Dahiliye Kliniklerinde Yatarak Tedavi Gören Geriatrik Hastalar n Mediko-Sosyal Özellikleri*

KL N K ÇALIfiMA/RESEARCH ARTICLE Akad Geriatri 2010; 2: 106-113 Gelifl Tarihi/Received: 17/07/2009 - Kabul Edilifl Tarihi/Accepted: 28/09/2009 Dahiliye Kliniklerinde Yatarak Tedavi Gören Geriatrik Hastalar n Mediko-Sosyal Özellikleri* Some Sociodemographic Variables of Geriatric Patients in Internal Medicine Clinics** Hicran Ayd n Bektafl 1, Hülya fiahin 2 1 Akdeniz Üniversitesi Antalya Sa l k Yüksekokulu, ç Hastal klar Hemflireli i Anabilim Dal, Antalya, Türkiye 1 Department of Medical Nursing, Antalya School of Health, Akdeniz University, Antalya, Turkey 2 Hacettepe Üniversitesi Eriflkin Hastanesi, Dahiliye Servisi, Ankara, Türkiye 2 Medical Unit, Hacettepe University Hospital, Ankara, Turkey * Bu çal flma, Akademik Geriatri 2009 Kongresinde sözlü bildiri olarak sunulmufltur. ** This research was presented at Academic Geriatrics 2009 Congress as an oral presentation. ÖZET Girifl: Bu çal flma dahiliye kliniklerinde tedavi gören yafll bireylerin mediko-sosyal özelliklerini belirlemek amac yla tan mlay c olarak yap lm flt r. Materyal ve Metod: Araflt rman n örneklemini bir üniversite hastanesinin dahiliye ve fizik tedavi ünitesinde 01 fiubat-15 Nisan 2009 tarihleri aras nda tedavi gören, 60 yafl üzerinde olan ve çal flmaya kat lmay kabul eden 31 hasta oluflturmufltur. Veriler araflt rmac lar taraf ndan oluflturulan sosyodemografik ve hastal kla ilgili veri toplama formlar kullan larak yüz yüze görüflme tekni i ile toplanm flt r. Veriler kurum ve yafll lardan izin al nd ktan sonra, araflt rmac lar taraf ndan doldurulmufltur. Verilerin de erlendirilmesi SPSS 13.0 istatistik paket program nda yüzdelik hesaplamalar kullan larak yap lm flt r. Bulgular: Örneklemi oluflturan yafll lar n yafl ortalamas 67.5 olup, %54.8 i kad n, %74.2 si evli, %45.2 si ilkokul mezunu, %54.8 i emekli, %38.7 si ev han m olup, %90.3 ü çal flmamaktad r. Örneklemi oluflturan yafll lar n %74.2 si günlük aktivitelerinde ba ms z, %22.6 s yar ba ml durumdad r. Yafll lar n tan lar incelendi inde; %26 s nda hipertansiyon, %9 unda diyabet görüldü ü; en s k yaflad klar sorunlar n %40.6 a r, %12.5 halsizlik-yorgunluk ve %12.5 nefes darl oldu u bulunmufltur. Yafll lar n %64.5 inin beden kitle indeksinin normalin üzerinde oldu u bulunmufltur. Yafll lar n hiçbirisinin alkol kullanmad, ancak %22.6 s n n sigara kulland ortaya ç km flt r. Araflt rma kapsam na al nan yafll lar n yard ma gereksinim duyduklar alanlar n hastaneye gelip gitme (%71), eczaneden ilaç alma (%58.1), al flverifl yapma (%48.4) ve yeme-içme (%12.9) ile ilgili oldu u saptanm flt r. Sonuç: Yafll bireylerde yafl ilerledikçe kronik hastal k say s, kullan lan ilaç say s ve günlük aktivitelerde yard ma gereksinim duyulan alanlar artmaktad r. Araflt rma kapsam na al nan yafll lar n büyük bir k sm n n fazla kilolu-obez s n r nda olduklar, bu 106 Yaz flma Adresi/Address for Correspondence Yrd. Doç. Dr. Hicran Ayd n Bektafl Akdeniz Üniversitesi Antalya Sa l k Yüksekokulu, ç Hastal klar Hemflireli i Anabilim Dal, 07058 Antalya/Türkiye e-posta: hbaydin@akdeniz.edu.tr, hicranbektas@mynet.com

Dahiliye Kliniklerinde Yatarak Tedavi Gören Geriatrik Hastalar n Mediko-Sosyal Özellikleri durumun kronik hastal klar n art fl nda ayr ca risk oluflturabilece i belirlenmifltir. Sa l k personeli taraf ndan yafll lar n medikososyal özelliklerinin daha iyi bilinmesi ile, bak m ve tedavinin daha etkin planlanabilece i, bu uygulamalarla iyileflmeye olumlu katk lar sa lanabilece i düflünülmektedir. Anahtar Kelimeler: Geriatri, mediko-sosyal sorunlar, fiziksel sa l k sorunlar. ABSTRACT Introduction: This descriptive study aimed to determine the medico-social problems of geriatric