istikrar enstitüsü Mali İzleme Raporu - 2007 Yılı Mayıs Ayı Bütçe Sonuçları -Seçim Ekonomisinin yükü - DPT nin Mahalli İdare Hesapları Üzerine yaptığı ikinci açıklama soru işaretleri yaratmaya devam ediyor
2007 TEPAV ISE Bu rapordaki tüm bilgiler kaynak gösterilmesi kaydıyla kullanılabilir. 2
I. 2007 Yılı Mayıs Ayı Sonu Sonuçları A. Merkezi Yönetim 2007 Yılı Mayıs Ayı Bütçe Sonuçlarına Kısa Bakış Mayıs ayı sonunda Merkezi yönetim bütçesi kümülatif olarak 3,3 milyar YTL düzeyinde açık vermiştir. Geçen yılın aynı döneminde bütçenin 303 YTL bütçe fazlası verdiği dikkate alındığında, bütçe performansındaki düşme çok daha çarpıcı hale gelmektedir. Geçen yılın aynı dönemine ait olan hesaplarda yerel yönetim ve fon payı düzeltmesi yapıldığında, bütçe açığı 2007 yılında 1,4 milyar YTL den % 190,6 oranında artışla 4 milyar YTL ye çıkmaktadır. Tablo 1. Merkezi Yönetim 2007 Mayıs Gerçekleşmeleri (2006 Yılı Karşılaştırmalı) milyon YTL May.06 May.07 Değişim (%) Harcamalar 68.533 83.493 21,8 1-Faiz Hariç Harcama 48.470 59.828 23,4 Personel Giderleri 15.365 18.388 19,7 Sosyal Güv.Kur. Devlet Primi 1.998 2.291 14,6 Mal ve Hizmet Alımları 5.292 7.021 32,7 Cari Transferler 20.890 26.351 26,1 Sermaye Giderleri 2.309 3.193 38,3 Sermaye Transferleri 766 1.237 61,4 Borç Verme 1.849 1.346-27,2 Yedek Ödenekler 2-Faiz Harcamaları 20.063 23.665 18,0 Gelirler 68.837 80.150 16,4 1-Genel Bütçe Gelirleri 67.041 77.963 16,3 Vergi Gelirleri 54.851 59.224 8,0 Teşebbüs ve Mülkiyet Gelirleri 4.383 5.232 19,4 Faizler, Paylar ve Cezalar 7.514 7.323-2,5 Sermaye Gelirleri 147 5.937 3.931,1 Alınan Bağış ve Yardımlar 146 248 69,5 2-Özel Bütçe Gelirleri 1.048 1.322 26,2 3-Düzen. ve Denet. Kurul.Gel. 748 864 15,5 Açıklanan Bütçe Dengesi 304-3.344 1.198,5 - Yerel Yönetim ve Fon Payı Ödemeleri 1.694 695 Düzeltilmiş Bütçe Dengesi -1.390-4.039 190,6 Açıklanan Faiz Dışı Denge 20.367 20.321-0,2 Düzeltilmiş Faiz Dışı Denge (Yer. Yön. Ve Fon Payları Düşülmüş) 18.673 19.626 5,1 Program Tanımlı Faiz Dışı Denge 15.870 5.724-63,9 Prog. Tan. Düz. Faiz Dışı Denge 14.176 5.029-64,5 3
Özelleştirme geliri niteliğinde olan TELEKOM nakit fazlası ve hisse satış gelirlerinin bütçe gelirleri içinde yer alması, bütçe açığının çok daha yüksek düzeye çıkmasının önüne geçmiştir. TELEKOM gelirleri ayıklanıp bakıldığında; bütçe açığı 2006 yılında 1,1 milyar YTL, 2007 yılında ise 9,2 milyar YTL ye çıkmaktadır. 2007 yılı içindeki bütçe dengesindeki bozulmaya, bütçe harcamalarının bütçe gelirlerinden daha hızlı artması sebep olmuştur. Mayıs ayında faiz dışı bütçe giderleri 2006 yılının aynı ayına göre % 39,9 oranında artarken, bütçe vergi gelirlerinin % 10,1 oranında artması kümülatif açığın yükselmesi üzerinde belirleyici olan temel gelişme olmuştur. Program tanımlı faiz dışı fazla performansındaki olumsuz gelişme, Mayıs ayı sonuçlarıyla birlikte, artarak devam etmektedir. 2007 yılı, son dört yılın en kötü performansının yaşandığı bir yıl olmaktadır. Gelecek aylarda bu olumsuz gelişmenin hızlanarak devam edeceği tahmin edilmektedir. Mayıs ayı sonunda düzeltilmiş rakamlarla program tanımlı faiz dışı fazla gerçekleşmesi hedefin % 15,9 u düzeyindedir. Önceki üç yılın faiz dışı fazla performansının aynı dönemler itibariyle bütçe hedeflerinin yaklaşık % 40 ının üzerinde olduğu dikkate alındığında, dönemsel olarak performanstaki olumsuz gelişmenin boyutu çok daha iyi anlaşılacaktır. 4
Grafik 1. Mayıs Ayı Konsolide Bütçe (2004-2005) ve Merkez Yönetim Program Tanımlı Faiz Dışı Fazla Performansı (2006-2007) 70,0 60,0 58,9 50,0 40,0 49,8 43,7 30,0 20,0 15,9 10,0 2004 2005 2006 2007 Nisan ayı raporunda açıkladığımız gibi; 2005 ve 2006 yıllarında yapılan bir sonraki yıla yönelik harcama ertelemeleri, gelirlerin çeşitli muhasebe uygulamaları ve mali raporlama farklılıklarıyla yükseltilmesi ve bir defalık tedbir niteliğindeki çeşitli uygulamalar sonucunda, 2007 yılı bütçe performansı aslında olduğundan çok daha kötü görünmektedir. Bütçenin dönemsel olarak gerçek performansının görülmesi için yukarıda belirtilen uygulamalar ve farklılıkların rakamsal sonuçlarının bütçe rakamlarından ayıklanması veya bir diğer ifadeyle bütçe sonuçlarına biraz daha analitik bakabilmek için bütçe rakamlarının bu şekilde düzeltilmesi gerekmektedir. Bu düzeltmeler yapıldığında, özellikle 2006 yılındaki bozulmanın belirgin bir şekilde ortaya çıkacağı ancak bu defa 2007 yılında önceki yıllara göre gözlemlenen bozulmanın daha düşük çıkacağı öngörülmektedir. Bu raporun, Nisan ayı raporunda başlattığımız Bütçe Eğilimleri başlıklı bölümünde bu türden bir hesaplama yapılmış ve çıkan sonuçlar değerlendirilmiştir. 5
B. Bütçe Giderleri Mayıs ayı içinde bütçe giderleri toplamda % 26,2 oranında artarken, faiz dışı giderlerde artış oranı ise % 39,9 gibi oldukça yüksek bir oranda çıkmıştır. Ocak-Mayıs itibarıyla bakıldığında ise, sözkonusu oranlar sırası ile % 21,8 ve % 23,4 düzeylerinde gerçekleşmiştir. Harcamalardaki artış oranı oniki aylık ortalama enflasyon ve büyümenin üzerinde çıkmıştır. Harcamalar hızlı bir şekilde artıyor gözükmekle birlikte yukarda da vurguladığımız şekilde bu artışın belli bir kısmının geçmiş yıllardan ertelenen harcamalardan kaynaklanmış olabileceği gözden uzak tutulmamalıdır. 6
Tablo 2. 2006-2007 Mayıs Ayı Sonu Karşılaştırmalı Bütçe Harcamaları Ocak-Mayıs (milyon YTL) 2006 2007 Artış Oranı (%) 2006 Gerç. Oranı (%) 2007 Gerç. Oranı (%) Merkezi Yönetim Bütçe Harc. Top. 68.533 83.493 21,8 39,1 40,7 Faiz Dışı Giderler 48.470 59.828 23,4 37,5 39,3 I. Per. ve Sos. Güv. Kur. Dev. Pri. Gİd. 15.365 18.388 19,7 40,7 42,1 II.Sos. Güv. Kur. Devlet Primi Giderleri 1.998 2.291 14,6 39,4 22,7 III. Mal ve Hizmet Alım Giderleri 5.292 7.021 32,7 28,4 45,0 Sağlık Harcamaları 2.421 2.795 15,5 45,3 1.693,8 İlaç Harcamaları 344 379 10,0 Tedavi ve Sağlık Malzemesi Harc. 609 686 12,7 Yeşil Kart 1.467 1.730 17,9 Savunma ve Güvenlik (Sağlık Harıç) 1.182 1.752 48,2 15,8 21,5 Diğer Mal ve Hizmet Harcamaları 1.689 2.475 46,5 42,1 43,3 IV. Cari Transferler 20.890 26.351 26,1 42,1 43,3 Görev Zararları 735 441-40,1 41,8 37,1 Hazine Yardımları 12.443 14.864 19,5 46,7 43,0 Sosyal Güvenlik Kuruluşlarına Hazine Yard. 11.544 13.901 20,4 48,2 43,0 SGK Transfer* 11.297 13.582 20,2 48,6 43,0 İşsizlik Sigorta Fonu 247 319 28,8 37,6 41,9 Kar Amacı Güt. Kuruluş. Yapılan Trans. 