EBOLA VE MERS- CoV HASTALIKLARI GÜNCEL DURUM THSK
EBOLA VİRÜS HASTALIĞI (EVH)
T.C. Sağlık Bakanlığı TARİHÇE İlk kez 1976 yılında Kongo DemokraFk CumhuriyeF nde Ebola nehri kıyısında tespit edilmişfr Salgında 313 hasta Ölüm 280 Fatalite %88 Daha sonra Afrika da aralıklı salgınlar görülmüştür Kongo DemokraFk CumhuriyeF Bulle%n of the World Health Organiza%on. 1978;56(2):271-293. Çocuk ve Ergen Sağlığı Daire Başkanlığı
EBOLA VİRÜS HASTALIĞI (EVH) Ebola virüs hastalığı, viral hemorajik ateşlerden biridir Akut, sistemik, zoonofk bir hastalık Fatalite hızı yüksek İnsanlarda ve maymun, şempanze, goril gibi diğer primatlarda hastalığa neden olur
Etken BİR RNA virüsü EBOLA VİRUS HASTALIĞI Doğal konağın meyve yarasaları olduğu düşünülmekte Maymun, şempanze ve gorillerde hastalık yapmakta İnsanlara vahşi hayvanlardan geçer Kan ve vücut sekresyonlarıyla temas Çiğ vahşi hayvan ef Maymun, şempanze, goril, kirpi meyve yarasaları, orman anflopu gibi, İnsandan insana yayılır.
İnsandan İnsana Bulaşma Yolları Hastaların kan, vücut sekresyonları, sıvıları ve organlarıyla doğrudan hasarlı deri ve mukoza teması İğne ve kesici alet yaralanmaları Vücut sıvılarıyla enfekte çevreye hasarlı deri ve mukoza teması Aerosol oluşturan işlemlerde Su, normal gıda ve hava yoluyla bulaşmaz Semptomları olmayan kişilerden bulaşmaz Kuluçka süresi 2-21 gün olup Ortalama 7-8 günde semptomlar ortaya çıkar
Epidemiyolojik Kriterler: Semptomlar ortaya çıkmadan önceki 21 gün içinde; Doğrulanmış veya şüpheli Ebola virüs Hastalığı vakasının kan veya diğer vücut sıvıları ile temas veya Ebola virüs hastalığının akff olarak yayılımının olduğu bölgede yaşıyor olmak veya Bulaşın akff olduğu bölgeye seyahat etmek veya Endemik bölgede yarasa, kemirgen veya maymun, şempanze gibi primatlar ile doğrudan temas (dokunma, ısırılma, efni yemek vb).
EVH- Klinik BelirS ve Bulgular Yüksek ateş GIS Bulguları Mukozal ve İç kanamalar
VAKA TANIMLARI ŞÜPHELİ VAKA: Epidemiyolojik Kriterler den en az birisinin varlığında klinik kriterlerden 38.0 C ateş ile birlikte diğer klinik bulgulardan en az birisinin bulunduğu veya sebebi açıklanamayan ölüm olan vakasıdır. KESİN VAKA: Şüpheli vaka tanımına uyan ve Ebola Virüs Hastalığı laboratuvar tanı testleriyle doğrulanan vakadır.
