DAVETLİ KONUŞMALAR BİLDİRİLER & POSTERLER KİTABI

14. ULUSAL SPOR HEKİMLİĞİ KONGRESİ 13-14 Aralık 2013 Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Muhiddin Erel Amfisi İZMİR DAVETLİ KONUŞMALAR BİLDİRİLER & POSTERLER KİTABI İzmir, Aralık - 2013

Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri 87 Sok. No. 4 / A Bornova (0.232) 343 64 54 metabasim@gmail.com İzmir, Aralık 2013 ii

Spor Hekimliği ve Spor Bilimleri topluluğunun değerli üyeleri; Bu yıl 14. Ulusal Spor Hekimliği Kongresini 13-14 Aralık tarihlerinde güzel İzmir imizde düzenlemekten büyük gurur ve mutluluk duyuyoruz. Spor Hekimliğinin Türkiye de tıpta bir uzmanlık alanı olarak yerini almasını sağlayan Prof. Dr. Necati Akgün hocamızın önderliğinde uzun yıllar bu kongrelere ev sahipliği yapmış olan Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Spor Hekimliği Anabilim Dalının Türkiye Spor Hekimleri Derneği adına gerçekleştireceği etkinliğe sizleri davet etmekten onur duyuyoruz. Varlığınızla kongremizin arzulanan amacına ulaşacağına inanıyoruz. Kongrenin ana teması olarak dernek yönetimi Spor yaralanmalarının önlenmesi konusunu ana tema olarak saptamıştı. Bunun yanı sıra, bir önceki kongrede vurgu yapılan Kronik hastalıkların tedavisinde egzersizin önemi alanı da ülkemizin kardiyovasküler hastalıklar, diyabet, obezite ve hipertansiyonda Avrupa da ilk sıralarda yer alması nedeniyle önceliğini korumaktadır. Bu gerçek, her iki konuyu aynı özen ve detayla gündemimize taşımamıza neden oldu. Amerikan Spor Hekimliği Birliği (ACSM) nin Egzersiz İlaçtır sloganının dünyada giderek yaygın bir şekilde hayat bulması da bu saptamayı desteklemektedir. Ana tema olarak seçilen iki konunun ve mültidisipliner yapımıza yakın bilim alanlarını ilgilendiren çok sayıda konferans, workshop, sözlü ve poster sunumun yer alacağı oturumlarda; son bilimsel çalışmaların ışığında oluşacak tartışma ortamının hepimizin bilimsel dağarcığını zenginleştireceğini umuyoruz. Spor hekimlerinin yanı sıra, Beden Eğitimi ve Spor Yüksek Okulları mensubu spor bilimci, eğitimci ve öğrencilerin, sporcu beslenmesiyle ilgilenenlerin, fizyoterapistlerin, ortopedi ve fiziksel tıp ve rehabilitasyon alanlarında çalışanların, mültidisipliner bir dal olan spor hekimliğinde kendilerini ilgilendiren farklı konularda edinecekleri yeni bilgiler, yapacakları katkılar ve katılacakları tartışmalarla kongremize renk katacaklarını düşünüyoruz. Kongremizin bitimini takip eden pazar günü İzmir ve çevresini daha yakından tanıma ve yaşama olanağı bulmanız düşünülerek sizlere ayrıldı. Kongremiz süresince sosyal ve bilimsel programımızla sizleri en iyi bir şekilde ağırlamak ve İzmir imizden güzel anılarla ayrılmanızı sağlamak en büyük dileğimizdir. Kongre Eşbaşkanları Prof. Dr. Çetin İşlegen Prof. Dr. S. Oğuz Karamızrak iii

