İPEK ÜNİVERSİTESİ, BOLOGNA SÜRECİ UYGULAMA KILAVUZU 1 GİRİŞ : Bologna Süreci, Avrupa Birliği nin 1999 yılında yayınladığı Bologna Bildirgesi ile başlayan bir yüksek öğretimde yeniden yapılanma diğer bir ifadeyle bir reform girişimidir. Bu girişimin hedefi, Avrupa ülkelerinde kendi içinde uyumlu, birbirlerini karşılıklı olarak anlayan, tamamlayan ve rekabet gücü yüksek bir Avrupa Yüksek Öğretim Alanı oluşturulmasıdır. Bu sürecin, ülkelerin ulusal şartları ve kültürleriyle uyumlu olmak kaydıyla, Avrupa genelinde ortak deneyimlerin paylaşılması, ortak hedeflere ulaşmak üzere işbirliği yapılması ve birbirinin deneyiminden faydalanılması yoluyla gerçeklemesi planlanmıştır. Bologna Süreci diye adlandırılan bu süreç, yeni bir sistemin uyarlaması değil, var olan sistemlerin ortak bir paydada buluşturulmasından ibaret olan bir yenilenme hareketidir. Bologna Süreci; Kolay anlaşılabilir ve karşılaştırılabilir bir derece sisteminin uygulanmasını, Lisans, yüksek lisans ve doktora olmak üzere 3 dereceli bir sistemin uygulanmasını, Üniversiteler arasında ortak bir kredi sistemi oluşturulmasını (Avrupa Kredi Transfer Sistemi- AKTS European Credit Transfer System- ECTS), Üniversiteler arasındaki öğrenci ve öğretim üyesi hareketliliğinin önündeki engellerin kaldırılmasını, Yükseköğretimde öğrenci katılımının sağlanmasını, Yükseköğretimde ortak diploma verilmesinin teşvik edilmesini, Kalite güvencesinde Avrupa boyutunun oluşturulmasını, Yükseköğretimde Avrupa boyutunun kazandırılmasını amaçlamaktadır. Not: Üniversitemizde oluşturulan Bologna EşĢüdüm Komisyonu - BEK, Bologna Süreci'nin daha yakından izlenerek sürecin ana başlıklarının üniversite bünyesinde düzenlenmesi noktasında faaliyet göstermektedir.
İPEK ÜNİVERSİTESİ, BOLOGNA SÜRECİ UYGULAMA KILAVUZU 2 TEMEL KAVRAMLAR: 1. Yeterlilik: Bir öğretim programının başarıyla tamamlanması sonucu o program için öngörülen program çıktılarının kazanıldığını onaylayan ve yetkili bir otorite tarafından basılı olarak verilen derece, diploma veya sertifika türü belgedir. 2. Yeterlilikler Çerçevesi: Yeterlilikleri öğrenme çıktılarına göre sınıflandıran ve organize eden yapıdır. 3. Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi: Ulusal Yeterlilikler çerçevelerinin ilgi tutulabileceği ve bu sayede farklı ülkelerin yeterliliklerini birbiriyle ilişkilendirebileceği Şemsiye (üst) çerçevedir. 4. Türkiye YüksekÖğretim Yeterlilikler Çerçevesi - TYYÇ: Ulusal düzeyde yükseköğretim yeterlilikleri arasındaki ilişkiyi açıklayan ulusal ve uluslararası paydaşlarca tanınan ve ilişkilendirilebilen, yeterliliklerin belli bir düzen içinde yapılandırıldığı bir sistemdir. 5. Temel Alan Yeterlilikleri: Ulusal düzeyde yükseköğretim yeterlilikleri göz önünde bulundurularak, herhangi bir temel alandaki yeterliliklerin, ilgili paydaşların görüşleri alınarak belirli bir düzen içinde yapılandırıldığı bir sistemdir. 6. Program: Bağımsız diploma veren eğitim-öğretim birimleri. Diploma fakülte/yüksek okul düzeyinde veriliyorsa fakülte/yüksek okulun eğitim-öğretim programı, bölüm düzeyinde veriliyorsa bölüm eğitim-öğretim programı kısaca program diye adlandırılacaktır. 7. Program Eğitim Amaçları: Bir programın eğitsel misyonunu nasıl planlamayı sağladığını ve paydaşlarının gereksinimlerinin nasıl karşılayacağını bildiren açık, genel ifadelerdir. 8. Program Çıktıları (Program Yeterlilikleri): Öğrencilerin programdan mezun oluncaya kadar kazanmaları gereken bilgi, beceri ve yetkinlikleri tanımlayan ifadelerdir. 9. Ders Öğrenme Çıktıları: Bir dersin başarı ile tamamlanmasından sonra öğrenenin neleri bileceğinin, neleri yapabileceğinin ve nelere yetkin olacağının ifade edilmesidir. 10. AKTS (Avrupa Kredi Transfer Sistemi ECTS European Credit Transfer System) Kredisi: Dersin hedeflenen öğrenme çıktılarını kazanabilmesi için öğrenenin harcayacağı iş yükü düşünülerek belirlenen ders kredisi. 11. İş Yükü: Öğrenenin öğrenme çıktılarına ulaşabilmek için dersle ilgili olarak yaptığı tüm çalışmaları içeren süre.