patients in internal medicine clinics. Materials and Methods: In this study, 31 elderly aged 60 and over who agreed to participate in the study were interviewed between 1 February and 15 April 2009. Sociodemographic data were collected with a questionnaire during face-to-face interviews. Permission to conduct the study was obtained from the director of the hospital, and oral consent was obtained from the subjects. The obtained data were analyzed with descriptive statistics. Results: The sample of the elderly had a mean age of 67.5 years, 54.8% were female, 74.2% were married, 45.2% were primary school graduates, 54.8% were retired, 38.7% were housewives, and 90.3% were not working. 74.2% of the sample had independence and 22.6% had semi-dependence in activities of daily living. In our study, hypertension was present in 26% and diabetes in 9%; the most commonly experienced problems were pain in 40.6%, fatigue in 12.5% and shortness of breath in 12.5%. In 64.5% of the subjects, the body mass index was found to be above normal. None of the subjects used alcohol, but 22.6% of them were current smokers. Most of the research group stated that they needed help to get to and from the hospital (71%), get medicines from pharmacies (58.1%), and for shopping (48.4%) and eating-drinking (12.9%). Conclusion: With advancing age, the number of chronic diseases, the number of drugs used and the areas of daily activities for which help is needed also increase. This research determined a large portion of elderly in the overweight-obese limit, which also increases the risk of chronic disease occurrence. If the medical staff caring for the elderly are more aware of the medico-social characteristics of this patient population, care and treatment plans may be more effective. Key words: Geriatrics, medico-social problems, physical health problems. G R fi Dünya Sa l k Örgütü (DSÖ) yafll l, çevresel faktörlere uyum sa lama yetisinin giderek azalmas fleklinde tan mlamaktad r. Yafllanma, dejenerasyona ve d fl çevreden gelen strese karfl koymak üzere iç çevrede meydana gelen de iflikliklerin neden oldu u bir uyum olay d r (1,2). Yirminci yüzy lda dünyada ve ülkemizde bebek ölümlerinin azalmas, infeksiyon hastal klar n n kontrolü, beslenme ve sa l k hizmet olanaklar - n n geliflmesi ile beklenen yaflam süresinde art fl olmaktad r (3-5). Ortalama yaflam süresinin giderek artmas yla toplumlarda yafll popülasyon oran da artmaktad r. Yirminci yüzy l n bafllang c nda yafll bireyler nüfusun sadece %4 ünü olufltururken, flu anda %13 ünü oluflturmakta olup, 2040 y l nda %20 sini oluflturaca tahmin edilmektedir (6). 2000 y l verilerine göre, dünya nüfusunun %10 unu, ülkemiz nüfusunun %8.9 unu 60 yafl üzeri bireyler oluflturmaktad r (7). Yafllanma, bugün önlenmesi mümkün olmayan kronolojik, sosyolojik, biyolojik ve psikolojik boyutlu bir gerileme olup, hayat boyu devam eden bir süreçtir (8). Fizyolojik yafllanma sonucu bu de iflimlerle birlikte, yetersizlikler ve bozukluklar da görülmektedir. Özellikle kardiyak, pulmoner, renal, santral sinir sistemi ve immün ifllevler sürekli bir azalma göstermekte ve buna ba l olarak çeflitli hastal klar ortaya ç kmaktad r (9). Yafl artt kça hipertansiyon, koroner arter hastal, diabetes mellitus, osteoartroz, osteoporoz, inme gibi kronik hastal klar n prevalans da artmaktad r (6). Sosyal ve ekonomik zorluklara ek olarak, yafllanma ile birlikte yafll larda fiziksel ve ruhsal sa l k sorunlar yayg n olarak görülmektedir (10). Fad lo lu ve arkadafllar yapt klar bir çal flmada yafll lar n %63.3 ünde görme, %72.9 unda difl sorunlar, %48.4 ünde hipertansiyon, %39.2 sinde en az bir kronik hastal k belirlemifllerdir (11). Özkan ve arkadafllar n n yapt klar çal flmada, kronik obstrüktif akci er Akad Geriatri 2010; 2: 106-113 107