Tanı- Laboratuvar Ebola virüsü BSL IV düzey biyogüvenlik şartlarında çalışılması gereken bir patojendir Almanya da Bernard Noch EnsFtüsü- DSÖ Referans Merkezi ne gönderilmektedir Ancak günümüzde Ebola ile ilgili giderek artan örnek yükü nedeniyle mevcut P4 laboratuvarlarına P3 düzeyinde laboratuvarların da eklenmesi kararı alınmışnr THSK BSL III Laboratuvarımızda tanı kapasitesinin oluşturulması için gerekli çalışmalar tamamlanmışnr
EVH- Tedavi Destek tedavi Sıvı- elektrolit tedavisi Oksijen ve kan basıncı kontrolü GerekFğinde kan ve kan ürünleri transfüzyonu Ko- morbid koşulların tedavisi Varsa bakteriyel enfeksiyonların tedavisi Deneysel tedaviler Monoklonal anfkor AnFviral
EVH- Korunma Henüz etkin bir aşı yoktur, aşı çalışmaları devam etmektedir Hasta izolasyonu Enfeksiyon kontrol önlemleri Sağlık personelinin eğifmi Halk eğifmi
EVH- YAPILAN ÇALIŞMALAR EVH salgın durumu takip edildi Nisan 2014 te Çalışma Grubu (Kurul) oluşturuldu Türkiye Hudut ve Sahiller Sağlık Genel Müdürlüğünce bilgilendirme çalışmaları yapıldı Kurum Başkanlığımızca EVH konusunda sağlık personeline yönelik bilgi notu hazırlanarak sahaya gönderildi Kurum Başkanlığımız web sitesinde konuyla ilgili bilgi notu ve ilgili linkler yayımlandı
EVH- YAPILAN ÇALIŞMALAR EVH ile ilgili salgının boyutlarının büyümesi sebebiyle EVH Bilim Kurulu 8, 12 ve 13 Ağustos 2014 ve tarihlerinde toplanmışnr EVH Vaka YöneSm Rehberi hazırlanmışnr Hazırlanan bu rehber 19 Ağustos sahaya ileflmişfr 22 Ağustos 2014 tarihinde Bakanlık içi paydaşlar ile toplane yapıldı (Dış İlişkiler, Acil Sağlık Hiz., SHGM, TKHK, SGGM, HSSGM) 17-18- 20 Ekim 2014 Bilim Kurulu tekrar toplanarak sağlık personeline verilecek standard eğism modülü hazırlanmışnr
EVH- YAPILAN ÇALIŞMALAR Kurumumuz EBV Hastalığı için Acil Durum Eylem Planlarını hazırladı ve buna uygun olarak İl HSM lerden Pandemi Planlarını güncellemeleri istenmişfr
CENAZE TAŞIMA ve DEFİN İŞLEMLERİ Cenaze taşıma ve defin protokolleri üzerine verilecek her türlü kararda enfeksiyon önleme ve kontrol komitesine danışılmalıdır. Cenazeler ile minimum düzeyde ilgilenilmelidir. Prensipte, aşağıdaki önerilere bağlı kalınmalıdır; ancak bazı kültürel ve dini görüşler de dikkate alınmalıdır: - EVH şüphesi olan ya da doğrulanan kişinin cenazesi ile ilgilenirken, las$k bot veya delinmeye ve sıvıya dirençli kapalı ayakkabılar ya da ayakkabı koruyucu ve Kişisel Koruyucu Donanım (sıvı geçirmeyen önlük, maske, göz koruyucu ve çir kat eldiven) giyilmelidir. - Bedendeki orifisleri nkanmalıdır. Cenaze çir kat ceset torbasının içine konmalı ve her bir torbanın yüzeyi uygun bir dezenfektan (örn. %0.5 lik klor solüsyonu) ile temizlenmeli ve yüksek derecede bulaşıcı madde olarak kapanmalı ve işaretlenmelidir. DSÖ Kılavuzu, Eylül 2014
CENAZE TAŞIMA ve DEFİN İŞLEMLERİ Cenaze derhal morga götürülür. - Kişisel koruyucu donanım cenazenin bulunduğu alanda giyilmeli, ceset torbalarına konulduğu sırada kişinin üzerinde olmalı ve bu işlemler sonrasında derhal çıkarılmalıdır. Kişisel koruyucu donanım çıkarıldıktan sonra eller yıkanmalı ve temizlenmelidir. - Cenazelere hiçbir şey sıkılmamalıdır. - Ceset torbaları hiç bir şekilde tekrar açılmamalıdır. - Doğrulanmış vakaların cenazelerinin yıkanmaması Dünya Sağlık Örgütü tarasndan önerilmektedir. - Bu hastaların cenazeleriyle sadece eğifmli personel ilgilenmelidir. - EVH şüphesi olan ya da doğrulanan kişilerin cenazeleri ile ilgilenmediği sürece cenaze aracı kullanan kişinin kişisel koruyucu donanım giymesine gerek yoktur. - Kapalı, sızınn engelleyen malzeme içine konduktan sonra cenaze mümkünse bir tabutun içine konmalı ve bu şekilde gömülmelidir. DSÖ Kılavuzu, Eylül 2014
