DAĞDELEN REGÜLATÖRÜ VE HES PROJESİ KAHRAMANMARAŞ İLİ, AFŞİN-ELBİSTAN-GÖKSUN İLÇELERİ ENCON ÇEVRE DANIŞMANLIK LTD. ŞTİ. ANKARA, EKİM 2007
Proje Sahibinin Adı ERE Hidroelektrik Üretim ve Ticaret A.Ş. Adresi Anadolu Bulvarı 11. Sokak No: 14 06510 Söğütözü / Ankara Telefon ve Faks Numaraları 0 (312) 287 30 00 0 (274) 286 18 81 Projenin Adı Dağdelen Regülatörü ve HES Projesi Proje İçin Seçilen Yerin Açık Adresi:(İli, İlçesi, Beldesi, Mevkii) Raporu Hazırlayan Kuruluşun/Çalışma Grubunun Adı Adresi Telefon ve Faks Numaraları e-posta Kahramanmaraş İli, Afşin-Elbistan- Göksun İlçeleri ENCON Çevre Danışmanlık Ltd. Şti. Reşit Galip Cad. No: 120, Gaziosmanpaşa 06700, ANKARA 0 (312) 447 71 22 (pbx) 0 (312) 447 69 88 encon@encon.com.tr Rapor Sunum Tarihi 30 / 10 / 2007
İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER TABLOLAR LİSTESİ ŞEKİLLER LİSTESİ EKLER LİSTESİ Sayfa I II III IV I.PROJENİN ÖZELLİKLERİ 1 I.1. Projenin Iş Akım Şeması, Kapasitesi, Kapladığı Alan, Teknolojisi, 1 Çalışacak Personel Sayısı I.2. Doğal Kaynakların Kullanımı ( Arazi Kullanımı, Su Kullanımı, Kullanılan 10 Enerji Türü vb.) I.3. Atık Üretimi Miktarı ( Katı, Sıvı, Gaz vb.) ve Atıkların Kimyasal Fiziksel 11 ve Biyolojik Özellikleri I.3.1. Sıvı Atıklar 11 I.3.2. Katı Atıklar 12 I.3.3. Gaz ve Partikül Madde Emisyonları 13 I.3.4. Tehlikeli Atıklar 19 I.3.5. Gürültü ve Titreşim 19 I.4. Kullanılan Teknoloji ve Malzemelerden Kaynaklanabilecek Kaza Riski 19 I.5. Projenin Olası Çevresel Etkilerine Karşı Alınacak Tedbirler 21 I.5.1. Hava Kalitesi Üzerine Etkiler ve Alınacak Önlemler 21 I.5.2. Toprak Kalitesi Üzerine Etkiler ve Alınacak Önlemler 22 I.5.3. Su Kaynaklarına Etkisi ve Alınacak Önlemler 23 I.5.4. Ekosistem Üzerine Etkiler ve Alınacak Önlemler 24 I.5.5. Gürültü Etkisi ve Alınacak Önlemler 25 I.5.6. Görsel ve Sosyo-Ekonomik Etkiler 25 II. PROJENİN YERİ 27 II.1. Mevcut Arazi Kullanımı ve Kalitesi ( Tarım Alanı, Orman Alanı, Planlı Alan, Su Yüzeyi vb.) II.2. EK-V deki Duyarlı Yöreler Listesi Dikkate Alınarak; Sulak Alanlar, Kıyı Kesimleri, Dağlık ve Ormanlık Alanlar, Tarım Alanları, Milli Parklar, Özel Koruma Alanları, Nüfusça Yoğun Alanlar, Tarihsel, Kültürel, Arkeolojik, ve Benzeri Önemi Olan Alanlar, Erozyon Alanları, Heyelan Alanları, Ağaçlandırılmış Alanlar, Potansiyel Erozyon ve Ağaçlandırma Alanları Ile 167 Sayılı Yer Altı Suları Hakkında Kanun Gereğince Korunması Gereken Akiferler III. PROJENİN VE YERİN ALTERNATİFLERİ (Proje Teknolojisinin ve Proje Alanının Seçilme Nedenleri) 29 32 35 IV. SONUÇLAR 37 EKLER 42 KAYNAKLAR 156 NI HAZIRLAYANLARIN TANITIMI 158 I
TABLOLAR LİSTESİ Sayfa Tablo I.1. Kandil Enerji Grubu Projelerinde Yeralan Santrallerin Kurulu Güçleri ve Yıllık Ortalama Enerji Üretimleri Tablo I.2. Kandil Enerji Grubu Projelerinde Zamanlama Tablosu 8 Tablo I.3. Dağdelen Regülatörü ve HES Projesi Zamanlama Tablosu 9 Tablo I.4. Proje Kapsamında Yapılması Planlanan Kazı Miktarları 13 Tablo I.5. İnşaat Faaliyetleri Sonucunda Oluşması Beklenen Toz Emisyon Miktarları Tablo I.6. Araçlardan Kaynaklanan Emisyonlar 16 Tablo I.7. İnşaat Ekipmanlarından Kaynaklanan Emisyon Miktarları 16 Tablo I.8. PM için Dağılım Sonuçları ve Çökelme Değerleri 17 Tablo I.9. Tablo I.10. Proje Alanı Yakınındaki Yerleşimlerde Oluşması Beklenen Toz Konsantrasyonları İnşaat Aşamasında Kullanılması Planlanan Patlayıcılar ve Miktarları Tablo II.1. Dağdelen Regülatörü ve HES Projesi Üniteleri Koordinatları 27 Tablo II.2. Çalışma Alanı Sınırları İçerisinde Bulunan Arazi Varlığı Dağılımı 30 Tablo II.3. Tablo II.4. Tablo III.1. Dağdelen Su Toplama Alanı ve Santral Binaları Altında Kalan Orman ve Bitki Örtüsü Dağılımı Tablosu Çalışma Alanı Sınırları İçerisinde Bulunan Orman ve Bitki Örtüsü Dağılımı Kandil Enerji Grubu Projesi Kapsamında İlk Olarak Önerilen Tesisler 3 14 18 20 32 32 35 II