Some Sociodemographic Variables of Geriatric Patients in Internal Medicine Clinics hastal, hipertansiyon, dolafl m bozukluklar, diyabet, görme-iflitme bozukluklar, demans ve depresyon yayg n bulunmufltur (12). Geriatrik hastalar n ço u, kronik a r ve çok say da kronik hastal olan, bu hastal klar n n tümü ya da birkaç için sürekli ilaç kullanan kiflilerdir (6). Kronik hastal klar n prevalans n n artmas sonucunda yafll birey giderek daha fazla say da ilaç kullanmak durumunda kalmaktad r. laçlar n emilimi, vücutta da l mlar, metabolizmalar, at l mlar ve reseptör seviyesindeki de iflikliklere ba l olarak ilaçlara verilen yan t yafll bireylerde farkl l klar göstermektedir (13). Bütün bu etkenler göz önüne al nd nda yafll bireylerde kronik hastal klar n prevalans n n ve ilaç tüketiminin bilinmesi ile, var olan s n rl kaynaklar n daha iyi kullan labilece i düflünülmektedir. Yafla ba l olarak geliflen pek çok sa l k sorununun (diabetes mellitus, koroner arter hastal, serebrovasküler olay, osteoporoz, dejeneratif eklem hastal klar gibi) rehabilitasyon gerektirmesi ve t bbi bak mdaki geliflmeler sonucu kronik hastal klar n tan ve tedavisinde geliflme kaydedilmesi, bireylerin yafll l k dönemlerinin uzamas, yafll bireye sunulacak sa l k hizmetlerinin planlanmas için do ru ve güncel verilere olan gereksinimi art rmaktad r (6). Ekonomik, sosyal ve sa l k alanlar nda ço unlukla kamu kaynaklar na ba ml gereksinimleri olan, kendine özgü sorunlar ve kronik hastal klar bulunan yafll nüfusun di er yafl gruplar ndan ayr olarak ele al nmas gerekmektedir (7). Yafll nüfusun say ve yüzde olarak artmas, toplumda yafll larla ilgili sorunlar ön plana ç - karmaktad r. Yafll lar n t bbi ve sosyal sorunlar n n iç içe olmas ve bu sorunlar n s kl kla bir k s r döngü oluflturmas, yafll lar n mediko-sosyal sorunlar n n birlikte ele al nmas n gerektirmektedir (14). Bu çal flma dahiliye kliniklerinde tedavi gören yafll bireylerin mediko-sosyal özelliklerinin incelenmesi amac yla planlanm flt r. MATERYAL ve METOD Bu araflt rma, tan mlay c bir çal flmad r. Araflt rman n Evreni Araflt rman n evrenini, Ankara ili belediye s n rlar içerisinde yer alan Hacettepe Üniversitesi Fizik Tedavi Ünitesi ve Dahiliye Servisinde yatarak tedavi gören yafll hastalar oluflturmufltur. Araflt rman n Örneklemi Araflt rman n örneklemini bir üniversite hastanesinin dahiliye ve fizik tedavi ünitesinde 01 fiubat-15 Nisan 2009 tarihleri aras nda tedavi gören, 60 yafl üzerinde olan, iletiflim kurabilen ve çal flmaya kat lmay kabul eden 31 hasta oluflturmufltur. Verilerin Toplanmas Araflt rman n verileri, araflt rmac lar taraf ndan oluflturulan sosyodemografik ve hastal kla ilgili veri toplama formlar kullan larak toplanm flt r. Yafll lar n boy ve a rl klar araflt rmac lar taraf ndan ölçülmüfltür. Beden kitle indeksi (BK ) hesaplamas nda 65 yafl üzerindeki bireylerin standartlar na göre 24 kg/m 2 nin alt zay f, 24-29 kg/m 2 normal, 29 kg/m 2 nin üstü fliflman olarak kabul edilmifltir (15). Veri Toplama Formlar n n Uygulanmas Araflt rmaya bafllamadan önce kurumlardan yaz l izin, araflt rmaya kat lan tüm bireylerden araflt rman n amac aç klanarak sözel izinler al nm fl, çal flma etik de erler çerçevesinde yürütülmüfltür. Veriler, veri toplama formlar kullan larak ve hasta dosyalar ndan yararlan larak, 01 fiubat-15 Nisan 2009 tarihleri aras nda araflt rmac lar taraf ndan yüz yüze görüflme yöntemi ile toplanm flt r. Araflt rmada kullan lan formlar araflt rmac lar taraf ndan hastalara okunarak doldurulmufltur. Formlar n doldurulma süresi 15-20 dakika sürmüfltür. Verilerin De erlendirilmesi Veri kodlama ve de erlendirme ifllemleri SPSS 13.0 (Statistical Package for Social Science) program