DİKKATİNİZE: BURADA SADECE ÖZETİN İLK ÜNİTESİ SİZE ÖRNEK OLARAK GÖSTERİLMİŞTİR. ÖZETİN TAMAMININ KAÇ SAYFA OLDUĞUNU ÜNİTELERİ İÇİNDEKİLER BÖLÜMÜNDEN GÖREBİLİRSİNİZ. ULUSLAR ARASI İKTİSAT POLİTİKASI (İKT308U) KISA ÖZET KOLAYAOF
2 Kolayaof.com 0 362 2338723 Sayfa 2
İÇİNDEKİLER 1. ÜNİTE- ULUSLARARASI TİCARET POLİTİKALARI... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. 2. ÜNİTE- GÜMRÜK TARİFELERİ VE TARİFE DIŞI KISITLAMALAR... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. 3. ÜNİTE-ULUSLAR ARASI TİCARETİN SERBESTLEŞTİRİLMESİ VE EKONOMİK ENTEGRASYONLAR... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. 4. ÜNİTE-ULUSLAR ARASI TİCARET POLİTİKALARI VE EKONOMİK KALKINMA Hata! Yer işareti tanımlanmamış. 5.ÜNİTE- DÖVİZ PİYASASI VE DÖVİZ KURU SİSTEMLERİ... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. 6. ÜNİTE- ÖDEMELER DENGESİ VE DENKLEŞME MEKANİZMALARI... 20 7. ÜNİTE-AÇIK EKONOMİ MAKRO İKTİSADI... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. 8. ÜNİTE-ULUSLARARASI PARASAL SİSTEM... 25 3 Kolayaof.com 0 362 2338723 Sayfa 3
1. Ünite Uluslararası Ticaret Politikaları ULUSLAR ARASI iktisat POLiTiKASI GENEL iktisat POLiTiKASI ilişkisi Uluslararası iktisat politikası: Hükûmetlerin ticaret ve üretim faktörleri akışlarının hacmine, yönüne ve kapsamına yönelik müdahalelerini içermektedir. Bir ülkede uluslararası iktisat politikası ile genel iktisat politikası (ulusal iktisat politikası) karşılıklı etkileşim içindedir. İç ekonomik denge, ekonominin tam istihdam düzeyine ulaştırılması ve enflasyonun kabul edilebilir bir düzeyde tutulması ile sağlanmaktadır. Dış ekonomik dengeye ise ödemeler bilançosu dengesinin sağlanması, diğer bir ifadeyle ülkeye giren döviz tutarı ile ülkeden çıkan döviz tutarının eşitlenmesi ile ulaşılmaktadır Uluslararası iktisat politikası ile genel iktisat politikasının karşılıklı etkileşimi içinde; Uluslararası ticaret politikası çok önemli bir yere sahiptir hükûmetler dış ekonomik dengeyi sağlamak üzere harcama kaydırıcı politikalara başvurabilmektedir. Harcama kaydırıcı politikalar, toplam talebin yerli ve ithal mallar arasında kaydırılmasını sağlayan ithalat tarifeleri, ithalat kotaları, döviz kontrolleri, kur ayarlaması, değer artırma, ithalat veya ihracat sübvansiyonları ya da vergileri şeklinde doğrudan dış açıklar üzerinde etkili olan politika araçlarıdır. Uluslararası ticaret politikası: Hükûmetlerin uluslararası ticaretin hacmine, yönüne ve Kapsamına yönelik müdahalelerini içeren politikadır 4 ULUSLARARASI TiCARET POLiTiKASI TERCiHLERi Günümüzde hükûmetlerin izledikleri uluslararası ticaret politikalarını anlayabilmek için öncelikle hükûmetlerin hangi nedenlere dayanarak serbest dış ticaret politikasını veya korumacı dış ticaret politikasını benimsediklerini belirlemek gerekmektedir Serbest Dış Ticaret Politikası Tezleri İşbölümü ve uzmanlaşmaya dayanan serbest dış ticaret ülke refahının artışı için en iyi politikadır. Hükûmetler serbest dış ticaret politikasını ekonomik etkinliği arttırdığı, dinamik Kazançlar yarattığı ve getirim arayışını sona erdirdiği için benimsemektedir. Ekonomik Etkinlik Artışı Korumacı dış ticaret politikası araçlarının kullanılmadığı, serbest dış ticaret koşullarının geçerli olduğu bir ekonomide ülke karşılaştırmalı üstünlüğe sahip olduğu malları üretmekte tüketiciler bu malları dünya fiyatlarından satın almakta ve böylece ekonomik etkinliğe ulaşılmaktadır. Aksi durumda ülke karşılaştırmalı üstünlüğe sahip olmadığı malları üreterek ekonomik etkinsizlik yaratmaktadır. Ekonomik etkinsizlik iki nedenle ortaya çıkmaktadır. İlk neden, üretim faktörlerinin karşılaştırmalı üstünlüğe sahip olunan malların üretiminden Kolayaof.com 0 362 2338723 Sayfa 4
