İŞLEM KAVRAMI
Tekrar
Kazanımlar T.C. Milli Eğitim Bakanlığı tarafından okulöncesi eğitim dönemi için işlem kavramı için belirlenen kazanımlar ve göstergeler şunlardır. Kazanım 16. Nesneleri kullanarak basit toplama ve çıkarma işlemlerini yapar. (Göstergeleri: Nesne grubuna belirtilen sayı kadar nesne ekler. Nesne grubundan belirtilen sayı kadar nesneyi ayırır.)
Açıklamaları: 10 a kadar toplama ve çıkarma işlemleri yalnızca nesneler kullanılarak yaptırılmalıdır. Nesnenin gruba dâhil edilmesinin bir artış-çoğalma, nesnenin gruptan çıkarılmasının bir azalma-eksilme olduğu vurgulanmalıdır. Düzenlenen etkinlikler sırasında tahta veya kâğıt üzerinde rakamlarla toplama ve çıkarma yapılması uygun değildir.
BİLİŞSEL GELİŞİM ÖZELLİKLERİ
Önemli Çarpma ve bölme işlemleri ileri düzey becerilerdir ve bu becerilerin ilköğretimin ilk basamaklarında öğretilmesi daha uygundur. Okulöncesi eğitim döneminde çocukların doğal olarak keşfedebilecekleri ve yapılandırılmış bir öğretimle tanıştırılabilecekleri işlemler olan toplama ve çıkarma kavramları kapsanmatadır.
Toplama Bir nesne grubunun üzerine başka bir nesne grubunu ekleyerek yeni bir grup oluşturma sürecini tanımlar. Ekleme, toplam ve eşittir sözcüklerinin ve (+ ve =) sembollerinin kullanımını ve bu sözcüklerle semboller arasında ilişki kurmayı da gerektirir.
Toplama 3 + 2 = 5 ya da 2 + 3 = 5 şeklinde sembollerle öğretmeye başlamadan, bu işlemleri gerçek nesnelerle yaparak keşfederek anlamlı biçimde öğrenme ortamı sunulmalıdır. Doğal etkinlikler, yani çocukların yetişkinlerin müdahalesi olmadan kendi başlarına başlattığı etkinlikler, işlemin ne olduğunu anlamlandırmaları için önemli fırsatlardır.
Toplama Örneğin: Selin in beş tane boncuğu vardı, Meral ona üç boncuk daha verdi. Şimdi Selin in toplam kaç boncuğu var? Serkan ın üç tane kırmızı arabası vardı, öğretmeni iki tane de mavi araba verdi. Serkan şimdi kaç arabaya sahip?
Toplama Araştırmalar çocukların tek haneli sayıları toplama ve çıkarma işlemlerini yapabilmelerinin uzun bir süreç olduğunu belirtmiştir. Çocuklar bu süreçte şu aşamalardan geçerler (Steinberg, 1985): Sayma Anlam kurma Hatırlama
Toplama Çocuklar toplama yapabilmek için önceleri sayma yöntemini kullanırlar. Var olan bir nesne grubuna iki tane nesne daha verdiğinizde, yeni gruptaki nesnelerinin sayısını birinci nesneden başlayarak grubun tamamını bulabilirler. İlerleyen aşamalarda kendilerine anlamlı buldukları bu stratejiler yeni ve bilinmeyen problemlerin çözümünde kullanılabilir.
Toplama Okulöncesi dönemde toplama işlemini öğretirken uygulanması gereken temel ilkeler aşağıda sıralanmıştır: 1.Toplama işlemini nesne kümelerini kullanarak öğretmekle başlanmalıdır. Bir kümeye başka bir kümeyi gerçek nesneler kullanarak eklemek, çocuğun toplama işleminin mantığını anlamasına yardımcı olacaktır.
