İÇİNDEKİLER YAZAR HAKKINDA ÖNSÖZ KISALTMALAR V IX XXI GİRİŞ 1 Birinci Bölüm YURTDIŞI MÜTEAHHİTLİK HİZMETLERİ SEKTÖRÜNÜN MEVCUT DURUMU VE SORUNLARI A. SEKTÖRÜN MEVCUT DURUMU 3 B. YURTDIŞI MÜTEAHHİTLİK HİZMETLERİ SEKTÖRÜNÜN SORUNLARI 8 1. Genel Bakış 8 2. Yurtdışı Müteahhitlik Hizmetleri Politik Risk Sigortası Programına Duyulan İhtiyaç 9 3. Surety Sigortalan Performans Bonosu 14 4. Yurtdışı Müteahhitlik Hizmetlerinin Finansmanında Eximbank Kredileri 16 a. Ülke Kredi Garanti Programları 16 b. Yurtdışı Müteahhitlik Hizmetlerine Yönelik Teminat Mektubu Programı 20 c. Döviz Kazandırıcı Hizmetler Kredisi 21 d. Yurtdışı Müteahhitlik Hizmetleri Teminat Mektuplarının Haksız Nakde Çevrilme Sigorta Programı 21
XII İçindekiler e. Eximbank Tarafından Uygulamaya Konulacak Olan Yurtdışı Müteahhitlik Hizmetleri Politik Risk Sigortası Programı 23 5. Yurtdışı Müteahhitlik Hizmetleri Sektöründe Dış Proje Kredileri ve Proje Finansmanı Sorunu 24 6. Yurtdışı Müteahhitlik Hizmetleri Sektöründe Yapılması Gereken Düzenlemeler 24 7. Yurtdışı Müteahhitlik Hizmetleri Sektöründe Teminat Mektubu Temini Sorunu 25 8. İnşaat Sözleşmelerine İlişkin Teminat Mektuplarının Hukuki Çerçevesi 27 9. Uluslararası İnşaat Sözleşmelerine İlişkin Teminat Mektuplarının Çeşitleri 30 a. Geçici Teminat Mektubu (Bid-Bond/Tender Guarantee) 30 b. Kesin Teminat Mektubu (Performance Bond / Final Guarantee / Definite Letter of Guarentee) 30 c. Avans Teminat Mektubu (Advance Payment Guarantee) 31 d. Teminat Akreditifi (Stand by Letter of Credit) 31 İkinci Bölüm YURTDIŞI MÜTEAHHİTLİK HİZMETLERİ SEKTÖRÜNDE İŞ ALMA VE İHALE SÜRECİ A. TÜRK MÜTEAHHİTLİK FİRMALARININ YURTDIŞINA AÇILMA SÜRECİ 33 B. YURTDIŞI MÜTEAHHİTLİK HİZMETLERİ SEKTÖRÜNDE İŞ ALMA YÖNTEMLERİ 35 C. YURTDIŞI MÜTEAHHİTLİK HİZMETLERİ SEKTÖRÜNDE YÜKLENİCİLİK SİSTEMLERİ 38 1. Genel Yüklenicilik 38 a. Götürü Yöntem 39
İçindekiler XIII b. Birim Fiyat Yöntemi 39 c. Maliyet + Kar Yöntemi 39 2. Tasarım ve Yapım Yükleniciliği 40 3. Yönetim Yükleniciliği 40 D. ULUSLARARASI YAPIM İŞİ İHALELERİNDE YETERLİLİK KRİTERLERİ 40 1. Mali Yeterliliğe İlişkin Belgeler 41 a. Bankalardan Temin Edilecek Belgeler 41 b. Teklif Verenin Bilançosu veya Eşdeğer Belgeleri 41 c. Teklif Verenin İş Hacmini Gösteren Belgeler 41 2. Mesleki ve Teknik Yeterliliğe İlişkin Belgeler 42 a. Teklif Veren Müteahhit Firmanın Faaliyetini Sürdürdüğünü ve Teklif Vermeye Yetkili Olduğu Gösteren Belgeler 42 b. İş Tecrübesini Gösteren Belgeler 42 c. Teklif Veren Müteahhit Firmanın Organizasyon Yapısına ve Personel