Dr. Serap GENÇER Dr. Lütfi Kırdar Kartal Eğitim ve Araştırma Hastanesi İnfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Kliniği, İstanbul segencer@tnn.net
Etken: Tick-borne encephalitis virus (TBEV) Flaviviridae ailesinden Flavivirus cinsi Subtipleri: TBEV-Eu / W-TBEV TBEV-Sib/ S-TBEV TBEV-FE / FE-TBEV Vektör: Ixodes türü
İnokülasyon yerindeki Langerhans hücrelerinde (dendritik cilt hücreleri) çoğalma Lenfatik sistemle bölgesel LN larına taşınma, T ve B hücreler ve makrofajlarda çoğalma Hematojen yolla beyine ulaşma
Virusun kan-beyin bariyerini geçebilmesi için ilk etkilenen organlarda yüksek konsantrasyonlara ulaşmış olması şart Entotel hücrelerini invaze ettikten sonra beyin dokusuna geçer
TBEV un MSS de belirli bölgelere afinitesi Serebral ve spinal meninkslerde sıklıkla diffüz lenfosit infiltrasyonu Menenjitin en fazla tuttuğu bölge serebellum çevresi Beyinde ödem
MSS nin her tarafında, öz. medulla oblongata, pons, serebellum, beyin sapı, bazal ganglion, talamus ve spinal kordda mikroskopik lezyonlar Gri cevherde lokalize
Lenfositik perivasküler infiltrasyonlar, glial hücre akümülasyonu, sinir hücrelerinin nekrozu, nöronofaji Serebellumda Purkinje hücreleri ve spinal korddaki ön boynuz hücreleri sıklıkla etkilenir
Serebral korteksde motor alana sınırlı değişiklikler; piramidal hücrelerin nekrozu ve dejenerasyonu, lenfositik akümülasyon, glial proliferasyon
1 / 3 semptomatik İnkübasyon dönemi 7-10 (4-28) gün Viremi k evre Semptomsuz dönem Meningoensefalitik evre Post-ensefalitik sendrom
Grip-benzeri semptomların ani başlangıcı Ateş 37.5 0 C 39 0 C (%99) Yorgunluk (%63), kırgınlık (%62), baş ağrısı, yaygın eklem ve kas ağrıları, sırt ağrısı, bulantı, kusma Meningoensefalit semptom ve bulguları yok Lab: Trombositopeni Lökopeni Transaminazlarda hafif yükselme
% 13 26 sı viremi sonrası tamamıyla iyileşir İP Viremik evre 5 (2-10) gün Semptomsuz Dönem 2-10 (1-33) gün Meningoensefalitik evre 2 10 (1-33) günlük ateşsiz ve kısmen asemptomatik bir ara % 74 87 sinde tipik bifazik klinik seyir
Ateş 1-2 0 C daha yüksek Eşlik eden ciddi başağrısı 2 / 3 kene ısırığı öyküsü! % 50 menenjit % 40 meningoensefalit % 10 meningoensefalomiyelit
Yüksek ateş, baş ağrısı, bulantı, kusma ve vertigo Meningeal irritasyon bulguları (% 90) (belirgin olmayabilir) Lab: Lökositoz (sık) BOS: Lökosit < 100/µL (2/3) Başlangıçta PNL sonra %100 MNL Albuminde orta derecede artma (2/3) 9.günde pik seviye
Somnolansdan stupora, nadiren komaya kadar değişebilen şuur değişikliği (1/3) Ataksi (en tipik klinik bulgu) Konuşma bozuklukları, huzursuzluk, kol ve yüz kaslarının hiperkinezisi, dilde tremor, konvülziyonlar, vertigo, tremor Kraniyal sinir tutulumu esas olarak oküler, fasiyal ve faringeal motor fonksiyonlarda etkilenme vestibüler ve işitme defektleri
En ciddi form Üst > alt ekstremiteler, proksimal > distal kaslar Servikal spinal kordun ön boynuzunun tutulumu sonucunda poliomiyelit benzeri flask paralizi (Poliomiyelitten farklı olarak sıklıkla kollar, omuzlar ve boyun kasları) Monoparezi, paraparezi, tetraparezi (%5-10)
Tek belirti miyelit olabilir (nadiren) Genellikle, beyin sapı ensefaliti belirgin Medulla oblongata ve beyin sapının santral kısımlarının tutulumu kötü prognoz ile ilişkili Defervesandan birkaç gün sonra miyeloradikülitik forma dönüşebilir; kol, bacak ve sırtta ciddi ağrı, zayıf kas refleksleri ve his kusurları
MR da anormallikler % 18 Talamus, serebellum, beyin sapı ve nukleus kaudatusda lezyonlar EEG de anormallikler % 77 Spesifik ve tanısal değil
Sıklıkla nörolojik bulguların başlamasından sonraki 5 10 gün içinde En sık bulbar tutulum veya diffüz beyin ödemine bağlı Nadiren, azalmış kalp hızı değişkenliği ve taşikardiyi kapsayan otonomik disfonksiyonla ilişkili Mortalite oranları: Uzak Doğuda % 15 35 Avrupa da % 1 4 Batı Sibirya da % 1 3