113 400 254,4 60,9 60,3 Hane Halkına Yapılan Transferler 302 426 41,0 37,8 45,8 Tarımsal Amaçlı Transferler 2.445 3.744 53,2 51,5 71,3 Hane Halkına Yapılan DiğerTransferler 79 135 71,1 24,0 28,1 Sosyal Amaçlı Transferler 8 12 31,1 5,3 Yurtdışına Yapılan Transferler 183 165-9,4 30,8 26,0 Gelirden Ayrılan Paylar 4.582 6.165 34,5 32,9 36,4 V. Sermaye Giderleri 2.309 3.193 38,3 19,4 26,4 VI. Sermaye Transferleri 766 1.237 61,4 29,1 33,9 Yurtiçi Sermaye Transferi 762 1.220 60,1 31,0 35,7 Yurtdışı Sermaye Transferi 4 17 320,6 2,2 7,4 VII. Borç Verme 1.849 1.346-27,2 49,5 36,4 Yurtiçi Borç Verme 1.774 1.293-27,1 51,1 37,7 Yurtdışı Borç Verme 75 54-28,4 28,6 20,3 VIII. Yedek Ödenekler Faiz Giderleri 20.063 23.665 18,0 43,7 44,7 Kaynak: Maliye Bakanlığı Muhasebat Gn. Md. ve kendi hesaplamalarımız Mayıs ayında harcamalardaki genişlemeye cari transferler ile sermaye transferleri kalemlerindeki artışlar neden olmuştur. Faiz dışı harcamalarda ortaya çıkan artışın % 75 i cari transferler kalemindeki artıştan kaynaklanmıştır. Cari transferlerdeki gelişmeye yol açan ana kalemler ise sosyal güvenlik kurumları ile tarımsal desteklemeye yönelik olarak yapılan transferler olmuştur. Bu iki kalem cari transferlerdeki artışın % 93 ünü sağlamıştır. Geçen yıl uygulamaya konulan SSK ve Bağ-Kur prim affı yolu ile sosyal güvenlik kurumlarına yönelik bir defalık tedbirin etkisinin ortadan kalkması ve seçime yönelik olarak 7
tarımsal destekleme ödemelerinin öne alınması bu gelişmeye sebep olmuştur. Geçen raporlarda sürekli altını çizdiğimiz üzere, sosyal güvenlik kurumlarına yapılacak olan transferin izleyen aylarda hızla artacak olması, harcamalardaki artışın gelecek dönemde düşmesinin önüne geçecektir. Semaye transferlerinde ise gelişmeyi belirleyen, Köy-Des projesine yönelik olarak aktarılan ödenekteki artıştır. Bu yılın ilk beş ayında, geçen yılın aynı dönemine göre, ödeneğin yaklaşık iki katı kullanılmış gözükmektedir. Sermaye giderlerindeki artış oranı Mayıs ayında yavaşlarken sermaye transferlerindeki artışın hızlanması, yatırımlarda kaynak kullanımında ağırlığın yerel yönetimlere verildiğinin de göstergelerinden bir tanesi olmaktadır. Faiz dışı harcamalardaki artış oranına alt harcama kalemlerinin katkısı çerçevesinde bakıldığında ise; Cari transfer kaleminde ortaya çıkan gelişmeyle birlikte cari nitelikli harcamaların katkısının azalmaya başladığı görülmektedir. Nisan sonu itibarıyla % 53 düzeyinde olan katkı oranı Mayıs sonunda % 41,8 e düşmüştür. Mayıs sonu itibarıyla ağırlık cari transferlere geçmiştir. Cari transferler kalemi % 48,1 katkı oranı ile ilk sıraya çıkmıştır. 8
Tablo 3. Mayıs Ayı Sonu Merkezi Yönetim Bütçe Faiz Dışı Harcamalarının Faiz Dışı Harcamalardaki Artışa Katkısı Artış Oranına Katkı (%) Dağılım Faiz Dışı Harcamalar 23,4 100,0 Cari Harcamalar 9,8 41,8 Personel 6,2 26,6 Mal ve Hizmet Alımları 3,6 15,2 Sağlık 0,8 3,3 Savunma ve Güvenlik 1,2 5,0 Cari Transferler 11,3 48,1 Sosyal Güvenlik Kuruluş.Hazine Yard. 4,9 20,7 SGK Transfer 4,7 20,1 Tarımsal Amaçlı Transferler 2,7 11,4 Gelirden Ayrılan Paylar 3,3 13,9 Sermaye Giderleri 2,8 11,9 Diğer -1,0-4,4 Esnek olmayan harcamaların payı geçen yıla göre biraz düşmekle birlikte hala % 80 oranının üzerindedir. Mayıs sonu itibarıyla esnek olmayan harcamaların toplam harcamalar içindeki payı, izleyen grafikte de gösterildiği üzere, % 80,2 oranında gerçekleşmiştir. 9
Grafik 2. Esnek Olan ve Olmayan Harcamaların Bütçe Harcamaları İçindeki Paylarının Gelişimi (Ocak-Mayıs) 100,0 90,0 80,0 82,0 80,2 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 18,0 19,8 0,0 2006 Ocak-Mayıs 2007 Ocak-Mayıs Esnek Olmayan Harc. Esnek Harc. 10
C. Bütçe Gelirleri Mayıs ayında bütçe gelirleri % 7,5, genel bütçe vergi gelirleri ise % 10,1 oranında artmıştır. Mayıs sonu itibarıyla ise aynı oranlar sırası ile % 16,4 ve % 8 oranında gerçekleşmiştir. Özelleştirme niteliğinde olan TELEKOM gelirleri ayıklanıp bakıldığında, kümülatif olarak bütçe gelirlerindeki artış % 16,4 den % 10,1 oranına düşmektedir. Tablo 4. Merkezi Yönetim Bütçe Gelirleri (milyon YTL) Mayıs 07 Mayıs 06 Artış Or. (%) Merkezi Yönetim Gelirleri 80.150 68.837 16,4 I-Vergi Gelirleri 59.224 54.851 8,0 1. Gelir ve Kazanç Üz. Al.Vergiler 19.024 16.804 13,2 a) Gelir Vergisi 13.164 10.377 26,9 Gelir Vergisi Tevkifatı 11.762 9.055 29,9 b) Kurumlar Vergisi 5.860 6.427-8,8 Kurumlar Geçici Vergisi 5.964 5.965 0,0 2. Mülkiyet Üzerinden Alınan Vergiler 1.641 1.426 15,1 b) Motorlu Taşıtlar Vergisi 1.587 1.380 15,0 3. Dahilde Alınan Mal ve Hizmet Vergileri 24.054 23.598 1,9 a) Dahilde Alınan Katma Değer Vergisi 6.692 6.448 3,8 b) Özel Tüketim Vergisi 14.309 14.503-1,3 c) Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi 1.303 1.018 28,0 d) Şans Oyunları Vergisi 144 154-6,4 e) Özel İletişim Vergisi 1.606 1.474 8,9 4. Uluslararası Tic. ve Mua. Al. Verg. 11.076 10.197 8,6 b) İthalde Alınan Katma Değer Vergisi 10.055 9.400 7,0 5. Damga Vergisi 1.503 1.263 19,1 6. Harçlar 1.906 1.536 24,1 Başka Yerde Sınıflandırılmayan Diğer Vergiler 20 28 II-Teşebbüs ve Mülkiyet Gelirleri 5.232 4.383 19,4 III-Alınan Bağışlar ve Yard. ile Özel Gel. 248 146 69,5 IV-Faizler, Paylar ve Cezalar 7.323 7.514-2,5 1.Faiz Gelirleri 2.315 2.173 6,5 V-Sermaye Gelirleri 5.937 147 3.931,1 Özel Bütçeli İdarelerin Gelirleri 1.322 1.048 26,2 Düzenleyici ve Denetleyici Kurumların Gel. 864 748 15,5 Not: Sermaye gelirlerindeki % 3.931 oranındaki artış TELEKOM hisse satış gelirinin erken tahsil edilmesinden kaynaklanmaktadır Merkezi yönetim bütçe gelirleri özelleştirme niteliğinde olan gelirlerin de etkisiyle artmakla birlikte; genel bütçe vergi gelirleri, bir bütün olarak başta ÖTV ve dahilde alınan KDV olmak üzere dolaylı vergi tahsilatlarının oldukça düşük çıkması nedeniyle, programlanan performansın altında 11