ŞEKİLLER LİSTESİ Sayfa Şekil I.1. Dağdelen Regülatörü ve HES Projesi Yerbulduru Haritası 2 Şekil I.2. Proje İnşaat Aşaması için PM Eş Konsantrasyon (μg/m 3 ) ve Eş Çökelme Eğrileri (g/m 2 ) 18 Şekil II.1. Dağdelen Regülatör Yeri 28 Şekil II.2. Dağdelen İletim Kanalının Geçeceği Alan 28 Şekil II.3. Dağdelen HES Binası Yeri 29 Şekil II.4. Kahramanmaraş İli Ava Açık ve Kapalı Alanlar Haritası 34 III
EKLER LİSTESİ Ek 1 Proje Güzergahını Gösterir Haritalar 42 Ek 2 Proje İle İlgili Belgeler 48 Ek 3 Proje Alanının Jeolojik, Hidrojeolojik ve Hidrolojik Özellikleri 59 Ek 4 Proje Alanının Sosyolojik Özellikleri 73 Ek 5 Proje Alanının Biyolojik Özellikleri 79 Ek 6 Toprak Koruma Projesi 95 Ek 7 Proje Alanının Meteorolojik Özellikleri 122 Ek 8 ISCST3 Model Çıktıları 138 Ek 9 Gürültü Çalışması 140 Ek 10 Fosseptik Planı 154 IV
BÖLÜM I PROJENİN ÖZELLİKLERİ
BÖLÜM I. PROJENİN ÖZELLİKLERİ I.1. Projenin İş Akım Şeması, Kapasitesi, Kapladığı Alan, Teknolojisi, Çalışacak Personel Sayısı ERE Hidroelektrik Üretim ve Ticaret A.Ş. tarafından Ceyhan Nehri üzerinde yapılması planlanan Kandil Enerji Grubu Projesi, Ekinözü İlçesi ile Merkez İlçe sınırları içerisinde yer almaktadır. Dağdelen Regülatörü ve HES, Kandil Enerji Grubu Projeleri kapsamında planlanan dört projeden birisidir ve Kahramanmaraş İline bağlı Afşin, Elbistan ve Göksun İlçeleri sınırları içersinde yer almaktadır. Bahse konu projeler membadan mansaba doğru aşağıdaki şekilde sıralanmakta, bu projelerin gösterildiği topografik harita Ek 1.1 de verilmektedir. i. Dağdelen Regülatörü ve HES, ii. Kandil Barajı, HES ve Malzeme Ocakları, iii. Sarıgüzel Barajı, HES ve Malzeme Ocakları, iv. Hacınınoğlu Regülatörü ve HES. Ceyhan Nehri üzerinde tesis edilecek regülatör yoluyla nehir doğal akımları kabartılarak iletim kanalına alınacak, buradan yükleme havuzuna getirilen akımlar cebri boru ile santrala düşürülecek ve enerji üretilecektir. Akımlar, santral çıkışında tekrar Ceyhan Nehri yatağına bırakılacaktır. Dağdelen Regülatörü ve HES in de dahil olduğu Kandil Enerji Grubu Projesi Kahramanmaraş'ın kuzeyinde 38º07'30"-37º49'30" kuzey enlemleri ile 36º57'00"-37º07'30" doğu boylamları arasında yer almaktadır. Proje alanı, Kahramanmaraş İli ne asfalt yol ile 100 ila 150 km uzaklıktadır. Proje alanını gösterir yer bulduru haritası Şekil I.1 de verilmektedir. Aralarında Dağdelen Regülatörü ve HES Projesi nin de yer aldığı Kandil Enerji Grubu Projesi için ERE Hidroelektrik Üretim ve Ticaret A.Ş. ile DSİ arasında 31 Ocak 2006 tarihinde Su Kullanım Hakkı ve İşletme Esaslarına İlişkin Anlaşma imzalanmıştır. Bundan sonra, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) nun 9 Mart 2006 tarihli kararı ile firmaya 10.60 MW kurulu güç üzerinden 49 yıllık Üretim Lisansı verilmiştir. Su Kullanım Hakkı ve İşletme Esaslarına İlişkin Anlaşma ile Üretim Lisansına ait üst yazılar Ek 2 de verilmektedir. 1
DAĞDELEN REGÜLATÖRÜ VE HES Şekil I.1. Dağdelen Regülatörü ve HES Projesi Yer Bulduru Haritası 2
EPDK tarafından verilen üretim lisansına göre 10.60 MW lık kurulu güce sahip olacak olan Dağdelen Hidroelektrik Santrali ile birlikte yıllık ortalama olarak 50.86 GWh lik enerji üretimi hedeflenmektedir. Bu değer, toplam 308.60 MW lık (EPDK, Üretim Lisansına göre) Kandil Enerji Grubu Projeleri nin hayata geçirilmesi ile kazanılması hedeflenen 1,405.35 GWh enerjinin yaklaşık %4 üne denk gelmektedir. Tablo I.1 de EPDK Üretim Lisanlarına göre, Dağdelen Hidroelektrik Santrali ile birlikte Kandil Enerji Grubu Projelerinde yer alan diğer santrallerin kurulu güçleri ve yıllık ortalama enerji üretimleri verilmektedir. Tablo I.1. Kandil Enerji Grubu Projelerinde Yer Alan Santrallerin Kurulu Güçleri ve Yıllık Ortalama Enerji Üretimleri (FR, 2004) Proje Üniteleri Kurulu Güç (MW) Yıllık Ortalama Enerji Üretimi (GWh) Dağdelen HES 10.60 50.86 Kandil HES 140.00 657.03 Sarıgüzel HES 61.00 263.87 Hacınınoğlu HES 97.00 433.60 TOPLAM 308.60 1,405.35 Kandil Enerji Grubu Projelerinden biri olan Kandil