAIL1 WEB KUTAS TARIM URUNLERI DIS TIC. VE SAN.A.S. 1140 S.NO.57 ZEYTINLIK C. KONAK İZMIR 0 232 4332312 0 232 4332312 kutas@kutas.com.tr www.kutas.com.tr ÜRÜN TARIM ÜR.İTH.İHR.TİCARET VE SANAYİ LTD.ŞTİ. TORBALI MAH. KEMALPAŞA YOLU NO:10 TORBALI İZMIR 0 232 8532510 0 232 8532520 info@uruntarim.com www.uruntarim.com TÜRER BİTKSEL ÜR.HAY.İNŞ.SU ÜR OR.ÜR.TAR.GIDA SAN.VE TİC.A.Ş. TEPECİK MAHAHALLESİ AKÇAKAYA KÜMEEVLER NO:1 SEFERİHİSAR İZMIR 0 232 7436020 0 232 7436026 turer@turer.com www.turer.com.tr ORİGANUM GIDA TARIM VE ORMAN ÜR.İTH.İHR.SAN.VE TİC.LTD.ŞTİ. ARMUTLU ORG.SAN.BÖL.SAN.CAD. NO:96 HAYVAN KIRAN MEVKİİ KEMALPAŞA İZMIR 0 232 8866178 0 232 8867005 DEFNE DIŞ TİC.VE TARIM ÜR.A.Ş. ANKARA ASFALTI 21.KM NO:184 KEMALPAŞA İZMIR 0 232 8772270 0 232 8772272 defnesa@turk.net BELMAR DIŞ TİCARET A.Ş. AKDENİZ CAD. NO:1 REYENT HAN İZMIR 0 232 4835018 0 232 4415538 ÇALIŞKAN TARIM ÜR.İNŞ.TAAHHÜT TEKSTİL SAN.VE TİC.LTD.ŞTİ. TOPRAKLIK MAH.630 SOK.NO.9/B SANTRAL GARAJ ARKASI DENIZLI 0 258 2421147 0 258 2417967 caliskan@caliskantarim.com www.caliskantarim.com İNCOM ENDÜSTRİYEL MAKİNALARI İTH.İHR.VE TİC.A.Ş. ÇAY MH.6489 SK.NO:6 ZEMİN KAT AKDENİZ MERSIN 0 324 2217674 0 324 2219714 incom@incomas.com www.incomas.com DEMAR ITHALAT IHRACAT TAR.ÜR. SAN. VE TIC.A.Ş. Ş.FETRHIBEY CAD.NO:49 PEN-PAR IŞHANI KAT:5/502 KONAK İZMIR 0 232 4415064 0 232 4255307 nalan@demar.com.tr ALTUNTAŞ BAHARAT SAN.VE TİC.AŞ. İZMİR ASFALTI BOZBURUN YOLU ÜZERİ MERKEZ DENIZLI 0 258 3710782 0 258 3710324 altuntasspice@superonline.com www.altuntas.com.tr DAPHNA TARIM GIDA VE ORMAN ÜR. SAN.TİC.LTD.ŞTİ. ANKARA ASFALTI 30 KM.YUKARI MAH.NİF DEPOLARI NO:1 KEMALPAŞA İZMIR 0 232 8772270 0 232 8772272 HİSS KAMIŞ SANAYİ TİCARET VE İHRACAT LTD.ŞTİ. ÇAY MAH.64108 SOKAK NO:13 AKDENİZ MERSIN 0 324 2215750 0 324 2215749 hisskamis@superonline.com www.hisskamış.com.tr FAHRETTIN IZMIRLI ESENYURT YOLU ÜZERI NO:160 AVCILAR İSTANBUL 0 212 6900883 0 212 6900889 afroditltd@superonline.com www.afroditgıda.com.tr MARTİN BAUER BİTKİ MEYVE ÇAYLARI ÜRETİM A.Ş. GAZİ MUSTAFA KEMAL MAH. VESKAR SOK. NO:7 KARAKUYU BELDESİ TORBALI İZMIR 0 232 8662288 0 232 8662366 suat.meral@mbme-tr.com TEKNOLOJI YATIRIMLARI VE DANŞ. SAN. TIC. A.Ş. DOLAYOBA SAN. BÖLG. SAN. CAD. NO:42 PENDİK İSTANBUL 0 216 3076771 0 216 3076773 info@endemix.com.tr www.endemix.com.tr AFRODIT GIDA SAN.VE TIC. LTD.