iv

TEŞEKKÜR İzmir de bir kez daha düzenlediğimiz Ulusal Spor Hekimliği Kongresine ev sahibi olabilmemizde Muhiddin Erel ve 20 Mayıs amfilerinden oluşan Kongre Merkezini ve olanaklarını kullanımımıza sunan Ege Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Candeğer Yılmaz a ve Tıp Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Kamil Kumanlıoğlu na, kongrelerin en sıcak sosyal ortamı olan Gala Yemeği resepsiyonunu üstlenen Bornova Belediye Başkanı Prof. Dr. Kamil Okyay Sındır a, kongre sırasında öğretim üyesi kafeteryası olanaklarından yararlanılmasını sağlayan Üniversitemiz Hastanesi Başhekimi Prof. Dr. Mehmet Özkahya ya; proje ortakları Aktif Yaşam Derneği ile birlikte kongrede etkinlik düzenlenmesine olanak veren ve katkıda bulunan ana sponsorumuz Coca Cola Türkiye ye, lojistik destek alınmasına aracı olan Türkiye Futbol Antrenörleri Derneği İzmir Şubesi Başkanı Dr. Şaban Acarbay a ve değerli Yönetim Kurulu üyelerine; diğer değerli sponsorlarımız Data Teknik Ticaret Elsa Ortopedi Rehabilitasyon Spor Malzemeleri Ltd. Şti. Meda Şanlı İlaç San. A.Ş. Cellfood Assos Pharmaceuticals Biota Laboratuarları GNC BV Sport Teknikel Ticaret ve San. A.Ş. Firmalarına ve başta organizasyon partnerimiz Dekon olmak üzere emeği geçen herkese, destek ve katkıları için en içten teşekkürlerimizi sunar; Kongre bir başarıya ulaştıysa, bunda değerli varlıklarının son derece önemli bir yeri olduğunu ifade etmek isteriz. Saygılarımızla 14. Ulusal Spor Hekimliği Kongresi Organizasyon Komitesi v

vi

Program vii

viii

ix

x

xi

xii

Konferans ve Paneller

2

Opening Speech PREVENTION of FOOTBALL INJURIES Jan Ekstrand, Professor, Dr Med Football Research Group, Linköping University, Linköping, Sweden İletişim e-mail: jan.ekstrand@telia.com The risk of injury in professional football has been estimated at about 1,000 greater than for typical industrial occupations generally regarded as high-risk (1). Prevention of injury in football should be of the utmost importance, and conducting injury surveillance studies is the fundamental first step in the process of prevention (2). International football organizations are concerned about the health of players. The world wide football organization FIFA, as well as UEFA and many national federations have all observed the high risk of injury in football and have initiated and supported research with the aim to avoid injuries and to keep players on the pitch (3). The presentation will include important findings of the UEFA Champions League (UCL) injury study (4). The UEFA Elite level injury study is ongoing for 13 years and includes information from 90 elite level clubs in Europe. The database, consisting of 16000 injuries is the world s largest concerning male elite level football. A large database from a homogenous material provides robust information of the risk of specific injuries, their consequences in form of lay off days and the risk of recurrence etc. Further, injury studies provides an instrument to follow injury rates over time and to evaluate the effect of preventive programs or change of factors such as rules, match frequency or training load. Coaches and CEOs need to be involved in the injury prevention process, but how do we get their attention? In an 11-year follow up of the UCL study, Ekstrand and co-workers showed that rates for muscle injuries and severe injuries remain high and appear to be unaffected by traditional preventive measures (4). Preventive actions aiming at player factors might not be enough on the professional level, and external factors such as training load, playing style and continuity of club staff should be considered. All in all, this study underlines the necessity to communicate and cooperate with coaching and administrative staffs. However, coaches and administrative staff are seldom interested in medical statistics; their main interest is performance (results) and economy (3). One possibility for medical teams to get more attention is therefore to transform medical information into tactical details. Demonstrating the effect on injuries and economy would probably create such attention. The study by Hägglund et al (5) clearly shows how injuries and team success are correlated. Teams with fewer injuries have better results both in UEFA tournaments and in national leagues. Results from this study should provide clear motivation for coaches and managers to work together with medical teams to prevent injury. Highlighting the economical aspects of injuries is also a way to make coaches and CEOs to listen. The average cost for a first team player being injured one month is around 500.000 Euros (3). Key words: Football injuries, injury prevention, FIFA, UEFA, Champions League References 1. Drawer S, Fuller CW: Evaluating the level of injury in English professional football using a risk based assessment process. Br J Sports Med 2002; 36: 446-51. 2. Mechelen Wv, Hlobil H, Kemper H: Incidence, severity, aetiology and prevention of sports injuries. Sports Med 1992; 14: 82-99. 3. Ekstrand J: Keeping your top players on the pitch: The key to football medicine at a professional level. Br J Sports Med 2013; 47: 723-4. 4. Ekstrand J, Hägglund M, Kristenson K, et al: Fewer ligament injuries but no preventive effect on muscle injuries and severe injuries: An 11-year follow-up of the UEFA Champions League injury study. Br J Sports Med 2013; 47: 732-7. 5. Hägglund M, Waldén M, Magnusson H, et al: Injuries affect team performance negatively in professional football: An 11-year follow-up of the UEFA Champions League injury study. Br J Sports Med 2013; 47: 738-42. 3