gerçekleşmektedir. Mayıs sonu itibarıyla genel bütçe vergi gelirleri % 8 oranında artmıştır. Bu durum, sürekli altını çizdiğimiz vergi sisteminde başlayan sorunun artık yapısal bir nitelik kazanmış olduğunu bize göstermektedir. Ayrıca bütçe performansının sürekli olarak özelleştirme türü gelirlere dayandırılmasının, vergi gelirlerindeki bu yapısal sorunun sürekli olarak gözden kaçmasına yol açtığını düşünmekteyiz. Vergi tahsilatındaki bu düşme bize aynı zamanda geçen yılın Ağustos ayında Orta Vadeli Mali Planın değerlendirmesinde açıkça vurguladığımız şekilde aslında hükümetin vergiye yönelik bazı politika öngörülerinin olduğunu ama bunu yaşama geçirmediğini de göstermektedir. Yılın ikinci yarısında başta KDV ve ÖTV olmak üzere vergi gelirlerinin beklenenin altında gerçekleşme eğiliminin, alınan son politika kararlarının da etkisiyle devam edeceğini düşünüyoruz. Tablo 5. 2006-2007 Mayıs Sonu Bütçe Vergi Gelirleri Gerçekleşmesi ve Artış Oranına Katkısı Ocak-Mayıs Artış Artış milyon YTL Oranına 2007 2006 Oranı (%) Katkı (%) Vergi Gelirleri 59.224 54.851 8,0 100,0 Gelir ve Kur.Kaz. Üz.Elde Edilen Ver. 19.024 16.804 13,2 50,8 Gelir Vergisi Tevkifatı 11.762 9.055 29,9 61,9 Kurumlar Geçici Vergisi 5.964 5.965 0,0 0,0 Özel Tüketim Vergisi 14.309 14.503-1,3-4,4 Kolalı Gazoz, Alkollü İç. Ve Tüt Mam. 4.505 4.662-3,4-3,6 KDV Tahsilatı 16.747 15.849 5,7 20,5 İthalda Alınan Katma Değer Vergsi 10.055 9.400 7,0 15,0 Dahilde Alınan Katma Değer Vergisi 6.692 6.448 3,8 5,6 Diğer Vergiler 9.143 7.695 18,8 33,1 Damga Vergisi 1.503 1.263 19,1 5,5 Harçlar 1.906 1.536 24,1 8,5 12
ÖTV tahsilatı, nominal olarak, geçen yılın aynı döneminin de altında çıkmıştır. İthalde alınan KDV tahsilatı ve gelir vergisi stopajındaki artışlar ile damga vergisi ile harçlar gibi diğer vergilerin artış oranlarındaki olumlu performans, bu dönemde vergi tahsilatında daha düşük bir performans yaşanmasının önüne geçmiştir. Dolaysız vergilerin toplam vergi tahsilatı içindeki payı; dönemsel olarak dahilde alınan KDV tahsilatının % 4 lerde, ÖTV tahsilatının ise nominal olarak bile geçen yılın altında kalmasının da etkisi ile, bir önceki yılın aynı dönemine göre 1,7 puan artarak % 34,9 oranında gerçekleşmiştir. Bu durumun bize gösterdiği, vergideki olumsuz performansın dolaylı vergilerde kendisini çok daha güçlü düzeyde hissettirdiğidir. Sonuç olarak, son yıllarda üzerine yaslanılan dolaylı vergilerdeki tahsilat düşüklüğü hükümetin dolaysız vergi toplama gönülsüzlüğü ile birleştiğinde, vergi gelirlerinde ciddi bir sorun olduğunu göstermekte ve bu konu, yukarıda vurguladığımız gibi, sürekli olarak kamu varlıklarının satışları ile sağlanan özelleştirme gelirleri ile kapatılmaya çalışılmaktadır. 13
Grafik 3. 2000-2007 Mayıs Sonu Genel Bütçe Gelirleri Tahsilatının Dolaylı ve Dolaysız Vergi Paylarının Gelişimi 2007 2006 2005 2004 2003 2002 34,9 33,2 34,9 36,7 33,7 34,7 65,1 66,8 65,1 63,3 66,3 65,3 2001 2000 44,5 43,4 55,5 56,6 0,0 10,0 20,0 30,0 40,0 50,0 60,0 70,0 80,0 Dolaysız Vergiler Dolaylı Vergiler 14
C. Bütçedeki Eğilimler ve Seçime Yönelik Politika Kararlarının Etkisi 2007 yılının ilk beş ayında yaşanan bu performansın aslında çok şaşırtıcı bulunmaması gerektiği önceki raporlarda sürekli vurgulanmıştı. Son iki yıldır mali izleme raporlarında belirttiğimiz hususların tedrici de olsa gerçekleşmeye başlaması, bu durumun ortaya çıkmasına yol açmıştır. Özellikle geçmiş yıllardan ertelenen harcamalar ile gelir tahsilatlarını öne almaya ilişkin politika uygulamaları, bu yılın bütçe performansını olması gerekenden daha kötü bir noktaya çekmiştir. İzleyen tabloda geçmiş yıl etkisinin ayıklandığı düzeltmiş bütçe büyüklüklerine göre bütçe performansındaki eğilimler gösterilmektedir. 1 1 Nisan raporunda belirttiğimiz gibi ayıklamalar gider kanadında Yerel Yönetim ve Fon Payı, Emeklilere Vergi İadesi, Yükümlülüğü Doğmuş Giderler, Müteahhit Alacakları ile Bağ-Kur, SSK prim affı etkisi gibi ilgili yıl hesaplarında gösterilmesi gereken ama ertesi yıla devreden yükümlülüklerin ilgili yılda ait oldukları aylara belli varsayımlar altında oransal olarak dağıtılmasıyla yapılmıştır. Bu hesaplamalardaki miktarlara baz olarak önceki aylarda yayınladığımız Mali İzleme Raporlarındaki hesaplamalarımız kullanılmıştır. Gelir kanadında ayıklama ise, Özelleştirme Gelirleri, TELEKOM Nakit Fazlası, TMSF tahsilatları gibi bir defalık gelir kalemlerinin ait oldukları dönem gelir kalemlerinden düşülmesi suretiyle yapılmıştır. Buna ek olarak İhracatta KDV iadesi için ise, geçmiş yıl eğilimlerine göre ilgili olduğu yıl hesaplarında gösterilmek suretiyle bir düzeltme yapılmıştır. 15
Tablo 6. 2006-2007 Düzeltilmiş Bütçe Gelir ve Giderlerindeki % Artış Bir Önceki Yıla Göre % Artış Ocak-Mart Ocak-Nisan Ocak-Mayıs Bütçe Giderler 25,6 20,7 21,8 Ayıklamalar Sonrası Bütçe Giderleri 17,5 14,4 16,0 Faiz Dışı Giderler 19,2 19,5 23,4 Ayıklamalar Sonrası Faiz Dışı Giderler 8,6 10,9 15,2 Bütçe Gelirleri 20,3 19,7 16,4 Ayıklamalar Sonrası Bütçe Gelirleri 10,6 12,6 11,7 Vergi Gelirleri 8,6 7,2 8,0 Ayıklamalar Sonrası Bütçe Vergi Gelirleri 9,4 8,0 8,6 Düzeltmeler sonrasında görünen resim bize harcama kanadında geçen yıl etkisi arındırıldıktan sonra dahi, özellikle faiz dışı harcamalarda artış eğiliminin hızlanarak devam ettiğini göstermektedir. Ocak-Mart döneminde faiz dışı harcamalar bir önceki yılın aynı dönemine göre % 8,6 oranında artarken, bu oran Ocak-Nisan döneminde % 11, Ocak-Mayıs döneminde ise % 15,2 olmuştur. Diğer yandan, gelir kanadında ise ihracatta vergi iadesi düzeltmesinden sonra dahi, bir önceki yılın aynı dönemine oranla reel olarak azalış olduğu ortaya çıkmaktadır. Seçime yönelik mali etkiler açısından bütçe gelişmelerine bakacak olursak; 2007 yılı içinde hükümetin almış olduğu kararlar ve uygulamaya koyduğu politikalar sonucunda, 2007 yılı bütçesi sınırlı da olsa seçim ekonomisine doğru kaymaya başlamıştır. Ama bu konudaki mali etkinin esas olarak kendisini yerel yönetimler ve KİT ler ile birlikte gelecek yıllar bütçeleri üzerinde göstereceğini tahmin etmekteyiz. Bu açıdan aşağıda bu konuyu biraz daha detaylı olarak ele almaya çalıştık. 16
İzleyen tabloda 2007 yılı içinde alınan bazı temel politika kararlarının mali etkisi, 2007-2010 dönemini de kapsayacak şekilde, belli varsayımlar altında hesaplanmaya çalışılmıştır. Burada yapmaya çalıştığımız, orta vadeli bir çerçevede ihmal edilmeyecek bir mali faturanın, aslında içinde bulunduğumuz yıl ile sınırlı kalmayacak şekilde, gelecek döneme aktarıldığı hususuna dikkatleri çekmektir. Bu anlamda, yaptığımız varsayım ve hesaplamalar çerçevesinde 2007-2010 arasında kamu kesimi dengesini her yıl GSMH ya oran olarak % 0,6-0,7 arasında değişen oranlarda olumsuz etkileme potansiyelinde bir mali etkinin ortaya çıkabileceğini öngörmekteyiz. 17