Durumuna İlişkin Belgeler 43 d. Makina ve Diğer Ekipmana İlişkin Belgeler 44 E. ULUSLARARASI REKABETE AÇIK İHALELERDE UYGULANABİLECEK YENİLİKÇİ İHALE YÖNTEMLERİ 45 F. ULUSLARARASI REKABETE AÇIK YAPIM İHALELERİ İÇİN ÖNGÖRÜLEN TEMİNATLAR 53 G. ULUSLARARASI REKABETE AÇIK YAPIM İŞLERİ İHALE SÜRECİNİN MODERNLEŞTİRİLMESİ 54 1. Ekonomik Olarak En Avantajlı Teklif 54 2. Alternatif Teklifler 55 3. Çift Zarf Sistemi 55 4. İki Aşamalı İhale Sistemi 56 5. Performansa Dayalı İhale Sistemi 56 6. Kamu-Özel Sektör Ortaklıkları 58
XIV İçindekiler Üçüncü Bölüm ULUSLARARASI İNŞAAT SÖZLEŞMELERİNİN HAZIRLANMASI VE UYGULANMASI SÜRECİ A. TÜRK HUKUKUNDA SÖZLEŞME KAVRAMI, SÖZLEŞMENİN UNSURLARI VE ESER SÖZLEŞMESİ 61 B. İNŞAAT SÖZLEŞMESİNİN TANIMI, ÖZELLİKLERİ VE UNSURLARI 6 2 1. İnşaat Sözleşmesinin Tanımı 62 2. İnşaat Sözleşmesinin Özellikleri 63 3. İnşaat Sözleşmesinin Unsurları 64 4. İnşaat Süresince İş Sahibi ile Müteahhit ve Alt Müteahhitler (Taşeronlar) Arasındaki İlişkiler 65 a. İş Sahibi-Müteahhit İlişkisi 65 b. Müteahhit - Alt Müteahhit (Taşeron) İlişkisi 66 5. İnşaat Sözleşmesinin Kapsamına Giren Diğer Hususlar 69 6. İnşaat Sözleşmesinin Sona Ermesi 7 3 C. ULUSLARARASI SÖZLEŞME KAVRAMI 74 D. ULUSLARARASI İNŞAAT SÖZLEŞMESİNİN VEYA İŞ ORTAKLIĞI SÖZLEŞMESİNİN HAZIRLANMASI AŞAMASINDA GELECEKTE DOĞMASI MUHTEMEL UYUŞMAZLIKLARI ÖNLEMEK AÇISINDAN DİKKATE ALINMASI GEREKEN HUSUSLAR 75 E. ULUSLARARASI İNŞAAT SÖZLEŞMELERİNDE UYGULANACAK HUKUKUN SEÇİMİ MESELESİ 83 F. ULUSLARARASI İNŞAAT SÖZLEŞMESİNİN GENEL ÖZELLİKLERİ 89 G ULUSLARARASI İNŞAAT SÖZLEŞMELERİ HAZIRLANIRKEN DİKKATE ALINMASINDA FAYDA OLAN STANDART (TİP) SÖZLEŞMELER VE ŞARTNAMELER 91 1. Uncitral Hukuk Klavuzu (Rehberi) 91 2. Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri İçin Standart Formlar 91
İçindekiler XV Dördüncü Bölüm FIDIC İNŞAAT İŞLERİ SÖZLEŞME ŞARTLARI A. GENEL OLARAK FIDIC 95 B. FIDIC ŞARTNAMELERİNİN KISIMLARI VE ÖNGÖRDÜKLERİ İNŞAAT SÖZLEŞMESİ BİÇİMİ 100 C. GENEL İDARİ ŞARTNAMENİN KAPSAMI VE EKLERİ 103 D. İKİNCİ KISIM "ÖZEL İDARİ ŞARTNAME"NİN KAPSAMI 111 E. FIDIC GENEL İDARİ ŞARTNAMESİNİN UYGULAMADA SIK BAŞVURULAN MADDELERİ HAKKINDA AÇIKLAMALAR 112 1. Denetim ve Kabul 112 2. Alt Müteahhitlik (Taşeronluk) 113 3. Mühendisin Hukuki Statüsü 114 4. Fiyatın Ayarlanması 115 5. Performans Garantisi, Geri Ödeme Garantisi ve Ödeme Garantisi 116 6. Müteahhidin Parasının Teminat Olarak Alıkonulması (Para Blokajı) 116 7. Döviz Kuru Klozları 117 8. Sigorta ve Tazminat 117 9. İnşaat Sözleşmelerinde Risk Dağılımı 118 a. Temel Riskler 