Barajı ve HES tesisi optimizasyonu yapılırken, kaybolan düşüden yararlanmak amacı ile daha membada Dağdelen Regülatörü ve HES tesisi geliştirilmiştir. Bu tesis sayesinde Kandil Barajı nın yüksekliğinin düşürülmesinden doğacak enerji kaybı önlendiği gibi aradaki düşü kullanılarak ek enerji de elde edilmiştir. Proje kapsamında yapılacak olan tesisler: Regülatör, Regülatör seddesi, Regülatör kapakları, Su alma prizi, Çökeltim havuzu, İletim kanalı, Yükleme havuzu Cebri boru ve Santralidir. Bu tesislerin genel vaziyet planı Ek 1.2 de gösterilmektedir. Regülatör: Regülatör 1,105.50 m talveg kotunda 1,113.90 m kret kotunda, 1,111.40 normal su seviyesi kotunda Ceyhan Nehri üzerinde beton ağırlık tipinde kapaklı olarak teşkil edilecektir. Regülatör yerinde alüvyon tamamen kaldırılacak, ana formasyona 1.50 m girilecektir. Geçirimsizliği sağlamak için ana formasyonda 10.00 m derinliğinde enjeksiyon yapılacaktır. Regülatör Seddesi: Ceyhan Nehri yatağı geniş olduğundan regülatör sağ sahilinin sedde ile kapatılması uygun görülmüştür. Sedde yapımı için gerekli malzeme yörede mevcuttur. Regülatör seddesinde 2.50 m derinliğinde katof kazısı yapılacak, katof kazısı altında sağlam zeminde 5.00 m derinliğe kadar kapak enjeksiyonu yapılacaktır. Sedde altına gelen kesimde üstten 1.00 m lik bitkisel toprak sıyrılacaktır. 3
Regülatör Kapakları: Regülatör kapakları Q 100 yıllık taşkın debisini geçirecek şekilde boyutlandırılmıştır. Membasında yer alacak olan Adatepe, Karakuz, Hasanali, Söğütlü ve Kavaktepe barajlarının yapılması ile taşkın sularının bir kısmı depolanarak taşkınlar ötelenecektir. Böylece gelecekte regülatörün taşkın emniyeti daha da artacaktır. Kapaklar 4.00 m genişliğinde 5.20 m yüksekliğinde 10 adet radyal tip olarak teşkil edilecektir. Su Alma Prizi: Enerji üretiminde kullanılacak debi 55.00 m 3 /s olarak belirlenmiştir. Bu debiyi iletim kanalına aktarmak için regülatör sol sahilinde su alma prizi teşkil edilecektir. Prizler sürgü kapaklı olarak 3.00 m genişliğinde, 4.00 m yüksekliğinde 6 adet yapılacaktır. Çökeltim Havuzu: Çökeltim havuzu 20.00 m net genişliğinde 60.00 m uzunluğundadır. Ortadan perde ile iki bölüme ayrılmıştır. Çökeltim havuzu taban eğimi %1.0'dir. Çökeltim havuzunda 0.3 mm den daha büyük çaptaki tanelerin çökelmesi amaçlanmıştır. Çökeltim havuzu sonuna teşkil edilecek bir eşik ve rakortman yapısı ile su iletim kanalına aktarılacaktır. İletim Kanalı: İletim kanalı 3,365.00 m uzunluğunda; 5.00 m taban genişliğinde 1.0/1.0 şevli beton kaplamalı trapez kesit tipinde inşa edilecektir. Kanal eğimi 0.0003 dir. Kanal boyunca bakım ve onarım çalışmalarını yürütmek amacı ile 6.00 m genişliğinde bir yol teşkil edilmiştir. Yükleme Havuzu: Yükleme odası 50.00x100.00 m ebadında seçilmiştir. Hava payı ile birlikte ortalama duvar yüksekliği 7.10 m olacaktır. Yükleme havuzu 10 dakikalık ihtiyacı karşılayacak şekilde boyutlandırılmıştır. Yükleme havuzu hacmi 33,000 m 3 dür. Yükleme odasının bulunduğu yerde ana kayayı sağlam ofiyolitler teşkil etmektedir. Cebri Boru: Yükleme Havuzu tabanından aldığı suyu santrale iletecek olan cebri boru 3.80 m çapında 12 mm et kalınlığında ve 88.00 m boyunda olacaktır. Santral girişinde branşmanla 2.80 m çapında boru ile santral binasına girecektir. Branşman boruları 10 mm et kalınlığında olacaktır. Cebri boru açıkta beton ayaklar üzerine döşenecektir. Santral Binası: Santral Binası 42.00 m uzunluğunda 20.00 m genişliğinde ve 8.50 m yüksekliğindedir. Dağdelen Regülatörü ve HES Projesi kapsamında ünite gücü 5,300 kw olan 2 adet Yatay Eksenli Francis tipi türbin kullanılması öngörülmüştür. Santral binası Ceyhan Nehri kenarında ve Kandil Barajı göl alanı girişinde yapıldığından ayrıca bir kuyruk suyu kanalı inşaatı gerekmemiştir. Santral çıkış yapısı ırmak yatağına bağlanacaktır. Dağdelen HES daha sonradan yapılacak olan 5 km uzunluğundaki iletim hattı ile Kandil HES e bağlanacaktır. 4