Tablo 7. Alınan Politika Kararlarının Kamu Kesimi Büyüklükleri Üzerine Mali Etkisi Mali Etki (milyon YTL) Politika Kararı Etkisi 2007 2008 2009 2010 Harcama Politikaları 3.709 2.739 2.848 2.939 Geçici İşlerin Kadroya Alınması Geçici işçi posizyonundaki yaklaşık 219 bin İşçi 2007 yılı içinde yapılan yasal düzenlemeyle kadroya alınmış ve sürekl işçi posizyonuna geçirilmiştir. Geçici işlerin sürekli işçi kadrolarına atanması ile birlikte çalışma süreleri artmakta ve kamunun ücret ödemeleri artacaktır. 897 933 961 990 Kamu İşçi Ücretlerinin enflasyonun üzerinde artırılması Kamu işçilerinin aylık ücretlerinin 2007 yılı için % 10-%34 oranlarında artırılması, izleyen yıl için % 3 artı TÜFE farkı 2007 yılı kamu kesimi genel dengesi ve bütçe büyüklükleri programlanırken enflasyon oranı % 4 alınmıştı. Artışı % 10-34 arasında değişmesi mevcut bütçe ödeneklerinin ve ücret maliyetlerinin yeterli olmayacağını bize göstermektedir 506 532 553 575 Kuraklık nedeniyle köylünün desteklenmesi Kuraklıktan zarar gören çiftçilerin gelir desteği sağlanmassı ve borçların ertelenmesi Kuraklık zararı yüzde 25'in üzerinde olan çiftçiler için buğdayda 15 YTL/kg, arpa ve korungada dekar başına 12 YTL/kg, fiğ için ise 20 YTL/kg destek ödenmesi ile yine kuraklıktan dolayı yüzde 25'in üzerinde zarar eden çiftçilerin kayıplarının ödenmesinin bütçedeki tarımsal nitelikli transferleri artırması. Burada borç erteleme ve faiz oranlarındaki düşme hesaplanmamıştır. 249 Buğday fiyatlarının beklentilerin üzerinde artırılması 2007 yılı için buğday alım fiyatı geçen seneye göre %13,3 oranında, prim desteği ise %28,6 oranında artırılmıştır Enflasyonun üzerinde bir artışı yansıtan bu politika kararının kamu harcamalarını artıracağı ve TMO'nin dengesini bozacağı beklenmektedir 216 Fındık fiyatlarının beklentilerin çok üzerinde belirlenmesi 2007 fındık alım fiyatını 5,15 YTL olarak açıklanmıştır. Kademeli müdahale fiyatı ile fındık fiyatı Eylül ayından itibaren her ay 5 YKr artacak. Alınan karar çerçevesinde fındığın fiyatının dünya fiyatının ustüne çıkması ve aradaki farkın görev zararı olarak üstlenilmesi 904 Yerel Yönetimlere genel bütçe vergi gelirlerinden yapılan transferlerden borçlarına karşılık yapılan kesintinin üç ay için sıfırlanması Nisan-Mayıs-Haziran ayı gelirlerinden yerel yönetimlere aktarılacak olan paylarda yapılacak kesinti % 25 yerine % 0 olarak uygulanacaktır Kesintinin sıfırlanması Hazine, Maliye ve SGK'nın gelirlerini azaltarak bütçe açıklarının artmasına yol açacaktır. 320 Kamu sağlık harcamalarının genişletilmesi politikası Kamu kurumlarına personel alımının artırılması Gelir Politikaları Gıda'da KDV indirimi 2006 sonu itibarıyla kamu sağlık harcamaları toplamı 30 milyar YTL (21 Kamu sağlık harcamalarına ilişkin olarak çıkarılan milyar dolar) düzeyine ulaşmıştır. Kontrol süreçlerinin yetersiz ve etkin genelge ile 15 Hazian'dan itibaren kapsam dışı bazı sağlık olmaması ile sağlıkta tedavi ve ilaç temininde karar süreçlerinin kamu harcamalarının kapsam içine alınması ve sağlık lehine olmaması buradaki etkinsizliğin boyutunu artırması yanında kurumlarından yararlanma düzeyinin genişletilmesi harcama genişlemesine de yol açacaktır. Kamu kurumlarında net istihdamın önceki 3 yıla göre yıllık bazda artırılması. Haziran ayı başından itibaren bazı gıda maddelerinde KDV oranlarının düşürülmesi 2007 yılının ilk yarısında önceki yıllara göre kamu kurumlarına, memur, sözleşmeli personel ve işçi alımları belirgin bir şekilde artmasının personel giderlerini ilve artırması KDV tahsilatının düşmesi sonucunda vergi gelirlerinin programın altında gerçekleşmesi 502 913 958 987 114 362 376 387 34 2.291 2.397 2.501 34 61 63 65 Turizm ve Lokantacılık sektörlerinde KDV indirimi KDV oranlarının 2008 yılından geçerli olmak üzere % 18'den % 8'e indirilmesi KDV tahsilatının düşmesi sonucu vergi gelirlerinin azalması 1.522 1.598 1.678 Asgari Geçim İndirimi Uygulaması Ücretlilere yönelik olarak vergi iadesinin kaldırılmasıyla birlikte asgari geçim indirimi uygulamasına 2008 yılı başından itibaren geçilmesi Asgari ücret düzeyinde gelir elde edenlerin net vergi yüklerinin düsmesi sonucunda (vergi iadesi sonrası) ücretlilerden elde edilen vergi tahsilatının nette düşmesi 708 736 758 Toplam Mali Etki 3.743 5.029 5.245 5.440
Bu tabloda yerel yönetimlere ilişkin politika uygulamaları yer almamaktadır. İçinde bulunduğumuz dönemde yerel yönetimlerin artan oranda vergi ve sosyal güvenlik prim ödemeleri ile Hazine ye olan borçları gibi kamusal yükümlülüklerini ertelemek suretiyle mali kaynaklarını artırdığını ve bu şekilde genişleyen harcama imkanlarını seçim ekonomisi yönünde kullandıklarını tahmin etmekteyiz. Özellikle yatırım harcamaları ile mal ve hizmet alımlarındaki artış bu durumun somut göstergeleri olmaktadır. Açıklanan en son karşılaştırmalı veriler çerçevesinde, Ocak-Mart döneminde, yerel yönetimlerin hem mal ve hizmet alımları (sağlık hariç) hem de sermaye giderleri merkezi yönetim bütçesinin üzerinde gerçekleşmiştir. Bu durum yerel yönetimlerin önemli düzeye ulaşan harcama genişlemesi içinde olduğunu açıkça ortaya koymaktadır. Tablo 8. Merkezi Yönetim Bütçesi İle Yerel Yönetim Bütçelerinin Seçilmiş Harcamalar Bazında Karşılaştırılması (Ocak-Mart 2007) 2006 2007 Ocak-Aralık Ocak-Mart Merkezi Yönetim Mal ve Hizmet Alımları* 13.302 1.792 Yerel Yönetim Mal ve Hizmet Alımları* 9.963 2.100 Merkezi Yönetim Sermaye Giderleri 11.934 1.258 Yerel Yönetim Sermaye Giderleri 12.290 2.225 * Sağlık hariç Kaynak: Maliye Bakanlığı Muhasebat Genel Müdürlüğü Merkezi Yönetim Bütçe ve Mahalli İdareler verileri (Temmuz 2007) Sonuç olarak, geçen raporda belirttiğimiz üzere, tüm bu gelişmeler; seçim sonrasında işbaşına gelecek hükümetin IMF ile programa devam etmek alternatifini seçmesi durumunda, seçim dönemindeki harcama artırıcı ve gelir azaltıcı tedbirleri telafi etmek durumunda olan bir programı devreye sokmak zorunda kalacağını artık net bir biçimde göstermeye başlamış bulunmaktadır.