119 b. Sözleşmelerdeki Risklerin Transferi ya da Dağılımı 120 c. İnşaat Yapım İşlerinde Kullanılan Sözleşme Biçimlerine Göre Risk Dağılımı 121 d. FIDIC İnşaat İşleri Genel Şartnamesine Göre Sorumluluk Dağılımı 121 10. Gecikme Tazminatı ve Prim Klozları 139 11. Asıl Müteahhit ile Diğer Müteahhitler Arasındaki İlişki 139 a. Onaylanmış Tali Müteahhitler 140 b. Atanmış (İsimlendirilmiş) Tali Müteahhitler 141 F. FIDIC ŞARTNAMELERİNE GÖRE MÜŞAVİR MÜHENDİSİN KONUMU, GÖREV VE YETKİLERİ 142
XVI İçindekiler 1. Mühendisin Konumu ve Diğer Taraflar İle İlişkisi 142 2. Mühendisin Görevleri ve Yetkileri 145 a. İnşaat Projesinin Yapımına Başlanmadan Önceki Aşamada 145 b. İnşaat Projesinin Yapımına Başlandıktan Sonraki Aşamada 147 c. İnşaat Projesinin Yapımı Bittikten Sonraki Aşamada 148 d. İnşaat Sözleşmesinin Uygulanması Aşamasında 149 aa. Projelerin (Çizimlerin) Yapımında Mühendisin Rolü 150 bb. Malzeme, Demirbaş, Teçhizat ve İşçilik Kalitesinin Denetiminde Mühendisin Rolü 151 cc. İşin Durdurulması Hallerinde Mühendisin Rolü 153 dd. İş Değişiklikleri Durumunda Mühendisin Rolü 154 ee. Hakedişlerin Oluşumunda Mühendisin Rolü 155 ff. Süre Uzatımı, Ek Ödeme Ve Bildirim Hususlarında Mühendisin Rolü 156 gg. Geçici Kabul Hallerinde Mühendisin Rolü 159 hh. Kesin Kabul Hallerinde Mühendisin Rolü 160 3. Mühendisin Genel Şartnamede Öngörülen Görevlerinin ve Yetkilerinin Değiştirilmesi Ve Sınırlandırılması 162 G. SÖZLEŞME DOKÜMANLARININ ÖNCELİĞİ, GEÇERLİ LİSAN VE UYGULANACAK HUKUK MESELESİ 163 H. TEMİNATLAR 164 I. MÜTEAHHİDİN MEVZUATA UYMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ 165 İ. KEŞİF ARTIŞLARI 166 J. YEDEK AKÇE 166 K. MÜTEAHHİDİN KUSURU HALİNDE BAŞVURULACAK YASAL YOLLAR 167 L. ESKALASYON/FİYAT FARKI UYGULAMALARI 168 M. FIDIC ŞARTNAMELERİNE GÖRE TARAFLAR ARASINDAKİ UYUŞMAZLIKLARIN ÇÖZÜM YOLLARI 168 1. FIDIC 1987 Baskısının Öngördüğü Sistem 168
İçindekiler XVIII 2. FIDIC 1987 Baskısına Göre Uyuşmazlıkların Halli Prosedürünün Eleştirisi 173 3. FIDIC 5. Baskıya Göre Uyuşmazlıkların Çözüm Yollan 176 N. ULUSLARARASI İNŞAAT İŞLERİ İÇİN FIDIC ŞARTNAMELERİNE UYGUN BİR GENEL MÜTEAHHİTLİK SÖZLEŞMESİ MODELİ ÖNERİSİ 181 O. YURTDIŞI MÜTEAHHİTLİK SEKTÖRÜNDE MÜŞAVİR MÜHENDİSLİK SÖZLEŞMESİ 183 1. Müşavir Mühendislik Sözleşmesinin Tanımı, Unsurları ve Kapsamı 183 2. FIDIC İşveren-Müşavir (Mühendis) Arasında Yapılacak Tip Hizmet Sözleşmesi 187 Beşinci Bölüm YURTDIŞI MÜTEAHHİTLİK SEKTÖRÜNDE ULUSLARARASI İŞ ORTAKLIKLARI A. AVRUPA EKONOMİK MENFAAT GRUPLAŞMASI 190 B. KONSORSİYUM 191 C. JOINT VENTURE (ORTAK GİRİŞİM) 194 1. Tanımı, Unsurları ve Türleri 194 2. Joint Venture'nin Hukuki Yapısı 197 3. Yurtdışı İnşaat Sektöründe Joint Venture 199 4. Yurtdışı Müteahhitlik Firmalarımızın Hedef Ülke Pazarlarından Bazılarında Ortak Girişime İlişkin Hukuki Düzenlemeler 203 a. Rusya'da Ortak Girişimlerin Düzenlenmesi 203 b. Azerbaycan'da Ortak Girişimlerin Düzenlenmesi 206 c. Çin'de Ortak Girişimlerin Düzenlenmesi 207 5. Örnek Bir Joint Venture Sözleşmesinde Yer Alması Gereken Hususlar 212 Ç. YURTDIŞINDA İNŞAAT PROJELERİNİN YAP-İŞLET-DEVRET MODELİ İLE GERÇEKLEŞTİRİLMESİ 214 1. Yap-İşlet-Devret Modelinin Tanımı ve Unsurları 214
XVIII İçindekiler 2. Yap-İşlet-Devret Modelinin Özellikleri ve Avantajları 215 3. Yap-İşlet-Devret Modelinde Yer Alan Taraflar 216 4. Yap-İşlet-Devret Modeli Kapsamındaki Sözleşmeler 218 5. Yap-İşlet-Devret Modelinin İhale Prosedürü 219 6. Yap-Işlet-Devret Modelinin Alt Versiyonları 220 D. YURTDIŞI MÜTEAHHİTLİK HİZMETLERİ İÇİN YURTDIŞINDA ORTAK ŞİRKET KURMA 221 1. Rusya'da Şirket Kurma Prosedürü 221 2. Ukrayna'da Şirket Kurma Prosedürü 225 3. Libya'da Şirket Kurma Prosedürü 226 >'.'l Altıncı Bölüm ULUSLARARASI İNŞAAT VE İŞ ORTAKLIĞI SÖZLEŞMELERİNDEN DOĞABİLECEK UYUŞMAZLIKLARIN HUKUKİ ÇÖZÜM YOLLARI A. ULUSLARARASI TİCARİ UYUŞMAZLIKLARIN ULUSAL MAHKEMELERDE ÇÖZÜMLENMESİ 233 B. ULUSLARARASI TİCARİ UYUŞMAZLIKLARIN TAHKİM DIŞINDAKİ ALTERNATİF UYUŞMAZLIK ÇÖZME TEKNİKLERİ İLE ÇÖZÜMÜ 236 1. Müzakere Yöntemi 237 2. Teknik (Hakem) Bilirkişilik Yöntemi 237 3. Üçüncü Kişilerin Sözleşmeye Müdahalesi Yöntemi 239 4. Ön Hakemlik Yöntemi 241 5. Alternatif Uyuşmazlık Çözme Yöntemleri 242 6. Uzlaştırma Yöntemi 245 a. ICC Uzlaştırma Kuralları 246 b. UNCITRAL Uzlaştırma Kuralları 246 c ICSID Uzlaştırma Kuralları 247 d. FIDIC Uzlaştırma Kuralları 248
İçindekiler XIX C. ULUSLARARASI TİCARET SÖZLEŞMELERİNDEN DOĞAN UYUŞMAZLIKLARIN TAHKİM YOLU İLE ÇÖZÜMLENMESİ...249 1. Uluslararası Ticari Tahkim ve Türkiye Uygulaması 249 2. Uluslararası Kurumsal Tahkim 253 a. ICSID Merkezi 254 b. Uluslararası Ticaret Odası Tahkim Mahkemesi 255 c. Diğer Kurumsal Tahkim Merkezleri 256 Yedinci Bölüm YURTDIŞI MÜTEAHHİTLİK HİZMETLERİ SEKTÖRÜNDE YAYGIN OLARAK KULLANILAN MODEL SÖZLEŞME ÖRNEKLERİ 1. GENEL MÜTEAHHİTLİK SÖZLEŞMESİ 261 2. MAKİNE KİRALAMA SÖZLEŞMELERİ 301 3. MALZEME ALIM SÖZLEŞMELERİ 315 4. TAŞERON SÖZLEŞMELERİ 347 5. YÜKLENİCİ SÖZLEŞMELERİ 417 6. ORTAKLIK SÖZLEŞMELERİ 537 7. MUHTELİF SÖZLEŞMELER 567 8. PROJE DANIŞMANLIK SÖZLEŞMELERİ 617 9. İNGİLİZCE SÖZLEŞMELER 625 SONUÇ 807 KAYNAKÇA 811