Açılış Konuşması FUTBOL YARALANMALARININ ÖNLENMESİ Jan Ekstrand Profesyonel futbolda yaralanma riski, tipik yüksek riskli olarak kabul edilen sanayi mesleklerine oranla 1000 kat daha yüksektir (1). Yaralanmaların prevansiyonu bu açıdan öncelikli öneme sahiptir ve prevansiyonun ilk adımını yaralanma izleme çalışmalarının gerçekleştirilmesi olmaktadır (2). FIFA, UEFA ve birçok ulusal federasyon futboldaki yüksek yaralanma riskinin farkına vardılar ve oyuncuyu sahada tutabilmek ve yaralanmayı önlemek için çalışmalar başlattılar (3). Bu sunu UEFA Şampiyonlar Ligi yaralanma (UCL) çalışmasından (4) önemli bulgular içermektedir. UEFA elit düzeyde yaralanma çalışması 13 yıldır devam etmektedir ve Avrupa dan 90 elit takıma ilişkin bilgiler içermektedir. Toplam 16000 yaralanmadan oluşan veri tabanı dünyadaki erkek elit düzey futbol ile ilgili en geniş veri tabanıdır. Homojen bir gruptan elde edilen veri tabanı spesifik yaralanma riski, spordan uzak kalmanın sonuçları ve tekrar riski vs. ile ilgili sağlam bilgiler vermektedir. Bunun dışında yaralanmalarla ilgili çalışmalar, zamanla yaralanma oranlarının izlenmesini ve prevantif programların etkilerini veya kural değişikliği, maç sıklığı veya antrenman yükünün etkisini takip etmek için de bir araç olmaktadır. Teknik direktörler ve CEO'lar da yaralanma önleme sürecinin içinde olmalılar, ancak dikkatlerini buraya nasıl çekebiliriz? Onbir yıllık UCL çalışmasının incelemesinde Ekstrand ve çalışa grubu kas yaralanmalarının ve ciddi yaralanmaların geleneksel prevantif yöntemlerden etkilenmediğini ve yüksek kaldığını gösterdiler (4). Profesyonel düzeyde oyuncu ile ilgili faktörlerin prevansiyonda yeterli olmadığı ve antrenman yükü, oyun stili ve kulüp devamlılığı gibi eksternal faktörlerin de dikkate alınması gerektiği düşünülmektedir. Sonuçta bu çalışma teknik ekibin yönetimle olan iletişiminin ve işbirliğinin gerekliliğini vurgulamaktadır. Ancak, teknik adamlar ve yönetim kadroları nadiren tıbbi istatistiklere ilgi duymaktadırlar. Ana ilgi alanları daha çok performans (sonuç) ve ekonomi olmaktadır (3). Sağlık ekibinin daha fazla ilgi çekmesi için bir olasılık tıbbi bilgileri taktik detaylara dönüştürmesidir. Yaralanmaların ekonomi üzerine etkilerini göstermek muhtemelen ilgi çekecektir. Hägglund ve ark. nın (5) çalışması yaralanma ve takım başarısının nasıl korrele olduğunu açık bir şekilde göstermektedir. Daha az yaralanma geçiren takımlar UEFA turnuvalarında ve ulusal liglerde daha iyi neticeler almaktadır. Bu çalışmanın sonuçları teknik adamların ve menajerlerin yaralanmaları önlemeye yönelik olarak sağlık ekipleriyle birlikte çalışmalarını motive etmelidir. Yaralanmaların ekonomik yönlerini vurgulamak da teknik adamların ve CEO'ların kulak vermelerini sağlayabilmektedir. Bir birinci lig oyuncusunun bir aylık yaralanma sürecinin maliyeti ortalama 500000 Euro'dur (3). Anahtar sözcükler: Futbol yaralanmaları, yaralanma önlemleri, FIFA, UEFA, Champions League 4