II. Bütçe Finansmanı ve Borç Stokundaki Gelişmeler Devletin gün sonunda bütçe içi ve dışı tüm mali işlemlerinin nakit bazda görünümü olan Hazine nakit dengesi, bu dönemde de açıklanan bütçe açıkları ve nakit dengelerinin üzerinde açık vermiştir. Nakit dengesinin bu eğilimi devam ettirmesi, Hazine nin bütçe hesaplarına yansımamış bir finansman ihtiyacını karşılamaya devam etmek zorunda olduğunun bir göstergesidir. Tablo 9. Hazine Nakit Dengesi (Mayıs) (milyon YTL) Ocak* Şubat* Mart* Nisan* Mayıs* Toplam* GELİRLER 13.956 11.365 14.259 10.886 20.681 71.147 GİDERLER 17.524 15.894 15.696 15.070 17.682 81.865 Faiz Dışı Giderler 10.748 10.772 11.751 12.522 13.354 59.147 Faiz Ödemeleri 6.776 5.121 3.945 2.548 4.328 22.718 FAİZ DIŞI DENGE 3.208 593 2.509-1.636 7.327 12.000 NAKİT DENGESİ -3.567-4.529-1.436-4.184 2.999-10.718 0 FİNANSMAN 3.567 4.529 1.436 4.184-2.999 10.718 BORÇLANMA (NET) 6.228 6.851 268-1.808-2.424 9.115 DIŞ BORÇLANMA NET 905 590-403 -1.454-463 -825 Kullanım 1.811 3.472 145 41 1.541 7.010 Ödeme 906 2.882 548 1.496 2.004 7.835 İÇ BORÇLANMA NET 5.323 6.261 671-354 -1.961 9.941 Kulllanım 15.789 8.188 12.427 8.206 9.103 53.713 Ödeme 10.465 1.927 11.755 8.560 11.064 43.772 ÖZELLEŞTİRME GELİRİ 0 0 5.984 0 0 5.984 TMSF'DEN AKTARIMLAR 0 0 11 66 20 97 DEVİRLİ-GARANTİLİ BORÇ GERİ DÖNÜŞÜMLERİ 32 82 92 94 17 317 BANKA KULLANIMI -2.692-2.404-4.919 5.833-612 -4.796 KUR FARKLARI -46-142 15-742 -107-1.022 BANKA KULLANIMI NET -2.646-2.262-4.934 6.575-505 -3.773 20
Tablo 10. Genel Bütçe Dengesi ve Merkezi Bütçe Dengesi Karşılaştırmalı Tablosu (Mayıs) Genel Bütçe Dengesi Merkezi Yönetim Bütçe Dengesi (milyon YTL) Mayıs Sonu (milyon YTL) Mayıs Sonu Bütçe Dengesi -4.323 Bütçe Dengesi -3.344 Emanetler -1.258 Emanetler -1.510 Avanslar -785 Avanslar -716 Nakit Dengesi -6.366 Nakit Dengesi -5.570 Finansman 6.366 Finansman 5.570 Toplam Net Borçlanma 9.120 Toplam Net Borçlanma 9.120 Özelleştirme Geliri 0 Özelleştirme Geliri 0 Kasa/Banka ve Diğer İşlemler -3.175 Kasa/Banka ve Diğer İşlemler -3.971 Yukarıdaki tabloda, Genel Bütçe nakit dengesine oranla geniş tanımlı Genel Bütçe nakit dengesinin daha fazla açık verdiği görünmektedir. Aynı eğilim bütçe dengeleri açısından da ortaya çıkmıştır. Nakit açıklarının nasıl finanse edildiğine gelince; iç borçlanma ve özelleştirme gelirlerinin açığın finansmanında kullanıldığını ve Hazine nin nakit rezervlerini arttırdığını görüyoruz. Grafik 4. Merkezi Yönetim İç Borç Stoku Faiz Yapısı 53,0 52,4 52,0 51,9 51,0 50,4 50,7 51,2 51,0 50,0 49,0 49,6 49,3 48,8 49,0 48,1 48,0 47,6 47,0 46,0 45,0 2006 Yıl Sonu 2007 Ocak 2007 Şubat 2007 Mart 2007 Nisan 2007 Mayıs Sabit Faizliler Değişken Faizliler 21
Borç stokunun faiz kompozisyonunda, önceki aylara oranla 1,4 puanlık bir artışla, değişken faizli kağıtların payının biraz daha yükseldiği dikkati çekmektedir. Grafik 5. Merkezi Yönetim İç Borç Stoku YTL-Döviz Yapısı 100,0 90,0 86,2 85,3 85,9 86,5 87,7 87,7 80,0 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 13,8 14,7 14,1 13,5 12,3 12,3 10,0 0,0 2006 Yıl Sonu 2007 Ocak 2007 Şubat 2007 Mart 2007 Nisan 2007 Mayıs Türk Lirasi Cinsinden Döviz Cinsinden ve Dövize Endeksli Stokun parasal kompozisyonunda önceki aylara oranla bir değişiklik gözlemlenmemektedir. 22
Grafik 6. İç Borçlanmanın Ortalama Vadesi ve Faiz Oranı. 58,0 53,0 48,0 43,0 38,0 33,0 28,0 23,0 18,0 2006 Yıl Sonu 2007 Ocak 2007 Şubat 2007 Mart 2007 Nisan 2007 Mayıs İç Borçlanmanın Ortalama Vadesi (Ay) İç Borç İhaleleri Ortalama Faiz Oranı % 22,0 21,5 21,0 20,5 20,0 19,5 19,0 18,5 18,0 17,5 17,0 İç borçlanmanın vadesi Mayıs ayındaki borçlanmalarda önemli ölçüde artarken, faiz oranlarında önemli bir gevşeme gözlemlenmemiştir. 23
III. DPT nin Mahalli İdare hesaplarına ilişkin ikinci açıklaması Hatırlanacağı gibi, yaklaşık iki ay önce, yerel yönetim hesaplarında Maliye Bakanlığı ve DPT verileri arasında büyük farklar olmasının nedenleri konusunda DPT den kaynaklanmış olabileceğini düşündüğümüz bazı hususlara dikkat çekerek, bu konuda açıklama yapılması beklentimizi dile getirmiştik. Buna karşılık DPT, konu ile ilgili olarak yeterli doyuruculuktan uzak bir açıklama yapmış ve bu hususta daha sonra bir açıklama daha yapacağını duyurmuştur. DPT nin internet sitesinde ikinci bir açıklama yapılmış bulunmaktadır. 2 Yaklaşık olarak 8 sayfalık bu metin yakından incelendiğinde, 7 sayfasının Kamu Sektörü Borçlanma Gereğinin (KSBG) ve bu bağlamda Mahalli İdare Dengesinin nasıl hesaplandığı konusunda teknik açıklamalardan oluştuğu görülmektedir. Metnin bu kısmı kamu hesapları konusunda bir fikir edinmek isteyenler için faydalı olabilecek temel bilgileri içermekle beraber, sormuş olduğumuz sorularla ilintili bulunmamaktadır. Buna karşılık açıklamanın son sayfasında ise, Maliye Bakanlığı verileri ile DPT verileri arasındaki farkların nelerden kaynaklanmış olabileceği üzerine bazı saptamalarda bulunulmaktadır. Bu saptamalara göre; 1. DPT nin mahalli idareler kapsam tanımı Maliye Bakanlığından farklı ve daha geniştir. Bu durumda harcamalara ilişkin olarak daha geniş tanımlı DPT verilerinin daha dar tanımlı Maliye Bakanlığı verilerinden % 40 civarında daha düşük çıkması soru işareti olmaya devam etmektedir. 2 Bu açıklama ile ilgili detaylı bilgi için http://ekutup.dpt.gov.tr/haber/2007/06/mahalli.pdf dökümanına bakılabilir. 24
2. DPT nin verileri KKGD hesaplamasında konsolide edilmekte (çift saymaların önlenmesi açısından netleştirilmekte) ve bu konsolidasyon aşamasında yapılan netleştirme Maliye Bakanlığının yaptığı netleştirmeden daha kapsamlı olmaktadır. Burada bizim üzerinde durduğumuz sorun ise, KKGD kapsamında netleştirme yapılmaksızın Mahalli İdare harcamalarının gerçek durumunun tek başına ne olduğunun görülmesi meselesidir. Daha önceki raporumuzda ki karşılaştırma KKGD kapsamındaki Mahalli idareler rakamları ile değil, 2007 Yılı Programındaki Mahalli İdareler Gelir ve Harcamaları tablosunda (sayfa 65) yer alan rakamlar ile yapılmıştır. DPT açıklamasında bahsedilen netleştirmelerin sözkonusu farkı açıklamada yetersiz kalacağı açıktır. 3. DPT nin verileri tahmin, Maliye Bakanlığı nın verileri kesin rakamlardır. DPT açıklamasına göre; Maliye Bakanlığı rakamları ile DPT rakamları arasındaki en önemli fark; harcamada, belediyelerin cari (personel dışındaki diger cari) ve yatırım rakamları ile gelirde sermaye gelirlerinden (gayrimenkul satışı) kaynaklanmaktadır. Harcamadaki bir önceki yıla oranla gerçekleşen artış, nominal büyümenin yaklaşık 3,5 katı düzeyinde olup büyük oranda belediyelerin diger kamu kurumlarına olan vergi, sosyal güvenlik primi, elektrik ve dogalgaz ücreti ile kredi borcu gibi yükümlülüklerini yerine getirmeyerek finanse ettikleri bir artıştır. Sonuç olarak, belediyelerin tarihi trendlerinin üzerinde gerçekleşen bu harcama artışının yanı sıra 2006 yılının ikinci yarısından itibaren 5393 ve 5216 sayılı Kanunlar kapsamında yapılan uzlaşma çalışmalarının tamamlanması sebebiyle belediye genel bütçe vergi geliri paylarında yüzde 20? oranında kesinti yapılacağı, bu suretle belediyelerin gelir ve harcama düzeylerinde önemli bir artışın gerçekleşmeyecegi ve uzlaşma sonrasında belediyelerin bu denli bir yükümlülük ertelemesine girişmeyecegi şeklindeki iyimser tahminler 2006 yılına ilişkin farklılıgın bir diger nedenini oluşturmuştur. (Altları tarafımızdan çizilmiştir). 25
