1
YARARLANILAN VE OKUNMASI ÖNERİLEN KAYNAKLAR Kağıtçıbaşı, Ç. ve Cemalcılar, Z. (2016). Dünden Bugüne İnsan ve İnsanlar: Sosyal Psikolojiye Giriş. İstanbul: Evrim. Kağıtçıbaşı, Ç. (2012). Günümüzde İnsan ve İnsanlar: Sosyal Psikolojiye Giriş. (13. Basım). İstanbul: Evrim. Aronson, E., Wilson, T. D., Akert, R. M. (2012). Sosyal Psikoloji, Çev. Okhan Gündüz. İstanbul: Kaknüs. Hogg, M. A. ve Vaughan, G. M. (2011). Sosyal Psikoloji (2. Baskı). Çev. İbrahim Yıldız - Aydın Gelmez. Ankara: Ütopya. Taylor, S. E., Peplau, L. A., Sears, D. O. (2010). Sosyal psikoloji (2. Baskı). Ali Dönmez (Çev.). Ankara: İmge. 2
Freedman, J. L., Sears, D. O. ve Carlsmith, J. M. (1989). Sosyal Psikoloji. Ali Dönmez (Çev.). İstanbul: İmge. Sosyal Psikoloji. (2009). Nuri Bilgin (Ed.). (3. Baskı). İzmir: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi. Arkonaç, S. A. (2008). Sosyal Psikolojide İnsanları Anlamak: Deneysel ve Eleştirel Yaklaşımlar. Ankara: Nobel. Şerif, M. ve Şerif, C. W. (1996). Sosyal Psikolojiye Giriş I- II. Mustafa Atakay Aysun Yavuz (Çev.). İstanbul: Sosyal. Hortaçsu, N. (2012). En Güzel Psikoloji Sosyal Psikoloji. Ankara: İmge. 3
Jahoda, G. (2011). Sosyal Psikoloji Tarihi. Şeyda Başlı (Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası. Sosyal Psikoloji. (2015). Hamit Çoşkun (Ed.). (2. Baskı). İstanbul: Elma. Silah, M. (2005). Sosyal Psikoloji: Davranış Bilimi (2. Baskı). Ankara: Seçkin. Cialdini. Robert B. (2015). İknanın Psikolojisi: Teori ve Pratik Bir Arada. Yasemin Fletcher (Çev.). İstanbul: MediaCat. Demirtaş, H. A. (2004). Temel İkna Teknikleri : Tutum Oluşturma ve Tutum Değiştirme Süreçlerindeki Etkilerinin Altında Yatan Nedenler Üzerine Bir Derleme. İletişim, 19, 73-93. 4
Sineklerin Tanrısı William Golding Hayvan Çiftliği - George Orwell 5
12 Kızgın (Öfkeli) Adam (12 Angry Man) Deney - The Experiment Stanford Hapishane Deneyi (Stanford Prison Experiment ) Tehlikeli Oyun (Die Welle ) 6
Sosyal Psikolojinin Çalışma Konuları Sosyal psikoloji nedir? Sosyal Etki ve Uyma İtaat Sosyal Karşılaştırma Tutum ve Tutum Değişimi Sosyal Biliş Sosyal Algı İletişim ve Propaganda Pro-sosyal Davranışlar Özgeci Davranış Saldırganlık 7
Kişilerarası Çekicilik ve Yakın İlişkiler Kişilerarası iletişim Önyargı Örgütlerde Grup ve Grup Süreçleri İzlenim oluşturma Atıflar Guruplar arası İlişkiler Kitle Davranışı Liderlik Etik Davranışlar ve Yönetimi Benlik vb. 8
İnsanların toplumsal davranışlarıyla ilgili Olaylar Sorular Açıklamalar 9
Koronavirüs (Covid-19) izolasyonlu odayı terk eden 3 kişi, polis tarafından tekrar hastaneye götürüldü İnsanlar koronavirüsten (Covid-19) korunmak için gerekli önlemlere uyuyor mu? Koronavirüs (Covid-19) test sonuncu pozitif çıkan bir kişi, karantinada olduğu hastane ya da evi neden terk ediyor? https://www.kamudanhaber. net/, 16.03.2020 Koronavirüs (Covid-19) test sonucu pozitif çıkmasına rağmen neden düğün vb. gibi kalabalık ortamlara katılıyor? Koronavirüs (Covid-19) testinin pozitif çıktığını neden çevresindeki insanlardan gizliyor? 10