karşılaştırmalı üstünlüğe sahip olunmayan malların üretimine aktarılmasıyla ortaya çıkan üretim sapma maliyetidir. İkinci neden ise tüketicilerin ilgili malları dünya fiyatından daha yüksek iç fiyattan satın almak durumunda kalmalarından kaynaklanan tüketim sapma maliyetidir. Üretim sapma maliyeti: Üretim faktörlerinin karşılaştırmalı üstünlüğe sahip olunan malların Üretiminden karşılaştırmalı üstünlüğe sahip olunmayan malların üretimine aktarılmasıyla ortaya çıkmaktadır. Tüketim sapma maliyeti: Tüketicilerin karşılaştırmalı üstünlüğe sahip olunmayan malları dünya fiyatından daha yüksek iç fiyattan satın almak durumunda kalmalarından kaynaklanan maliyettir. Otarşi: Uluslararası ticaretin olmadığı, kendi kendine yeten bir ekonomiyi tanımlamaktadır Dinamik Kazançlarda Artış Serbest dış ticaret politikası fayda-maliyet analizine dayanan ve statik kazanç olarak nitelendirilebilecek olan ekonomik etkinlik kazancının yanı sıra, uzun dönemde ortaya çıkabilen ve bu nedenle dinamik kazançlar olarak nitelendirilen başka kazançlar da yaratmaktadırserbest dış ticaret politikasının yarattığı dinamik kazançlardan biri, ölçek ekonomileridir. Ölçek ekonomileri: Üretim hacminin genişlemesi nedeniyle ortalama üretim maliyetlerinin düşmesinden kaynaklanan ölçek ekonomileri, içsel ölçek ekonomileri ve dışsal ölçek ekonomileri olarak ikiye ayrılmaktadır. İçsel ölçek ekonomileri, firmanın kendisinden kaynaklanan maliyet tasarruflarıdır. Dışsal ölçek ekonomileri ise firmanın mensubu olduğu Endüstriden kaynaklanan maliyet tasarruşarıdır. Endüstride üretim ölçeğinin artması firmalara maliyet tasarrufu sağlıyorsa, firmaların dışsal ölçek ekonomilerinden yararlandığı kabul edilmektedir. 5 Rant Arayışının Sona Ermesi İthalat ithalat tarifeleri yerine ithalat kotaları ile kısıtlandığında hükûmetler ithalat kısıtlamasından herhangi bir gelir elde etmezler. İthalat tarifesinde ortaya çıkan ve hazineye gelir olarak kaydedilen tutar, ithalat kotası uygulamasında ithalatçının kazancını oluşturmaktadır. İthalat kotası uygulamasında hükûmet ithalatçılara ithalat lisansı alma zorunluluğu getirmektedir. Ekonomi için üretim sapma maliyeti ve tüketim sapma maliyetinin yarattığı refah kaybına ek olarak yeni bir refah kaybı ortaya çıkmaktadır. Serbest dış ticaret politikası uygulamasında ekonomik etkinsizlik nedeniyle bir refah kaybı olmadığı gibi rant arayışından kaynaklanan ek bir refah kaybı da oluşmamaktadır. Korumacı Dış Ticaret Politikası Tezleri Adam Smith den günümüze, serbest dış ticaret politikasının yukarıda kısaca belirtilen nedenlerle en iyi politika olduğu tezi savunulsa bile gerçek hayatta serbest dış ticaret politikası sadece Hong Kong ta uygulanmaktadır. Kolayaof.com 0 362 2338723 Sayfa 5
Korumacı dış ticaret politikası tezleri Dış Ticaret Dengesininiyileştirilmesi Hükûmetlerin korumacı dış ticaret politikası uygulamalarının nedenlerinden biri, korumacı araçların ülkenin dış ticaret dengesini iyileştirmesidir. Korumacı araçlara başvurulduğunda ithalat azalır ve böylece dış ticaret dengesi iyileşir. Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ), ödemeler bilançosu açığı sorunu ile karşı karşıya kalan bir ülkenin, geçici olarak dış ticaretini kısıtlamasına olanak tanımaktadır. Dış Ticaret Hadlerinin iyileştirilmesi Korumacı dış ticaret politikasının dış ticaret hadlerinin iyileştirilmesi için uygulanması, esasen ülke refahının arttırılması amacı taşımaktadır. Örneğin hükûmetler korumacı dış ticaret politikası araçlarından biri olan ithalat tarifeleri aracılığıyla dış ticaret hadlerini iyileştirebilir ve böylece ülke refahını arttırabilir bir ülkenin ticaret haddinin iyileşmesi ve refahının artması, diğer ülkelerin ticaret hadlerinin bozulması ve refahlarının azalması pahasına gerçekleşmektedir. Bu durum, diğer ülkelerin de korumacı dış ticaret politikası araçlarına başvurarak misilleme yapma olasılıklarını güçlendirmektedir. Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ): Uluslararası ticaretin serbestleşmesini amaçlayan ve bu amaç doğrultusunda düzenlemeler yapan uluslararası kuruluştur Büyük ülke: Dünya ticaret hacminde büyük paya sahip olan ülkedir. Bu nedenle büyük ülke herhangi bir malın ithalatını sınırladığında ilgili ülke söz konusu malın en büyük ithalatçısı olduğu için malın dünya talebi azalmakta ve fiyatı düşmektedir. 6 Piyasa Başarısızlıklarına Müdahale: Dışsallıklar Piyasa mekanizması ve mekanizmanın etkin kaynak dağılımı gerçekleştirmesini sağlayan görünmez el, bazı alanlarda ekonomik etkinliği sağlamada yetersiz kalmaktadır. Ekonomik etkinliğin sağlanamadığı durumlara, piyasa mekanizmasının başarısızlığı anlamında piyasa başarısızlıkları denilmektedir. Piyasa başarısızlıklarının temel nedenleri, dışsallıklar, kamu malları, eksik bilgi, aksak rekabet ve gelir dağılımında adaletsizliktir. Piyasa başarısızlıklarının telafisi için devlet (hükûmet) müdahalesine ihtiyaç duyulmaktadır. Dışsallık, belirli bir üretim sürecinde sıra dışı sosyal maliyetin sıra dışı özel maliyetten; belirli bir tüketim sürecinde sıra dışı sosyal faydanın sıra dışı özel faydadan farklı olması durumudur. Dışsallıklar üretim sürecinde olduğu gibi tüketim sürecinde de ortaya çıkabilir. Üretimde dışsallık durumunda, ilave birim mal üretiminin topluma yüklediği maliyet (sıra dışı sosyal maliyet-msc), ilave birim mal üretiminin üreticiye yüklediği maliyete (sıra dışı özel maliyet-mpc) eşit değildir. Aradaki fark, ilave birim mal üretiminin topluma yüklediği maliyet (sıra dışı dışsal maliyet- MEC) tir. Kolayaof.com 0 362 2338723 Sayfa 6
Üretimde olumlu dışsallık durumunda; MSC < MPC Üretimde olumsuz dışsallık durumunda; MSC > MPC İşsizliğin Azaltılması Korumacı dış ticaret politikası işsizliğin azaltılmasında rol oynayabilir Yerli mal talebinin artışı, firmaların üretim hacimlerini genişletir. Bu süreçte firmalar işgücü taleplerini arttırır ve böylece ülkedeki işsizliğin azaltılmasına yardımcı olur. Bu tez, özellikle küresel kriz dönemlerinde daha fazla taraftar toplamaktadır. Korunan Endüstrideistihdamın Arttırılması Korumacı dış ticaret politikası korumacılık uygulanan endüstride istihdamın artmasına yardımcı olur. Hazineye Gelir Sağlanması Gelir ve varlık üzerinden vergi toplamakta zorlanan ülkelerde tüketim üzerinden alınan vergiler kamu harcamalarının en önemli finansman kaynağıdır. Bu ülkeler genellikle yerli malların tüketimi üzerinden alınan vergilerin yanı sıra ithal malların tüketiminden de gümrük vergisi tahsil etmeyi arzular. Ulusal Güvenlik/Savunma Tezi Ülkenin ulusal güvenliği veya ulusal savunması açısından bir endüstri hayati öneme sahip olabilir. Herhangi bir diplomatik kriz veya ulusal güvenliği tehdit edecek bir gelişme karşısında hazırlıklı olmak amacıyla ilgili endüstri için korumacı dış ticaret politikası araçları uygulanabilir. 