İPEK ÜNİVERSİTESİ, BOLOGNA SÜRECİ UYGULAMA KILAVUZU 3
İPEK ÜNİVERSİTESİ, BOLOGNA SÜRECİ UYGULAMA KILAVUZU 4 YAPILMASI PLANLANAN ÇALIŞMALAR: Bologna Süreci kapsamında, yükseköğretim kurumlarındaki eğitim-öğretim programlarının öğrenme çıktılarını (learning outcomes) yüksek öğretim ulusal yeterlilikleri çerçevesi ve temel alan yeterliliklerine bağlı olarak tanımlanması amaçlanmaktadır. Buna göre üniversitemizde eğitim-öğretim veren bütün lisans ve lisansüstü programlarını yürüten birimlerin; - İŞ PAKETİ 1: Müfredat Çalışmaları ve AKTS lerin belirlenmesi - İŞ PAKETİ 2: Programın Eğitim Amaçlarının Belirlenmesi - İŞ PAKETİ 3: TYYÇ, Program Çıktıları (Yeterlilikleri), TYYÇ Temel Alan Yeterlilikleri-Program Amacı İlişkilerinin Tanımlanması - İŞ PAKETİ 4: Öğrenme Çıktılarının Hazırlanması Aşaması - İŞ PAKETİ 5: Her programın programlarını tanıtıcı bilgiyi ve ders öğretim planlarını eğitim dili ingilizce olan bölümler için ingilizce, Türkçe olan bölümler için hem Türkçe hem İngilizce olarak hazırlamaları ve Ders Kataloğu şeklinde web e BİLGİ PAKETİ olarak konulması.
İPEK ÜNİVERSİTESİ, BOLOGNA SÜRECİ UYGULAMA KILAVUZU 5 İŞ PAKETİ 1: Müfredat Çalışmaları ve AKTS lerin Belirlenmesi Not: Üniversitemizde yandal ve çiftdalın teşviki ve bölümlerarası derslerin uyumu sebebiyle ilk iş paketimiz AKTS olarak yapılmaya devam etmektedir. AKTS Kredisi Yazarken Dikkat Edilmesi Gereken Önemli Noktalar : AKTS kredisi tam sayı olarak verilmeli, ancak zorunlu ise buçuklu sayılar kullanılmalıdır. (1,63 gibi küsurlu sayılardan kaçınılmalıdır.) Programlarda seçmeli derslerin tek tek isimleriyle dönemler içine yerleştirilmemesi, seçmeli havuzlarında gösterilmesi gerekir. Ortak servis derslerine aynı AKTS verilmelidir. Stajlara, bitirme çalışmalarına ve tüm kredisiz derslere AKTS verilmesi şarttır. Bir dersin AKTS kredisinin, o dersin yerel kredisinin altında olmamasına dikkat edilmelidir. Bir yarıyıldaki derslerin toplam AKTS kredisi mutlaka 30 ve bir yılda verilen derslerin toplam AKTS kredisi mutlaka 60 olmalıdır. Not: Diğer bölümlerin sizden alacağını düşündüğünüz derslerin kredileri mümkünse 6, değilse en az 5 olmalı. Bir dersinizin kredisini 4 yaparsanız, bu ders resmi olarak değil ama pratikte diğer bölüm öğrencilerine kapatılmış olur. Not: Diğer bölümlerden müfredatınıza koyacağınız dersleri, o derslerin isim, dönem ve kredisini o bölümün bölüm başkanı ile konuşarak müfredatınıza koymanız gerekiyor. Aksi takdirde müfredatınızı tekrar tekrar revize etmeniz gerekir. Malum bir dersin isim, kredi, kod gibi bilgilerini belirleme hakkı/görevi ilgili bölüme ait AKTS ve İŞ YÜKÜ AKTS de amaç farklı ülkelerin eğitim kurumlarında öğrenim gören değişim öğrencilerinin derslerde