Şekil 1 Çeşitli vida profilleri (şematik) Tablo 1 Vida toleransları Şekil 2 Cıvata-somun bağlantı şekilleri Şekil 3 Özel başlı civatalar Makine Elemanları-II FÖY-2 1 Civata Bağlantıları ve Problemler
Şekil 4 Başlıca civatalardan seçilmiş örnekler Makine Elemanları-II FÖY-2 2 Civata Bağlantıları ve Problemler
Şekil 5 Çeşitli konstrüksiyon örnekleri Şekil 6 Tornalama ile vida açılması Şekil 7 Kılavuz ve pafta örnekleri Makine Elemanları-II FÖY-2 3 Civata Bağlantıları ve Problemler
Şekil 8 Haddeleme ile vida açılması Şekil 9 Kare profilli vidada kuvvet durumu Şekil 10 Değişik çaplarda helis açılımı Makine Elemanları-II FÖY-2 4 Civata Bağlantıları ve Problemler
Şekil Şekil 11 Kare profilli vidada kuvvet durumu Şekil 12 Somun altı (tabla) sürtünme momenti Şekil 13 Üçgen profilli vidada kuvvet durumu ve sıkma momenti Makine Elemanları-II FÖY-2 5 Civata Bağlantıları ve Problemler
Şekil 14 Dişdibinde gerilme ve kesit büyümesi Şekil 14 Vida dişlerinin zorlanması Şekil 15 Vida dişlerinde kesilme Şekil 16 Basınçlı depo kapağı Makine Elemanları-II FÖY-2 6 Civata Bağlantıları ve Problemler
Şekil 17 Öngerilmeli bağlantı PROBLEMLER M14'lük bir civata 40000 N luk bir öngerilme ile sıkılmıştır. Cıvataya gelen titreşimli işletme kuvveti 0 ila 15000 N arasında değişmektedir. Cıvatanın yay katsayısı 1x10 7 N/cm, sıkılan parçaların yay katsayısı 5x10 7 N/cm olduğuna göre: (26 puan) a) Bu öngerilmeyi vermek için cıvata ne kadarlık bir sıkma momenti ile sıkılmalıdır? b) Cıvataya gelen toplam kuvvet ne kadardır? c) Sıkılan parçalarda kalan öngerilme kuvveti ne kadardır? d 2 =12,70 mm; d 1 =11,40 mm; h=2 mm, somun altı sürtünmesi için yaklaşık eşdeğer çap d m =1,4 d ; μ= 0,1 Şekilde gösterilen öngerilmeli civata bağlantısında öngerilme kuvveti 12000 N dur. Sıkılan parçaların yaylanma katsayısı k p, civatanın yaylanma katsayıs k c dir. Yaylanma katsayıları arasında k p /k c =1/3 ilişkisi olduğuna göre bağlatıya F iş =5000 N işletme yükü etkidiğinde a) Civataya etkiyen ilave yük F z nedir? b) Civatayı zorlayan minimum ve maksimum kuvvetleri bulunuz c) Birleştirilen parçalarda kalan öngerilme kuvvetinin değeri nedir? d) Kalan öngerilmenin sıfır olması için F iş hangi değeri almalıdır? Makine Elemanları-II FÖY-2 7 Civata Bağlantıları ve Problemler
Şekilde şematik olarak gösterilen hidrolik silindirin kapağı, silindire 8 adet M12 civata ile bağlanmıştır. Her bir civataya 14000 N luk bir öngerilme verilmiştir. Vida dişleri arasında ve somun altında sürtünme katsayısı μ=0.12 dir. M12 vidasında d 2 =10.863 mm, hatve h=1.75 mm dir. Somun altı sürtünmesi için eşdeğer çap d m =1.4 d dir. a) Gerekli öngerilmeyi verebilmek için civataya uygulanması gereken sıkma momentini hesaplayınız. b) Sıkılan parçalar ile civatanın yaylanma rijitlikleri oranı k p /k c =4 olduğuna göre, silindire basınç uygulandığı zaman her bir civatadaki yük artışı ve sıkılan parçalarda kalan öngerilme ne kadardır? (Basınçtan ileri gelen işletme yükünün civatalar arasında eşit paylaşıldığı kabul edilecektir) Tek bir civata ile yapılan öngerilmeli bir civata bağlantısında civata 650 dan luk bir öngerilme kuvveti ile sıkılmıştır. k c /k p =1/3 olduğuna göre, bağlantıya tatbik edilebilecek maksimum işletme yükünü bulunuz. Bu durumda civataya gelen yük ne kadardır? Bir civata bağlantısında cıvata 800 dan luk bir ön gerilme ile sıkılmıştır. Parçaların dan yük başına kısalmasının civatanın dan yük başına uzamasına oranı 1/3 olduğuna göre 2000 dan luk bir işletme yükü tatbik edildiği zaman cıvataya gelen yükün şiddeti ne kadardır? Şekilde şematik olarak verilen halat germe tertibatında F=1000 dan lık bir germe kuvvetinin verilmesi için tatbiki gerekli moment ne kadardır? Dönme yönünü ve ilerleme miktarını belirtiniz. d 2 =10,86 mm ; h=1,75 mm ; μ =0,14 Şekilde diferansiyel vidalı bir somunla yapılmış bir bağlantı görülmektedir. (1-3) parçaları arasındaki vida: d=65,25 mm, d 1 =58 mm, h 1 =7,25 mm (sağ, kare profil) (1-2) parçaları arasındaki vida: d=40 mm, d 1 =33 mm, h 2 =7 mm (sağ, kare profil) Vida yüzeyleri arasındaki sürtünme katsayısı μ=0,1 olarak verilmektedir. a) Bağlantının sıkıştırılabilmesi için sağdan bakıldığına göre somun hangi yönde döndürülmelidir? Bir devirde (2-3) parçalarının birbirlerine göre ilerlemesi ne kadardır? b) Somuna M=5000 Ncm lik bir moment tatbik edildiğine göre meydana gelen eksenel sıkma kuvveti ne kadardır? Makine Elemanları-II FÖY-2 8 Civata Bağlantıları ve Problemler