Toplama 2.Başlangıçta, toplamları beşi geçmeyen toplama durumları ele alınmalıdır. Daha sonra toplamı beşten fazla olan problemleri birer birer artırarak tanıtılır. Böylece, bir daha fazla gibi bir kavram da pekiştirilmiş olacaktır. 3.Kümelerle öğretim yaparken, kümeleri farklı şekillerde ayrıştırarak aynı toplama farklı yollarla ulaşılabileceğini gösterilmelidir.
Toplama 4.Sözel ifadelerde çocukların daha kolay anlamasını sağlayacak yöntemler kullanılmalıdır. Örneğin, üç artı iki eşittir beş demek yerine üç iki daha beş eder demek daha anlamlı olacaktır. Üç kutuya iki kutu daha eklersek toplam beş kutu eder şeklinde sayıları nesnelerle eşleştirerek bu stratejiyi kullanmak daha da etkili olabilir.
Toplama 5.Daha önceki ünitelerde işlenen karşılaştırma kavramından toplama işlemini öğretmek için de yararlanabiliriz. Farklı nesne gruplarını birebir eşleme yoluyla karşılaştırıp hangi grupta daha fazla nesne olduğunu bulmak toplama işleminin mantığını anlamaya yardımcı olur.
Toplama Örneğin, yemek masasındaki tabaklar ile bardaklar karşılaştırılarak hangisinin kaç tane fazla olduğu bulunabilir. Beş tane tabak varken üç tane bardak varsa, beş bardak sayısına ulaşmak için kaç bardağa daha gereksinim olduğunu bulmak, 3 + 2 = 5 şeklindeki sembolik ifadeden daha anlamlı olacaktır.
Çıkarma Bir nesne kümesinden bir ya da birkaç nesnenin çıkarılmasını ya da atılmasını kavrayabilmek gerekir. Eksi, fark ve eşittir sözcüklerinin ve bu sözcükleri ifade eden sembollerin (- ve =) kullanımını ve bu sözcüklerle semboller arasında ilişki kurmayı da gerektirir.
Çıkarma Aritmetik kavramları 5-2 = 3 ya da 5-2 = 3 şeklinde sembollerle öğretmeye başlamadan önce, çocukların bu işlemleri gerçek nesnelerle yaparak keşfetmelerine ve anlamlı biçimde öğrenmelerine olanak tanımalıdır. Günlük yaşamlarında çocuklar çıkarma yapmalarını gerektirecek durumlarla da sıklıkla karşılaşmaktadır.
Çıkarma Örneğin; Selin in beş tane boncuğu vardı, bunlardan iki tanesini Meral e verdi. Şimdi Selin in kaç boncuğu kaldı? Serkan ın üç tane kırmızı arabası vardı, öğretmeni arabaların birkaç tanesini Mert e verdi. Serkan ın bir arabası kaldı. Acaba öğretmeni Serkan ın arabalarında kaç tanesini Mert e vermiştir?
Çıkarma Gerçek yaşamda çocukların karşılaşabilecekleri ya da sınıf ortamında çocuklara hazırlanabilecek toplama ve çıkarma işlemlerine ilişkin farklı problem durumları vardır.
Çıkarma
Önemli Problemlerin sunumunda kullanılan sözcüklerin çocukların işlemi başarıyla yapması üzerinde büyük etkisi vardır. Zor problem: Altı tane tavşan ve dört tane havuç vardı. Tavşanlar havuçlardan kaç tane daha fazlaydı? Yeni Problem: Altı tane tavşan ve dört tane havuç vardı. Tavşanların hepsi havuç yemek istedi. Tavşanlardan kaç tanesi havuç yiyememiştir?
Önemli Toplama ve çıkarma işlemleri birbiriyle yakın ilişki içindedir. Çıkarma, toplamanın tersi olarak düşünülebilir. Çıkarma etkinliklerine başlamadan önce çocukların en temel düzeyde toplama işlemini anladıklarından emin olmak önemlidir. Ancak temel toplama becerisi kazanıldıktan sonra çıkarma işlemi tanıtılmalıdır. Bu noktaya ulaştıktan sonra toplama ve çıkarma problemleri birlikte kullanılabilir.
Değerlendirme