İyileşme zamanı 2 ay (1/4) İP Vir.evre Semptomsuz dönem Meningoensefalitik evre % 35-58 inde nörolojik ve nöropsikiyatrik semptomlarla karakterize sekel Post-ensefalitik sendrom
% 35-58 inde 6-12 ay sonra yaşam kalitesinde bozulmaya yol açan kalıcı semptomlar ve nörolojik disfonksiyon bulunmakta Çeşitli kavrama sorunları, nöropsikiyatrik şikayetler ve fokal nörolojik bulgular (en sık) Spinal paralizi, disfazi, ataksi, işitme kaybı, hafıza zayıflaması, denge bozukluğu ve baş ağrısı
İleri yaş Akut evrede ciddi klinik seyir Ataksi Paralizi Şuur bulanıklığı Mekanik ventilasyon öyküsü MR da anormal bulgular BOS da hücre sayısı > 300 /µl
Öncesinde fark edilen bir akut evre olmaksızın progresif olarak gelişen nörolojik semptomlarla karakterize Progresif nörit, lateral skleroz, Parkinsonbenzeri hastalık veya progresif kas atrofisi Batı Avrupa da değil fakat Rusya ve Asya da görülmekte
Yaş ortalaması 42 45 E / K = 2 İnfeksiyonun ciddiyeti yaşla birlikte artmakta
Avrupa da (W-TBEV veya TBEV-Eu) tipik bifazik seyir sık (% 70) Uzak Doğu da (TBEV-FE) monofazik meningoensefalit formu daha sık (% 85) Avrupa ve Uzak Doğu da kronik formlar yok Sibirya da daha hafif seyir kronik formlar
Spesifik bir tedavi yok Semptomatik veya destek tedavisi Sıvı ve elektrolit dengesinin korunması Analjezik ve antipiretik uygulaması Gerektiğinde antikonvülzan ajanlar Yoğun bakım desteği (%12) Mekanik ventilasyon desteği (%5) Kronik progresif formlar için tedavi yok Kortikosteroid kullanımı? Kas atrofisinin engellenmesi için paralize ekstremitelerin fizyoterapisi
En etkili yol aşılama (Aktif immünizasyon) İlk aşı 1970 de Kunz ve ark. tarafından geliştirilmiş ve bir Avusturya TBEV izolatı kullanılarak hazırlanmış ENCEVIR, Virion, Tomsk, Rusya FSME-IMMUN, Baxter, Viyana, Avusturya 2.4 g (erişkin), TBEV suşu Neudörfl Encepur, Novartis, Basel, İsviçre 1.5 g (erişkin), suş K23
Aşılamaya başlamak için en uygun zaman kış mevsimi Uygulama şeması (primer seri): 3 doz, IM İkinci doz ilk aşıdan sonra 1 3 ay arası Üçüncü doz ikinci aşıdan sonra 5 12 ay arası (bir sonraki kene mevsiminden önce) Yaşlılarda ilave bir doz gereksinimi
Endemik sezonda hızlandırılmış aşı şeması: FSME-IMMUN aşıları için 2 hafta ara ile 2 doz sonrasında 5 12 ay arasında üçüncü doz Encepur aşıları için 0, 7 ve 21. günlerde 3 doz 12-18 aydan sonra ilave bir doz Her hangi bir zaman sınırlaması yoksa konvansiyonel aşı şeması uygulanmalı
İlk aşılama serisinden 3 yıl sonra rapel dozu Dördüncü dozdan sonraki rapel dozlar yetişkinler için 5 yılda bir çocuklar ve 60 yaş üstündekiler için 3 yılda bir Primer immünizasyonun aynı aşı ürünü ile tamamlanması önerilmekte Rapel aşılamalarda her iki ürün de birbiri yerine kullanılabilmekte
KKE aşılarının çapraz koruyuculuğu var (yalnız TBEV-Eu değil aynı zamanda TBEV- Sib ve TBEV-FE ye karşı da koruyucu) Düzenli aşılanan ve rapellerini de yaptıran kişilerde aşının etkinliği yaklaşık % 99
Aşıların toleransı ve güvenliği oldukça iyi Baş ağrısı, kas ağrısı, halsizlik, bitkinlik gibi genel reaksiyonlar (hafif ve geçici) Küçük çocuklarda hafif veya orta şiddette febril reaksiyonlar (% 15-20 ) Ciddi sistemik reaksiyonlar (çok nadir) Başta nörit olmak üzere nörolojik yan etkiler (çok az sayıda yayın) Lokal ağrı, hassasiyet, kızarıklık, injeksiyon bölgesinde şişme gibi lokal reaksiyonlar
Pasif immünizasyon İyi dokümente edilmiş etkinliğinin olmaması ve klinik seyrin gidişini kötüleştirme korkusu nedeniyle artık önerilmemekte Aktif immünizasyon Öneri yok Ancak, son 2 yıl içinde en az bir veya daha fazla aşı uygulanmış kişilerde ilave bir rapel uygulanması teorik olarak hastalık seyrini hafifletmede yararlı olabilir Bu durumda kene ısırığından sonra 48 saat içinde yapılmalı Bu işlemin yararı veya zararını gösterecek yeterli klinik ve deneysel veri olmadığı konusunda hastalar bilgilendirilmeli
Teşekkürler