KONFERANS I: SPOR VE SAĞLIK Plenary session I: Sports and health REHABILITATION in SPORTS INJURIES Edvin Dervisevic, PhD, MD Qatar Army Physical Medicine and Rehabilitation Hospital, Qatar İletişim e-mail: edvin.dervisevic@guest.arnes.si Injuries do occur frequently in sport, and in spite of all our efforts we will never be able to prevent sports injuries from happening. However, current understanding of sports injury model (1) enables us to understand the injury risk factors as well as the mechanism of injury. This information is of crucial importance when we shift our efforts into the area of sports injury rehabilitation. Furthermore, rehabilitation in sports is very special as we are not intending to rehabilitate persons for activities of daily living, but in fact we want an athlete to perform as well (sometimes even better) then prior to the injury and above all, it is the athletes and coaches wish that we do it as fast as possible. The rehabilitation process actually starts following the injury itself, and it is our duty as sports physicians to apply the RICE principle right after the injury. However, current concepts are intending to change this RICE principle into the POLICE (2) where rest is changed into Optimal Loading (OL). Our current understanding of soft tissues reparation abilities supports the concept of early tolerable loading in order to promote the proliferation of collagen fibers needed for injury healing through gene up-regulation. Whether or not we are promoting early weight bearing may therefore influence the time of rehabilitation. The means of rehabilitation in sport are as same as in regular rehabilitation. We may apply different physical procedures (e.g. ultrasound, magnetic therapy, laser, USWT, etc.) but still keep in mind that those physical procedures account for only 20% of total procedures used. The rest of rehabilitation sums up to exercise (therapeutic) therapy or kinesiotherapy where different modes of exercises can be prescribed such as flexibility exercises, strength and power exercises (isometric, concentric and at the later stages of rehabilitation eccentric exercises), ABC exercises (agility, balance, coordination) and plyometrics. The specificity of rehabilitation in sports lies in the fact that the physician must understand and know the risk factors as well as the injury mechanism for specific injury of interest. It is no problem to apply different physiotherapy procedures at the early (acute) stages of rehabilitation, but the difference between evidence based sports medicine approach to the rehabilitation of sports injuries lies in the fact that we use different testing (functional diagnostic) procedures in order to investigate whether or not certain known (from the literature) risk factors are actually present in the given individual. If we know what to search for, then our actions are problem-based and are aimed to correct those problems. For example, if we know that landing biomechanics (7) might be related to ACL injury, than during the rehabilitation we must make sure that this factor is corrected through proper landing techniques education. For a given athlete with injury we will find and correct all known risk factors during the rehabilitation, and such approach will ensure good clinical outcome of the rehabilitation and will prevent re-injury upon player s return to full participation in sport. Furthermore, rehabilitation in sports must be sport-specific. It means that after the development of basic flexibility and strength, we must apply sport-specific exercises to fully prepare an athlete for what he will be facing during the training and competition. If we understand this concept, then rehabilitation in sports may be called sports rehabilitation as it integrates the knowledge from different disciplines such as biomechanics, sports sciences, physical therapy and sports medicine into one interdisciplinary field that will provide the best possible management of the athlete in order to return him to full participation in sport with minimal risk for re-injury upon return. The approach itself is evidence-based and gaps some major fundamental differences between sports and medicine (6). References 1. Bahr R, Krosshaug T: Understanding injury mechanisms: a key component of preventing injuries in sport. Br J Sports Med 2005; 39: 324-9 (doi:10.1136/bjsm.2005.018341). 5