nda, tan mlay c istatistik yöntemleri kullan larak yap lm flt r. BULGULAR Araflt rma grubunun sosyodemografik özelliklerine göre da l m Tablo 1 de verilmifltir. Örneklemi oluflturan yafll lar n yafl ortalamas 67.5 olup, %54.8 i kad n, %74.2 si evli, %45.2 si ilkokul mezunu, %54.8 i emekli, %38.7 si ev han m olup, %90.3 ü çal flmamaktad r. Örneklemi oluflturan tüm yafll lar n sosyal güvencesi bulunmakta, %48.4 ünün geliri giderine göre az, %48.4 ünün geliri giderini dengelemektedir. Yafll lar n %25.8 i evlerinde eflleri ile birlikte yaflamakta, %67.7 sinin bak m na yard mc olan bir yak n bulunmakta, %64.5 i sa l k durumlar n orta düzeyde alg la- 108 Akad Geriatri 2010; 2: 106-113

Dahiliye Kliniklerinde Yatarak Tedavi Gören Geriatrik Hastalar n Mediko-Sosyal Özellikleri Tablo 1. Geriatrik hastalar n sosyodemografik özellikleri (n= 31) Say % Yafl Ortalama ± SD 67.5 ± 6.75 Yafl aral 60-86 Cinsiyet Kad n 17 54.8 Erkek 14 45.2 Medeni durumu Evli 23 74.2 Bekar 8 25.8 Mezun oldu u okul Okuryazar de il 3 9.7 Okuryazar 1 3.2 lkokul 14 45.2 Ortaokul 2 6.5 Lise 6 19.4 Üniversite ve üzeri 5 16.0 Mesle i/ifli/çal flma statüsü Emekli 17 54.8 Ev han m 12 38.7 Serbest meslek 2 6.5 Çal flma durumu Çal flm yor 28 90.3 Çal fl yor 3 9.7 Sosyal güvence Var 31 100.0 Gelir durumu Gidere göre az 15 48.4 Gideri dengeler 15 48.4 Gidere göre yüksek 1 3.2 Evde birlikte yaflad kifliler Efl 8 25.8 Çocuklar 7 22.6 Efl ve çocuklar 4 12.9 Di er akrabalar (kardefli, gelini) 5 16.1 Yaln z 7 22.6 Bak m na yard mc olan kiflilerin varl Var 21 67.7 Yok 10 32.3 Sa l k durumunu alg lama yi 7 22.6 Orta 20 64.5 Kötü 4 12.9 Günlük yaflam aktivite düzeyi Ba ms z 23 74.2 Yar ba ml 7 22.6 Tamamen ba ml 1 3.2 makta, %74.2 si günlük aktivitelerinde ba ms z, %22.6 s yar ba ml durumdad r. Tablo 2 de yafll lar n tan lar incelendi inde; %26 s nda hipertansiyon, %9 unda diyabet oldu u görülmektedir. Yafll lar n ortalama kronik hastal k say s - n n üç, ortalama kronik hastal k tan süresinin 12 y l oldu u bulunmufltur. Örnekleme al nan yafll lar n en s k yaflad klar sorunlar n %40.6 a r, %12.5 halsizlikyorgunluk ve %12.5 nefes darl oldu u bulunmufltur. Örneklem grubunun ortalama hastanede yat fl süresi dokuz gün, ortalama kulland klar ilaç say s alt d r. Kullan lan ilaçlar; tansiyon (%15.7), kan suland r c (%14.4), solunum rahatlat c (%13.8) ve mide koruyucu (%12) ilaçlard r. Yafll lar n ifadelerine göre mevcut olan sa l k sorunlar incelendi inde; yüksek tansiyon (%83.9), hareket güçlü ü (%64.5), uyku problemi (%64.5), yürüme güçlü ü (%61.3), görme güçlü ü (%61.3), iflitme güçlü ü (%38.7), idrar inkontinans (%19.4), osteoporoz (%19.4), çi neme güçlü ü (%12.9) yaflad klar, %48.4 ünün diyeti oldu u ve %45.2 sinin diyetlerine uyumlu olduklar, ancak %64.5 inin BK sinin normalin üzerinde oldu u bulunmufltur. Yafll lar n hiçbirisinin alkol kullanmad, ancak %22.6 s n n sigara kulland ortaya ç km flt r. Araflt rma kapsam na al nan yafll lar n gözlük (%80.6), takma difl (%77.4), baston (%22.6) ve walker (%6.5) kulland klar ; yard ma gereksinim duyduklar alanlar n hastaneye gelip gitme (%71), eczaneden ilaç alma (%58.1), al flverifl yapma (%48.4) ve yeme-içme (%12.9) ile ilgili oldu u saptanm flt r. TARTIfiMA Toplumda gebeler ve çocuklardan sonra, sa l k aç - s ndan en fazla önem verilmesi gereken grup yafll lard r. Yafll lar biyolojik, psikolojik ve sosyal özellikleri nedeniyle önemli bir risk grubunu oluflturmaktad r. Araflt rma grubumuzun sosyodemografik özellikler incelendi inde, yafll lar n %64.5 i sa l k durumlar n orta düzeyde alg lamaktad r. Dudak ve arkadafllar n n yapt klar çal flma sonuçlar nda, yafll lar n %46.9 u sa l k durumunu iyi olarak de erlendirmifltir (16). B y k ve arkadafllar n n çal flma sonuçlar nda, yafll lar n %60.7 si genel sa l k düzeylerini iyi, %29.3 ü orta, %10 u kötü olarak de erlendirmektedir (17). Öztunç ve Büyüksürücü nün çal flmas nda, yafll lar n %30 u sa l - n iyi bulmufltur (18). Sa l iyi derecede alg lama yafl artt kça azalmaktad r. Akad Geriatri 2010; 2: 106-113 109