Kanımızca açıklamanın en çarpıcı kısmı burada yer almakta, DPT yapmış olduğu tahminlerin belediye gelir ve harcamalarındaki sapmaları dikkate almadığını ve iyimser olduğunu kabul etmektedir. İlginç olan nokta, tartışma konusu hesaplamaların DPT nin revize tahmin verilerine dayanması ve bu hesaplamaların 2007 programı hazırlıklarında ve muhtemelen Ağustos-Eylül-Ekim 2006 yapılan çalışmalarda revize edildiğidir. KKGD nin hazırlandığı dönemde DPT nin böyle bir iyimserliği destekleyecek verisinin olmaması, tersine, harcama artışının önemli ölçüde gerçekleşmiş olması, hesaplamaların güvenilirliği konusunda kaygı uyandırmaktadır. Sonuç olarak, DPT nin de açıklamasında ifade ettiği gibi, Maliye ve İçişleri Bakanlıkları nezdlerinde yapılan teknik çalışmaların sonuçlanarak mahalli idare hesapları konusunda tutarlı, güvenilir veri üretilmesi; verilerin şeffaf ve zamanlı bir şekilde kamuoyuna açıklanması ivedilikle gerçekleştirilmelidir. 26
EKLER Ek Tablo 1. 2007 Merkezi Yönetim Bütçe Ödenek ve Giderleri (Mayıs Sonu) 2007 Bütçe (%) Harcamaların Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Toplam Gerçekleşme (%) Dağılımı Giderler 18.487.861 15.313.502 15.640.534 16.362.700 17.688.790 83.493.387 204.988.546 40,73 100,00 Faiz Hariç Giderler 11.467.005 10.346.573 11.661.529 13.282.377 13.070.782 59.828.266 152.042.522 39,35 71,66 I. Personel Giderleri 4.360.556 3.427.153 3.404.677 3.620.372 3.575.461 18.388.219 43.669.799 42,11 22,02 Memur 3.925.760 2.976.650 2.922.321 3.015.955 3.001.100 15.841.786 36.781.520 43,07 18,97 İşçi 168.680 202.797 196.696 235.995 287.245 1.091.413 3.558.224 30,67 1,31 Diğer 266.116 247.706 285.660 368.422 287.116 1.455.020 3.330.055 43,69 1,74 II. Sosyal Güvenlik Kurum. Devlet Primi 546.960 429.219 429.403 440.374 444.687 2.290.643 10.101.779 22,68 2,74 Memur 503.597 358.011 356.270 352.806 352.608 1.923.292 7.382.093 26,05 2,30 İşçi 18.159 38.575 37.491 47.709 55.223 197.157 630.273 31,28 0,24 Diğer 25.204 32.633 35.642 39.859 36.856 170.194 2.089.413 8,15 0,20 III. Mal ve Hizmet Alımları 837.912 1.226.122 1.396.979 1.881.916 1.678.407 7.021.336 15.587.406 45,04 8,41 Savunma-Güvenlik 68.614 184.366 377.556 527.975 593.327 1.751.838 8.165.600 21,45 2,10 M.S.B 50.136 144.448 292.909 425.865 505.456 1.418.814 6.586.000 21,54 1,70 Jandarma Genel Komutanlığı 3.407 21.115 54.446 63.980 45.144 188.092 1.003.600 18,74 0,23 Emniyet Genel Müdürlüğü 15.071 18.803 30.201 38.130 42.727 144.932 576.000 25,16 0,17 Sağlık Giderleri 482.965 738.217 447.603 626.314 499.609 2.794.708 165.000 1.693,76 3,35 Yeşil Kart Uygulamasına İlişkin Sağlık Hizmetleri 481.986 393.883 225.497 306.843 321.756 1.729.965 0 2,07 İlaç 601 107.260 82.556 118.543 69.593 378.553 99.152 381,79 0,45 Tedavi ve Sağlık Malzemesi 378 237.074 139.550 200.928 108.260 686.190 65.848 1.042,08 0,82 Devlet Boçları Genel Giderleri 10.772 4.320 5.331 3.182 10.286 33.891 115.000 29,47 0,04 Diğer Mal ve Hizmet Giderleri 275.561 299.219 566.489 724.445 575.185 2.440.899 7.141.806 34,18 2,92 IV. Cari Transferler 4.885.015 4.556.612 5.415.417 5.751.921 5.742.382 26.351.347 60.862.989 43,30 31,56 Görev Zararları 67.273 30.869 55.063 193.944 93.363 440.512 1.187.853 37,08 0,53 KİT Görev Zararları 40.000 0 10.000 140.000 60.000 250.000 660.000 37,88 0,30 SGK Görev Zararları 0 0 0 0 0 0 0 0,00 Mali Kurumlar 6.527 25.000 34.473 31.000 22.000 119.000 345.000 34,49 0,14 Emeklilere Vergi İadesi 0 0 0 0 0 0 Diğer Görev Zararları 20.746 5.869 10.590 22.944 11.363 71.512 182.853 39,11 0,09 Hazine Yardımları 3.154.903 2.645.687 3.422.120 2.933.634 2.707.169 14.863.513 34.538.020 43,04 17,80 Sosyal Güvenlik Kurumlarına Hazine Yardımları 65.031 61.765 70.704 190.500-69.392 318.608 760.000 41,92 0,38 Emekli Sandığı 0 0 0 0 0 0 0 0,00 Bağ-Kur 0 0 0 0 0 0 0 0,00 SSK 0 0 0 0 0 0 0 0,00 İşsizlik Sigortası Fonu 65.031 61.765 70.704 190.500-69.392 318.608 760.000 41,92 0,38 Sağlık, Emeklilik ve Sosyal Yardım Giderleri 2.911.000 2.447.001 3.125.000 2.600.300 2.499.000 13.582.301 31.589.000 Mahalli İdareler 158.109 86.472 166.211 97.162 188.736 696.690 1.471.493 47,35 0,83 Belediyelere Yardım 1.375 168 51.380 720 3.425 57.068 56.850 0,07 Diğer (İl özel İd. ve köyler) 156.734 86.304 114.831 96.442 185.311 639.622 1.414.643 45,21 0,77 Diğer Hazine Yardımları 20.763 50.449 60.205 45.672 88.825 265.914 717.527 37,06 0,32 DFİF 0 35.000 30.000 29.000 29.000 123.000 400.000 30,75 0,15 Diğer 20.763 15.449 30.205 16.672 59.825 142.914 317.527 45,01 0,17 Kar Amacı Gütmeyen Kuruluşlara Yapılan Transferler 109.206 20.665 20.332 24.180 225.196 399.579 662.338 60,33 0,48 Hane Halkına Yapılan Transferler 64.913 18.417 134.892 121.356 86.101 425.679 929.541 45,79 0,51 Burslar ve Harçlıklar 57.742 5.579 68.368 33.337 38.856 203.882 385.579 52,88 0,24 Eğitim Amaçlı Diğer Tarnsferler 911 1.754 47.553 61.559 28.256 140.033 435.529 32,15 0,17 Sağlık Amaçlı Transfer 28 5.656 4.122 4.653 5.225 19.684 52.987 37,15 0,02 Yiyecek Amaçlı Transfer 6.141 4.664 13.211 20.927 13.119 58.062 52.230 111,17 0,07 Barınma Amaçlı Transfer 91 764 1.638 880 645 4.018 3.216 124,94 0,00 Tarımsal Destekleme Ödemeleri 250.284 605.869 260.110 1.101.718 1.526.504 3.744.485 5.250.000 71,32 4,48 Doğrudan Gelir Desteği 284 479.540 3.935 997.196 46.637 1.527.592 2.730.000 55,96 1,83 Ürün Destekleme Ödemeleri 120.000 25.000 101.209 25.000 1.195.047 1.466.256 1.560.000 93,99 1,76 Hayvancılık Destekleme Ödemeleri 130.000 100.000 50.000 0 0 280.000 710.000 39,44 0,34 Diğer 0 1.329 104.966 79.522 284.820 470.637 250.000 188,25 0,56 Hane Halkına Yapılan Diğer Transferler 1.533 7.232 106.515 12.081 7.952 135.313 482.081 28,07 0,16 Sosyal Amaçlı Transferler 920 2.611 2.296 2.942 2.903 11.672 219.059 5,33 0,01 Yurtdışına Yapılan Transferler 33.204 26.148 38.265 32.676 35.135 165.428 636.524 25,99 0,20 Gelirden Ayrılan Paylar 1.202.779 1.199.114 1.375.824 1.329.390 1.058.059 6.165.166 16.957.573 36,36 7,38 V. Sermaye Giderleri 145.987 483.680 628.454 1.075.635 859.426 3.193.182 12.103.930 26,38 3,82 VI. Sermaye Transferleri 324.667 60.321 53.158 276.745 522.261 1.237.152 3.647.400 33,92 1,48 VII. Borç Verme 365.908 163.466 333.441 235.414 248.158 1.346.387 3.694.600 36,44 1,61 Yurtiçi Borç Verme 365.908 154.611 333.440 220.415 218.158 1.292.532 3.429.600 37,69 1,55 KİT 162.800 141.000 144.786 139.900 110.200 698.686 1.360.000 51,37 0,84 Risk Hesabı 29.445 13.611 12.567 39.698 7.000 102.321 600.000 17,05 0,12 Diğer 173.663 0 176.087 40.817 100.958 491.525 1.469.600 33,45 0,59 Yurtdışı Borç Verme 0 8.855 1 14.999 30.000 53.855 265.000 20,32 0,06 Kıbrıs 0 8.855 1 14.999 30.000 53.855 265.000 20,32 0,06 VIII. Yedek Ödenekler 0 0 0 0 0 0 2.374.619 0,00 0,00 Faiz Giderleri 7.020.856 4.966.929 3.979.005 3.080.323 4.618.008 23.665.121 52.946.024 44,70 28,34 I. İç Borç Faizi 5.975.205 4.053.227 3.352.209 2.260.494 4.192.761 19.833.896 43.626.000 45,46 23,76 II. Dış Borç Faizi 1.008.546 904.430 606.329 300.584 362.492 3.182.381 8.450.024 37,66 3,81 III. İskonto ve Kısa Vadeli İşlemlere Ait Faiz 37.105 9.272 20.467 519.245 62.755 648.844 870.000 74,58 0,78 27