EVH- YAPILAN ÇALIŞMALAR EVH için Referans Hastaneler belirlenmişfr 36 ilde 45 Referans Hastane Hastanelerde hazırlılık durumunun belirlenmesi amacıyla 2 adet kontrol listesi oluşturulmuştur: 1. Sağlık HizmeF Veren Tüm Sağlık Tesislerinde Hazırlılık Durumu Kontrol Listesi 2. Referans Hastanelerde Hazırlık Kontrol Listesi Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu tarasndan hastanelere bu kontrol listeleri paylaşılmış ve ilgili bilgileri toplanmaktadır
Sağlık HizmeF Veren Tüm Sağlık Tesisleri İçin EVH ye Karşı Hazırlık Kontrol Listesi EVET HAYIR 1. EVH Vaka Yönetim Rehberi sağlık tesisi personeline tebliğ edildi mi? 2. Vaka Yönetim Rehberi doğrultusunda tüm personele (sağlık personeli ve diğer çalışanlara) eğitim verildi mi? 3. Vaka Yönetim Rehberinde belirlenen standartlara uygun olarak hasta kuruluşta ilk değerlendirildiğinde; a. Ateşi olan vakalarda seyahat öyküsü sorgulanıyor mu? b. EVH vaka tanımları biliniyor mu? c. Hastanın ilk başvuruda nerede değerlendirileceği belirlendi mi? d. Kişisel koruyucu donanım temin edildi mi? e. Kişisel koruyucu donanım kullanılıyor mu? 4. Vaka Yönetim Rehberinde belirlenen standartlara uygun gerekli alt yapı sağlandı mı? a. İzolasyon odası (Tek kişilik tuvaleti banyosu içinde, giriş çıkışı kontrollü, kapısı kapanabilen) mevcut mu? b. Şüpheli vakadan herhangi bir numune alınmadan EVH için belirlenmiş referans hastaneye gönderiliyor mu? 5. Şüpheli/kesin vakanın sağlık tesisine direkt başvurması halinde söz konusu rehber doğrultusunda hareket edilmesi ve vakanın Halk Sağlığı Müdürlüğüne ivedilikle bildirilmesi gerektiği biliniyor mu? 6. Şüpheli vakanın sevkinden sonra hastanın veya materyalinin temas ettiği ortamın temizlik ve dezenfeksiyon ile atık yönetimi talimatı yapıldı mı? 7. Şüpheli vakanın sevk sonrası nihai tanısı takip ediliyor mu/ takip edilmesi gerektiği biliniyor mu? 8. EVH çıkması durumunda risk değerlendirmesi ve temaslı takibi yapılması gerektiği biliniyor mu?
T.C. Sağlık Bakanlığı EVH Referans Hastanelerinde EVH ye Karşı Hazırlık Kontrol Listesi 1. EVH Vaka Yönetim Rehberi sağlık tesisi personeline tebliğ edildi mi? 2. Vaka Yönetim Rehberi doğrultusunda tüm personele (sağlık personeli ve diğer çalışanlara) eğitim verildi mi? 3. Hastanın kabulü sırasında enfeksiyon kontrolüne yönelik yapılması gerekenler planlandı mı? 4. Bu konuda ilgili personele eğitim verildi mi? 5. Kişisel koruyucu donanım için gerekli malzemeler temin edildi mi? 6. Kişisel koruyucu donanım kullanılıyor mu? 7. Şüpheli vakadan tanı için numune gönderme prosedürü biliniyor mu? 8. Şüpheli vaka bildirim kuralları biliniyor mu? 9. Hastadan numune alma işlemlerinin ve laboratuvar tetkiklerinin minimum düzeyde olması gerektiği biliniyor mu? 10. Numune gönderilmeden önce laboratuvar personeli bilgilendiriliyor mu? 11. Hastanede klinik örneklerin alınması ve çalışılmasında EVH Vaka Yönetim Rehberinde belirtilen laboratuvar güvenliği kurallarına uyuluyor mu? 12. Hastanın takip edileceği izolasyon odası hazır mı? 13. Hasta odasına kontrolsüz giriş ve çıkışların önlenmesine yönelik tedbir alındı mı? 14. Hastanın veya materyalinin temas ettiği ortamın temizlik ve dezenfeksiyonu ile atık yönetimi talimatı yapıldı mı? 15. Hasta ve materyali ile temaslıların risk değerlendirmesi ve temaslı takibi yapılması gerektiği biliniyor mu? 16. Temaslı takibinin nasıl yapılacağı biliniyor mu? 17. Taburcu etme kriterleri biliniyor mu? EVET HAYIR 18. Cenaze hazırlama kuralları ve alınacak önlemler biliniyor mu? 19. Enfeksiyon kontrol komitesi tarafından bu konudaki çalışmalar takip ediliyor mu? 20. Hastada kullanılan cihaz ve aletlerin hasta odasından çıkarılmaması, çıkarılması gerekiyorsa çıkarılmadan önce temizliği ve dezenfeksiyonu için yaklaşım belirlendi mi?