Some Sociodemographic Variables of Geriatric Patients in Internal Medicine Clinics Tablo 2. Geriatrik hastalar n hastal klar ile ilgili özellikleri (n= 31) Say % Tan lar (n= 100)* Hipertansiyon 26 26.0 Diyabet 9 9.0 Kronik obstrüktif akci er hastal 6 6.0 Koroner arter hastal 5 5.0 Konjestif kalp yetmezli i 5 5.0 Serebrovasküler olay 5 5.0 Di er** 44 44.0 En s k yaflanan sorunlar (n= 32)* A r 13 40.6 Halsizlik-yorgunluk 4 12.5 Nefes darl 4 12.5 Di er*** 11 34.4 Kullan lan ilaçlar (n= 166)* Tansiyon ilaçlar 26 15.7 Kan suland r c ilaçlar 24 14.4 Solunum rahatlat c ilaçlar 23 13.8 Mide koruyucu ilaçlar 20 12.0 fieker ilaçlar 15 9.0 Kalp ilaçlar 13 7.8 Analjezik ilaçlar 12 7.2 Di er**** 33 20.1 Say % Yafll lar n ifadelerine göre mevcut olan sa l k sorunlar (n= 31)***** Yüksek tansiyon 26 83.9 Hareket güçlü ü 20 64.5 Uyku problemi 20 64.5 Yürüme güçlü ü 19 61.3 Görme güçlü ü 19 61.3 flitme güçlü ü 12 38.7 drar inkontinans 6 19.4 Osteoporoz 6 19.4 Çi neme güçlü ü 4 12.9 Kulland klar cihazlar/protezler (n= 31)***** Gözlük 25 80.6 Takma difl 24 77.4 Baston 7 22.6 Walker 2 6.5 Yard ma gereksinim duyduklar alanlar (n= 31)***** Hastaneye gelip gitme 22 71.0 Eczaneden ilaç alma 18 58.1 Al flverifl yapma 15 48.4 Yeme-içme 4 12.9 * Verilen toplam yan t say s üzerinden yüzde al nm flt r. ** Böbrek yetmezli i, ülser, gastrit, sedef, depresyon, lösemi, servikal-lomber spondiloz, osteoartrit, hiperlipidemi, osteoporoz, multipl skleroz, hipo-hipertiroidi, hepatit C, derin ven trombozu, pulmoner tromboemboli, romatoid artrit, pnömotoraks, pulmoner ödem, mezenterik arter iskemisi, ampiyem, atriyal fibrilasyon. *** Elini kullanamama, hareket-yürüme güçlü ü, kan fle- kerinde artma, atefl, terleme. **** Diüretik, antibiyotik, antiemetik, kolesterol düflürücü, B-D vitaminleri, kalsiyum, depresyon, hipo-hipertiroidi, prostat ilaçlar. ***** Her maddeye verilen evet say s na göre, toplam n üzerinden yüzde al nm flt r. Araflt rma sonuçlar m zda yafll lar n tan lar incelendi inde; %26 s nda hipertansiyon, %9 unda diyabet oldu u görülmektedir. Yap lan bir çal flmada, geriatrik hastalar n sahip olduklar fiziksel sorunlara bak ld nda, %77.1 inde hipertansiyon, %54.3 ünde osteoporoz, %22.8 inde demans, %20 sinde ülser oldu u saptanm flt r (7). Daniels ve arkadafllar n n 65 yafl ve üzeri hastalarla yapt klar çal flmada, çal flmaya kat - lanlar n %22 sinde koroner arter hastal ve diyabet, %7 sinde ast m oldu u, %7 sinin miyokard infarktüsü geçirdi i belirlenmifltir (19). K sac k ve arkadafllar n n 60 yafl ve üzeri yafll lar n demografik, ekonomik, sosyal, sa l k ve duygusal durumlar n belirlemek amac yla yapt klar çal flmada, araflt rmaya kat lanlar n %15.6 s nda hipertansiyon, %12.6 s nda diyabet, %7.8 inde kardiyak sorunlar oldu u belirlenmifltir (20). Bu sonuçlar ile bizim çal flma sonuçlar m z benzerlik göstermektedir. Araflt rma grubuzdaki yafll lar n ortalama kronik hastal k say s n n üç oldu u bulunmufltur. Dudak ve ar- 110 Akad Geriatri 2010; 2: 106-113