kazandıkları öğrenme çıktılarının karşılıklı olarak tanınmasını sağlamaktır. Avrupa Kredi Transfer Sistemi (AKTS) kapsamında öğrencilerin aldıkları derslerin tahmini iş yüklerinin hesaplanması gerekmektedir. Bu doğrultuda öğretim elemanlarından verdikleri derslerin tahmini iş yüklerini hesaplaması beklenmektedir. Yüksek öğretim kurumlarında bir öğrencinin bir yıllık tahmini iş yükü 1500 ile 1800 saat aralığında değişmektedir. Bu iş yükü öğrencilerin derse katılımlarından, ders içi ve dışı yaptıkları etkinliklere, projelere, birlikte ve bireysel çalışmalara, sınavlara kadar tüm etkinlikleri kapsamaktadır.
İPEK ÜNİVERSİTESİ, BOLOGNA SÜRECİ UYGULAMA KILAVUZU 6 1 Yarıyıl = 30 AKTS / 750-900 saat 1 Yıl = 60 AKTS / 1500-1800 saat 4 Yıl = 240 AKTS 1 AKTS = 25 30 saatlik iş yüküne karşılık gelir. Kademelere Göre AKTS Kredileri: Kısa Kademe (Ön Lisans) Birinci Kademe (Lisans) İkinci Kademe ( Yüksek Lisans) Üçüncü Kademe (Doktora) 120 AKTS 240 AKTS 120 AKTS 180-240 AKTS İş Yükünün Belirlenebilmesi için Öğretim Elemanlarının İzlemesi Gereken Adımlar; Dersinizin öğrenme çıktılarını (iş paketi 4 e bkz.) belirleyiniz. Öğrenme çıktılarına ulaşabilmek için gerekli gördüğünüz öğrenme-öğretme etkinliklerini belirleyiniz. Söz konusu ders için gerekli gördüğünüz tüm çalışmaları (dersin teorik süresi, uygulamalar, ödevler, projeler, araştırmalar, kütüphane çalışmaları, bireysel ve grup çalışmaları, laboratuar çalışmaları, sınavlar ve sınavlar için gerekli görülen çalışma süresi vb.) dikkate alarak tahmini iş yükünü hesaplayınız. ECTS/Student Workload AKTS/Öğrenci İş Yükü Tablo ACTIVITIES Number * Hour * Total Work Load Course Teaching Hour (14-15 weeks total course hours) 0 Preliminary Preparation and finalizing of course notes, further self- study 0 Assignment (s) 0 Presentation/ Seminars 0 Quiz and Preparation for the Quiz 0 Mid- Term(s) 0 Project (s) 0 Field Studies (Technical Visits, Investigate Visit etc.) 0 Practice (Laboratory, Virtual Court, Studio Studies etc.) 0 Final Examination/ Final Project/ Dissertation and Preparation 0 Internship 0 Total Workload Total Workload/ 25 or 30 ECTS
İPEK ÜNİVERSİTESİ, BOLOGNA SÜRECİ UYGULAMA KILAVUZU 7 İŞ PAKETİ 2: Programın Eğitim Amacının Belirlenmesi PROGRAMIN EĞİTİM AMACI: Program(bölüm) vizyon, misyon ve değerleri doğrultusunda, iç ve dış paydaşların görüşleri alınarak bölümün amaçladığı mezun profilinin tanımlanması. (Program ile ifade edilmek istenen birim, diploma veren fakülte, bölüm veya anabilim dallarıdır.) ÖRNEK: Not: Öğrencilerin (Mezun olan ya da sistemde halen yer alan öğrencilerin) gereksinim ve beklentilerini doğru saptamak Not: Toplumsal birimlerin (işverenlerin, Meslek Odası