2. Bleakley CM, Glasgow P, MacAuley DC: PRICE needs updating, should we call the POLICE? Br J Sports Med 2012; 46: 220-1 (doi:10.1136/bjsports-2011-090297). 3. Ehrman JK, Gordon PM, Visich PS, Keteyian SJ, Eds: Clinical Exercise Physiology, 2 nd ed, 2009. 4. Kottke TE, Caspersen CJ, Hill CS: Exercise in the management and rehabilitation of selected chronic diseases. Prevent Med 1984; 13: 47-65. 5. Kujala UM: Benefits of exercise therapy for chronic diseases. Br J Sports Med 2006; 40: 3-4 (doi: 10.1136/bjsm.2005.021717). 6. Matheson GO, Mohtadi NG, Safran M, Meeuwisse WH: Sport injury prevention: time for an intervention? Clin J Sport Med 2010; 20: 399-401 (doi:10.1097/jsm.0b013e318203114c). 7. Myer GD, Ford KR, Hewett TE: New method to identify athletes at high risk of ACL injury using clinicbased measurements and freeware computer analysis. Br J Sports Med 2011; 45: 238-44 (doi: 10.1136/bjsm.2010.072843). 8. Pedersen BK, Saltin B: Evidence for prescribing exercise as therapy in chronic disease. Scand J Med Sci Sports 2006; 16 Suppl 1: 3-63 (doi:10.1111/j.1600-0838.2006.00520.x). Spor yaralanmalarında rehabilitasyon Edvin Dervisevic Spor sırasında yaralanmalar gerçekleşir ve ne yapılırsa yapılsın bunları önlemek mümkün olmayacaktır. Bununla birlikte, spor yaralanması modeline ilişkin güncel anlayış (1) yaralanma risk faktörlerini ve yaralanma mekanizmasını anlamaya yardımcı oluyor. Bu bilgi, spor yaralanması rehabilitasyonuna odaklanıldığında önemlidir. Sporcuların rehabilitasyonu çok özel olup amaç onları sadece günlük hayattaki aktivitelere geri kazandırmak olmayıp, eski performans profillerine (veya daha ileri düzeye) kavuşturmakdır ve herşeyden önce bunun en kısa zamanda yapılması istenmektedir. Rehabilitasyon süreci yaralanmadan hemen sonra başlar ve spor hekimlerinin görevi burada RICE prensiplerini uygulamaktır. Ancak güncel yaklaşımlar RICE prensiplerini POLICE prensiplerine (2) değiştirmeye meyillidir. Buradaki OL ( optimal load, en uygun yüklenme) istirahatin (rest) yerini almaktadır. Yumuşak doku onarımı anlayışı, erken yüklenme ile doku iyileşmesi için kollajen fibrillerin proliferasyonunun gen yukarı-regülasyonu ile arttırılması konseptine dayanmaktadır. Erken yüklenmenin bu nedenle rehabilitasyon süresini etkilediği düşünülmektedir. Rehabilitasyonda kullanılan cihazlar "normal" rehabilitasyonda kullanılanlar ile aynıdır. Ancak bunlar toplam prosedürün sadece %20'sini oluşturmaktadır. Rehabilitasyonun kalan kısmı egzersiz tedavisi veya kinesyoterapiden oluşmaktadır. Burada esneklik egzersizleri, kuvvet ve güç egzersizleri, ABC egzersizleri (çeviklik, denge, koordinasyon) ve pliometrik egzersizler bulunmaktadır. Sportif rehabilitasyonda hekim yaralanmaların risk faktörlerini ve oluş mekanizmasını bilmelidir. Yaralanmanın erken (akut) döneminde farklı fizyoterapi modalitelerin uygulanması sorun değildir, ancak sportif yaralanmaların rehabilitasyonunda kanıta dayalı spor hekimliği yaklaşımı, literatürde bildirilen olası risk faktörlerinin saptanmasında farklı testleri (fonksiyonel teşhis) uygulamasında yatmaktadır. Ne aradığını bilmek probleme dayalı ve onu çözmeye yönelik bir yaklaşımdır. Örneğin sıçramadan sonra iniş biyomekanikleri (7) ÖÇB yaralanmalarında etkili olabilmektedir. Rehabilitasyonda bu biyomekaniği uygun iniş tekniğini öğreterek düzeltmek gereklidir. Rehabilitasyon sırasında tüm risk faktörlerini saptamak ve düzeltmek gereklidir. Bu sayede iyi klinik sonuçlar elde etmek ve tekrarı önlemek olasıdır. Bunun dışında sportif rehabilitasyon spora özgü olmalıdır. Temel esneklik ve kuvvet çalışmalarında spora özgü egzersizler uygulanmalıdır. Bu konsept kavrandığında sportif rehabilitasyondan söz edilebilir. Biyokimya, spor bilimleri, fizik tedavi ve spor hekimliği gibi farklı branşların bilgilerini interdisipliner bir alanda birleştiren bu yaklaşım sporcunun tam performans göstererek ve minimal rekürrans riski taşıyarak tekrar spora dönmesini sağlamaktadır. Bu yaklaşım kanıta dayalı bir yaklaşımdır ve spor ile tıp arasında bazı temel farklılıkları kapatmaktadır (6). 6