ŞTI. ESENYURT YOLU ÜZERI NO:160 AVCILAR İSTANBUL 0 212 6900883 0 212 6900889 afroditltd@superonline.com www.afraditgida.com.tr MACOLIVE TARIM URUNLERI SAN.VE TIC.LTD.STI. SEHIT FETHIBEY C.NO:49 K:5/5 01 TİRE İZMIR 0 232 4893298 0 232 4255307 evrim@demar.com.tr TAMSAN GIDA ÜRÜNLERİ SANAYİ VE TİCARET LTD.ŞTİ. GÜRPINAR MAH.7004 SOK. NO:33/A-B BORNOVA İZMIR 0 232 4795541 0 232 4795568 oregano@superonline.com CELSAN İTH.İHR.VE TİC.LTD.ŞTİ. KAVAKLIDERE KÖYÜ BORNOVA İZMIR 0 232 3601280 0 232 3601283 ali.guler@turertarim.com.tr DORUK TARIM ÜRÜNLERİ DIŞ TİC. VE SAN. A.Ş. ŞEHİT FETHİ BEY CAD.NO:49 D:404 KONAK İZMIR 0 232 4468429 0 232 4468430 bulentdogu@doruktarim.com www.doruktarim.com BAYAMTAŞ İTHALAT İHRACAT AŞ. MÜCAHİTLER CAD.NO:24 MERSIN 0 324 2213700 0 324 2137100 ÖMEROĞLU TARIM ÜRÜNLERİ SAN.VE TİC.LTD.ŞTİ. KEMALPAŞA YOLU KIZILÜZÜM KÖYÜ MEVKİİ KEMALPAŞA İZMIR 0 232 8771260 0 232 8771267 info@omeroglu.com.tr www.omeroglu.com.tr WBT TAR.ÜRÜNL.SAN.TIC.A.Ş. AKDENIZ ORG.SAN.BÖLG. PK:642 DÖŞEMEALTI ANTALYA 0 242 2581030 0 242 2581275 wbtas@superonline.com www.wbtas.com GÜRKAN DIŞ TİC.LTD.ŞTİ. RÜSTEMPAŞA MAH.KANUNCU RIZA SK SERDAROĞLU APT.K:1 SAPANCA SAKARYA 0 264 5827595 0 264 5820769 TURER TARIM VE ORMAN URUNLERI ITH.IHR.SAN.VE TIC.LTD.STI. KAVAKLIDERE KOYU BORNOVA İZMIR 0 232 3601280 0 232 3601283 turer@turertarim.com.tr www.turertarim.com.tr BULUTOĞLU GIDA VE LOJISTIK HIZMETLERI A.Ş. TEKSTILKENT KOZA PLAZA A BLOK K:27 NO:101-102- 103-104 ESENLER İSTANBUL 0 212 4381177 0 212 4381185 m.asamdir@bulutoglu.com www.bulutoglu.com PHRAGMA SU ÜRÜNLERİ TARIM İNŞ. ENERJİ SAN.VE TİC.LTD.ŞTİ. ÇAY BOLVADİN KARAYOLU 5.KM ÜZERİ ÇAY AFYON 0 272 6325202 0 272 6325203 www.phragma.com.tr UFAY TARIM GIDA VE ORMAN ÜRÜN. SAN.VE TİC.LTD.ŞTİ. ŞEHİT FETHİ BEY 45/303 KONAK İZMIR 0 232 4459135 0 232 4459106 info@ufay.net www.ufay.net TİMTAŞ TARIM İLAÇ VE MAHS. TİC.A.Ş. 1328 SOKAK NO:7 PK 339 KONAK İZMIR 0 232 4833837 0 232 4841628 arditi@timtas.com.tr AROMA İÇ VE DIŞ TİC.LTD.ŞTİ. 1570 SOKAK NO:17 K:7 D:701/702 BORNOVA İZMIR 0 232 4613757 0 232 4613832 info@agromeisters.com TİCARET EVİ İTHALAT İHRACAT TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ ŞEHİT FETHİ BEY CAD. NO:49/304 KONAK İZMIR 0 232 4414048 0 232 4830450 murat@ticaretevi.com NETA TARIM ÜRÜNLERİ SAN.VE TİC LTD.ŞTİ. HALİT ZİYA BULV.NO:6 K:6 D:606 KONAK İZMIR 0 232 4417098 0 232 4416074 info@netatarim.com.tr www.netatarim.com.tr AKDENİZ EKOLOJİK ÜRÜNLER ORMAN GIDA SAN.VE TİC.LTD.ŞTİ. SABAHATTİN ÇAKMAKOĞLU CAD. GAMA KONUTLARI NO:122 ERDEMLİ MERSIN 0 324 5447284 0 324 5447284 ekolojik@ttnet.net.tr www.bay-lenf.com DOĞADAN GIDA ÜRÜN.SAN.PAZ.A.