Ek Tablo 2. Merkezi Yönetim Bütçe Giderleri Karşılaştırmalı 2006-2007 (Mayıs Sonu) 2006 2007 Artış Oranı Mayıs Toplam Gerçekleşen Gerçekleşme Oranı Mayıs Toplam Bütçe Tahmini Gerçekleşme Oranı Mayıs Toplam Merkezi Yönetim Bütçe Giderleri 14.015.972 68.532.954 175.303.995 39,09 17.688.790 83.493.387 204.988.546 40,73 26,20 21,83 Faiz Hariç Bütçe Giderleri 9.346.198 48.470.289 129.358.763 37,47 13.070.782 59.828.266 152.042.522 39,35 39,85 23,43 Personel Giderleri 3.176.503 15.365.495 37.732.718 40,72 3.575.461 18.388.219 43.669.799 42,11 12,56 19,67 Sosyal Güvenlik Kurumlarına Devlet Primi G 400.798 1.998.356 5.067.252 39,44 444.687 2.290.643 10.101.779 22,68 10,95 14,63 Mal ve Hizmet Alım Giderleri 1.413.215 5.291.678 18.646.449 28,38 1.678.407 7.021.336 15.587.406 45,04 18,77 32,69 Savunma-Güvenlik 336.758 1.181.814 7.493.047 15,77 593.327 1.751.838 8.165.600 21,45 76,19 48,23 Sağlık Giderleri 472.349 2.420.536 5.344.560 45,29 499.609 2.794.708 165.000 1.693,76 5,77 15,46 Genel Tedavi ve Sağlık Malzemesi Giderle 146.939 608.812 1.629.800 108.260 686.190 65.848 Genel İlaç Giderleri 69.687 344.280 804.149 69.593 378.553 99.152 Yeşil Kart Sağlık Hizmetleri 255.723 1.467.444 2.910.611 321.756 1.729.965 0 Devlet Borçları Genel Giderleri 8.521 32.457 85.360 38,02 10.286 33.891 115.000 29,47 20,71 4,42 Diğer Mal ve Hizmet Alım Giderleri 595.587 1.656.871 5.723.482 28,95 575.185 2.440.899 7.141.806 34,18-3,43 47,32 Cari Transferler 2.931.180 20.889.948 49.603.306 42,11 5.742.382 26.351.347 60.862.989 43,30 95,91 26,14 Görev Zararları 474.735 3.025.006 7.242.239 41,77 93.363 440.512 1.187.853 37,08-80,33-85,44 KİT' Görev Zararları 0 240.609 710.760 33,85 60.000 250.000 660.000 37,88 3,90 T.C. Emekli Sandığı Genel Müdürlüğü'ne 349.999 2.289.772 4.975.265 46,02 0 0 0 #SAYI/0! -100,00-100,00 Hazine Yardımları 1.023.366 10.153.098 21.739.476 46,70 2.707.169 14.863.513 34.538.020 43,04 164,54 46,39 Sosyal Güvenlik Kuruluşlarına Hazine Yardım 827.447 9.254.409 19.201.062 48,20 2.429.608 13.900.909 32.349.000 42,97 193,63 50,21 Emekli Sandığı 150.000 2.609.000 5.687.000 45,88 0 0 0 #SAYI/0! -100,00-100,00 Bağ-Kur 0 2.472.000 4.330.000 57,09 0 0 0 #SAYI/0! -100,00 SSK 625.000 3.926.000 8.526.000 46,05 0 0 0 #SAYI/0! -100,00-100,00 İşsizlik Sigorta Fonu 52.447 247.409 658.062 37,60-69.392 318.608 760.000 41,92-232,31 28,78 Sağlık, Emeklilik ve Sosyal Yardım Giderleri 0 0 0 2.499.000 13.582.301 31.589.000 43,00 #SAYI/0! #SAYI/0! Mahalli İdarelere Hazine Yardımları 165.552 651.433 1.509.032 43,17 188.736 696.690 1.471.493 47,35 14,00 6,95 Diğer Hazine Yardımları 30.367 247.256 1.029.382 24,02 88.825 265.914 717.527 37,06 192,51 7,55 Kar Amacı Gütmeyen Kuruluşlara Yapılan 4.192 112.739 185.088 60,91 225.196 399.579 662.338 60,33 5272,04 254,43 Hane Halkına Yapılan Transferler 91.477 301.957 798.013 37,84 86.101 425.679 929.541 45,79-5,88 40,97 Tarımsal Amaçlı Transferler 137.570 2.444.575 4.746.722 51,50 1.526.504 3.744.485 5.250.000 71,32 53,18 Hane Halkına Yapılan DiğerTransferler 49.601 79.083 329.023 24,04 7.952 135.313 482.081 28,07 71,10 Sosyal Amaçlı Transferler 2.294 8.382 26.970 31,08 2.903 11.672 219.059 5,33 39,25 Yurtdışına Yapılan Transferler 73.315 182.617 592.200 30,84 35.135 165.428 636.524 25,99 Gelirden Ayrılan Paylar 1.074.630 4.582.491 13.943.575 32,86 1.058.059 6.165.166 16.957.573 36,36-1,54 34,54 Mahalli İdare Payları 770.051 3.515.258 10.906.193 32,23 848.661 4.787.504 13.632.573 35,12 10,21 36,19 Fonlara Verilen Paylar 136.935 755.967 2.466.903 30,64 172.555 1.054.026 2.990.000 35,25 26,01 39,43 Diğer Paylar 167.644 311.266 570.479 54,56 36.843 323.636 335.000 96,61-78,02 3,97 Sermaye Giderleri 803.257 2.309.434 11.934.206 19,35 859.426 3.193.182 12.103.930 26,38 6,99 38,27 Sermaye Transferleri 364.124 766.299 2.637.056 29,06 522.261 1.237.152 3.647.400 33,92 43,43 61,45 Yurtiçi Sermaye Transferleri 364.124 762.299 2.458.547 31,01 508.926 1.220.327 3.421.134 35,67 39,77 60,09 Yurtdışı Sermaye Transferleri 0 4.000 178.509 2,24 13.335 16.825 226.266 7,44 #SAYI/0! 320,63 Borç Verme 257.121 1.849.079 3.737.776 49,47 248.158 1.346.387 3.694.600 36,44-3,49-27,19 Yurtiçi Borç Verme 221.879 1.773.837 3.474.276 51,06 218.158 1.292.532 3.429.600 37,69 Yurtdışı Borç Verme 35.242 75.242 263.500 28,55 30.000 53.855 265.000 20,32-14,87-28,42 Yedek Ödenekler 0 0 0 0 0 2.374.619 0,00 #SAYI/0! #SAYI/0! Faiz Giderleri 4.669.774 20.062.665 45.945.232 43,67 4.618.008 23.665.121 52.946.024 44,70-1,11 17,96
EkTablo 3. Merkezi Yönetim Bütçe Gelirleri Karşılaştırmalı 2006-2007 (Mayıs Sonu) 2007 Bütçede 2007 Bütçeye 2006 Yılsonuna 2007 Mayıs 2006 Mayıs Artış (%) 2006 Yılsonu Göre Göre Ön Görülen Gerçekleşen (%) Gerçekleşen (%) Merkezi Yönetim Gelirleri 80.149.514 68.837.345 16,43 188.158.954 171.309.331 42,60 40,18 I-Vergi Gelirleri 59.223.613 54.850.851 7,97 158.152.898 137.474.325 37,45 39,90 Gelir, Kar ve Sermaye Kazanç. Üz. Al. Ver. 19.023.869 16.804.107 13,21 45.342.460 40.140.754 41,96 41,86 Gelir Vergisi 13.164.312 10.376.863 26,86 33.417.674 28.983.049 39,39 35,80 Beyana Dayanan Gelir Vergisi 776.916 738.023 5,27 1.482.697 49,78 Basit Usulde Gelir Vergisi 111.751 91.215 22,51 166.490 54,79 Gelir Vergisi Tevkifatı 11.761.707 9.055.232 29,89 26.348.394 34,37 Gelir Geçici Vergisi 513.938 492.393 4,38 985.468 49,97 Kurumlar Vergisi 5.859.557 6.427.244-8,83 11.924.786 11.157.705 49,14 57,60 Beyana Dayanan Kurumlar Vergisi -50.516 366.106-113,80 523.637 69,92 Kurumlar Vergisi Tevkifatı -54.242 96.260-156,35 214.616 44,85 Kurumlar Geçici Vergisi 5.964.315 5.964.878-0,01 10.419.452 57,25 Mülkiyet Üzerinden Alınan Vergiler 1.640.843 1.426.073 15,06 3.639.729 3.117.184 45,08 45,75 Veraset ve İntikal Vergisi 53.648 45.775 17,20 135.468 119.079 39,60 38,44 Motorlu Taşıtlar Vergisi 1.587.195 1.380.298 14,99 3.504.261 2.998.105 45,29 46,04 Dahilde Alınan Mal ve Hizmet