DİĞER PAYDAŞLAR İLE YAPILANLAR Ebola Konusunda; Nijerya dan sadece İstanbul ve Antalya ya uçak inmektedir Salgın olan ülkelerden aktarma yaparak Nijerya üzerinden gelenler sorgulanmaktadır Yolcu gemisi yok ancak 12-15 adet yük gemisi personeli takibe alınmış THY riskli olan bölge uçuşlarından yolcu listelerini tarasmıza ulaşnrmaktadır. Türk vatandaşları HSM ler aracılığıyla Aile Hekimlerine ileflmektedir Yabancı uyruklu olup ülkemizde okuyan öğrenciler YÖK ile irfbata geçilerek isimleri alınıp konu hakkında bilgilendirilmişlerdir Ayrıca Türk vatandaşı olup riskli bölgede çalışanlar bilgilendirilmişlerdir
DİĞER PAYDAŞLAR İLE YAPILANLAR Ayrıca HSSGM Ebola ile ilgili Yolcu Bilgi Formu doldurtacaknr Afrika dan gelen tüm yolcuların termal kameradan geçirilmesi planlanmaktadır (3 olan uçuş böylelikle 22 uçuşa çıkması planlanmakta) Ateşi yüksek bulunanlar, havalimanındaki sağlık ekipleri tarasndan özel poliklinik odasına alınarak tekrar değerlendirilmesi yapılacaknr Şüpheli vaka tanımına uyanlar uygun donanımlı 112 Acil Ekibi ile referans hastaneye nakledileceklerdir Referans hastanelerde özel odaya alınıp, uygun şartlarda kan örnekleri alınarak THSK referans laboratuvarına gönderilecekfr
DÜNYADAKİ DURUM 15 Ekim 2014 ifbarıyla dünya genelinde; Vaka Sayısı : 8.997 (2.615-15 Ağus.2014) Konfirme Vaka: 5.006 Ölüm : 4.493 (1.427-15 Ağus.2014) En çok görüldüğü ülkeler; Gine Sierra Leone Liberya
ÜLKEMİZDEKİ DURUM Bu gün ifbariyle ülkemizde EVH vakası bulunmamaktadır Bu güne kadar ülkemizde 26 olgu EVH şüphesiyle bildirilmiş olup 2 vakanın şüpheli vaka tanımına uygun olduğu değerlendirilmişfr 26 olgudan 8 ine EVH tanısal tesf uygulanması kararına varılmışnr. Yapılan tetkiklerin sonucu (2 si incelemede) EVH yönünden negaff bulunmuştur Bu 26 olgunun 11 inde sıtma tanısı konulmuştur
MERS- CoV Hastalığı
MERS- COV HASTALIĞI MERS- CoV (Middle East Respiratory Syndrome Coronavirus) insanlarda ilk defa Eylül 2012'de Suudi Arabistan da tanımlanmış Develer ve yarasalar en muhtemel kaynak İnsandan insana kısıtlı olarak bulaş söz konusu Hastalık genel olarak yüksek ateş, öksürük, nefes darlığı ve solunum sıkınesı ile birlikte ortaya çıkan akut ciddi solunum yolu hastalığı tablosu ile görülmekte Vakaların çoğunda pnömoni, bir çoğunda ise diyare görülmekte Hastalığın inkübasyon süresi 2-14 gün
MERS- COV HASTALIĞI Eylül 2012 de hastalığın duyulması ile birlikte; Dünya Sağlık Örgütü CDC (Amerika Birleşik Devletleri Hastalıkları Kontrol ve Önleme Merkezi), ECDC (Avrupa Hastalıkları Kontrol ve Önleme Merkezi) ve dünya genelindeki diğer kaynaklardan MERS- CoV e dair tüm gelişmeleri yakından takip edilmeye başlanmışnr