7 Dampinge Karşı Korunma Damping: Firmanın ürettiği malı ihraç ettiği pazarda, iç pazarda sattığı fiyattan daha düşük fiyata satmasıdır. Damping bir fiyat farklılaştırmasıdır. Yabancı firmalar tarafından iç piyasada yapılan damping, ithal mal fiyatının yerli mal fiyatından daha düşük olması nedeniyle rekabeti bozmakta ve yerli üreticiler için bir tehdit oluşturmaktadır. Bu durumda haksız rekabeti ortadan kaldırmak üzere ithalat tarifesi uygulamasına gidilmekte; uygulanan ithalat tarifesi ise anti-damping vergisi olarak adlandırılmaktadır. Dış Sübvansiyona Karşı Korunma İthal mal ülkesinde sübvansiyonla üretilmişse, bu mal ithal edildiğinde yerli üretim üzerinde haksız rekabet yaratmaktadır. Dolayısıyla malı ithal eden ülke, ilgili mala üzerindeki sübvansiyon değerinde bir ithalat tarifesi uygulamakta; uygulanan ithalat tarifesi, telafi edici vergi olarak adlandırılmaktadır. Bebek Endüstri Tezi Bebek endüstri tezi, 18 yüzyılın sonlarına doğru A. Hamilton ve F. List tarafından geliştirilmiş, 20 yüzyılda özellikle Latin Amerika ülkeleri tarafından benimsenmiştir. Tez, mevcut durumda Kolayaof.com 0 362 2338723 Sayfa 7
ithalata dayalı bir endüstrinin uzun dönemde karşılaştırmalı üstünlük elde edeceği varsayımına dayanmaktadır. Stratejik Ticaret Politikası Son yıllarda ticaret ve finans alanında küreselleşmenin giderek hız kazanmış olması, ülkelerin rekabet gücü kavramını gündeme getirmiştir. Bu bağlamda, ülkelerin rekabet güçlerini arttıracak hükûmet politikaları tartışılmaya başlanmıştır. Gelişmiş ülkelerde uluslararası işlemlerin artan önemi ile birlikte ekonomik yapı da değişime uğramış ve hizmetler sektörü ekonominin belkemiğini oluşturmaya başlamıştır. Hizmetler sektöründeki nispi büyüme ve imalat sanayindeki işgücü oranının düşmesi, sanayileşmenin yerini sanayisizleşmenin almaya başladığı yönündeki düşünceleri güçlendirmiştir. ULUSLARARASI TiCARET POLiTiKASI ARAÇLARI İthalat Tarifeleri İthalat tarifeleri, ithal edilen mallar üzerinden tahsil edilecek vergileri belirleyen listelerdir. İthalat tarifeleri literatürde ithal edilen mal üzerinden alınan vergiler olarak da tanımlanmaktadır. Tarife Dışı Kısıtlamalar Günümüzde en çok uygulanan tarife dışı kısıtlamalar, ithalat kotaları, ihracat sübvansiyonları, gönüllü ihracat kısıtlamaları, kamu alımlarına ilişkin düzenlemeler, yerli katkı zorunluluğu, ürün standartları, anti-damping ve telafi edici vergi uygulamaları ile emek standartlarıdır. 8 İthalat Kotaları İthalat kotası, belirli bir zaman diliminde ithal edilebilecek mal miktarına uygulanan fiziki kısıtlamadır. İthalat kotası, serbest ticaret koşullarında ithal edilebilecek mal miktarını kısıtlamaktadır. İhracat Sübvansiyonları İhracat sübvansiyonu, ihracat yapan firmaya hükûmet tarafından yapılan doğrudan ödeme veya verilen destektir. İthalat tarifesinde olduğu gibi ihracat sübvansiyonu da özellikli (birim başına belirli bir tutar) veya ad-valorem (ihraç tutarının belirli bir oranı) sübvansiyon olabilir. Gönüllüihracat Kısıtlamaları Gönüllü ihracat kısıtlamaları (VERs) ithalatçı ülkenin ihracatçı ülkeyi ihracat miktarı nı sınırlamak için ikna etmesiyle uygulanan bir tarife dışı kısıtlamadır. 2.Ünite GÜMRÜK TARİFELERİ VE TARİFE DIŞI KISITLAMALAR Günümüzde ülkelerin ekonomilerini dışa açarak, uluslararası ekonomik ilişkilerini arttırmaları ve dünya ekonomisine entegre olmaları onların yararınadır. Bu yarar sağlanmaya çalışılırken ülkeler ekonomilerini korumak amacıyla dış ticarete müdahale ederler. GATT/WTO kapsamında gümrük tarifelerinde önemli indirimler yapılmasına rağmen tarifeler ve tarife dışı kısıtlamalar ile dış ticarete kısıtlamalar getirilmeye devam edilmektedir. Kolayaof.com 0 362 2338723 Sayfa 8