Lütfen öldürme beni! Los Angeles in zengin bölgelerindeki bir mahalle sakinleri bir evden yükselen feryatları duydular. Ancak hiç kimse yardım etmeye yeltenmemişti. Polisi arayan bile olmamıştı. (New York Times, 3 Temmuz 1981). Yardım çığlıklarını duyan mahalle sakinleri neden hiçbir şey yapmadı? Mahalle sakinleri yalnızca bir telefon görüşmesiyle trajediyi engelleyebilecekken neden yardım çığlıklarına kulaklarını tıkadı? Bu durum onların hangi özelliklerinden kaynaklanıyordu? Bu gibi kişilerin arkadaşınız ya da komşunuz olmasını ister miydiniz? Küçük bir çocuğunuz olsa onu bu mahalle sakinlerinden birine emanet eder miydiniz? 11
Konferans - telefon konuşmalarının dinlenmesi ABD de bir üniversitede ülke güvenliği üzerine bir konferanstasınız. Konuşmacı 11 Eylül de olanlardan sonra, hükümetin, telefon konuşmalarını dinlemeye hakkı olduğu savunuyor. Siz de, bu fikre katılıyorsunuz. Siz tam konuşacakken, arkadaşınız sizin düşündüğünüzden farklı fikirler ileri sürüyor. Çoğu üniversite öğrencisinin, çoğunluğun fikrine uyacağını duymak sizi şaşırtır mıydı? ABD de de olduğu gibi, insanlar neden başkalarının düşüncelerine uyarlar? 12
Halkın Tapınağı (Peoples Temple)- Jonestown Katliamı Çok sayıda insan nasıl olup da kendi çocuklarını öldürdükten sonra intihar etmeye ikna olmuştu? Bu insanların davranışlarını siz nasıl 13 açıklardınız?
1985 yılında Beyrut Havaalanı nda Amerikan uçağı, yolcularla birlikte rehin alındı Stockholm Sendromu adıyla bilinen bir olguyu ifade eder. Taklit ve model alma - Basında ünlü ve saygın bir kişinin intiharı Basında ünlü ve saygın bir kişinin intiharıyla ilgili haberler öne çıktığında, 14
Angajmanın tırmanışı - Önce büyük sonra küçük rica Hakan, eşi ve çocukları, Cumartesi gecesi misafir ağırlar ve Pazar günü de gün boyunca onlara hizmet ederler. Toplum İçinde Sorumluluğun Dağılması New York şehrindeki bir cinayet olayı. 15
İzlenimleriniz nedir? Ne tür atıflarda bulunuyorsunuz? 16
17
Önce Büyük Sonra Küçük Rica Tekniği Karşılıklı ödün Sahilde yürürken, çiçek satan bir bayan çiçek almaz mısınız? diye sorar. Hayır cevabını aldığında. Çiçeği bayana uzatır ve ağabey benden olsun der. 18
Önce Büyük Sonra Küçük Rica Tekniği - Algısal zıtlaştırma 19
Ben-merkezci düşünce sosyal bilişimizi nasıl etkiler İnsanlar piyango bayilerinden bilet alırken, alıcı bileti kendi seçer, bayi seçmez. 20
Saldırganlığa neden olan etmenler nelerdir? Ön yargıyı nasıl azaltabiliriz? İki insanın birbirinden hoşlanmasına ya da birbirini sevmesine hangi değişkenler neden olur? 21
Sosyal psikolojik araştırmalara dayanarak bu soruların olası yanıtları nelerdir? Tüm bu olaylar, bireyin diğerleriyle ilişkilerinde gözlenen ve sosyal psikologların ilgilendiği, duygu ve davranışları, inanç ve tutumları yansıtır. 22
Bir bireyin duygu, düşünce ve davranışlarının, diğer kişilerin davranışlarından veya özelliklerinden etkilenme biçimini inceleyen bir bilim dalıdır (Baron ve Byrne). Sosyal Psikoloji nedir? Tanımda, Diğer kişilerin algılanan özellikleri etkilidir Çevresini oluşturan objeler, yerler veya başka öğeler Kişisel özellikler Bugün klasik olarak yapılan tanım: İnsanların duygu, düşünce ve davranışlarının, başka insanların gerçek ya da hayal edilen (dolaylı) varlıklarından etkileniş tarzını anlama ve açıklama çabasıdır (Allport, 1962). 23