Dağdelen Regülatör ve HES Tesisi karakteristikleri aşağıda verilmektedir. Hidroloji Drenaj alanı : 5,720.00 km 2 Bugünkü yıllık ortalama akım (doğal) : 1,250.98 hm 3 Proje taşkın debileri Q 10 : 346.80 m 3 /s Q 100 : 803.60 m 3 /s Q 500 : 1,119.70 m 3 /s Regülatör Talveg kotu : 1,105.50 m Kret kotu : 1,113.90 m Normal su seviyesi : 1,111.40 m Regülatör yüksekliği (talveg) : 8.40 m Kret uzunluğu : 54.00 m Kret genişliği : 5.00 m Toplam beton (priz ve çökeltim : 25,500.00 m 3 havuzu dahil) Toplam kazı hacmi : 51,000.00 m 3 Regülatör Seddesi Tipi : Homojen toprak dolgu Talveg kotu : 1,105.50 m Kret kotu : 1,113.90 m Talvegten yüksekliği : 8.40 m Temelden yüksekliği : 10.90 m Kret genişliği : 8.00 m Kret uzunluğu : 155.00 m Toplam gövde dolgu miktarı : 16,750.00 m 3 Toplam kazı miktarı : 3,880.00 m 3 Memba şevi : 1.0/3.0 Mansap şevi : 1.0/2.5 Çökeltim Havuzu Havuz Boyu : 60.00 m Havuz genişliği : 2 x 20.00 m Ortalama havuz yüksekliği : 4.00 m Taban eğimi : 0.01 Başlangıç taban kotu : 1,108.30 m Çıkış eşik kotu : 1,110.69 m Suyu yüzü kotu : 1,111.40 m İletim Kanalı Kanal Uzunluğu : 3,365.00 m Taban genişliği : 5.00 m Su derinliği : 3.40 m Kanal eğimi : 0.0003 Kanal şevi : 1.00/1.00 Toprak hava payı : 0.60 m Beton hava payı : 0.40 m Kanal başlangıcında su yüzü kotu : 1,111.40 m 5
Yükleme odası Ebatları Eni Boyu Yüksekliği Başlangıç taban kotu Yükleme odası su yüzü kotu : 50.00 m : 100.00 m : 7.10 m : 1,104.13 m : 1,110.13 m Cebri boru Çapı : 3.80 m Et kalınlığı : 12.00 mm Uzunluğu : 88.00 m Adedi : 1 Debisi : 55.00 m 3 /s Santral binası Eni Boyu Yüksekliği Şalt Sahası Yeri Eni Boyu Kotu Hidroelektrik Santral HES net düşüşü Kurulu Gücü Ünite adedi Ünite gücü Kuyruk suyu kotu : 20.00 m : 42.00 m : 8.50 m : Yükleme odasının sağında : 20.00 m : 30.00 m : 1,100.00 m : 23.10 m : 10,600 kw : 2 Adet : 5,300 kw : 1,087.00 m Türbin Tipi : Yatay eksenli Francis Ünite adedi : 2 Adet Ünite gücü : 5,300 kw Verimi : 0.85 Jeneratör Tipi : Çıkık kutuplu sekron Ünite adedi : 2 Adet Ünite gücü : 6,235 kva Güç faktörü : 0.90 Anma gerilimi : 6.3±%5 kv Devir sayısı : 250 d/d Verimi : 0.97 Ünite Transformatörleri Tipi : Harici tip yağlı Ünite gücü : 6,360 kva Anma gerilimi : 6.3/34.5±%5 kv Soğutma şekli : ONAN Verimi : 0.99 6
İç İhtiyaç Transformatörü Tipi Adedi Ünite gücü Anma gerilimi Soğutma şekli : Harici tip yağlı : 1 Adet : 300 kva : 6.3/0.4±%4 kv : ONAN Kandil Enerji Grubu Projeleri nden biri olan Dağdelen Regülatörü ve HES Projesi dört proje içerisinde inşaat faaliyetleri en son başlanması planlanan projedir. Genel olarak Kandil Enerji Grubu içerisinde yer alan projelerden bir projenin inşaat faaliyetlerinin tamamlanmasının ardından diğer bir projenin inşaat faaliyetleri başlamaktadır. Tablo I.2 de Kandil Enerji Grubu içerisinde yer alan projelerin zamanlama tabloları verilmektedir. 9 Mart 2006 tarihinde EPDK ile üretim lisansının imzalanması ile birlikte, Dağdelen Regülatörü ve HES Projesi nin işleme süreci başlatılmıştır. Lisansa göre inşaat öncesi dönem 18 ay, inşaat dönemi de 24 ay olarak belirlenmiştir. Lisans yürürlük tarihinden itibaren 49 yıl süre ile geçerli olacaktır. Tablo I.3 te Dağdelen Regülatörü ve HES Projesi için zamanlama tablosu verilmektedir. Tablodan da görülebileceği üzere toplam 720 gün içerisinde inşaat faaliyetlerinin tamamlanması planlanmaktadır. İnşaat faaliyetlerine iletim kanalının kazı ve inşaat faaliyetleri ile başlanılması düşünülmektedir. Daha sonraki aşamalarda başka bir ÇED kapsamında değerlendirilecek olan, üretilen elektriğin Kandil HES e iletilmesini sağlayacak yaklaşık 5 km uzunluğundaki iletim hattının inşaat işleri bu süre içerisinde gerçekleştirilecektir. İnşaat faaliyetleri sırasında 30 kişi, işletme aşamasında 10 kişinin çalıştırılması düşünülmektedir. Çalışanların ilk olarak projeden etkilenen yakın yerleşimlerden seçilmesine özen gösterilecektir. 7