Vergileri 24.053.937 23.597.585 1,93 68.828.147 59.419.991 34,95 39,71 Dahilde Alınan Katma Değer Vergisi 6.691.978 6.448.125 3,78 20.200.498 15.923.069 33,13 40,50 Özel Tüketim Vergisi 14.309.456 14.503.443-1,34 41.070.466 36.926.175 34,84 39,28 Petrol ve Doğalgaz Ürünlerine İlişkin ÖTV 8.010.068 7.766.716 3,13 20.550.743 37,79 Motorlu Taşıt Araçlarına İlişkin ÖTV 1.376.109 1.739.314-20,88 4.138.481 42,03 Kolalı Gazoz, Alkollü İç. Ve Tüt Mam. 4.505.162 4.661.528-3,35 11.262.044 41,39 Dayanıklı Tüketim ve Diğer Mallara İlişkin ÖTV 418.117 335.885 24,48 974.907 34,45 Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi 1.302.843 1.017.815 28,00 3.110.456 2.624.254 41,89 38,78 Mal ve Hizmetlerden Alınan Diğer V. 1.749.660 1.628.202 7,46 4.446.727 3.946.493 39,35 41,26 Uluslararası Ticaret ve Muame. Al. Ver. 11.076.489 10.196.625 8,63 32.053.232 27.551.053 34,56 37,01 Gümrük Vergileri 1.006.128 779.037 29,15 2.375.876 2.080.931 42,35 37,44 İthalda Alınan Katma Değer Vergsi 10.055.112 9.400.465 6,96 29.583.000 25.425.510 33,99 36,97 Diğer Dış Ticaret Gelirleri 15.249 17.123-10,94 94.356 44.612 16,16 38,38 Damga Vergisi 1.503.017 1.262.505 19,05 3.638.443 3.148.720 41,31 40,10 Harçlar 1.905.838 1.535.538 24,12 4.594.000 3.952.188 41,49 38,85 Başka Yerde Sınıflandırılmayan Diğer Vergiler 19.620 28.418-30,96 56.887 144.435 34,49 19,68 II-Teşebbüs ve Mülkiyet Gelirleri 5.231.845 4.382.970 19,37 7.817.781 7.529.949 66,92 58,21 Mal ve Hizmet Satış Gelirleri 586.001 418.128 40,15 1.322.827 1.115.010 44,30 37,50 KİT ve Kamu Bankaları Gelirleri 3.749.287 2.619.573 43,13 3.593.637 3.626.959 104,33 72,23 Kurumlar Karları 474.840 948.126-49,92 2.199.829 1.728.806 21,59 54,84 Kira Gelirleri 269.344 247.280 8,92 701.488 641.702 38,40 38,54 Diğer Teşebbüs ve Mülkiyet Gelirleri 152.373 149.863 1,67 0 417.472 35,90 III-Alınan Bağışlar ve Yardımlar ile Özel Gelirler 248.030 146.366 69,46 480.118 416.509 51,66 35,14 Yurt Dışından Alınan Bağış ve Yardımlar 12 61 7.137 3.658 0,17 1,67 Özel Gelirler 248.018 146.305 69,52 472.981 412.851 52,44 35,44 IV-Faizler, Paylar ve Cezalar 7.322.741 7.513.983-2,55 14.443.470 19.358.281 50,70 38,82 Faiz Gelirleri 2.315.169 2.172.926 6,55 2.089.136 5.146.021 110,82 42,23 Kişi ve Kurumlardan Alınan Paylar 2.321.283 2.123.695 9,30 6.031.412 6.278.944 38,49 33,82 Devlet Payları 69.427 64.716 7,28 247.333 198.088 28,07 32,67 Genel Bütçeli İdarelere Ait Paylar 2.251.856 2.058.979 9,37 5.784.079 6.080.856 38,93 33,86 Para Cezaları 1.629.370 1.001.703 62,66 3.129.396 4.360.565 52,07 22,97 Yargı Para Cezaları 63.874 41.210 55,00 115.396 112.067 55,35 36,77 İdari Para Cezaları 247.568 163.787 51,15 395.556 398.617 62,59 41,09 Vergi Cezaları 1.272.420 715.284 77,89 2.117.578 3.506.489 60,09 20,40 Diğer Para Cezaları 45.508 81.422-44,11 500.866 343.392 9,09 23,71 Diğer Çeşitli Gelirler 1.056.919 2.215.659-52,30 3.193.526 3.572.751 33,10 62,02 V-Sermaye Gelirleri 5.936.779 147.274 3.931,11 2.565.816 1.841.105 231,38 8,00 Taşınmaz Satış Gelirleri 99.384 143.199-30,60 413.659 313.337 24,03 45,70 Taşınır Satış Gelirleri -4.576 2.361-293,82 5.157 8.787-88,73 26,87 Diğer Sermaye Satış Gelirleri 5.841.971 1.714 2.147.000 1.518.981 272,10 0,11 Özel Bütçeli İdarelerin Gelirleri 1.322.430 1.047.684 26,22 3.263.692 3.291.509 40,52 31,83 Düzenleyici ve Denetleyici Kurumların Gelirleri 864.076 748.217 15,48 1.435.179 1.397.653 60,21 53,53
Ek Tablo 4. 2007 Merkezi Yönetim Bütçe Giderlerinin Fonksiyonel ve Ekonomik Sınıflandırmaya Göre % Dağılımı (Mayıs Sonu) 4 a) Personel Mal ve Hiz. Sermaye Sermaye SGK Prim Öd. Faiz Harc. Cari Trans. Gid. Al. Gid. Trans. Borç Verme Toplam Genel Kamu Hizmetleri 6,1 0,6 2,8 70,7 18,6 0,2 0,5 0,5 100 Savunma Hizmetleri 55,6 6,5 37,8 0,0 0,0 0,1 0,0 0,0 100 Kamu Düzeni ve Güvenlik Hizmetleri 71,3 7,2 17,4 0,0 0,0 4,1 0,0 0,0 100 Ekonomik İşler ve Hizmetler 13,1 2,1 5,1 0,0 51,3 20,4 0,5 7,6 100 Çevre Koruma Hizmetleri 74,9 10,3 10,3 0,0 0,0 4,1 0,4 0,0 100 İskan ve Toplum Refahı Hizmetleri 0,3 0,0 0,2 0,0 37,7 5,0 56,7 0,0 100 Sağlık Hizmetleri 44,5 6,6 43,9 0,0 0,2 4,9 0,0 0,0 100 Dinlenme, Kültür ve Din Hizmetleri 60,4 8,4 13,4 0,0 11,3 6,2 0,3 0,0 100 Eğitim Hizmetleri 66,3 8,6 10,4 0,0 4,2 5,7 0,2 4,6 100 Sosyal Güv.ve Sosyal Yardımlar 0,6 0,1 0,8 0,0 98,5 0,1 0,0 0,0 100 4 b) Personel Gid. SGK Prim Öd. Mal ve Hiz. Al. Faiz Harc. Cari Trans. Sermaye Gid. Sermaye Trans. Borç Verme Genel Kamu Hizmetleri 11,0 9,4 13,1 100,0 23,7 2,4 12,3 11,6 Savunma Hizmetleri 11,4 10,7 20,3 0,0 0,0 0,1 0,0 0,0 Kamu Düzeni ve Güvenlik Hizmetleri 17,8 14,5 11,4 0,0 0,0 5,8 0,0 0,0 Ekonomik İşler ve Hizmetler 6,8 8,5 6,9 0,0 18,5 60,6 3,5 53,4 Çevre Koruma Hizmetleri 0,2 0,2 0,1 0,0 0,0 0,1 0,0 0,0 İskan ve Toplum Refahı Hizmetleri 0,0 0,0 0,0 0,0 2,6 2,8 82,2 0,0 Sağlık Hizmetleri 11,2 13,3 28,9 0,0 0,0 7,0 0,0 0,0 Dinlenme, Kültür ve Din Hizmetleri 4,0 4,5 2,3 0,0 0,5 2,4 0,3 0,0 Eğitim Hizmetleri 37,1 38,5 15,3 0,0 1,6 18,5 1,7 34,9 Sosyal Güv.ve Sosyal Yardımlar 0,4 0,5 1,7 0,0 53,1 0,3 0,0 0,1 TOPLAM 100 100 100 100 100 100 100 100 30
Ek Tablo 5. Genel Bütçe Finansmanı (Mayıs Sonu) Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs FAİZ DIŞI DENGE 1.062.507 3.908.486 12.451.827 13.323.511 19.342.579 BÜTÇE DENGESİ -5.958.349-8.079.299-3.514.963-5.723.602-4.322.542 BÜTÇE EMANETLERİ -1.449.607-790.150-835.033-696.853-8.188.169 DİĞER EMANETLER 91.079 57.775-834.200-781.729 6.929.744 AVANSLAR 3.624.527-439.332-575.099-620.910-784.679 Nakit Dengesi -3.692.350-9.251.006-5.759.295-7.823.094-6.365.646 Hazine Finansmanı 3.692.350 9.251.006 5.759.295 7.823.094 6.365.646 Toplam Net Borçlanma (Borçlanma eksi geri ödeme) 6.458.981 13.721.519 14.215.898 12.574.009 9.120.016 Yapılan Borçlanmaların toplamı 18.148.105 30.335.009 43.318.472 51.954.202 62.973.096 İç Borçlanma 16.338.655 24.836.436 37.616.299 46.110.511 55.415.913 Tahvil 12.274.655 19.876.436 30.393.299 37.790.511 47.095.913 Bono 4.064.000 4.960.000 7.223.000 8.320.000 8.320.000 Dış Borçlanma 1.809.450 5.498.573 5.702.173 5.843.691 7.557.183 Anapara Geri Ödemeleri Toplamı -11.689.124-16.613.490-29.102.574-39.380.193-53.853.080 İç Borçlanma -10.784.343-12.807.338-24.770.721-33.523.736-46.048.856 Tahvil -7.860.343-7.956.338-17.406.721-24.533.736-37.058.856 Bono -2.924.000-4.851.000-7.364.000-8.990.000-8.990.000 Dış Borçlanma -904.780-3.806.152-4.331.853-5.856.457-7.804.224 Borçlanma Dışı Diğer Finansman 49.958 131.951 223.944 383.793 421.081 Önceden Verilen Borçlardan Yapılan Anapara Tahsilatı 49.958 131.951 212.831 306.724 323.536 Özelleştirme Gelirlerinden Hazineye Aktarılan 0 0 0 0 0 Borç verme (-) Geri ödeme (+) 0 0 11.113 77.069 97.545 Kasa hareketi (- giriş, + çıkış) -2.816.589-4.602.464-8.680.547-5.134.708-3.175.451 Kaynak : Hazine Müsteşarlığı 31