1) Sosyal psikoloji, insanların sosyal gruplara katılmaları sonucu ortaya çıkan davranış düzenliliklerini inceler. 2) Sosyal psikoloji, sosyal çevre tarafından kontrol edilen, etkilenen ve sınırlandırılan insan davranışını açıklar. 24
Bu, tarihsel gelişimi açısından bugün için bile geçerli olan sosyal psikolojinin iki özelliğini yansıtır. Psikolojik sosyal psikoloji Sosyolojik sosyal psikoloji William McDougall Lee D. Ross 25
PSİKOLOJİK SOSYAL PSİKOLOJİ akımı, Olayları içten-dışa (bireyden çevreye) doğru inceler. Bireyin davranışını ve nedenlerini, sosyal çevre içinde fakat birey düzeyinde açıklar. Bireyin iç olaylarının, sosyal davranışı şekillendirişi ön plana çıkar. SOSYOLOJİK SOSYAL PSİKOLOJİ akımı ise, olayları dıştan-içe (çevreden bireye) doğru ele alır. Araştırma birimi, sosyal çevre ya da gruptur. Bu yaklaşım kişinin iç olaylarıyla değil, kişilerarası olaylarla ilgilidir. 26
Sosyal psikolojik ele alış ile salt sosyolojik ve salt psikolojik ele alışlar arasındaki farkla ilgili örnekler. 27
Toplumsal çöküntü devrelerinde intihar olaylarının sayısı artar. Sosyal yapı çöküntüsü (sosyal etki) (bağımsız değişken) İntihar (sosyal olay oranı) (sosyal tepki) (bağımlı değişken) 28
Sosyal Olgu Düzeyi Kişilik Düzeyi (Sosyal) Davranış Düzeyi Engelleyici Sosyal Koşullar Sıkıntı Saldırganlık İçe-dönük (Kendini suçlama eğilimi) Dışa dönük (Başkalarını suçlama eğilimi) İntihar Başkasını öldürme Bağımsız değişken Ara değişken Bağımlı değişken 29
Sıkıntı Saldırganlık ve nefret Yön değiştirme Sosyal psikolojik yaklaşım ile salt psikolojik yaklaşımın farkı: Psikolojik (Kişilik) Düzeyi Davranış ve Tutum Engellenme (ve diğer psikolojik koşullar) Güdülerin engellenmesi Dış gruplara karşı önyargılı ayırım (Psikolojik etki) (Psikolojik tepki) (Bağımsız değişken) (Bağımlı değişken) 30
DİĞER (OTHER) KAVRAMI Diğer kavramı üç açıdan ele alınmaktadır: 1. Diğerinin bilgisini elde etmek. Diğeri kimdir? 2. Ben ve diğerleri arasındaki karşılıklı ilişkiler. 3. Sosyal etkileşimdir. 31
Sosyal Psikoloji ve İlişkili Olduğu Bilim Dalları Sosyal Psikoloji, kendine özgü bakış açısıyla ve ilgilendiği konular itibariyle, bir yandan psikolojinin diğer uzmanlık alanlarıyla diğer yandan sosyal bilimlerle ilişkilidir. 32
Sosyal Psikolojinin Çok-Disiplinli Bir Şekilde Kavramlaştırılması Ortak Konular Örn.: Roller, organizasyonlar vs. Belirgin Sosyal Psikoloji Konuları Örn.: Kişilerarası ilişkiler, tutumlar, küçük gruplar vs. Ortak Konular Örn.: Algı, Güdülenme vs. İlgili sosyal bilimler: Örn.: Tarih, Ekonomi, Sosyal Bilimler vs. Sosyoloji Antropoloji Psikoloji İlgili doğal bilimler: Örn.: Fizyoloji, Genetik, Biyokimya vs. Ortak Konular Örn.: Kültür, kişilik, dil vs. Marlowe, 1975, Akt. Kağıtçıbaşı ve Cemalcılar, 2016). 33
Sosyal psikoloji ile kişilik psikolojisinin karşılaştırılması Sosyal davranışları açıklamaya çalışan kişilik psikologları, genellikle bireysel farklılıklar üzerinde yoğunlaşır. Ancak sosyal psikologlara göre, sosyal etkinin oynadığı rolü de dikkate almak gerekir. Klinik Psikoloji Bilişsel Psikoloji Sosyoloji 34
SOSYAL PSİKOLOJİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ 35
36
(Akt. Kağıtçıbaşı ve Cemalcılar, 2016). 37
Sosyal psikologlar, günümüzde, üniversitelerde kamu sektöründe ve özel sektör gibi çeşitli alanlarda çalışmaktadır. 38