Tablo I.2. Kandil Enerji Grubu Projeleri Zamanlama Tablosu Dağdelen Projesi Kandil Projesi Sarıgüzel Projesi Hacınınoğlu Projesi FAALİYET TANIMI HCO-SRG* Ulaşım Yolları Kazısı ve Kaplaması Derivasyon Tüneli Kazısı İletim Tüneli Kazısı ve Kaplaması Regülatör Kazısı Regülatör İnşaatı SB* Kazısı SB İnşaatı CB* Kazısı ve Montajı Türbin-Jeneratör Montajı Testler ve İşletmeye Geçiş Derivasyon Tüneli Kazısı İletim Tüneli Kazısı ve Kaplaması Baraj Gövde Kazısı Baraj Gövde İnşaatı SB Kazısı SB İnşaatı CB Kazısı ve Montajı Türbin-Jeneratör Montajı Testler ve İşletmeye Geçiş Tünel Yaklaşım Yolları Kazısı ve Kaplaması İletim Tüneli Kazısı ve Kaplaması Gövde Yeri Ulaşım Yolları Kazısı ve Kaplaması Derivasyon Tüneli Kazısı Baraj Gövde Kazısı Baraj Gövde İnşaatı SB ve CB Ulaşım Yolları Kazısı ve Kaplaması SB Kazısı SB İnşaatı CB Kazısı ve Montajı Türbin-Jeneratör Montajı Testler ve İşletmeye Geçiş İletim Kanalı Kazısı ve İnşaatı Regülatör Kazısı Regülatör İnşaatı SB Kazısı SB İnşaatı CB Kazısı ve Montajı Türbin-Jeneratör Montajı Testler ve İşletmeye Geçiş FAALİYET AKIŞI 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 *HCO: Hacınınoğlu Regülatörü ve HES SRG: Sarıgüzel Barajı ve HES SB :Santral Binası CB: Cebri Boru 8
DAĞDELEN REGÜLATÖRÜ VE HES PROJESI Tablo I.3. Dağdelen Regülatörü ve HES Projesi Zamanlama Tablosu NO FAALİYET TANIMI SÜRE (GÜN) 1 Lisans Alınması 0 FAALİYET AKIŞI 2 İnşaat Öncesi Dönem 540 Halihazır haritalarının hazırlanması 90 Kamulaştırma planlarının hazırlanması HES sahasının mevzii imar planının hazırlanması ve onaylatılması Projelerin hazırlanması ve zemin etüt çalışmaları Proje Tanıtım Dosyasının hazırlanması ve ÇED gerekli değildir kararının alınması Üretim tesisi yerleri kamulaştırılması (özel mülkiyetkadastro görmemiş) 90 200 60 340 200 Üretim tesisi yerleri orman izni 200 3 İnşaat Dönemi 720 Enerji üretim tesisleri inşaat işleri 719 Enerji iletim tesisleri Çevresel etki, etüt ve kamulaştırma işleri Enerji iletim tesisleri inşaat işleri (DDR-KDL-5 km) 100 200 Tesisin üretime geçmesi 1 Dağdelen Regülatörü ve HES Projesi 1260 Yürütülecek İşler Dönüm Noktası 9
I.2. Doğal Kaynakların Kullanımı (Arazi Kullanımı, Su Kullanımı, Kullanılan Enerji Türü vb.) Proje kapsamında, Kahramanmaraş İli nin Ekinözü İlçe sınırları içerisinde enerji üretim amacı ile Dağdelen Regülatörü ve Hidroelektrik Santrali kurulması planlanmaktadır. Projenin inşaat aşamasında gerçekleştirilecek faaliyetler nedeniyle oluşacak toz, gürültü, trafik, sosyal ve ekonomik etkilerin değerlendirilmesi için yaklaşık 17 km 2 lik bir çalışma alanı belirlenmiştir. Bu alan Ek 1.3 te gösterilmektedir. Projenin inşaat aşamasında başlıca su kullanımı tozumanın önlenmesi ve çalışanlar için içme-kullanma amaçlı olacaktır. Tozumanın önlenmesi için gerekli olan su Ceyhan Nehri ve nehri besleyen yan kollardan temin edilecektir. İçme kullanma suyu ise kurulacak olan şantiye alanının yakınında bulunan yerleşimlerden sağlanacaktır. Beton yapımı için gerekli olan agrega malzemesi Dağdelen Regülatörü ve HES Projesi nin hemen akış aşağısında bulunan Kandil Barajı, HES ve Malzeme Ocakları Projesi nin malzeme alanından sağlanacak, bunun yanı sıra projenin inşaat faaliyetleri sırasında gerekli olan şantiye tesisleri, patlayıcı malzeme depo alanı, kırma-eleme-yıkama tesisi ve beton santrali ihtiyacı da yine bu proje kapsamında kullanılan ünitelerden temin edilecektir. Ek 1.4 te Kandil Projesinin malzeme sahası ile diğer ünitelerin konumları ve Dağdelen Projesi ile arasında bulunan yol durumu gösterilmektedir. Kandil Barajı malzeme sahasından Dağdelen Regülatörü ve HES Projesi beton işleri için temin edilecek olan beton agrega miktarı yaklaşık 60,000 ton dur. Buradan temin edilen malzeme yine Kandil Proje alanı içerisinde yer alan kırma-eleme tesisi ve beton santralinde işlem görerek Dağdelen regülatörü ve iletim kanalı için gerekli olan 30,000 m 3 lük beton üretilecektir. Üretilen