TEMİZLİK MADDELERİ SEKTÖRÜ Temizlik ürünleri sanayii, Standart Uluslararası Ticari Sınıflandırmaya (SITC) göre 55. bölümde, Armonize Sisteme göre ise 34. fasılda tanımlanmaktadır. Buna göre; sektör kapsamında; sabunlar, yıkama ve temizleme müstahzarları, yağlama müstahzarları, pas önleyiciler, suni mumlar ve müstahzar mumlar, ayakkabı, mobilya, döşeme gibi eşyaları temizleyen boya, cila, pasta gibi ürünler yer almaktadır. HS No: 34.01, 34.02, 34.03, 34.04, 34.05, 34.06, 34.07 DÜNYA TEMİZLİK ÜRÜNLERİ SEKTÖRÜ Temizlik maddeleri sektörünün üretmekte olduğu ürünler, günlük yaşamımızın zorunlu tüketim maddeleri sınıfına girmekte olup hayatımızda önemli bir yer almaktadır. Sabun, ana maddesi bitkisel ve/veya hayvansal yağların veya yağ asitlerinin alkalilerle (NaOH, KOH vb.) reaksiyonu sonucu üretilen ve genel anlamda insan vücudunun, canlılarla eşyaların temizlenmesinde kullanılan, ancak tekstil sanayi gibi diğer sanayi kollarında da kullanım yeri bulan ilk ve en eski temizlik ve kişisel bakım malzemesidir. Dünya banyo ve vücut ürünleri sektöründe son yıllarda Brezilya pazarı ABD ve Batı Avrupa pazarını aşarak dünyanın en hızlı büyüyen pazarı halini almıştır. Söz konusu ürünlerin pazar büyüklüğünün büyük bir kısmını yükselen ülke pazarları oluşturmaktadır. Kalıp sabun sektörü ise, son yıllarda Batı Avrupa ve Kuzey Amerika da duş jelleri ve sıvı sabun kullanımının artması nedeniyle pazar kaybına uğrarken, satışlar gelişmekte olan ülkelere yönelmeye başlamıştır. Çamaşır deterjanları sektörünün ev bakımı ürünleri içerisindeki payı % 50 den fazladır. Sektörün önde gelen üretici beş firması küresel satıştan toplamda % 50 den fazla pay almaktadır. Sabun ve temizlik ürünleri sektöründe faaliyet gösteren uluslararası firmalar, son yıllarda özellikle Latin Amerika (Şili, Brezilya gibi), ÇHC ve Hindistan gibi gelişmekte olan pazarlarda büyümeyi hedeflemişlerdir. DÜNYA TİCARETİ Dünyada temizlik maddelerinin toplam ithalat değeri; 2014 yılında 60 milyar ABD Doları iken yılında ise %10 oranında azalış ile 53,8 milyar ABD Doları olarak gerçekleşmiştir. Dünya temizlik maddeleri ithalatında ilk sırada sabun hariç yıkama temizleme müstahzarları yer almaktadır. Bu ürün grubunu sabunlar, yüzey aktif maddeler ve yağlama müstahzarları, pas önleyiciler takip etmektedir. Tablo 1. Dünya Temizlik Maddeleri İthalatı (1000 ABD $) GTİP Ürünler 2013 2014 2014/ payı 3401 Sabunlar, Yüzey Aktif Organik Maddeler 9.871.877 10.402.136 9.176.682-11,78 17,06 Türkiye Cumhuriyeti-Ekonomi Bakanlığı, 2016 1
3402 Yıkama, Temizleme Müstahzarları-Sabunlar Hariç 29.378.216 30.757.679 27.045.514-12,07 50,29 3403 3404 3405 Yağlama Müstahzarları, Pas Önleyiciler Suni Mumlar Ve Müstahzar Mumlar Ayakkabı, Mobilya, Döşeme Vb Temizleyen Boya, Cila, Pasta Vb 9.376.231 9.899.331 9.010.797-8,98 16,76 2.818.001 2.918.874 2.658.279-8,93 4,94 2.500.384 2.547.408 2.247.037-11,79 4,18 3406 3407 Işık Temini İçin Kullanılan Her Türlü Mumlar Vb. Model Yapmaya Mahsus Patlar, Dişçi Mumu vb. Müstahzarlar 2.869.076 3.007.872 