HEALTH ORGANIZATION in FOOTBALL CLUBS Zoran Handziski, PhD, MD Faculty of Medical Sciences -Un. Goce Delcev, Stip; PZU Kineticus Sports Medicine and Exercise Sciences, Skopje, Republic of Macedonia İletişim e-mail: zoran@kineticus.com.mk Accordingly with the challenges of modern football game from one side, and the necessity for the prevention of illnesses and injuries on other side; the importance of appropriate health care and its organization is an imperative. Although FIFA and UEFA provide continuous education and actions in these directions, especially in the prevention of sudden death in international football competitions and in applying anti-doping rules, health care and health organization in a lot of national level football clubs are still subject matter to improvement. The main role in the organization and realization of health care in football clubs should be delegated to a physician, namely a sports medicine specialist. If one only looks simplistically into the fields of interest of sports medicine; i.e. exercise physiology, laboratory and field testing, monitoring the effects of the training process, nutrition and supplementation, prevention and diagnosis of sports injuries and illnesses, doping control, etc.), clearly a well trained sports medicine specialist is the best solution as leader of the medical staff in a football team. Providing all previously mentioned activities, his main job should include continuous education of players and coaches, and with a special accent, that of the sports managers and owners of the club. A personal overview and statement based on examples from own experience, with recommendations built on sports medicine science will be the main scope of the topic. Key words: Football clubs, health organization, sports medicine, education Futbol kulüplerinde sağlık organizasyonu Zoran Handziski Modern futbol oyununun zorlukları ve hastalık ve yaralanma prevansiyonunun gerekliliği uygun sağlık hizmetlerini ve organizasyonu gerektirmektedir. FIFA ve UEFA'nın bu yönde sürekli eğitim sağlaması ve aktivitelerde bulunmasıyla birlikte, özellikle uluslararası futbol müsabakalarında ani ölümün önlenmesi ve ulusal futbol takımları düzeyinde anti-doping kurallarının, sağlık hizmetlerinin ve sağlık organizasyonlarının uygulanmasında düzeltilmesi gereken konular ele alınmalıdır. Futbol takımlarının sağlık hizmetlerinin organizasyonunda ve uygulanmasında en önemli rol spor hekimi uzmanına verilmelidir. Basitçe spor hekimliğinin ilgi alanlarına bakıldığında egzersiz fizyolojisi, laboratuar ve saha testleri, antrenmanın etkilerini izleme, beslenme ve gıda tamamlayıcıları, spor yaralanmalarının ve hastalıkların önlenmesi ve teşhisi, doping vs görülür. Bu nedenle iyi eğitilmiş bir spor hekimi sağlık ekibinin lideri olarak en iyi seçim olmaktadır. Bunların yanısıra, oyuncuların ve antrenörlerin ve özellikle spor menajerleri ve kulüp sahiplerinin de eğitiminde spor hekimi etkili olmalıdır. Bu alanlarda kişisel deneyimler ve spor hekimliği bilimine dayalı tavsiyeler konuşmanın ana konuları olacaktır. Anahtar sözcükler: Futbol kulüpleri, sağlık organizasyonu, spor hekimliği, eğitim 7

NUTRITIONAL and SUPPLEMENTATION INTERVENTION in YOUNG ELITE FOOTBALL PLAYERS Marija Andjelkovic¹, Nenad Dikic¹, Ivana Baralic², Nenad Radivojevic¹, Brizita Djordjevic², Milica Vukasinovic Vesic¹, Tamara Stojmenovic¹ ¹Sports Medicine Association of Serbia, Outpatient Clinic Vita Maxima, Belgrade, Serbia ²Institute for Bromatology, Faculty of Pharmacy, Belgrade, Serbia İletişim e-mail: maraandjelkovic@gmail.com The condition of health and ability of the athlete to compete both physically and mentally is influenced by his nutritional status (NS). NS is a potent modulator of many acute physiological responses to exercise, including various molecular signaling pathways that are believed to regulate cellular adaptation to training. Well-chosen training diet in combination with adequate supplementation can enhance muscle adaptation for training, and the capacity for both oxidative and non-oxidative metabolism, and support optimal recovery. The aim of the study was to analyze the effects of nutritional and supplementation interventions regarding their ability to regulate NS, muscle damage, oxidative stress and exercise performance in young elite football players. In this intervention study 40 male elite soccer players, who were randomly assigned in a doubleblind fashion to Asx and placebo (P) groups, completed dietary records to assess fluid and energy intakes at the beginning and end of study. Anthropometric measurements and ergospirometry test were conducted. Lipid status, hematological, biochemical, oxidative and anti-oxidative stress parameters were determined at three time points: before supplementation, 45 and 90 days after supplementation with Asx. Initial daily energy intake (EI) was 3043±906 kcal, which is significantly lower (p<0.001) than the calculated figures. EI was derived from carbohydrate, fat and protein by 52.0±8.2%, 31.0±5.5% and 17.0±3.5%, respectively. In terms of micronutrient intake, players had up and down variation from DRI (%DRI) for Ca, Mg, Fe, K, Na, Vit.C, vitb6 and vitb12. Cholesterol and saturated fatty intake was above DRI. A total of 22 players had iron deficiency without anemia that is described as a factor that can have impact on endurance. EI was positively correlated with Fe and Ca intake and had significant effects on VO 2 max. Soccer training and soccer exercise are associated with excessive production of free radicals and oxidative stress that are also recorded in this study. NS assessment of young soccer players suggested that our nutritional intervention increased EI together with a higher carbohydrate proportion. Players adopted dietary habits that ensure DRI for fluids and micronutrients. Supplementation with Asx prevented exercise induced free radical production and depletion of non-enzymatic antioxidant defense in young soccer players. Effect of chronic nutritional and supplementation intervention over a period of weeks or months augments physiological remodeling and promotes greater sport performance adaptations by improving energy metabolism, enhanced chronic training stimulus, promoting some aspects of recovery leading to enhanced physiological adaptations and sport performance. Key words: Sport nutrition, supplementation, football, performance, nutritional intervention Genç elit futbolcularda beslenme ve besin desteği yaklaşımı Marija Andjelkovic Giriş: Sporcunun sağlık durumu ve yeteneği, hem fiziksel hem de zihinsel olarak beslenme durumundan etkilenir. Beslenme durumu, egzersize akut fizyolojik yanıtta ve antrenmana adaptasyonda rol alan çeşitli moleküler sinyal yollarını da içeren güçlü bir modülatördür. İyi seçilmiş bir sporcu diyeti, antrenmanda kas adaptasyonu için, oksidatif ve non-oksidatif metabolizma kapasitesine ulaşmak için ve optimal toparlanmayı sağlamak için yeterli destek içermelidir. Bu çalışmanın amacı genç elit futbolcularda, beslenme durumunu düzenleme becerisi, kas hasarı, oksidatif stress ve egzersiz performansı ile ilişkili beslenme ve takviyelerin etkisini analiz etmektir. Gereç ve yöntem: Bu çalışma çift kör yöntemle rastgele seçilen 40 elit futbolcuda yapılmıştır. Asx ve plasebo grubu çalışmanın başında ve sonunda, sıvı ve enerji alımını değerlendirmek için diyet kayıtlarını tuttular. Çalışmada, antropometrik ölçüm ve ergospirometri testi yapıldı. Asx desteği öncesi, 45 ve 90 gün sonrası; lipid profili, hematolojik, biyokimyasal, oksidatif ve anti-oksidatif stres parametreleri örneklendi. 8