Dahiliye Kliniklerinde Yatarak Tedavi Gören Geriatrik Hastalar n Mediko-Sosyal Özellikleri kadafllar n n çal flma sonuçlar nda, yafll lar n %79.4 ünde en az bir kronik hastal k oldu u saptan m flt r (16). Araflt rma sonuçlar m zda, örnekleme al nan yafll - lar n en s k yaflad klar sorunlar n %40.6 a r, %12.5 halsizlik-yorgunluk ve %12.5 nefes darl oldu u bulunmufltur. Araflt rma sonuçlar m zda yafll lar n ifadelerine göre mevcut olan sa l k sorunlar incelendi inde; yüksek tansiyon (%83.9), hareket güçlü ü (%64.5), uyku problemi (%64.5), yürüme güçlü ü (%61.3), görme güçlü ü (%61.3), iflitme güçlü ü (%38.7), idrar inkontinans (%19.4), osteoporoz (%19.4), çi neme güçlü ü (%12.9) yaflad klar saptanm flt r. Dudak ve arkadafllar n n çal flma sonuçlar nda, yafll larda eklem a r s (%70.5), bafl a r s (%62.4) ve unutkanl k (%58.2) flikayetlerinin çok s k görüldü ü saptanm flt r (16). zmir de huzurevinde yap lan bir çal flmada yafll lar n %61.3 ünde görme, %52.9 unda a r, %43 ünde uyku bozuklu u, %38.2 sinde kab zl k problemi oldu u görülmüfltür (17). Araflt rma sonuçlar m zda, yafll lar n ortalama kulland klar ilaç say s alt olup; kullan lan ilaçlar; tansiyon (%15.7), kan suland r c (%14.4), solunum rahatlat c (%13.8) ve mide koruyucu (%12) ilaçlar olarak bulunmufltur. Yafll l k çevreye adaptasyon yetene inin ve tüm vücut sistemlerinin rezervlerinin azald bir süreçtir. Rezervin sa l kl genç popülasyonda yaflam idare ettirecek seviyenin 4-10 kat bir seviyede oldu u ve 30. yafltan itibaren y lda %0.8-0.9 oran nda azald belirtilmektedir. Multipl ilaç kullan m, azalan uyunç, doku yan tlar ndaki de ifliklikler, farmakokinetik de iflimler, genetik varyasyonlar ve çevresel etmenler nedeniyle yafll da ilaç kullan m genç bireylerden farkl l k göstermektedir (21). Yafll lar di er bedensel hastal klar nedeniyle birçok ilaç kullanma potansiyeline sahip olduklar için ilaç etkileflimlerine dikkat ederek ilaç seçmek ve doz ayarlamak önem tafl maktad r. Ülkemizde yafll lardaki ilaç kullan m ile ilgili az say da çal flma bulunmaktad r. Seçkin ve arkadafllar n n çal flmas nda, en s k kullan lan ilaçlar kardiyovasküler sistem ilaçlar (%26.7), analjezik ve nonsteroid antiinflamatuvar ilaçlar (%20.8) olarak saptanm flt r. Ayr ca ayn çal flma sonuçlar nda, kad nlar n %31 inin, erkeklerin %23.3 ünün kulland ilaç say s üç veya üzerinde bulunmufltur. Huzurevinde kalan 207 yafll birey üzerinde yap lan bir çal flmada en s k kullan lan ilaçlar n %46.3 ile nonsteroid antiinflamatuvar ilaçlar oldu u, bunlar %37.8 ile kardiyovasküler ilaçlar n ve %24.8 ile özellikle osteoporoz ilaçlar olmak üzere endokrin ve metabolizma ilaçlar n n takip etti i saptanm flt r. Ortalama kullan lan ilaç say s kad nlar için 2.18 ± 1.21 ve erkekler için 2.15 ± 1.19 olarak bulunmufltur (22). B y k ve arkadafllar n n çal flma sonuçlar nda, yafll lar n ald klar ilaçlar incelendi- inde %20.9 oranla antihipertansif, %15.8 oranla koroner vazodilatörler, %14.8 oranla analjezikler, %12.8 oranla vitaminler en s k kullan lan ilaç gruplar d r ve yafll lar n %84.2 si ilaç kullanmaktad r (17). Dülgero lu ve arkadafllar n n çal flmas nda, olgular n %9.7 si bir grup ilaç kullan rken, %85.5 i birden fazla gruptan ilaç kullanmaktad r ve en s k kullan lan (%75.9) ilaç grubu antihipertansiflerdir (23). Arslan ve arkadafllar huzurevlerindeki yafll larda yapt klar çal flmada, bir grup ilaç kullan m oran n %28.2, birden fazla ilaç kullan m yaklafl k %71.8 olarak göstermifller ve en yayg n kullan lan ilaçlar n kardiyovasküler ilaçlar oldu unu saptam fllard r (13). Bu sonuçlar ile bizim çal flma sonuçlar - m z benzerlik göstermektedir. Araflt rma sonuçlar m zda yafll lar n %48.4 ünün diyeti oldu u ve %45.2 sinin diyetlerine uyumlu olduklar, ancak %64.5 inin BK nin normalin üzerinde oldu- u bulunmufltur. Dudak ve arkadafllar n n çal flma sonuçlar nda, BK ye göre yafll lar n %20.8 i zay f, %38.8 i ise fliflman olarak belirlenmifltir (16). Kayseri de yap lan bir araflt rmada yafll erkeklerin %8.2 si, kad nlar n %3.1 i normal kilonun alt nda, erkeklerin %26 s, kad nlar n %54.7 si normal kilonun üstünde bulunmufltur. leri yafllara do ru fiziksel aktivitenin ve metabolizma h z n n azalmas nedeniyle fliflmanl k oran artmaktad