2.785.950-7,38 5,18 706.567 812.449 854.907 5,23 1,59 TOPLAM 57.520.352 60.345.749 53.779.166-10,88 100 Dünyanın en büyük sabun üretici, ihracatçı ve ithalatçıları AB üyesi ülkelerdir. Dünya temizlik maddeleri ithalatında ilk 15 te yer alan ülkeler toplam ithalatın %54 ünü gerçekleştirmektedir. Tablo 2 de temizlik maddeleri sektöründe dünyanın en büyük ithalatçı ülkeleri yer almaktadır. Tablo 2. Ülkelere Göre Dünya Temizlik Maddeleri İthalatı (1000 ABD $) Sıra Ülke 2013 2014 2014/2 015 Pay 1 Almanya 4.168.569 4.324.605 3.872.166-10,46 7,20 2 Çin 3.692.431 3.950.878 3.809.883-3,57 7,08 3 ABD 3.028.183 3.235.594 3.204.019-0,98 5,96 4 İngiltere 2.426.959 2.629.396 2.695.680 2,52 5,01 5 Fransa 2.798.392 2.814.276 2.457.049-12,69 4,57 6 Kanada 2.346.386 2.359.444 2.264.560-4,02 4,21 7 2.037.595 2.236.626 1.910.969-14,56 3,55 Belçika 8 Hollanda 1.716.071 1.845.656 1.614.859-12,50 3,00 9 İtalya 1.480.138 1.529.707 1.281.341-16,24 2,38 10 Rusya 1.734.973 1.763.478 1.194.726-32,25 2,22 11 Polonya 1.108.503 1.211.377 1.066.856-11,93 1,98 12 İspanya 1.029.121 1.069.831 950.762-11,13 1,77 13 Meksika 887.008 913.516 943.134 3,24 1,75 14 Japonya 1.035.516 1.030.420 928.925-9,85 1,73 15 Kore 895.378 933.467 889.634-4,70 1,65 18 Türkiye 870.828 876.351 779.413-11,06 1,45 Liste Toplamı 30.385.223 31.848.271 29.084.563-8,68 54,08 Genel Toplam 57.520.352 60.345.749 53.779.166-10,88 100,00 Türkiye Cumhuriyeti-Ekonomi Bakanlığı, 2016 2
TÜRKİYE TEMİZLİK MADDELERİ SEKTÖRÜ Türkiye de temizlik ürünleri sektöründe sanayileşme 1950 li yıllarda yabancı firmaların pazardan pay almak istemeleri ile başlamış, talep ağırlıklı olarak ithalat ile karşılanmış ve zamanla yerli sanayici de sektöre yatırım yapmaya başlamıştır. Sektörde yerli sanayiciler tarafından yapılan önemli yatırımlar ise 1980 lerden itibaren hız kazanmış, fabrikalar genellikle fason üretime yönelik olarak çalışmış, fakat bu dönemde az miktarda da olsa kendi ürünlerini yaratmaya da başlamışlardır. 1995 ten itibaren ise sektör gerek kendi ürünlerini ve markalarını yaratmakta gerekse yurtdışına açılmada önemli bir sürece girmiştir. Sektördeki firmalar ağırlıklı olarak küçük ölçekli olup, bunların yanı sıra büyük ölçekli, yerli ve yabancı ortaklı firmalar da faaliyette bulunmaktadır. Ülkemiz temizlik maddeleri pazarının % 88'ini deterjan %12'sini ise sabun oluşturmaktadır. Ülkemizin sabun sektörü dünyadaki rakiplerine göre gelişmiş ve önemli yeterlilikleri olan bir sektördür. Türkiye, talebin çok üzerinde sabun üretim kapasitesine sahiptir. Türkiye sabun sektörünün toplam üretim kapasitesi 550 bin ton, deterjan sektörünün üretim kapasitesi ise 1,3 milyon tondur. Sektörde yaklaşık 700 firma faaliyet göstermekte olup, yaklaşık 10 bin kişi istihdam edilmektedir. Toz deterjan üretiminin %90 ını 9 büyük firma gerçekleştirmektedir. Sabun sektörünün toplam kapasitesinin %72 sini 10 büyük firma gerçekleştirmekte olup, kapasite kullanım oranı % 55-60 aralığında yer almaktadır. TÜRKİYE DE DIŞ TİCARET İhracat Temizlik malzemeleri ihracatımız 