İlk günlük enerji alımı (EI) 3043±906 kcal olarak hesaplanan değerlerden daha düşüktü (p<0.001). EI, sırasıyla %52.0±8.2, %31.0±5.5 ve %17.0±3.5 oranlarında karbonhidrat, yağ ve proteinden oluşuyordu. Mikrobesin alımı açısından, sporcular günlük DRI dan Ca, Mg, Fe, K, Na, VitC, VitB6 ve VitB12 için farklı varyasyonlara sahipti. Kolesterol ve doymuş yağ alımı ise DRI nin üzerinde oldu. Yirmi iki sporcuda anemi olmadan demir eksikliği saptandı. Bu durumun dayanıklılık performansı üzerine etkisi olabilir. EI, demir ve kalsiyum alımı ile pozitif ilişkidedir ve maxvo 2 üzerine önemli etkileri vardır. Futbol antrenmanı ve futbol egzersizi, serbest radikallerin aşırı üretimi ile ilgilidir ve bu çalışmada oksidatif stress de kaydedilmiştir. Genç futbolcuların beslenme durumu değerlendirmesi EI yi arttıran yüksek karbonhidrat içeren besinsel desteğimizi teyit etti. Sporcular, sıvı ve mikronütrient ve DRI yi sağlamak için beslenme alışkanlıkları edinmiş olabilirler. Asx li destek, genç futbolcularda egzersiz kaynaklı serbest radikal üretimini ve non-enzimatik antioksidan savunma tükenmesini engellemiş göründü. Haftalar veya aylar süren kronik beslenme ve takviye müdahalesinin etkisi, fizyolojik tekrar yapılanmayı arttırmaktadır. Kronik anrenman uyarıları gelişir, enerji metabolizmasını arttırarak daha iyi spor performansını, gelişmiş fizyolojik adaptasyonları ve spor performansını desteklemektedir. Anahtar sözcükler: Sporcu beslenmesi, besin desteği, futbol, performans, beslenme girişimi 9