r (24). Bu sonuçlar ile bizim çal flma sonuçlar m z benzerlik göstermektedir. Araflt rmam zda yafll lar n hiçbirisinin alkol kullanmad, ancak %22.6 s n n sigara kulland ortaya ç km flt r. Yap lan bir çal flmada, yafll lar n %11,8 i halen sigara içmekte olup, %17,5 i sigaray b rakm flt r (16). Ülkemizde 65 yafl ve üzeri nüfusta sigara içme s kl %13.2 olarak bulunmufltur (25). Araflt rma kapsam na al nan yafll lar n gözlük (%80.6), takma difl (%77.4), baston (%22.6) ve walker (%6.5) kulland klar saptanm flt r. Özdemir ve arkadafllar n n araflt rma sonuçlar na göre, yafll lar n duyular na iliflkin yap lan de erlendirmede, büyük ço unlu unun (%80) gözlük kulland, yar s na yak n nda (%45.7) iflitme kayb oldu u, %28.1 inin iflitme cihaz Akad Geriatri 2010; 2: 106-113 111

Some Sociodemographic Variables of Geriatric Patients in Internal Medicine Clinics kulland saptanm flt r (7). Dudak ve arkadafllar n n araflt rma sonuçlar nda, yafll lar n %64.8 i gözlük, %4.1 i iflitme cihaz, %19.4 ü baston ve %75.9 unun ise takma difl kulland klar saptanm flt r (16). Türkiye de 60 yafl üzeri bireylerde yap lan çok merkezli bir çal flmada erkeklerde baston kullanma s kl %29, kad nlarda ise %25.2 olarak bulunmufltur (26). Edirne de huzurevinde yap lan bir araflt rmada yafll lar n %60.9 unun gözlük, %50.6 s n n difl protezi kulland, Kayseri de yap lan benzer bir araflt rmada yafll lar n %25.3 ünün gözlük, %55.1 inin difl protezi kulland bulunmufltur (24,27). Bu sonuçlar bizim çal flma sonuçlar m z ile benzerlik göstermektedir. Tüm araflt rma sonuçlar göz önüne al nd nda yafllanman n önlenemeyece i, ancak yavafllatabilece i görüflü ile yafll bireylere bak m verilmesi gerekti i görülmektedir. Yafll bireylerde yafl ilerledikçe kronik hastal k say s n n, kullan lan ilaç say s n n ve günlük aktivitelerde yard ma gereksinim duyulan alanlar n artt, araflt rma kapsam na al nan yafll lar n büyük bir k sm - n n fazla kilolu-obez s n r nda olduklar, bu durumun kronik hastal klar n art fl nda ayr ca risk oluflturabilece i belirlenmifltir. Sa l k personeli taraf ndan yafll lar n mediko-sosyal özelliklerinin daha iyi bilinmesi ile, bak m ve tedavinin daha etkin planlanabilece i, bu uygulamalarla iyileflmeye olumlu katk lar sa lanabilece i düflünülmektedir. Ayr ca, ülkemizde yafll bireyler için t bbi ve sosyal hizmetlere yönelik uygulamalar n daha fazla art r lmas n n gereklili i görülmektedir. Ayr ca, bu tür çal flmalardan elde edilen verilerin yafll nüfusun artt ülkemizde geriatrik rehabilitasyon konusunda ihtiyaçlar ve sa l k politikalar aç s ndan yararl olabilece i düflünülmektedir. KAYNAKLAR 1. Postreproductive physiology. The aging process. In: Jarvis BO, Holtz N, Davis JC (eds). Conceptual Human Physiology. Columbus, Ohio: Charles E Merrill Publishing Company, 1985: 565. 2. Özer Ergün UG, Bozdemir N, U uz fi, Güzel R, Burgut R, Saatç E ve ark. Adana Huzurevinde yaflayan yafll lar ile aile hekimli i poliklini ine baflvuran yafll lar n medikososyal özelliklerinin de- erlendirilmesi. Geriatri 2003; 6: 89-94. 3. Belek.. Alg lanan sa l kta s n fsal ve sosyoekonomik eflitsizlikler. Antalya'da bir alan araflt rmas. Toplum ve Hekim 1998; 13: 292-9. 4. Bilgel N, Dirican R. Halk Sa l Toplum l Kimli i. Uluda Üniversitesi Bas mevi, 1993. 5. Bilir N. Bulafl c Olmayan Hastal klar n Kontrolü ve Yafll l k Sorunlar. Bertan M, Güler Ç (editörler). Halk Sa l Temel Bilgiler Kitab. Ankara: Günefl Kitabevi Yay nlar, 1995: 359-68. 6. Koldafl fi, Kutlay fi. Geriatrik rehabilitasyon. Romatizma 2002; 7: 195-205. 7. Özdemir L, Akdemir N, Akyar. Huzurevinde kalan demans olmayan yafll larda yaflam kalitesini etkileyen faktörler. Turkish Journal of Geriatrics 2006; 9: 143-9. 