beton transmikserler ile Dağdelen Proje alanına taşınacaktır. Kişi başı günlük su gereksiniminin inşaat aşamasında maksimum 75 litre olması varsayımına dayanılarak (Tchobanoglous,1991) ve bu dönemde 30 kişinin çalışacağı göz önünde bulundurulduğunda, günlük evsel su ihtiyacının 2.25 m 3 olacağı tahmin edilmektedir. İçme ve kullanma suyu olarak temin edilecek sularda 17 Şubat 2005 tarih ve 25730 sayılı resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren İnsani Tüketim Amaçlı Sular Hakkında Yönetmelik te belirtilen niteliklere uygunluğu kontrol edilecek ve sağlanacaktır. İnşaat faaliyetleri sırasında oluşabilecek tozu önlemek için uygulanacak önlemlere ek olarak kullanılacak su miktarı, taşınacak malzemenin yüzey geometrisine, ortamın sulamadan önceki ve sonraki meteorolojik koşullarına ve kazı yapılacak alanın topografik şartlarına bağlı olarak değişebilecektir. Toz oluşumunun engellenmesi için kullanılacak olan su miktarı kesin olarak belirlenememekle birlikte, kazı yapılacak ya da hafriyat malzemesinin döküleceği alanlarda toprak üst tabaka örtüsünün %10 nemli kalmasını sağlayacak şekilde yeterli miktarda sulama gerçekleştirilecektir. Bölgede yağışlı ve kar örtülü günlerin dışında uygulanacak bu işlem için gerekli su, Ceyhan Nehri nden karşılanacaktır. Dağdelen Regülatörü ve HES Projesi Ceyhan Nehri üzerine kurulacak olup, işletme aşamasında kullanılacak doğal kaynak Ceyhan Nehri dir. Ceyhan Nehri proje alanındaki tek büyük akarsudur. Güney yönlü uzanır ve uzunluğu 509 km dir. Ceyhan nehrinin kaynağında debisi 5 m 3 /s dir. Ceyhan Havzası, batıdan Seyhan, kuzey ve kuzeydoğudan Fırat, güneyden Asi havzalarıyla komşudur. Ceyhan Havzası nın toplam yağış alanı 21,222 km 2 dir. Havzada meydana gelen yıllık ortalama akım miktarı 211.19 m 2 /s, ortalama yıllık akım yüksekliği ise 313.84 mm dir. Ceyhan Havzası nın bütün havzalar içinde toplam akışa katkısı %3.56 dır. Ceyhan Nehri, Akdeniz Bölgesi nin büyük akarsularındandır. 10
509 km uzunluğunda olan Ceyhan Nehri nin başlıca kolları Hurman, Göksun, Söğütlü ve Aksu Çayları dır. Elbistan Ovası çevresinde yaklaşık yüksekliği 2,000 m olan dağlardan kaynaklanmaktadır. Irmak, önce Söğütlü Çayı, sonrada Harman Çayı ile birleşmektedir. Bu noktadan sonra dar menderesler yaparak akan Ceyhan ırmağı, Ortaklı Köyü yakınlarında Göksun Çayı'yla birleşmektedir. Bundan sonra hayli büyük bir ırmak durumuna gelen Ceyhan, dar ve derin boğazlar içinde akmaya başlamaktadır. Bir süre güney yönünde akan Ceyhan Irmağı, Ericek Köyü önlerinde doğuya, daha sonra güneydoğuya dönerek ve Ekinözü'nün güneyinde güneybatıya yönelmektedir. Ceyhan Nehrinde debi kasım ve aralık aylarında sonbahar yağmurlarının etkisiyle geçici olarak artmaktadır. Bu aylardaki debi 50 m 3 /sn den 380 m 3 /sn ye yükselmektedir. İlkbahar mevsiminde yağmur halindeki yağışlar ve karların erimesiyle nehirdeki debi artmaktadır. Proje alanının jeolojik, hidrojeolojik ve hidrolojik özellikleri Ek 3 te ayrıntılı olarak anlatılmaktadır. İşletme aşamasında enerji üretimi için kullanılacak olan suyun dışında, çalışanlar için evsel nitelikli su gereksinimi olacaktır. İşletme aşamasında 10 kişinin çalıştırılacağı ve günlük evsel nitelikli su ihtiyacının 114 litre (Tchobanoglous,1991) olduğu varsayımına dayanılarak, günlük su ihtiyacının 1.14 m 3 olacağı düşünülmektedir. Bu su yakındaki yerleşimlerden temin edilecek ve 17 Şubat 2005 tarih ve 25730 sayılı resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren İnsani Tüketim Amaçlı Sular Hakkında Yönetmelik te belirtilen niteliklere uygunluğu kontrol edilecek ve sağlanacaktır. Arazi kullanım haritalarından elde edilen bilgiler doğrultusunda, 30 hektarlık regülatör su toplama alanı altında yaklaşık 5 hektar kuru marjinal tarım arazisinin sular altında kalacağı görülmektedir. Kullanılacak olan alanın ve çalışma alanlarının arazi kullanım durumları ayrıntılı olarak