KONTROL ORGANI VE S STEMLER : Open and Closed Loop Control(Aç k ve kapal Çevrim) KONTROL STEMLER : 1) Aç k çevrim Kontrol sistemleri 2) Kapal Çevrim Kontrol Sistemleri Kontrol Sistemlerin kullan lmas ve incelenmesi ba ta iki guruba ay rabiliriz. AÇIK ya da KAPALI çevrim (döngü) kontrol sistemleridir. Buna karar vermek için kulan m yeri ve kontrolün önem derecesi göz önüne al n r. Bir kontrol sisteminde beklenilen iki tane temel görev vard r. 1- Kontrol edilen De keninin kararl olmas. 2- Kontrol edilen de kenin en k sa sürede referans (set point) de erinine (Arzu edilen) en az hata ile e itlenmesidir. Aç k Çevrim (döngü) Sistemi:( Open Loop Control) Aç k çevrim sisteminde : Kontrol organ nda, bir program çerçevesinde kontrol söz konusudur fakat, kontrol edilen de i kenin durumundan ba ms z olarak bu program (Timer) i ler ve sonuçlan r. Yani, kontrol edilen de i ken ölçülüp geribesleme (geri bildirim) ile bir kar la t rma söz konusu de ildir. Otomatik Yemek pi iren f r nlar Tam otomatik çama r makinas Tam otomatik bula k makinas Otomatik Trafik sa layan lambalar. Örnek olarak gösterebiliriz.
Otomatik Yemek pi iren n Blok diyagram (Aç k Çevrim) Aç k çevrim kontrol sisteminde kontrol organ bir program (Timer) zamanlay c çerçevesinde kontrol eden de i kenini son kontrol organ na (Aktüatör e) bir giri sinyalini (kontrol eden de i ken) göndererek ayar de i kenini ayarlamak suretiyle kontrolü sa lar. Aç k çevrime örnek kontrol Sistemleri:
Otomatik Çama r makinas n PLC program Tam otomatik çama r makinas Blok Diyagram (Aç k Çevrim)
Kapal Çevrim Otomatik Kontrol Sistemleri ikiye ayr r. 1) leri Beslemeli Kapal Kontrol Sistemleri 2) Geri Beslemeli Kapal Kontrol Sistemleri 1) leri Beslemeli Kapal Çevrim Kontrol (Feed Forward Closed Loop Control ) Sistemi: Kontrol edilen de kenini etkiliyen bozucu etki de kenini, ölçüp de erlendirdikten sonra önceden tahmin edip gerekli ayar de kenini düzeltme i lemidir. Di er bir ifade ile kontrol edilen de ken daha bozulmadan ön tedbir alma i lemidir. 2) Geri beslemeli Kapal Çevrim Kontrol (Feedback Closed Loop Control ) Sistemi: Kontrol sistemlerinde, Kontrol edilen De i ken sensör ile ölçüldükten sonra transdüser(ölçme Organ ) yard m yla elektronik sinyale dönü türülür ve ölçme de i keni olarak kontrol organ nda bulunan kar la t rma eleman na getirilir. Kontrol organ na gelen sinyal (ölçülen de ken) referans de ken de eri ile (set point) kar la r r, olu an hata sinyali kontrol paremetresinde (PID) de erlendirildikten sonra elde edilen de i ken, kontrol eden de ken olarak son kontrol eleman na göndermek suretiyle ayar de keni ayarlan r.. Böylece, kontrol edilen de keni arzu edilen de ere getirilmesi sa lan r.
2) 2) Geri beslemeli Kapal Çevrim Kontrol Sistemi: Çal ma durumlar na göre ikiye ayr r. A) Manuel (El ile) Kontrol Sistemi B) Geri beslemeli Otomatik Kontrol Sistemi 1) Süreksiz Kontrol ( Discrete ) (On/Off) Kontrol Organ a) deal ON/OFF Kontrol Sistemi b) Sabit Bantl ON/OFF (Histerisiz) Kontrol Sistemi 2) Sürekli Kontrol Organ (PID) a) Analog Kontrol Systemi b) Dijital Kontrol Systemi A) Manuel (El ile) Kontrol Sistemi: Bu kontrol sisteminde inssan unsuru kullan lmaktad r. Kontrol edilen de i keni gözle ölçülür, beyinde, haf zada tutulan referans de er ile kar la t r p, olu an hata göz önüne al p el ile ayar vanas (Kontrol vanas ) yard yla ayar de keni ayarlan r.
B) Otomatik Kontrol Sistemi: Kontrol edilen de ken bir sensör ile ölçülür, kontrol organ nda referans ile kar la p, olu an hata de erlendirildikten sonra ayrar vanas yard yla ayar de keni de tirilir. 1) Süreksiz Kontrol (on/off) Kontrol Organ : Kontrol edilen de kenin tolerans de erleri fazla önemli olmayan durumlarda On/Off Geri beslemeli Kontrol Sistemi kullan r. ki konumlu veya kesintili kontrol (Discrete) olarak da bilinir. Endüstride en çok kullan lan bir kontrol eklidir. Bu tür kontrol organ basit bir termostat ile sa lan r. En çok elektrikli ev aletlerinde kullan r. (Ev tma sistemleri, buz dolaplar, ütüler ve termostatl ev cihazlar ) ON/OFF Kontrol organ nda kontrol edilen de i ken, referans de er ile kar ila t r p olu an hataya göre son kontrol eleman tamamen açmak veya tamamen kapatmak suretiyle ayar de keni de i tirir. Böylece, kontrol edilen de i ken belirli bir tolerans aral nda kontrolü sa lan r. a) deal ON/OFF Kontrol Sistemi