Temsilcilerinin, Sendikaların, Derneklerin, Danışma Kurullarının, İş Alanlarının, İlgili Kamu Kuruluşlarının) gereksinim ve beklentilerini belirlemek Not: Diğer bir deyişle, programla ilgili iç ve dış paydaşların görüşlerini ve ilgili alanın özelliklerini ortaya koyunuz. X Üniversitesi / İngiliz Dili ve Edebiyatı Bölümü: İngiliz Dili Eğitimi Yüksek Lisans programının amacı İngiliz dili eğitimi ile ilgilenen ilk, orta ve yüksek öğrenim kurumlarında görevli İngilizce eğitmenlerinin dil eğitimi alanındaki gelişimleri yakinen takip etmelerini sağlamak, kendi mesleki uygulamalarına eleştirel bir bakış açısı kazandırmak ve bu alanda araştırmacı kimliğe sahip bireyler yetiştirmektir.
İPEK ÜNİVERSİTESİ, BOLOGNA SÜRECİ UYGULAMA KILAVUZU 8 İŞ PAKETİ 3: TYYÇ, Program Çıktıları (Yeterlilikleri), TYYÇ Temel Alan Yeterlilikleri-Program Amacı İlişkilerinin Tanımlanması TYYÇ - TÜRKİYE YÜKSEKÖĞRETİM YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİ Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı tarafından 25.11.2013 tarihli ve 79432324 720.99/1495-62219 sayılı yazıda belirtildiği gibi TYYÇ ve İlgili Temel Alan Yeterliliklerinin, program çıktıları ile bir tablo üzerinde ilişkilendirilmesi gerekmektedir. NASIL? Adım 1 http://tyyc.yok.gov.tr adresinden, programın düzeyine (önlisans, yükseklisans, lisans, doktora) ilişkin yayınlanan Türkiye Yükseköğretim Yeterlilikler Çerçevesi (TYYÇ) ne ulaşılmalıdır.
İPEK ÜNİVERSİTESİ, BOLOGNA SÜRECİ UYGULAMA KILAVUZU 9 Adım 2 http://tyyc.yok.gov.tr adresinde, TYYÇ Temel Alan Yeterlilikleri bölümünden programınıza en yakın temel alan yeterliliklerine ulaşılmalıdır.temel alanların tanımlandığı sol menüden yeterlilikler seçildiğinde, açılan ekrandan gerekli seçimler (temel alan, düzey, türü: mesleki/akademik)yapılarak istenen temel alan yeterliliklerine ulaşılabilir.
İPEK ÜNİVERSİTESİ, BOLOGNA SÜRECİ UYGULAMA KILAVUZU 10 PROGRAM ÇIKTILARI (YETERLİLİKLERİ) Öğrencilerin programdan mezun oluncaya kadar kazanmaları gereken bilgi ve becerileri tanımlayan ifadelerdir. Program çıktıları açık, gözlenebilir ve ölçülebilir olarak ifade edilmelidir. Dikkat Edilmesi Gerekenler; Olası program çıktıları Türkiye Yüksek Öğretim Yeterlilikleri Çerçevesi, TYYÇ ve ilgili mesleğin gerektirdiği yeterlilikleri (Temel Alan Yeterlilikleri) ne ölçüde karşılamaktadır? Program çıktıları ilgili mesleğin etik kuralları dikkate alınarak yazılmış mı? Olası program çıktıları İpek Üniversitesinin ve buna bağlı olarak da bağlı bulunduğunuz fakülte ya da yüksekokulun vizyon, misyon ve hedefleriyle tutarlı mı? Öğrenciler olası program çıktılarıyla ortaya konulan program amacına ulaşabilecekler mi? Program çıktıları toplumsal gerçeklerimize uygun olarak belirlenmiş mi?