Ş. OĞUZLAR MAH. 28.SOK.NO:7/D ANKARA 0 312 2843100 0 312 2876115 dogadan@ada.net.tr ARMADA GIDA TİC.SAN.LTD.ŞTİ. İ.İNÖNÜ BULV.KURTULUŞ MEYDANI NO:78 KLAS PLAZA A/BLK.K:3/5-6 MERKEZ MERSIN 0 324 2380729 0 324 2380742 armada@armadafoods.com www.armadafoods.com BAKKALIM TAR.ORM.VE GIDA ÜRÜN. MAD.TEKS.HAYV.SAN.VE LTD.ŞTİ. ÇAY MH.6489 SK.NO:6 KAT:2 MERSIN 0 324 2217437 0 324 2219714 CEMAY MEYAN KÖKÜ SANAYİ VE DIŞ TİCARET LTD.ŞTİ. MARAŞAL ÇAKMAK CAD.DENİZ APT. A/BLOK NO:33/1 İSKENDERUN HATAY 0 326 6137141 0 326 6134486 info@sabay.com.tr ARSLAN ZİRAİ ÜR.SOĞUK HAVA DEP VE PAK.TES. SAN.TİC.LTD.ŞTİ. 4.SOKAK NO.29 BORNOVA İZMIR 0 232 4363029 0 232 4362823 info@arslanzirai.com.tr www.arslanzirai.com.tr TUNALAR MADENCİLİK İNŞ.NAKLİYE TAAH.SAN.VE TİC.LTD.ŞTİ. SİNDEL HÖYÜK KASABASI DEVELİ KAYSERI 0 352 6255255 0 352 6255282 tunalarhasircilik@hotmail.com www.tunalarhasircilik.com NECDET BÜKEY TARIM ÜRÜNLERİ MATBAACILIK SAN.VE TİC.A.Ş. SANAT CAD.NO.28 BORNOVA İZMIR 0 232 4336486 0 232 4576336 nbukeyasexp@superonline.com www.bukas.com.tr ISTANBUL TARIM ÜR.VE GIDA SAN. TIC.LTD.ŞTI. ISTOÇ 22.ADA NO:52 BAĞCILAR İSTANBUL 0 212 6595333 0 212 6595336 istanbultarim@gmail.com GAP PAZ.A.Ş KORE ŞEHİTLERİ CAD. NO:8 ESENTEPE ŞİŞLİ İSTANBUL 0 212 3065000 0 212 3065471 baharokcu@calik.com ÜNİLEVER SAN.VE TİC.TÜRK A.Ş. KÜÇÜKSU CAD. SARAY MH. SOKULLU SK. NO:8 ÜMRANİYE İSTANBUL 0 216 6339000 0 216 6339150 cuneyt.gunduz@unilever.com www.unilever.com.tr HEMSİ TAR.ÜRN.TİC.VE SAN.LTD.ŞTİ. SEHIT FETHI BEY C. NO:43/801 TİRE İZMIR 0 232 4415880 0 232 4895188 hemsi@hemsi.com.tr www.hemsi.com.tr MELİS İTH.İHR.SAN.TURİZM TİC LTD.ŞTİ S.S.KÜÇÜK SANAYİ SİTESİ 10.BLOK NO:10 MUĞLA 0 252 2129909 0 252 2149756 info@yalabik.com www.yalabik.com BİRLİK BAHARAT SAN.TİC.LTD.ŞTİ 1145/4 SOKAK NO:10 KONAK İZMIR 0 232 4571291 0 232 4597639 info@birlikbaharat.com.tr ZİRVE İNŞAAT-AV SAN.VE TURİZM İŞLTM.SAN.TİC.LTD.ŞTİ. ATATÜRK CAD.GÖL DÜĞÜN SALONUYANI BEYŞEHİR KONYA 0 332 5125957 0 332 5122423 amil_us@hotmail.com AZİM GIDA SANAYİ LTD.ŞTİ. HARAPARASI MAH.YAVUZ SELİM CAD.ZÜHALİYE ÖKTEN İŞH. A BLOK KAT:1 NO:38 ANTAKYA HATAY 0 326 2253120 0 326 2253118 export@azimgida.com www.azimgida.com KORHAN PAZARLAMA VE DIŞ TİC. A.Ş. B.HAYRETTİN PAŞA MAH.1058 SOK. NO.38 GAZİOSMANPAŞA İSTANBUL 0 212 6187080 0 212 6187089 DEFLAS MOTORLU ARAÇL.GIDA TAR. ORM.ÜR.SAN.VE TIC.LTD.ŞTI. SAKARYA CAD. ULUYOL GIRIŞI 250.SOKAK NO:1 SAKARYA 0 264 2915138 0 264 2915133 deflas.com