ÜLKEMİZDE YAPILAN ÇALIŞMALAR Ülkemizde Ekim 2012 de Coronavirüs Bilim Kurulu oluşturulmuştur Olası ve kesin MERS- CoV vaka tanımları Vaka ve temaslı takip algoritmaları Sürveyans çalışmaları Ankara ve İstanbul daki viroloji referans laboratuvarlarımızın tanı kapasiteleri uygun hale gefrilmişfr Sağlık personeline yönelik hazırlanan bilgi notları Halk Sağlığı Müdürlüklerine gönderilmiş ve sağlık kurumlarımızda hastalıkla ilgili bilgiler duyurularak gerekli tedbirlerin alınması sağlanmışnr
ÜLKEMİZDE YAPILAN ÇALIŞMALAR Diyanet İşleri Başkanlığı na aracılığı ile hacı adayları bilgilendirilmektedir Hacılarımız ve sağlık personelimiz hac öncesi dönemde Halk Sağlığı Müdürlükleri tarasndan bilgilendirilmekte ve korunma önlemleri anlanlmaktadır Hazırlanan bilgiler ile el broşürleri hacı adaylarımıza verilmektedir 2014 yılında eğifm alan hacı sayısı 5.687 ve eğifm alan sağlık personeli sayısı 8.485 dir
ÜLKEMİZDE YAPILAN ÇALIŞMALAR 2012 den Bu güne kadar Hac ve Umre ziyares sırasında; Suudi Arabistan daki hastanelerimizle temas halinde süreç takip edilmişfr Hac ca ve Umre ye gidecek kişilerin isim ve gidiş- dönüş tarihleri Diyanet İşleri Başkanlığından ve TURSAB dan istenmişfr Hac ve Umre ziyarefnden ülkemize dönen vatandaşlarımızın sağlık durumları Aile Hekimleri tarasndan 14 gün (inkübasyon süresi) boyunca takip edilmişfr Bugüne kadar; 2013 yılında 46.632 (%83), 2014 yılı içerisinde 7.120 vatandaşımız takip edilmişfr (süreç devam etmektedir)
ÜLKEMİZDE YAPILAN ÇALIŞMALAR MERS- CoV ile ilgili tüm sağlık personeline eğismler verilmesi için doküman hazırlanmışnr MERS- CoV ile ilgili kesin vaka olduğunda bu vakalara bakacak hastaneler belirlenmişfr Mikrobiyoloji Referans Laboratuvarından MERS- CoV süpheli örneklerin tanısı moleküler yöntemlerle yapılabilmektedir
KESİN VAKA ÇIKMASI DURUMUNDA; Temaslı takibi; Uçuş personeli Uçuş esnasında 2 ön ve 2 arka ile yan koltuklarda seyahat edenler Ailesi ve ziyaretçileri Korumasız hizmet veren sağlık personeli Korumasız defin işlemini yapan personel
Kurumumuz MERS- CoV için Acil Durum Eylem Planlarını hazırladı ve buna uygun olarak İl HSM lerden Pandemi Planlarını güncellemeleri istenmişfr Kesin veya şüpheli vakada ölüm gerçekleşmesi durumunda; Sadece merayı yıkayan kişilerin koruyucu ekipmanlarını giymeleri önerilmekte olup, defin işlemi özellik taşımamaktadır
ÜLKEMİZDEKİ DURUM 2012 den bugüne kadar Mers CoV şüphesiyle Laboratuvarımıza; 2012 yılında 47 örnek 2013 de 178 örnek 2014 de 163 örnek gönderilmişfr Sadece, 17.10.2014 tarihinde Hatay'dan gönderilen vakanın örneği MERS- CoV (+) olarak bulunmuştur
DÜNYADA DURUM 16 Ekim ifbarıyla dünya genelinde; Vaka Sayısı: 877 (669 13 Ağus- 2014) Ölüm : 317 (197 13 Ağus- 2014) En çok vaka Suudi Arabistan dan bildirilmişfr Vaka bildirilen başka ülkeler de bulunmakta olup tüm vakaların Orta Doğu ile bağlanesı olduğu düşünülmektedir.
Vaka Görülen Ülkeler Suudi Arabistan Birleşik Arap Emirlikleri Katar Ürdün Umman Kuveyt Mısır Yemen Lübnan İran Cezayir İngiltere Almanya Fransa Yunanistan İtalya Tunus Malezya Filipinler Amerika Birleşik Devletleri Hollanda Filipinler Türkiye
ARZ EDERİM