8. Dikmeno lu N. Yafll da fizyolojik de ifliklikler. Gökçe Kutsal Y, Çakmakç M, Ünal S (editörler). Geriatri. Cilt 1. Ankara: Hekimler Yay n Birli i, 1997: 23. 9. Evers BM, Townsend CM, Thompson JC. Organ physiology of aging. Surg Clin North Am 1991; 74: 23. 10. Nahc van N, Demirezen E, Erdo an S. Birinci basamakta yafll - larda depresyon ile ilgili faktörler: sosyo-demografik özellikler. Deneyimlenen sosyal kay plar. Sa l k sorunlar ve iyilik durumu. Trabzon: 35. Ulusal Psikiatri Kongresi, 1999 11. Fad lo lu Ç, Esen A, Karadakovan A, Akyol A, fientürk N. Huzurevinde Yaflayan Yafll lar n Günlük Yaflam Aktiviteleri ve Sa l k Davran fllar n n ncelenmesi. Sa l kl Yafllanma 1. Uluslararas Hemflireler Birli i 1992 Temas Sempozyum Kitab. Ankara: 1992: 139-48. 12. Özkan N, Özabac N, Tuncel N. Kronik Hastal kl Yafll lar n Taburculuk Sonras Endiflelerinin Toplum Sa l Hemflireli i Yönünden ncelenmesi. III. Ulusal Hemflirelik Kongresi Kitab. Sivas: 1992: 553-9. 13. Arslan fi, Atalay A, Gökçe Kutsal Y. Yafll larda ilaç tüketimi. Geriatri 2000; 3: 56-60. 14. Güler Ç. Toplum sa l k sorunu olarak yafll l k. Gökçe Kutsal Y, Çakmakç M, Ünal S (editörler). Geriatri. Cilt 1. Ankara: Hekimler Yay n Birli i, 1997: 50-60. 15. Baysal A, Bozkurt N, Pekcan G, Besler HT, Aksoy M, Merdol TK ve ark. Diyet El Kitab. 3. Bask. Ankara: Hatipo lu Yay nevi, 1999: 95. 16. Dudak AH, Çak l E, Aykut M, Çetinkaya F, Günay O, Öztürk Y. Yafll lar n mediko-sosyal sorunlar ve yaflam memnuniyetlerini etkileyen faktörler. Turkish Journal of Geriatrics 2006; 9: 202-12. 17. B y k A, Özgür G, Özsoy SA, Erefe, Emeç AU, Özer M ve ark. Huzurevinde yaflayan yafll lar n fiziksel sa l k sorunlar ve hastal klar na yönelik ilaç kullanma davran fllar. Turkish Journal of Geriatrics 2002; 5: 68-74. 18. Öztunç G, Büyüksürücü L. Adana Huzurevinde Yaflayan 65 Yafl ve Üstündeki Bireylerin Yafll l k ve Sa l klar na liflkin Görüflme ve Uygulamalar ile Mevcut Durumlar n n Saptanmas. Sa l kl Yafllanma Uluslararas Hemflireler Birli i 1992 Temas Sempozyum Kitab. Kas m l992. Ankara: 1992. 19. Daniels N, Nguyen T, Gildengorin G, Pérez-Stable E. Adult immunization in university-based primary care and specialty practices. Journal of American Geriatrics Society 2004; 52: 1007-12. 20. K sac k A. Sivas il merkezinde ikamet eden 60 yafl ve üzeri yafll lar n demografik, ekonomik, sosyal, sa l k ve duygusal durumlar. Eriflim tarihi: 15.07.2009. Eriflim adresi: http://www.sosyalhizmetuzmani.org/yasliarastirmasi.htm 112 Akad Geriatri 2010; 2: 106-113

Dahiliye Kliniklerinde Yatarak Tedavi Gören Geriatrik Hastalar n Mediko-Sosyal Özellikleri 21. Güç MO. laç tedavisinin temel ilkeleri. Gökçe Kutsal Y, Çakmakç M, Ünal S (editörler). Geriatri. Cilt 1. Ankara: Hekimler Yay n Birli i, 1997: 65-75. 22. Seçkin Ü, Bodur H, Gökçe Kutsal Y. Yafll larda ilaç tüketimi. Turkish Journal of Geriatrics 1998; 1: 36-8. 23. Dülgero lu D, Aybay C, Tunç H, Kurtaran A, Ça lar H, Özel S. Rehabilitasyon klini imizde yatarak tedavi olan geriatrik olgular n klinik özellikleri. Turkish Journal of Geriatrics 2002; 5: 11-5. 24. Günay O, Öztürk Y. Kayseri Sa l k Grup Baflkanl bölgesindeki yafll lar n t bbi ve sosyal sorunlar. Kayseri: Erciyes Üniversitesi T p Fakültesi Yay nlar, 1989: 74-8. 25. T.C. Sa l k Bakanl RSHMB, H fz ss hha Mektebi Müdürlü ü, Ulusal Hastal k Yükü ve Maliyet Etkililik Çal flmas Hane Halk Araflt rmas Ara Raporu. Ankara, 2003; 211. 26. Arslan fi, Gökçe Kutsal Y. Yafll larda özürlülü ün de erlendirimine yönelik çok merkezli çal flma raporu. Ankara: TTB Yay nlar, 2000: 434. 27. Berbero lu U, Gül H, Eskiocak M, Ekuklu G, Salt k A. Edirne Huzurevi nde kalan yafll lar n kimi sosyodemografik özellikleri ve Katz indeksine göre günlük yaflam etkinlikleri. Geriatri 2002; 5: 144-9. Akad Geriatri 2010; 2: 106-113 113