Bölüm II.1 de verilmektedir. Bunların dışında inşaat aşamasında inşaat ekipmanlarında mazot ve benzin gibi akaryakıtlar ile şantiye alanında ısınma amaçlı olarak soba, klima yada fueloil ile çalışan kalorifer sistemi kullanılması düşünülmektedir. Fueloil kazanı kullanılması durumunda, iyi kalitede yakıt temin edilerek bakımı düzenli şekilde yapılan kalorifer sistemi kullanılacaktır. Yakıt 5 tonluk sızdırmaz yakıt tankı içerisinde depolanacaktır. Yakıt tankında yangın, sabotaj, sızıntı için gerekli emniyet önlemleri alınacaktır. I.3. Atık Üretimi Miktarı (Katı, Sıvı, Gaz vb.) ve Atıkların Kimyasal Fiziksel ve Biyolojik Özellikleri Bu bölümde proje süresince gerçekleştirilecek aktiviteler sonucunda oluşması beklenen atıklar, katı atıklar, sıvı atıklar, gaz emisyonları, tehlikeli atıklar ile gürültü ve titreşim olmak üzere beş başlık altında değerlendirilmiştir. Bu etkiler genel olarak, kazıdolgu faaliyetlerinden, patlatmadan, çalışacak olan personelden, iş makinelerinden ve kullanılacak olan ekipmanlardan kaynaklanacaktır. I.3.1. Sıvı Atıklar İnşaat Aşaması Proje kapsamında oluşması beklenen sıvı atıklar, inşaat ve işletme aşamalarında çalışacak olan personelden kaynaklanacak olan evsel nitelikli atıksulardır. Projenin inşaat aşamasında 30 kişi çalışacaktır. Kişi başına günlük su tüketiminin 75 L (Tchobanoglous, G. 1991) olduğu ve bu suyun hepsinin atıksuya dönüştüğü varsayıldığında inşaat döneminde günde yaklaşık 2.25 m 3 su evsel nitelikli atıksuya dönüşecektir. İnşaat 11
aşamalarında oluşacak atık sular, uygun noktalara açılacak ve yeraltına sızdırmazlığı uygun tekniklerle sağlanacak fosseptik çukurunda biriktirilecek ve de belirli periyotlarla, vidanjörlerle çekilerek, Kahramanmaraş Belediyesi nin kanalizasyon deşarjını yaptığı sisteme deşarj edilecektir. Fosseptik planı Ek 10 da verilmektedir. İnşaat aşamasında yapılacak olan faaliyetlerden dolayı toz oluşacak ve bu tozun bastırılması için su kullanılacaktır. Kullanılacak olan su buharlaşarak kaybolacağı için bu faaliyet sonucunda atıksu oluşumu beklenmemektedir. İşletme Aşaması İşletme aşamasında 10 kişi çalışacaktır. Kişi başına günlük su tüketiminin 114 L (Tchobanoglous, G. 1991) olduğu ve bu suyun hepsinin atıksuya dönüştüğü varsayıldığında işletme döneminde günde yaklaşık 1.14 m 3 su evsel nitelikli atıksuya dönüşecektir. İşletme aşamalarında oluşacak atık sular da inşaat döneminde olduğu gibi uygun noktalara açılacak ve yeraltına sızdırmazlığı uygun tekniklerle sağlanacak fosseptik çukurunda biriktirilecek ve de belirli periyotlarla, Kahramanmaraş Belediyesi ne ait vidanjörlerle çekilerek, belediyenin kanalizasyon deşarjını yaptığı sisteme deşarj edilecektir. Kullanılacak olan fosseptik planı Ek 10 da verilmektedir. Bunun dışında işletme döneminde yapılacak herhangi bir faaliyet sonucunda atıksu oluşumu beklenmemektedir. Yukarıda bahsedilmiş olan hususlarda 31 Aralık 2004 tarih ve 25687 sayılı Resmi Gazete yayınlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. I.3.2. Katı Atıklar İnşaat Aşaması Proje kapsamında, arazinin hazırlanması ile ünitelerin inşaatı sırasında ve bu işlerde çalışacak personelden kaynaklanacak katı atıkların ortaya çıkması söz konusudur. Bu aşamada oluşacak olan katı atıklar iki ana başlık altında sınıflandırılabilir. İnşaat ve hafriyat atıkları Evsel nitelikli katı atıklar Kalıplık kereste atıkları ile inşaat demiri, demir boru gibi atıklar yeniden değerlendirilebilir nitelikte atıklardır. Bu atıklar proje alanı içerisinde uygun bölgelerde toplanarak, bunları değerlendiren lisanslı geri kazanım tesislerine gönderilecektir. Beton artığı malzemeler dolgu malzemesi olarak kullanılacaktır. Hafriyat atıkları yapılacak olan servis yolunda dolgu malzemesi yada regülatörü seddesinde kullanılacaktır. Tablo I.4 te proje kapsamında yapılması planlanan kazı miktarları verilmektedir. 12