İPEK ÜNİVERSİTESİ, BOLOGNA SÜRECİ UYGULAMA KILAVUZU 11 ÖRNEK: X Üniversitesi / İşletme Bölümü PÇ1 PÇ2 Program Çıktıları İşletmelerin faaliyet gösterdikleri ekonomik ve hukuki çevre ile ilgili ayrıntılı bilgiye sahip olabilme. Yönetim-organizasyon, muhasebe, finans, pazarlama, üretim/faaliyet yönetimini kapsayan temel işletmecilik fonksiyonları ile ilgili ayrıntılı teorik altyapı bilgisine sahip olabilme. PÇ3 İşletmecilikte sıklıkla kullanılan sayısal tekniklerle ilgili temel ve orta seviyede bilgi sahibi olabilme. PÇ4 PÇ5 PÇ6 PÇ7 Uzman olmak isteği bir işletmecilik alanında (sayısal yöntemler dahil) derinlemesine bilgi sahibi olabilme. Elde ettiği bilgiyi bir işletmeyi kurmak veya işletmenin tamamını veya bir bölümünü yönetmek için uygulayabilme. İşletmecilik problemlerini açıklıkla tanımlamak ve çözüm geliştirmek için kantitatif ve kalitatif yöntemleri uygulayarak veri toplayabilme, verileri düzenleyebilme, verileri analiz edebilme, analiz sonuçlarını yorumlayabilme. Analizler, bulgular, çıkarımlar ve tekliflerle ilgili üstleri, ekip elemanları, meslektaşları ve astlarıyla yeterli yazılı ve sözlü iletişimde bulunabilme. PÇ8 İşletme ve yönetim alanlarında araştırma yapabilme. PÇ9 Ekip çalışması içinde lider veya uzman olarak sorumluluklarını yerine getirebilme. PÇ10 PÇ11 Paydaşların ihtiyaçlarını analiz etmek ve bu analizlere dayanarak örgütün amaç ve hedeflerini geliştirmek için örgütün paydaşları ile etkili iletişim kurma becerisini kazanabilme. Kendisinin öğrenme ve kişisel gelişme gereksinimlerini belirleyebilir ve aynı zamanda daha ileri derece programlarını takip edecek kapasiteye ulaşabilme. TYYÇ ve PROGRAM ÇIKTILARI (YETERLİLİKLERİ) İLİŞKİLENDİRİLMESİ ÖRNEK: Bkz. Ek1 Not: Aşağıda verilen örnek tablonun yapılması her bölüm için zorunludur. (ref. YÖK)
İPEK ÜNİVERSİTESİ, BOLOGNA SÜRECİ UYGULAMA KILAVUZU 12 İŞ PAKETİ 4: Öğrenme Çıktılarının Hazırlanması Aşaması Öğrenme çıktıları bir dersle ilgili olarak yazılır. Öğrenme çıktıları dersin sonunda öğrencilerin sergilemesi gereken özellikleri ifade eder. Öğrenme çıktıları, öğrenme ortamının öğrenci merkezli olmasını sağlayarak öğretim elemanının ne öğreteceğinden çok öğrencilerin neler (bilgi, beceri, tutum, değer vb.) kazanacaklarının yazılmasıdır. Dikkat Edilmesi Gerekenler: Bir ders için hazırlanacak maksimum öğrenme çıktısı sayısı 8 olmalıdır. Hazırlanacak öğrenme çıktıları birebir o dersin içeriğini vermemelidir. (Öğrenme çıktıları, sadece dersin amacı, ders içeriği hakkında bilgi verebilir.) Hazırlanacak öğrenme çıktıları mutlaka ölçülebilir olmalıdır. Dersin düzeyine uygun olmalıdır. Ortalama bir öğrenci dikkate alınarak yazılmalıdır. Bir öğrenme çıktısı içerisinden birden fazla fiil kullanılmamalıdır. Program çıktıları ile dersin amacını ilişkilendirdikten sonra dersinizin amacıyla tutarlı öğrenme çıktılarını yazınız. Öğrenme çıktılarını yazmaya ders düzeyinde başlayınız. Öğrencim, dersin sonunda