2014 yılında 1,02 milyar ABD Doları olarak gerçekleşerek bir önceki yıla oranla yaklaşık olarak %11,13 artış göstermiş, yılında ise bir önceki yıla göre %14,95 oranında azalarak 869 milyon ABD Doları olarak gerçekleşmiştir. Tablo 3. Temizlik Maddeleri İhracatımız (1000 ABD $) GTİP Ürünler 2013 2014 2014/ payı 3401 Sabunlar, Yüzey Aktif Organik Maddeler 456.490 496.050 389.966-21,39 44,88 3402 3403 3404 Yıkama, Temizleme Müstahzarları- Sabunlar Hariç Yağlama Müstahzarları, Pas Önleyiciler Suni Mumlar Ve Müstahzar Mumlar 361.199 437.249 405.204-7,33 46,63 30.568 20.702 17.208-16,88 1,98 3.090 3.670 3.023-17,63 0,35 Türkiye Cumhuriyeti-Ekonomi Bakanlığı, 2016 3
3405 Ayakkabı, Mobilya, Döşeme Vb Temizleyen Boya, Cila, Pasta Vb 60.893 57.148 50.173-12,21 5,77 3406 Işık Temini İçin Kullanılan Her Türlü Mumlar Vb. 2.101 1.152 1.017-11,72 0,12 3407 Model Yapmaya Mahsus Patlar, Dişçi Mumu vb. Müstahzarlar 1.185 1.492 2.400 60,86 0,28 TOPLAM 915.526 1.017.463 868.991-14,59 100,00 Alt sektörler itibariyle söz konusu sektörün yılı ihracatına bakıldığında, ilk sırada yer alan ürünlerin 3402 tarife pozisyonlu yıkama ve temizle müstahzarları (% 47 pay), 3401 tarife pozisyonlu sabunlar ve yüzey aktif organik maddeler (% 45 pay) ve 3405 tarife pozisyonlu ayakkabı, mobilya, döşeme vb. temizleyen boya, cila, pasta vb. ürünler (% 6 pay) olduğu görülmektedir. Sektör ihracatımız firma bazında incelendiğinde, yerli firmalarımızın yanında uluslararası firmaların da önemli paya sahip oldukları görülmektedir. Tablo 4.Ülkelere Göre Temizlik Maddeleri İhracatımız (1000 ABD $) Sıra Ülke 2013 2014 2014/ payı 1 Irak 144.780 158.676 139.397-12,15 16,04 2 Azerbaycan 71.059 79.358 70.934-10,62 8,16 3 Birleşik Arap Emirlikleri 9.912 55.338 55.602 0,48 6,40 4 Rusya Federasyonu 77.614 73.692 45.527-38,22 5,24 5 Gürcistan 35.626 38.827 38.037-2,03 4,38 6 İsrail 40.013 40.915 35.661-12,84 4,10 7 İran 24.430 33.366 29.010-13,06 3,34 8 Romanya 34.776 32.896 26.431-19,65 3,04 9 Suriye 10.377 14.831 24.480 65,06 2,82 10 Almanya 30.636 27.589 24.299-11,93 2,80 11 İngiltere 20.982 29.108 23.523-19,19 2,71 12 Mısır 24.165 27.259 21.769-20,14 2,51 13 Bulgaristan 19.562 20.390 19.063-6,51 2,19 14 Libya 22.506 17.701 16.504-6,76 1,90 15 Polonya 16.847 18.594 16.265-12,53 1,87 Liste Toplamı 583.285 668.540 586.502-12,27 67,49 Türkiye Cumhuriyeti-Ekonomi Bakanlığı, 2016 4
Genel Toplam 915.526 1.017.463 868.991-14,59 100,00 Sektörde başlıca pazarlar; Irak, Azerbaycan, BAE, Rusya Federasyonu, Gürcistan ve İsrail olarak sıralanmaktadır. Bahse konu sektördeki ilk 15 ihraç pazarımızın toplam sektör ihracatı içerisindeki payının yılında % 68 civarında olduğu görülmektedir. TİM 2023 İhracat Stratejisi kapsamında temizlik ve kozmetik maddeleri ile sabun sektörü 2023 ihracat hedefi 3,3 milyar dolardır. Söz konusu sektörler kapsamında ilgili İhracatçı Birliği Genel Sekreterlikleri İstanbul Maden ve Metaller İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği (İMMİB) ile Akdeniz İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği (AKİB), ilgili ihracatçı birlikleri ise yine İMMİB bünyesindeki İstanbul Kimyevi Maddeler ve Mamulleri İhracatçıları Birliği ile AKİB bünyesindeki Akdeniz Kimyevi Maddeler ve Mamulleri İhracatçıları Birliğidir. İthalat Tablo 5. Temizlik Maddeleri İthalatımız (1000 ABD $) GTİP Ürünler 2013 2014 3401 Sabunlar, Yüzey Aktif Organik Maddeler 2014/ payı 84.793 85.330 93.694 9,80 12,02 3402 Yıkama, Temizleme Müstahzarları- Sabunlar Hariç 503.574 512.553 441.558-13,85 56,65 3403 Yağlama Müstahzarları, Pas Önleyiciler 169.061 162.747 141.443-13,09 18,15 3404 Suni Mumlar Ve Müstahzar Mumlar 56.844 65.920 59.318-10,02 7,61 3405 Ayakkabı, Mobilya, Döşeme Vb Temizleyen Boya, Cila, Pasta Vb 18.218 17.888 15.594-12,82 2,00 3406 Işık Temini İçin Kullanılan Her Türlü Mumlar Vb. 10.626 9.131 9.183 0,57 1,18 Türkiye Cumhuriyeti-Ekonomi Bakanlığı, 2016 5
3407 Model Yapmaya Mahsus Patlar, Dişçi Mumu vb. Müstahzarlar 27.712 22.782 18.623-18,26 2,39 TOPLAM 870.828 876.351 779.413-11,06 100,00 Bahse konu sektörde yılı itibariyle en çok ithal edilen ilk üç ürünün 3402 tarife pozisyonlu yıkama ve temizleme müstahzarları (pay %57), 3403 tarife pozisyonlu yağlama müstahzarları, pas önleyiciler (pay % 18) ve 3401 tarife pozisyonlu sabunlar ve yüzey aktif organik maddeler (pay % 12) olduğu görülmektedir. Sabun üretiminde kullanılan hammaddeler (donyağı, palm, koko yağı, vb.) ile boya ve parfüm gibi katkı maddeleri büyük oranda ithalata dayanmaktadır. Sadece sabunun yapımında kullanılan kostik soda ve diğer bazı maddeler ve kısmen de olsa parfümler yerli piyasadan temin edilebilmektedir. Tablo 6. Ülkelere Göre Temizlik Maddeleri İthalatımız (1000 ABD $) Sıra Ülke 2013 2014 2014/ payı 1 Almanya 213.118 201.229 172.785-14,14 22,17 2 Belçika 50.080 74.099 70.759-4,51 9,08 3 İtalya 77.518 78.105 66.243-15,19 8,50 4 Polonya 53.670 73.200 62.952-14,00 8,08 5 Fransa 58.446 61.195 56.385-7,86 7,23 6 A.B.D. 60.908 57.796 47.035-18,62 6,03 7 Malezya 24.792 32.901 45.607 38,62 5,85 8 İngiltere 48.003 49.553 40.496-18,28 5,20 9 Çin 38.450 30.718 34.803 13,30 4,47 10 Hollanda 37.199 33.802 28.074-16,95 3,60 11 İspanya 36.370 32.751 27.283-16,70 3,50 12 Kore 12.717 23.920 15.245-36,27 1,96 13 Mısır 13.978 16.168 14.876-7,99 1,91 14 Hindistan 20.689 16.975 11.574-31,82 1,48 15 Japonya 12.515 10.311 9.298-9,82 1,19 Liste Toplamı 758.453 792.723 703.415-11,27 90,25 Genel Toplam 870.828 876.351 779.413-11,06 100,00 Sektörde başlıca ithalat yaptığımız ülkeler, Almanya, Belçika, İtalya, Polonya ve Fransa olarak sıralanmaktadır. Bahse konu sektördeki ilk 15 ithal pazarımızın toplam sektör ithalatı içerisindeki payının yılında % 90 civarında olduğu görülmektedir. Türkiye Cumhuriyeti-Ekonomi Bakanlığı, 2016 6
KAYNAKLAR International Trade Center (ITC) Trade-Map (www.trademap.net) T.C. Ekonomi Bakanlığı TOBB 2012 Türkiye Kozmetik ve Temizlik Ürünleri Raporu Euromonitor Sektör Raporları (2014) Uluslararası Sabun, Deterjan ve Koruyucular Maddeler Birliği Türkiye Cumhuriyeti-Ekonomi Bakanlığı, 2016 7