Tablo I.4. Proje Kapsamında Yapılması Planlanan Kazı Miktarları Tesis Dağdelen Regülatörü ve HES Patlatmadan Kaynaklanan Kazı Miktarları (m 3 ) Toplam Kazı Miktarı (m 3 ) Regülatör 10,140 25,350 Ulaşım Yolları 600 600 Koruma Seddesi 850 850 İletim Kanalı 44,000 111,420 Yükleme Havuzu 4,620 11,560 Santral Binası 5,000 14,700 TOPLAM 65,210 164,480 İnşaat döneminde şantiyede 30 kişi çalışacaktır. Günlük kişi başı katı atık miktarının 1.34 kg/gün olduğu düşünülürse, inşaat aşamasında çalışanlardan kaynaklı evsel nitelikli katı atık miktarı günde 40.2 kg olacaktır. Bu atıklar uygun konteynırlarda toplanarak, belirli aralıklarla Kahramanmaraş Belediyesi tarafından alınması ya da Kahramanmaraş Belediyesinin gösterdiği alana bertarafı sağlanacaktır. İşletme Aşaması İşletme aşamasında proje kapsamında oluşacak olan katı atık yalnızca çalışacak olan personelden kaynaklanacaktır. İşletme döneminde 10 kişinin çalışacağı ve kişi başına düşen katı atık miktarının 1.34 kg/gün olduğu düşünülürse, işletme döneminde günde 13.4 kg atık oluşacaktır. Bu atıklar geçici olarak konteynırlarda biriktirilerek, belirli zamanlarda Kahramanmaraş Belediyesi tarafından alınması ya da Belediyenin gösterdiği alana bertarafı sağlanacaktır. Bu hususlarda 18 Mart 2004 tarihli ve 25406 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Hafriyat Toprağı, İnşaat Yıkıntı ve Atıklarının Kontrolü Yönetmeliğindeki esaslara, 14 Mart 1991 tarihli ve 20814 sayılı Resmi Gazete yayınlanarak yürürlüğe giren Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ne ve 25 Nisan 2002 tarih ve 24736 sayılı ve 5 Nisan 2005 tarih ve 25777 sayılı Resmi Gazete yayınlanarak yürürlüğe giren değişikliklerine, 31 Mayıs 2005 tarihli ve 25831 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Toprak Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği ne, 30 Temmuz 2004 tarih ve 22538 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Ambalaj ve Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği ne ve 5 Nisan 2005 tarih ve 25777 sayılı değişikliklerine uyulacaktır. I.3.3. Gaz ve Partikül Madde Emisyonları İnşaat Dönemi İnşaat döneminde, kazı-dolgu işlemleri, patlatma, malzemelerin yüklenmesi, boşaltılması, hafriyat makinalarının ve araçların bozulmuş yüzeylerdeki trafiği, kazılmış malzemenin depolanması toz oluşumuna neden olurken, inşaat ekipmanlarının egzozlarından gaz emisyonları oluşacaktır. Tablo I.5 te inşaat faaliyetlerinden kaynaklanan toz emisyonları verilmektedir. 13
Tablo I.5. İnşaat Faaliyetleri Sonucunda Oluşması Beklenen Toz Emisyon Miktarları Regülatör İnşaat Faaliyetleri Patlatma İşlemleri Emisyon Faktörü* Saatte yapılacak kazı (ton\sa) Emisyon (kg/saat) 0.08 kg/ton 56.78 4.54 Kazı İşlemleri Emisyon Faktörü* Saatte yapılacak kazı (ton\sa) Emisyon (kg/saat) 0.025 kg/ton 60.84 1.52 Hafriyat Malzemesinin Kamyonlara Yüklenmesi Emisyon Faktörü* Saatte yapılacak kazı (ton/sa) Emisyon (kg/saat) 0.01 kg/ton 117.62 1.18 Regülatör İnşaat Faaliyetleri Toplam Emisyon Miktarı 7.24 kg/sa Ulaşım Yolları İnşaat Faaliyetleri Patlatma İşlemleri Emisyon Faktörü* Saatte yapılacak kazı (ton\sa) Emisyon (kg/saat) 0.08 kg/ton 6.72 0.54 Hafriyat Malzemesinin Kamyonlara Yüklenmesi Emisyon Faktörü* Saatte yapılacak kazı (ton/sa) Emisyon (kg/saat) 0.01 kg/ton 6.72 0.07 Ulaşım Yolu İnşaat Faaliyetleri Toplam Emisyon Miktarı 0.61 kg/sa Koruma Seddesi İnşaat Faaliyetleri Patlatma İşlemleri Emisyon Faktörü* Saatte yapılacak kazı (ton\sa) Emisyon (kg/saat) 0.08 kg/ton 4.76 0.38 Hafriyat Malzemesinin Kamyonlara Yüklenmesi Emisyon Faktörü* Saatte yapılacak kazı (ton/sa) Emisyon (kg/saat) 0.01 kg/ton 4.76 0.05 Koruma Seddesi İnşaat Faaliyetleri Toplam Emisyon Miktarı 0.43 kg/sa İletim Kanalı İnşaat Faaliyetleri Patlatma İşlemleri Emisyon Faktörü* Saatte yapılacak kazı (ton\sa) Emisyon (kg/saat) 0.08 kg/ton 61.60 4.93 Kazı İşlemleri Emisyon Faktörü* Saatte yapılacak kazı (ton\sa) Emisyon (kg/saat) 0.025 kg/ton 67.42 1.69 14