PANEL I: SPOR YARALANMALARININ ÖNLENMESİ Roundtable I: Prevention of sports injuries SPOR YARALANMALARININ ÖNLENMESİ: KUVVET Prevention of sport injuries: Strength Tolga Saka Kanuni Sultan Süleyman Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Spor Hekimliği Birimi, İstanbul İletişim e-mail: tolgasakamd@gmail.com Kasların kuvvetlendirilmesi sonucu spor yaralanmalarının azaltılabileceği birçok çalışmada ortaya konmuştur. Bu bağlamda, direnç egzersizleri yapılması profesyonel, amatör ve rekreasyonel sporcuları yaralanmalardan koruyabilmektedir. Kasların kuvveti, gücü, kütlesi arttıkça sporcuların performansları artmakta ve kasları içeren yaralanmalar daha az gözlenmektedir. Yine de, direnç egzersizleri ile yaralanmaların azalması arasındaki ilişkiyi doğrudan gösteren çalışmalar nadirdir. Kasların kuvvetlendirilmesi kemikleri ve bağ dokusunu da kuvvetlendirmektedir. Direnç antrenmanları yapan bireylerin kemik yoğunlukları sedanter bireylerle kıyaslandığında daha yüksek bulunmaktadır. Bu özellik spor yapan grupta darbelere ve yüklere karşı maksimum koruma sağlarken, yaşlı bireylerde ise düşmeler sonucu meydana gelen kırıkları azaltmaktadır. Alt ekstremite kuvveti arttırıldığında, stres kırığı insidansında azalma olduğu belirtilmektedir. Kemiklerin kuvvetlenmesi dolaylı olarak eklemlerin kuvvetlenmesi anlamını taşımaktadır. Kasları kuvvetlendirmenin en etkili yolu nedir? Çalışmalar izokinetik ve izotonik antrenmanları desteklemektedir; ancak izokinetik sistemle kasların kuvvetlendirilmesi pahalı olmasının yanı sıra pratikte daha zor uygulanabilir bir yöntemdir. Bu nedenle izotonik egzersizler ön plandadır. İzotonik egzersizlerin eksantrik olarak yapılması kasların daha fazla kuvvetlenmesini sağlamaktadır. Ancak bu yöntemle ağırlık arttırımlarının yapılması daha kısıtlı olmaktadır ve geç başlangıçlı kas ağrıları ile daha sık karşılaşılır. Dolayısıyla konsantrik kas kuvvetlendirmesi yapılırken eksantrik faza da odaklanılması en iyi yöntem gibi görünmektedir. Yaralanmaların önlenmesi için sadece kuvvetin arttırılması yeterli değildir. Esneklik, propriosepsiyon, dayanıklılık çalışmaları ile birlikte spora spesifik antrenmanların da mutlaka yapılması gerekmektedir. Anahtar sözcükler: Kas, kuvvet, yaralanma, korunma, eksantrik, izokinetik SPOR YARALANMALARININ ÖNLENMESİNDE PROPRİYOSEPSİYONUN ÖNEMİ The importance of proprioception in the prevention of sports injuries Bülent Ülkar Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Spor Hekimliği Anabilim Dalı, Ankara İletişim e-mail: ulkar@medicine.ankara.edu.tr Biyomekanik olarak bakıldığında, insan vücudunun hareketi sırasında eklem yüzeylerindeki temas yükünün yanı sıra, kas-tendon yapılarında, bağlarda ve eklem kapsülünde de dikkate değer oranda yüklenmelerin ortaya çıktığı görülmektedir. Her durumda, yerçekimi, eylemsizlik ve reaksiyon kuvvetleri kas-iskelet sistemi üzerinde dışsal yüklenmeler yaratmaktadır. Bu dışsal yüklenmeleri dengeleme görevi içsel kuvvetlere düşmektedir. Propriyosepsiyonun ve koordinasyonun iyi durumda olması, aslında kas-iskelet sisteminin güçlü ve dengede olması anlamına gelmektedir. Böylece sistemin tüm yüklenmelere karşı koyabilmesi ve dinamik eklem stabilitesinin devamlılığının sağlanması mümkün olabilmektedir. Dinamik eklem stabilitesi, hareket anında mekanik stabilizatörlerle birlikte uygun kassal aktivasyonun ortaya konmasıyla eklemin stabilize edilmesi olarak tanımlanmaktadır. Dolayısıyla, dinamik eklem stabilizasyonu için propriyoseptif sistemin bir ürünüdür denebilmektedir. Dinamik; yani fonksiyonel eklem stabilitesiyle ilişkili olarak merkezi sinir sisteminin en üst dezeyindeki (motor korteks, bazal ganglialar, serebellum) bilişsel programlama da nöromüsküler kontrol mekanizmalarında, bir başka deyişle propriyosepsiyonda önemli bir rol oynamaktadır. Bu fonksiyon, tekrarlanan ve merkezi komutlar şeklinde kaydedilmiş olan istemli hareketlere işaret etmektedir. Vücut pozisyon algısı ve hareketleri pek çok sportif becerinin bilinç düzeyinde işlenmeden ortaya konmasını sağlamaktadır. Bilinç ve bilinçaltı düzeydeki eklem ve ekstremite hareket algısında propriyoseptif geribildirimler çok önemli olmaktadır. O nedenle, dinamik, yani 10