hangi bilgi, beceri ya da tutumlara sahip olmalıdır? sorusunun yanıtı çalışmalarınıza yön verecektir. Gözlenebilir ve ölçülebilir fiiller belirleyiniz, bunları listeleyiniz. Öğrenme çıktılarını yazarken belirlediğiniz bu fiillerden yararlanınız. Örneğin; anlama yeteneği, bilebilme, öğrenebilme gibi belirsiz ifadelerden kaçınınız. Bunun yerine; çizebilme, gösterebilme, problem çözebilme, açıklayabilme, örnek verebilme, hatırlayabilme, tasarlayabilme, uygulayabilme, eleştirebilme, karşılaştırabilme, çalıştırabilme, listeleyebilme, kullanabilme,...oluşturabilme,...ortaya koyabilme,...irdeleyebilme,...çıkarabilme,...düzenleyebilme,...toplayabilme,...değerlendirebilme gibi ifadeler kullanmaya çalışınız. HATIRLATMA : HEDEFLER SİZİN YAPACAKLARINIZ DEĞİL ÖĞRENCİLERİNİZİN SÜREÇ SONUNDA KAZANACAKLARIDIR.
İPEK ÜNİVERSİTESİ, BOLOGNA SÜRECİ UYGULAMA KILAVUZU 13 ÖRNEK 1: Doğru Kullanım a. Mühendislik uygulamaları için gerekli çağdaş teknikleri ve hesaplama araçlarını kullanabilme. b. Yazılım hazırlamada kullanılan bazı teknikleri uygulayabilme. c. Küresel ve toplumsal çerçevede mühendislik çözümlerinin özellikle sağlık, güvenlik ve çevre sorunlarına katkılarını değerlendirebilme. Yanlış Kullanım a. Mühendislik Uygulamalarında Kullanılan Çağdaş Teknikler ve Hesaplama Araçları b. Yazılım hazırlamada kullanılan bazı teknikleri kavratabilme. c. Küresel ve toplumsal çerçevede mühendislik çözümlerinin özellikle sağlık, güvenlik ve çevre konularına etkileri göz önünde tutularak kapsamlı bir eğitim verilmesi. İŞ PAKETİ 5: Her programın programlarını tanıtıcı bilgiyi ve ders öğretim planlarını eğitim dili ingilizce olan bölümler için ingilizce, Türkçe olan bölümler için hem Türkçe hem İngilizce olarak hazırlamaları ve Ders Kataloğu şeklinde web e konulması Bkz. Ek2 (Müfredatınızda vereceğiniz ders için sistemde kullanabileceğiniz format)
İPEK ÜNİVERSİTESİ, BOLOGNA SÜRECİ UYGULAMA KILAVUZU 14 FAYDALANILAN KAYNAKLAR: Atalay, Süheyda. Bologna Süreci Uyum Çalışmaları Sunumu, Dokuz Eylül Üniversitesi, 11.01. 2011, http://web.deu.edu.tr/bologna/gorseller.html. European Higher Education Area, The Offical Bologna Process Website 2010-2012, http://www.ehea.info/. Yükseköğretim Kurulu, Bologna Süreci, http://bologna.yok.gov.tr/?page=anasayfa Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, Yükseköğretimde Yeniden Yapılanma: 66 soruda Bologna Süreci Uygulamaları, 2010, Ankara, http://bologna.yok.gov.tr/?page=yazi&c=0&i=129 Bazı Faydalı Linkler: AKTS/ ECTS (Avrupa Kredi Transfer ve Biriktirme Sistemi), http://ec.europa.eu/education/lifelong-learning-policy/doc48_en.htm. EQF (Hayat Boyu Ögrenme için Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi), http://ec.europa.eu/education/lifelong-learning-policy/doc44_en.htm. Yükseköğretim Kurulu, Bologna Süreci, http://bologna.yok.gov.tr/?page=anasayfa. Türkiye Yükseköğretim Yeterlilikler Çerçevesi (TYYÇ), http://www.tyyc.yok.gov.tr/.